–

w imieniu Asociación de Empresarios de Salones de Juego y Recreativos de la Comunidad Valenciana (Anesar-CV) – J. Botella Carretero oraz N. González‑Deleito Domínguez, abogados,

–

w imieniu Salones Comatel SL i in. – S. Moreno Molinero, abogado,

–

w imieniu Asociación Española de Fabricantes de Máquinas Recreativas y de Juego (Asesfam) i in. – J. Botella Carretero oraz N. González‑Deleito Domínguez, abogados,

–

w imieniu Apuestas Deportivas Valencianas S.A. i in. – J. Botella Carretero oraz N. González‑Deleito Domínguez, abogados,

–

w imieniu Conselleria d’Hisenda i Model Econòmic de la Generalitat Valenciana – C.B. Díaz Lafuente oraz I. Sánchez Lázaro, letradas,

–

w imieniu Organización Nacional de Ciegos Españoles (ONCE) – I. Enríquez Matas oraz M.A. Loya del Río, abogados, a także M. Martínez Gómez, procuradora,

–

w imieniu rządu hiszpańskiego – A. Gavela Llopis, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu belgijskiego – L. Van den Broeck oraz C. Jacob, w charakterze pełnomocników, które wspierali P. Vlaemminck oraz R. Verbeke, advocaten,

–

w imieniu rządu czeskiego – M. Smolek, T. Suchá oraz J. Vláčil, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niemieckiego – J. Möller oraz P.-L. Krüger, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał F. Meloncelli, avvocato dello Stato,

–

w imieniu rządu portugalskiego – P. Barros da Costa, L. Medeiros oraz A. Silva Coelho, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – R. Álvarez Vinagre, M. Mataija oraz J. Szczodrowski, w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 26, 49 i 56 TFUE, a także zasad jednolitości rynku, równego i jednolitego traktowania oraz niedyskryminacji.

2

Wnioski te zostały złożone w ramach skarg wniesionych przez szereg podmiotów prowadzących ośrodki gier, salony gier i automaty do gier – a mianowicie Asociación de Empresarios de Salones de Juego y Recreativos de la Comunidad Valenciana (Anesar‑CV) (C‑718/23), Salones Comatel SL, Inversiones Comatel SL, Recreativos del Este SL, Asociación SOS Hostelería, Unión de Trabajadores de Salones de Juego (Utsaju) i Asociación Valenciana de Operadores de Máquinas Recreativas (Asvomar) (C‑719/23), Asociación Española de Fabricantes de Máquinas Recreativas y de Juego (Asesfam), Asociación de Empresarios de Máquinas Recreativas de la Comunidad Valenciana (Andemar‑CV), Asociación Provincial de Empresas Comercializadoras de Máquinas Recreativas y de Azar de Alicante (Apromar-Alicante) oraz Federación Empresarial de Hostelería de Valencia (C‑720/23), Apuestas Deportivas Valencianas S.A., Codere Apuestas Valencia S.A., Luckia Retail S.A., Mediterránea de Apuestas S.A., Orenes Apuestas CV S.A. i Sportium Apuestas Levante S.A. (C‑721/23) oraz Recreativos Giner Moltó SL, Valazar 2014 SL i Valazar 2000 SL (C‑60/24) – przeciwko Conselleria d’Hisenda i Model Econòmic de la Generalitat Valenciana (ministerstwu finansów i gospodarki rządu wspólnoty autonomicznej Walencji, Hiszpania) w obecności Organización Nacional de Ciegos Españoles (ONCE) (krajowej organizacji osób niewidomych, Hiszpania), zmierzających do stwierdzenia nieważności różnych przepisów regionalnych dotyczących gier i zapobiegania hazardowi patologicznemu.

3

Artykuł 8 Ley 1/2020 de la Generalitat, de regulación del juego y de prevención de la ludopatía en la Comunitat Valenciana (ustawy 1/2020 rządu wspólnoty autonomicznej Walencji o regulacji gier i zapobieganiu hazardowi patologicznemu we wspólnocie autonomicznej Walencji) z dnia 11 czerwca 2020 r. (BOE nr 253 z dnia 23 września 2020 r., s. 79980) (zwanej dalej „ustawą 1/2020”), zatytułowany „Ograniczenie reklamy, promocji, sponsorowania i informacji handlowych”, stanowi:

„1.   W dziedzinie gier należących do wspólnoty autonomicznej Walencji przedsiębiorstwa urządzające gry dozwolone przez rząd wspólnoty autonomicznej Walencji podlegają ograniczeniom w odniesieniu do wszelkiego rodzaju reklamy, promocji, sponsorowania oraz wszelkich form komunikacji handlowej, w tym komunikacji prowadzonej drogą telematyczną za pośrednictwem mediów społecznościowych, odnoszących się do działalności w zakresie gier i ośrodków, w których są one prowadzone.

2.   Reklama i promocja gier poza ośrodkami gier, jak również statyczna reklama na rzecz gier na drodze publicznej lub w środkach transportu są zakazane we wspólnocie autonomicznej Walencji.

3.   Bezpłatna lub promocyjna dystrybucja produktów, towarów, usług lub innych działań, których bezpośrednim lub pośrednim, głównym lub drugorzędnym skutkiem jest wspieranie działalności, jest ograniczona w drodze rozporządzenia w zakresie określonym w ust. 1 niniejszego artykułu.

4.   Dostarczanie tokenów, kart, biletów lub innych przedmiotów wymienialnych na gotówkę umożliwiających udział w grze nieodpłatnie lub za cenę niższą od ceny rynkowej i jest również ograniczone przepisami prawa.

5.   W ośrodkach gier konsumenci i użytkownicy muszą mieć do dyspozycji w widocznym i łatwo dostępnym miejscu prospekty zawierające informacje i dane kontaktowe instytucji zajmujących się leczeniem i rehabilitacją osób cierpiących na uzależnienia związane z hazardem. Ministerstwo rządu wspólnoty autonomicznej Walencji właściwe w zakresie zapobiegania i leczenia uzależnień określa format i treść takich prospektów.

6.   Media publiczne, których zakres nadawania jest ograniczony do całości lub części terytorium wspólnoty autonomicznej Walencji, powstrzymują się od rozpowszechniania reklamy w działalności hazardowej, niezależnie od tego, czy jest ona prowadzona w trybie osobistym, czy on-line. Zakaz ten obejmuje również usługi społeczeństwa informacyjnego, a także rozpowszechnianie audycji i obrazów, w których prezenterzy, współpracownicy lub goście pojawiają się w trakcie gry lub które wymieniają lub ukazują w sposób bezpośredni lub pośredni ośrodki, salony lub pomieszczenia związane z grą, z wyjątkiem sytuacji, gdy te programy lub obrazy mają na celu zapobieganie grze patologicznej lub podnoszenie świadomości na jej temat. Ministerstwo rządu wspólnoty autonomicznej Walencji właściwe w zakresie gier może zezwolić na wyjątki od tego ograniczenia w przypadku gier należących do sektora publicznego lub zastrzeżonych dla państwa.

7.   Ustanawia się linie wsparcia, dotacje lub zachęty podatkowe dla organizacji sportowych, stowarzyszeń lub mediów (w szczególności w Internecie), które prowadzą kampanie związane z zapobieganiem i ze zwalczaniem hazardu patologicznego”.

4

Artykuł 45 ust. 3 lit. b), c) i e) tej ustawy dotyczy, odpowiednio, salonów bingo, salonów gier i ośrodków przeznaczonych dla zakładów wzajemnych.

5

Artykuł 45 ust. 5 i 6 wskazanej ustawy stanowi:

„5.   Ośrodki należące do kategorii wymienionych w ust. 3 lit. c) i e) niniejszego artykułu nie mogą znajdować się w odległości mniejszej niż 850 m od placówki edukacyjnej akredytowanej przez ministerstwo właściwe do spraw edukacji w celu zapewnienia obowiązkowego kształcenia na poziomie gimnazjalnym, licealnym, podstawowego kształcenia zawodowego i zawodowego kształcenia artystycznego. Powyższe ograniczenie odległości nie ma zastosowania do ośrodków gier zlokalizowanych poza terenami mieszkalnymi.

6.   Ośrodki należące do kategorii wymienionych w ust. 3 lit. b), c) i e) niniejszego artykułu nie mogą znajdować się w odległości mniejszej niż 500 m od innego ośrodka należącego do którejkolwiek z kategorii wymienionych w ust. 3 lit. b), c) i e) niniejszego artykułu”.

6

Drugi przepis przejściowy tej samej ustawy, w brzmieniu obowiązującym w chwili przedłożenia Trybunałowi wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, miał następujące brzmienie:

„Zezwolenia udzielone przed wejściem w życie niniejszej ustawy pozostają w mocy przez okres, na jaki zostały udzielone. Ewentualne odnowienie lub przedłużenie tych zezwoleń po wejściu w życie niniejszej ustawy jest uzależnione od spełnienia wymogów określonych w niniejszej ustawie i w rozporządzeniach wykonawczych, z wyjątkiem jednak wymogu dotyczącego odległości między ośrodkami gier, uregulowanego w art. 45 ust. 6 niniejszej ustawy”.

7

Dziesiąty przepis przejściowy ustawy 1/2020, w brzmieniu obowiązującym w chwili złożenia do Trybunału wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, stanowił:

„Na maksymalny okres pięciu lat od wejścia w życie niniejszej ustawy zawiesza się wydawanie nowych zezwoleń dla ośrodków gier oraz nowych zezwoleń na eksploatację automatów typu B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi, przeznaczonych do instalowania w lokalach hotelowych, restauracjach i kawiarniach lub podobnych.

Jeżeli przy rozpatrywaniu wniosku o odnowienie zezwolenia na prowadzenie ośrodka gier obecna lokalizacja nie spełnia wymogu zachowania odległości określonego w art. 45 ust. 5 niniejszej ustawy, zawieszenie, o którym mowa w poprzednim ustępie, nie ma zastosowania w sprawach o nowe zezwolenie w innej lokalizacji.

W tym okresie ministerstwo rządu wspólnoty autonomicznej Walencji właściwe do spraw gier powinno prowadzić badanie analizujące skutki społeczne i wpływ na zdrowie publiczne już istniejących obiektów gier (lokali przeznaczonych do urządzania gier i automatów do gier w obiektach hotelarskich). Na podstawie wyników tego badania ministerstwo rządu wspólnoty autonomicznej Walencji właściwe do spraw gier powinno zaproponować ograniczenia na terytorium wspólnoty autonomicznej Walencji w zakresie dopuszczalnej liczby i rozmieszczenia lokali gier oraz automatów typu B lub rekreacyjnych z wygranymi w obiektach hotelarskich, restauracjach, kawiarniach lub podobnych, mając na uwadze kryteria zdrowia publicznego, populacji, społeczno‑ekonomiczne i terytorialne”.

8

Artykuł 4 Decreto 97/2021 del Consell, de medidas urgentes para la aplicación de la Ley 1/2020, de 11 de junio de la Generalitat, de regulación del juego y de prevención de la ludopatía en la Comunitat Valenciana (dekretu 97/2021 rządu wspólnoty autonomicznej Walencji o pilnych środkach służących wdrożeniu ustawy 1/2020 z dnia 11 czerwca 2020 r. wspólnoty autonomicznej Walencji o regulacji gier i zapobieganiu hazardowi patologicznemu we wspólnocie autonomicznej Walencji) z dnia 16 lipca 2021 r. (Diari Oficial de la Generalitat Valenciana, nr 9143 z dnia 4 sierpnia 2021 r.) (zwanego dalej „dekretem 97/2021”), zatytułowany „Wnioski o zezwolenie na utworzenie nowych ośrodków gier i otwarcie nowych specjalnych ośrodków zakładów”, stanowi:

„W okresie stosowania akapitu pierwszego dziesiątego przepisu przejściowego ustawy 1/2020 wnioski o nowe zezwolenia dla nowych ośrodków gier są odrzucane ze względu na oczywisty brak podstaw zgodnie z przepisami podstawowymi ustanowionymi w [Ley 39/2015 del procedimiento administrativo común de las administraciones públicas (ustawie 39/2015 o wspólnym postępowaniu administracyjnym administracji publicznej) z dnia 1 października 2015 r.]”.

9

Artykuł 5 tego dekretu, zatytułowany „Zezwolenia na odnowienie koncesji dla ośrodków gier, które nie spełniają wymogu zachowania odległości”, przewiduje:

„1.   W celu odnowienia zezwoleń dla ośrodków gier, które nie spełniają wymogu dotyczącego odległości przewidzianego w art. 45 ust. 5 ustawy 1/2020, o którym mowa w akapicie drugim dziesiątego przepisu przejściowego tej ustawy, uprawnieni przedkładają dyrekcji terytorialnej ministerstwa rządu wspólnoty autonomicznej Walencji właściwej w dziedzinie gier danej prowincji odpowiednią dokumentację w celu rozpatrzenia zezwolenia odpowiadającego nowej lokalizacji.

2.   Wspomniane w poprzednim ustępie ośrodki gier, których zezwolenie wygasa między dniem wejścia w życie nowej ustawy o regulacji gier a dniem 31 października 2021 r., mogą pozostać tymczasowo otwarte i nadal prowadzić swoją działalność w miejscu, w którym się znajdują. W tym celu przed upływem tego terminu składają one złożone pod przysięgą oświadczenie, w którym wskazują, że znajdują się w tej sytuacji przejściowej oraz że zamierzają kontynuować tę samą działalność w przyszłości i zaprzestać działalności w zakresie gier w swoich dotychczasowych lokalach, przy czym działalność ta nie może trwać dłużej niż dziewięć miesięcy od daty złożenia tego oświadczenia. W ciągu miesiąca od uzyskania przedłużenia zezwolenia, nie przekraczając w żadnym wypadku limitu dziewięciu miesięcy, prowadzący trwale zamyka były lokal i informuje o tym poddyrekcję generalną ds. gier, która dokonuje wykreślenia tego lokalu z odpowiedniego rejestru. W przypadku braku dobrowolnego ostatecznego zamknięcia starego lokalu ośrodek zostaje zamknięty bez uszczerbku dla stosowania mających zastosowanie sankcji”.

10

Artykuł 6 tego dekretu, zatytułowany „Procedura odnawiania zezwoleń na salony gier, które nie spełniają wymogu dotyczącego odległości”, stanowi w ust. 11, co następuje:

„Po udzieleniu zezwolenia na prowadzenie działalności otwarcie nowych zatwierdzonych placówek edukacyjnych, o których mowa w art. 45 ust. 5 ustawy 1/2020, nie prowadzi do zamknięcia salonów gier objętych a posteriori ograniczeniem odległości. Odnowienie tych zezwoleń podlega jednak przepisom tej ustawy”.

11

Artykuł 9 tego dekretu, zatytułowany „Procedura udzielania zezwoleń na instalację i wymianę automatów do gier”, stanowi w ust. 1:

„Instalacja maszyn kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi w ośrodkach należących do sektora hotelarsko-gastronomicznego może być dozwolone tylko wtedy, gdy odpowiednie zezwolenie na prowadzenie działalności zostało uzyskane lub złożone przed wejściem w życie ustawy”.

12

Artykuł 18 dekretu 97/2021, zatytułowany „Informacje handlowe poza ośrodkami gier”, przewiduje:

„1.   Żadna reklama nie może być umieszczana na fasadach, oknach, witrynach i drzwiach w ośrodkach gier.

2.   Następujące informacje handlowe dotyczące ośrodka gier są wyświetlane na jego fasadzie, oknach, drzwiach i witrynach:

3.   Ośrodki gier umieszczające nazwy, oznaczenia lub podobne elementy niezgodne z powyższymi przepisami dysponują trzymiesięcznym terminem, licząc od dnia wejścia w życie niniejszego dekretu, na ich dostosowanie lub usunięcie”.

13

Skarżący w postępowaniach głównych wnieśli do Tribunal Superior de Justicia de la Comunidad Valenciana (sądu najwyższego wspólnoty autonomicznej Walencji, Hiszpania), który jest sądem odsyłającym, skargi o stwierdzenie nieważności z uwagi na niezgodność z prawem Unii szeregu przepisów przyjętych przez Comunidad Valenciana (wspólnotę autonomiczną Walencji, Hiszpania) w celu uregulowania gier i przeciwdziałania hazardowi patologicznemu.

14

W szczególności skarżące w postępowaniach głównych odnoszą się do artykułów dekretu 97/2021, które wdrażają art. 8, art. 45 ust. 5 i 6 oraz przepisy przejściowe drugi i dziesiąty ustawy 1/2020. Artykuł 8 tej ustawy przewiduje ograniczenia w zakresie reklamy i informacji handlowych. Artykuł 45 ust. 5 i 6 tej ustawy wprowadza ograniczenia lokalizacji w zakresie minimalnej odległości, jaką należy zachować między salonami gier i niektórymi ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony, a mianowicie 850 m, a także między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, a mianowicie 500 m. Przepisy przejściowe drugi i dziesiąty ustawy 1/2020 stanowią natomiast, że zezwolenia na prowadzenie działalności udzielone przed wejściem w życie tej ustawy zostają utrzymane w mocy oraz że ewentualne odnowienie lub przedłużenie tych zezwoleń podlega nowym wymogom prawnym i regulacyjnym, z wyjątkiem wymogu minimalnej odległości między niektórymi ośrodkami gier. Ponadto ów dziesiąty przepis przejściowy wprowadza moratorium na okres nieprzekraczający pięciu lat na udzielanie nowych zezwoleń na prowadzenie działalności w tym zakresie.

15

Zdaniem skarżących przepisy te, które nie są ani konieczne, ani proporcjonalne, stanowią nieuzasadnione ograniczenie swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług.

16

Strona pozwana w postępowaniach głównych, ministerstwo finansów i gospodarki rządu wspólnoty autonomicznej Walencji, twierdzi natomiast, że omawiane przepisy są zgodne z prawem Unii, ponieważ są uzasadnione celem ochrony konsumentów i małoletnich oraz spełniają kryterium proporcjonalności (stosowność, konieczność i proporcjonalność sensu stricto) ustanowione zarówno w prawie krajowym, jak i w utrwalonym orzecznictwie Trybunału.

17

W tym kontekście i w świetle orzecznictwa Trybunału, który określił granice zakresu uznania przyznanego państwom członkowskim w celu określenia celów i instrumentów ich polityki w dziedzinie gier hazardowych, sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością z zasadami prawa Unii przepisów zakwestionowanych w postępowaniach głównych. Zdaniem tego sądu ustanowienie wymogów w zakresie minimalnych odległości może być niezgodne z prawem Unii, ponieważ inne istniejące wcześniej środki, takie jak zakaz wstępu i uczestnictwa w grach nałożony na małoletnich i na inne osoby wymagające szczególnego traktowania oraz zakaz reklamy, są wystarczające do osiągnięcia zamierzonych celów. Ten sam wniosek powinien mieć zastosowanie do przepisów regionalnych, które nakładają obowiązek przestrzegania jednego z tych wymogów w odniesieniu do odnowienia wcześniej udzielonych zezwoleń na prowadzenie działalności w tym zakresie lub moratorium na udzielanie nowych zezwoleń dla ośrodków gier i prowadzenia niektórych gier w ośrodkach należących do sektora hotelarsko-gastronomicznego (zwanego dalej „sektorem horeca”).

18

Sąd ten zastanawia się również nad tym, czy nałożone ograniczenia spełniają zasady równego traktowania i spójności w zakresie, w jakim mają one zastosowanie wyłącznie do podmiotów prywatnych, z wyłączeniem zakładów publicznych.

19

W tych okolicznościach Tribunal Superior de Justicia de la Comunidad Valenciana (sąd najwyższy wspólnoty autonomicznej Walencji) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24:

20

Tribunal Superior de Justicia de la Comunidad Valenciana (sąd najwyższy wspólnoty autonomicznej Walencji) postanowił również zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi w sprawie C‑720/23:

21

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 4 stycznia 2024 r. sprawy C‑718/23, C‑719/23, C‑720/23 i C‑721/23 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.

22

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 2 lutego 2024 r. sprawy te oraz sprawa C‑60/24 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.

23

ONCE, rządy hiszpański i włoski oraz Komisja Europejska twierdzą, że wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym są niedopuszczalne ze względu na to, że wszystkie elementy sporów w postępowaniach głównych ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego, w niniejszym przypadku Królestwa Hiszpanii. Co się tyczy pytania czwartego w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24 oraz pytania drugiego w sprawie C‑720/23, ONCE twierdzi również, że pytania te nie mają związku z przedmiotem sporów w postępowaniach głównych. Ponadto ów zainteresowany i rząd hiszpański twierdzą, że te dwa pytania powinny w każdym razie zostać uznane za niedopuszczalne na podstawie art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

24

W pierwszej kolejności, co się tyczy dopuszczalności niniejszych wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, należy przypomnieć, że postanowienia traktatu FUE w dziedzinie swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług nie znajdują zastosowania do sytuacji, której wszystkie elementy ograniczają się do jednego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok z dnia 15 listopada 2016 r., Ullens de Schooten, C‑268/15, EU:C:2016:874, pkt 47).

25

Jednakże, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, jeżeli sąd odsyłający wnosi do niego o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w ramach postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności przepisów mających zastosowanie nie tylko do obywateli danego państwa członkowskiego, lecz także do obywateli innych państw członkowskich, orzeczenie, które sąd ten wydaje w następstwie wyroku wydanego przez Trybunał w trybie prejudycjalnym, wywołuje również skutki wobec tych ostatnich obywateli, co uzasadnia udzielenie przez Trybunał odpowiedzi na pytania prejudycjalne skierowane do niego w odniesieniu do postanowień traktatu FUE dotyczących podstawowych wolności, mimo iż wszystkie elementy postępowań głównych są ograniczone do jednego państwa członkowskiego (wyroki: z dnia 7 września 2022 r., Cilevičs i in., C‑391/20, EU:C:2022:638, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 8 czerwca 2023 r., Prestige and Limousine, C‑50/21, EU:C:2023:448, pkt 49).

26

W tym względzie z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym i z odpowiedzi sądu odsyłającego z dnia 23 grudnia 2024 r. na wniosek Trybunału o udzielenie wyjaśnień na podstawie art. 101 regulaminu postępowania przed Trybunałem wynika, że spory w postępowaniach głównych dotyczą zakwestionowania regionalnej ustawy i rozporządzenia, które jako przepisy ogólne mają zastosowanie nie tylko do obywateli krajowych, lecz również do przedsiębiorstw z innych państw członkowskich, które chciałyby podjąć działalność na terytorium wspólnoty autonomicznej Walencji, w związku z czym niniejsze sprawy w postępowaniach głównych wykraczają poza sferę krajową. W konsekwencji wykładnia swobód podstawowych, o którą zwrócił się sąd odsyłający, okazuje się konieczna dla rozstrzygnięcia tych sporów (zob. podobnie wyrok z dnia 7 września 2022 r., Cilevičs i in., C‑391/20, EU:C:2022:638, pkt 34).

27

W drugiej kolejności, co się tyczy dopuszczalności pytania czwartego w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24, a także dopuszczalności pytania drugiego w sprawie C‑720/23, która jest kwestionowana ze względu na to, po pierwsze, że odpowiedź na to pytanie nie byłaby użyteczna dla rozstrzygnięcia sporów w postępowaniach głównych, a po drugie, że sąd odsyłający nie przedstawił wyjaśnień w odniesieniu do przepisów prawa krajowego mających zastosowanie do loterii i zakładów wzajemnych organizowanych na szczeblu krajowym oraz do systemu prawnego mającego zastosowanie do „publicznych ośrodków gier”, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału procedura przewidziana w art. 267 TFUE jest instrumentem współpracy między Trybunałem i sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są im niezbędne do rozstrzygnięcia przedstawionych im sporów (wyrok z dnia 22 lutego 2024 r., Ente Cambiano società cooperativa per azioni, C‑660/22, EU:C:2024:152, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

Ponieważ postanowienie odsyłające stanowi podstawę tej procedury, sąd krajowy powinien w samym postanowieniu odsyłającym określić ramy faktyczne i prawne sporu w postępowaniach głównych oraz udzielić niezbędnych wyjaśnień dotyczących powodów wyboru przepisów prawa Unii, o których wykładnię się zwraca, a także związku, jaki dostrzega on pomiędzy tymi przepisami a przepisami krajowymi znajdującymi zastosowanie w zawisłym przed nim sporze [wyrok z dnia 12 września 2024 r., Presidenza del Consiglio dei ministri i in. (Wynagrodzenie sędziów i prokuratorów honorowych), C‑548/22, EU:C:2024:730, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo].

29

W tym względzie należy również podkreślić, że informacje przedstawione w postanowieniu odsyłającym mają pozwolić, po pierwsze, Trybunałowi na udzielenie użytecznej odpowiedzi na pytania zadane przez sąd krajowy, a po drugie, rządom państw członkowskich oraz innym zainteresowanym podmiotom na wykonanie prawa do przedstawienia uwag przysługującego im na podstawie art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Do Trybunału należy czuwanie, aby prawo to było chronione, przy uwzględnieniu faktu, że na mocy wymienionego przepisu zainteresowani są powiadamiani jedynie o postanowieniach odsyłających (wyrok z dnia 22 lutego 2024 r., Ente Cambiano società cooperativa per azioni, C‑660/22, EU:C:2024:152, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).

30

Te kumulatywne wymogi dotyczące treści postanowienia odsyłającego są przedstawione w wyraźny sposób w art. 94 regulaminu postępowania, z którym w ramach współpracy ustanowionej w art. 267 TFUE sąd odsyłający powinien być zapoznany i którego powinien skrupulatnie przestrzegać. Są one również przypomniane w pkt 13, 15 i 16 zaleceń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dla sądów krajowych dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2019, C 380, s. 1) (wyrok z dnia 22 lutego 2024 r., Ente Cambiano società cooperativa per azioni, C‑660/22, EU:C:2024:152, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

31

Należy zauważyć, że poprzez pytanie czwarte w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24 oraz pytanie drugie w sprawie C‑720/23 sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy prawo Unii stoi na przeszkodzie przepisom krajowym, które poddają jedynie prywatne ośrodki gier – a nie publiczne ośrodki gier – pewnym obowiązkom w dziedzinie gier i zapobiegania hazardowi patologicznemu.

32

Tymczasem sąd odsyłający nie definiuje pojęcia „publicznych ośrodków gier”, do którego się odnosi, nie dostarcza krajowych ram prawnych mających zastosowanie do tych ośrodków ani nie wyjaśnia ewentualnych ograniczeń mających zastosowanie do tych ośrodków.

33

Ponadto ograniczenia będące przedmiotem pytań prejudycjalnych, które w świetle informacji wynikających z postanowień odsyłających dotyczą kasyn, salonów bingo, salonów gier, salonów rekreacyjnych, lokali przeznaczonych do zakładów i innych lokali urządzanych w celu zainstalowania automatów do gier, nie mają zastosowania ze względu na publiczny lub prywatny charakter ośrodków, w których organizowane są te gry lub instalowane są te automaty. W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z informacjami przedstawionymi przez rząd hiszpański w jego uwagach kompetencja w zakresie regulacji gier hazardowych jest w Hiszpanii dzielona między państwo i wspólnoty autonomiczne. Kompetencje państwa i wspólnot opierają się nie na rozróżnieniu między „publicznymi ośrodkami gier” a „prywatnymi ośrodkami gier”, lecz na terytorialnym zakresie przepisów, który różni się w poszczególnych przypadkach w zależności od rodzaju danej gry. Tak więc kompetencja do regulowania loterii państwowych i gier on-line na szczeblu krajowym jest zastrzeżona dla ustawodawcy krajowego, ponieważ wspólnoty autonomiczne mogą wykonywać tę kompetencję w odniesieniu do innych rodzajów gier hazardowych na swoich terytoriach, bez rozróżnienia ze względu na publiczny lub prywatny charakter ośrodków.

34

W tym kontekście sąd krajowy nie wyjaśnia powodów, które skłoniły go do uznania, że istnieje jednolity rynek dla różnych rodzajów gier hazardowych, w związku z czym odmienne uregulowanie różnych rodzajów gier hazardowych naruszałoby konkurencję.

35

W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że pytanie czwarte w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24 oraz pytanie drugie w sprawie C‑720/23 nie spełniają wymogów przewidzianych w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem, w związku z czym należy je uznać za niedopuszczalne.

36

W trzech pierwszych pytaniach w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24 oraz w pytaniu pierwszym w sprawie C‑720/23, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 26, 49 i 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które nakładają na podmioty działające w sektorze gier, po pierwsze, pewne ograniczenia dotyczące minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, po drugie, ograniczenie w czasie eksploatacji automatów do gier tak zwanej „kategorii B” lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca, i po trzecie, moratorium na udzielanie nowych koncesji lub zezwoleń na prowadzenie ośrodków gier.

37

Co się tyczy art. 56 TFUE, należy przypomnieć, że w razie gdy przepis krajowy dotyczy jednocześnie kilku podstawowych swobód, Trybunał zasadniczo ocenia ten przepis w świetle tylko jednej z nich, jeżeli okaże się, że w danych okolicznościach pozostałe swobody są całkowicie drugorzędne względem jednej z nich i mogą być z nią połączone (wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

38

W zakresie, w jakim przepisy krajowe będące przedmiotem postępowań głównych określają warunki, którym podlegają podmioty prowadzące określone rodzaje gier, gdy zamierzają prowadzić działalność i uzyskać zezwolenia wymagane do świadczenia takich usług, przepisy te mogą stanowić przede wszystkim przeszkodę w swobodzie przedsiębiorczości, a ewentualne skutki dla swobody świadczenia usług są jedynie konsekwencją ewentualnych ograniczeń nałożonych na pierwszą z tych swobód (zob. analogicznie wyrok z dnia 8 czerwca 2017 r., Van der Weegen i in., C‑580/15, EU:C:2017:429, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

39

Jeżeli chodzi o art. 26 TFUE należy zauważyć, że z akt sprawy będących w posiadaniu Trybunału wynika, że spory w postępowaniach głównych nie dotyczą kompetencji Unii Europejskiej lub jej instytucji do przyjmowania środków przewidzianych w tym postanowieniu.

40

W tych okolicznościach nie ma potrzeby, aby Trybunał wypowiadał się w przedmiocie art. 26 i 56 TFUE.

41

Należy przypomnieć, że za ograniczenia swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 49 TFUE należy również uznać wszelkie przepisy, które uniemożliwiają, utrudniają lub czynią mniej atrakcyjnym wykonywanie tej swobody (wyrok z dnia 25 kwietnia 2024 r., Edil Work 2 i S.T., C‑276/22, EU:C:2024:348, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

42

Jak wynika z pkt 14 niniejszego wyroku, kwestionowane środki krajowe rozpatrywane w postępowaniach głównych, których dotyczą pytania prejudycjalne, wskazane w pkt 36 niniejszego wyroku, przewidują, po pierwsze, wymóg odległości 850 m między salonami gier i lokalami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych a niektórymi placówkami edukacyjnymi, po drugie, wymóg odległości 500 m między salonami gier, salonami bingo i lokalami przeznaczonymi do samych zakładów wzajemnych, po trzecie, ciążący na istniejących salonach gier i lokalach zakładów wzajemnych obowiązek przestrzegania pierwszego z tych wymogów w celu uzyskania odnowienia ich zezwolenia lub koncesji, po czwarte, zakaz odnawiania zezwoleń na eksploatację automatów do gier kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca po wejściu w życie ustawy 1/2020, oraz po piąte, moratorium na okres co najwyżej pięciu lat na wydawanie nowych zezwoleń i koncesji dla ośrodków gier i na eksploatację automatów do gier kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi (zwane dalej łącznie „rozpatrywanymi środkami”).

43

Bezsporne jest, że środki te, wprowadzone i nałożone na podmioty działające w sektorze gier hazardowych na szczeblu regionalnym przez art. 45 ust. 5 i 6 ustawy 1/2020, a także przez jej przepisy przejściowe drugi i dziesiąty, uzupełnione przez art. 4–6 i 9 dekretu 97/2021, mogą czynić mniej atrakcyjnym lub nawet niemożliwym korzystanie ze swobody zagwarantowanej w art. 49 TFUE, ponieważ ograniczają one możliwość świadczenia przez przedsiębiorstwa niektórych usług w zakresie gier jako działalności gospodarczej w danym regionie lub uniemożliwiają podmiotom świadczącym już takie usługi osiągnięcie rentowności ich inwestycji.

44

Ponadto Trybunał orzekł już, że przepisy państwa członkowskiego, które uzależniają wykonywanie danej działalności gospodarczej od uzyskania koncesji i przewidują różne przesłanki wygaśnięcia koncesji, stanowią ograniczenie w szczególności tej swobody (wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Stanley International Betting i Stanleybet Malta, C‑375/17, EU:C:2018:1026, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo).

45

Rozpatrywane środki stanowią zatem ograniczenie swobody zagwarantowanej w art. 49 TFUE.

46

Należy zatem zbadać, w jakim zakresie ograniczenia wprowadzone przez rozpatrywane środki mogą zostać dopuszczone w ramach odstępstw wyraźnie przewidzianych przez traktat FUE lub uzasadnione, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, nadrzędnymi względami interesu ogólnego [zob. podobnie wyrok z dnia 16 marca 2023 r., OL (Przedłużenie włoskich koncesji), C‑517/20, EU:C:2023:219, pkt 49].

47

Artykuł 52 ust. 1 TFUE dopuszcza ograniczenia uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego. Orzecznictwo ponadto wskazało szereg nadrzędnych względów interesu ogólnego, takich jak względy ochrony konsumentów, przeciwdziałania oszustwom i nakłanianiu obywateli do nadmiernych wydatków związanych z grą, jak też ogólne względy zapobiegania zakłóceniom porządku publicznego, które również mogą uzasadniać ograniczenia (zob. podobnie wyrok z dnia 8 lipca 2010 r., Sjöberg i Gerdin, C‑447/08 i C‑448/08, EU:C:2010:415, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

48

W tym zakresie należy przypomnieć, że uregulowanie gier hazardowych należy do dziedzin, w których pomiędzy państwami członkowskimi istnieją znaczne rozbieżności dotyczące wartości moralnych, religijnych i kulturowych. Wobec braku harmonizacji na szczeblu Unii w tej dziedzinie państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania, jeżeli chodzi o określenie poziomu ochrony konsumentów i porządku publicznego, jaki uznają za najbardziej odpowiedni (wyrok z dnia 22 września 2022 r., Admiral Gaming Network i in., od C‑475/20 do C‑482/20, EU:C:2022:714, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

W związku z tym państwa członkowskie korzystają ze swobody w ustalaniu celów ich polityki w dziedzinie gier hazardowych i w razie potrzeby szczegółowego określenia poziomu ochrony, do którego dążą. Niemniej jednak nakładane przez nie ograniczenia muszą spełniać przesłanki wynikające z orzecznictwa Trybunału w zakresie ich proporcjonalności [wyrok z dnia 14 października 2021 r., Landespolizeidirektion Steiermark (Automaty do gier), C‑231/20, EU:C:2021:845, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo].

50

W niniejszej sprawie z preambuły ustawy 1/2020 wynika, że celem rozpatrywanych środków jest, po pierwsze, zmniejszenie narażenia małoletnich na oferowanie gier na ich codziennych trasach do placówek edukacyjnych, ponieważ tego rodzaju narażenie prowadziłoby do normalizacji ośrodków gier jako miejsc rozrywki w ich modelu wspólnego spędzania wolnego czasu, po drugie, zmniejszenie ryzyka uzależnień związanych z grami, w szczególności wśród małoletnich, biorąc pod uwagę wrażliwość psychologiczną osób na tym etapie ich życia, po trzecie, zwalczanie znacznego wzrostu liczby salonów gier i ośrodków przeznaczonych do zakładów wzajemnych w strukturze miejskiej wspólnoty autonomicznej Walencji, po czwarte, ochrona zdrowia osób znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej, a także minimalizowanie zagrożeń społecznych i zdrowotnych związanych z grami, po piąte, zmniejszenie koncentracji przestrzennej ośrodków gier na obszarach miejskich w celu zmniejszenia ryzyka nadmiernego narażenia ludności na te gry w jej codziennym środowisku oraz w celu promowania zrównoważonego, trwałego i zdrowego rozwoju środowiska miejskiego i działalności społeczno-gospodarczej, oraz po szóste, zapewnienie, aby małoletni nie mieli dostępu do automatów do gier kategorii B ani do automatów rekreacyjnych z wygranymi w ośrodkach należących do sektora horeca.

51

Ministerstwo finansów i gospodarki rządu wspólnoty autonomicznej Walencji oraz rząd hiszpański podnoszą w sposób bardziej ogólny, że sporne środki mają na celu ochronę zdrowia publicznego i bezpieczeństwa publicznego, a w szczególności zapobieganie uzależnieniom związanym z grami, ochronę grup osób znajdujących się w trudnej sytuacji oraz łagodzenie społecznych skutków gier hazardowych i zakładów wzajemnych.

52

Z orzecznictwa przypomnianego w pkt 47 niniejszego wyroku wynika, że ze względu na szczególny charakter sytuacji związanej z grami hazardowymi takie cele są realizowane przez kwestionowane regulacje krajowe i mogą one stanowić nadrzędne względy interesu ogólnego zdatne do tego, by uzasadnić ograniczenia swobód podstawowych, takie jak ograniczenia będące przedmiotem postępowań głównych, o ile są one rzeczywiście realizowane przez rozpatrywane środki, czego weryfikacja należy do sądu odsyłającego (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 42, 43 i przytoczone tam orzecznictwo).

53

Wynika z tego, że ograniczenia swobody zagwarantowanej w art. 49 TFUE wynikające z rozpatrywanych środków wydają się uzasadnione w świetle celów wymienionych w pkt 50 i 51 niniejszego wyroku.

54

Zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 49 niniejszego wyroku należy zbadać proporcjonalność ograniczeń wprowadzonych rozpatrywanymi środkami, a zatem ustalić, czy ograniczenia te są odpowiednie do zagwarantowania realizacji zamierzonych celów i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do ich osiągnięcia, w szczególności poprzez upewnienie się, że rozpatrywane w postępowaniach głównych uregulowanie krajowe rzeczywiście odzwierciedla troskę o ich osiągnięcie w sposób spójny i systematyczny [wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet (C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo].

55

Do sądu odsyłającego należy, przy uwzględnieniu wskazówek dostarczonych przez Trybunał, dokonanie tej oceny w ramach całościowej oceny wszystkich okoliczności (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

56

W niniejszej sprawie, co się tyczy trzech pierwszych rozpatrywanych środków, które dotyczą minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, z preambuły ustawy 1/2020 wynika, że rząd wspólnoty autonomicznej Walencji przyjął te środki na podstawie badań wykazujących negatywne skutki nadmiernego narażenia małoletnich na gry, a także statystyk świadczących o tym, że liczba ośrodków gier wzrosła ponaddwukrotnie, a liczba ośrodków przeznaczonych do zakładów wzajemnych wzrosła czterokrotnie we wspólnocie autonomicznej Walencji w latach poprzedzających przyjęcie tej ustawy. Wydaje się zatem, że środki te nie zostały przyjęte w sposób arbitralny, lecz opierają się na pewnych konkretnych danych.

57

Co się tyczy kwestii, czy rozpatrywane środki wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów, samo istnienie innych obowiązujących środków, takich jak zakaz wstępu do ośrodków gier dotyczący małoletnich i zakaz reklamy tych ośrodków, na które powołuje się sąd odsyłający, nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, że rozpatrywane środki nie są konieczne do osiągnięcia tych celów.

58

Ponadto, o ile ogólnym celem środków istniejących przed przyjęciem spornych środków jest również ochrona zdrowia publicznego, o tyle dotyczą one jednak różnych aspektów narażenia na gry. Podczas gdy środki zakazujące dostępu do ośrodków gier małoletnim mają na celu zapobieganie uczestnictwu w grach, narzucenie minimalnych odległości między takimi ośrodkami oraz między nimi a niektórymi placówkami edukacyjnymi ma na celu uniknięcie nadmiernego narażenia na kontakt z nimi i normalizacji tych gier w życiu codziennym małoletnich i innych wrażliwych grup ludności. Ponadto, o ile zakaz reklamy ma na celu uniemożliwienie promocji gier, o tyle środek dotyczący odległości między niektórymi ośrodkami gier ma na celu zmniejszenie koncentracji przestrzennej tych ośrodków.

59

Co się tyczy stosowania nowych obowiązków w zakresie odległości do salonów gier, lokali zakładów wzajemnych i salonów bingo już prowadzonych w celu uzyskania odnowienia ich zezwolenia lub koncesji, co może prowadzić do zaprzestania działalności, jeżeli wymagana odległość nie jest zachowana, okoliczność ta niekoniecznie oznacza, że taki środek należy uznać za wykraczający poza to, co konieczne.

60

W tym względzie należy zauważyć, po pierwsze, że gdyby obowiązki w zakresie odległości miały zastosowanie wyłącznie do nowych podmiotów, dawałoby to istniejącym ośrodkom przewagę konkurencyjną, która skutkowałaby jeszcze większym utrudnieniem dostępu tych nowych podmiotów do rynku (zob. analogicznie wyrok z dnia 16 lutego 2012 r., Costa i Cifone, C‑72/10 i C‑77/10, EU:C:2012:80, pkt 58).

61

Po drugie, szczególna sytuacja ośrodków gier prowadzonych już przed wejściem w życie regulacji będącej przedmiotem postępowań głównych została uwzględniona w ramach tej regulacji. Zgodnie bowiem z przepisami przejściowymi drugim i dziesiątym ustawy 1/2020 oraz art. 5 dekretu 97/2021 odnowienie zezwoleń na prowadzenie tych ośrodków, po pierwsze, nie jest uzależnione od spełnienia wymogu odległości od innych ośrodków gier, a po drugie, jest możliwe, pomimo moratorium na udzielanie nowych zezwoleń, w przypadku gdy siedziba takiego ośrodka jest przenoszona w celu spełnienia wymogu odległości od placówki edukacyjnej, o której mowa w tych przepisach, przy czym wyznaczony został termin na przemieszczenie ośrodków gier, których zezwolenie wygasło przed dniem 1 listopada 2021 r.

62

Co się tyczy czwartego rozpatrywanego środka, który uniemożliwia odnowienie zezwoleń na eksploatację automatów do gier kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca, wydaje się on odpowiedni do osiągnięcia zamierzonego celu bez wykraczania poza to, co jest konieczne, z zastrzeżeniem weryfikacji, której powinien dokonać sąd odsyłający. Środek ten, przyjęty podobnie jak trzy pierwsze rozpatrywane środki na podstawie badań, o których mowa w preambule do ustawy 1/2020, ma bowiem na celu uniemożliwienie małoletnim dostępu do tych maszyn w lokalizacjach, w przypadku których nie jest możliwe kontrolowanie dostępu.

63

Wreszcie w zakresie, w jakim piąty rozpatrywany środek ustanawia maksymalnie pięcioletnie moratorium na wydawanie nowych zezwoleń i koncesji dla ośrodków gier i na eksploatację automatów do gier kategorii B lub automatów rekreacyjnych z nagrodami, wpisuje się on w cel ochrony zdrowia publicznego i zmierza do ograniczenia koncentracji ośrodków gier po ich silnej ekspansji we wspólnocie autonomicznej Walencji, szczególnie dostrzegalnej w latach poprzedzających przyjęcie tej ustawy, której towarzyszyły wzrost liczby osób cierpiących na uzależnienia od gry oraz rosnące obawy społeczne związane z rozprzestrzenianiem się ośrodków gier.

64

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału to do państw członkowskich należy ocena tego, czy konieczne jest nie tylko ograniczenie działalności w zakresie gier hazardowych, ale także zakazanie ich, pod warunkiem że ograniczenia te nie mają charakteru dyskryminującego (zob. podobnie wyrok z dnia 21 października 1999 r., Zenatti, C‑67/98, EU:C:1999:514, pkt 15, 16). Trybunał uznał zatem, że o ile co do zasady ograniczenia liczby podmiotów gospodarczych mogą być uzasadnione, o tyle ograniczenia te powinny w każdym razie być podyktowane troską o rzeczywiste ograniczenie okazji do gry i działalności w tej dziedzinie w sposób spójny i systematyczny (wyrok z dnia 6 marca 2007 r., Placanica i in., C‑338/04, C‑359/04 i C‑360/04, EU:C:2007:133, pkt 53), czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.

65

Sąd krajowy zastanawia się jednak w tym kontekście, czy sam fakt, że ośrodki gier i automaty do gier kategorii B lub automaty rekreacyjne z nagrodami nie są całkowicie zakazane, może stanowić dowód na okoliczność, że wspomniane pięcioletnie moratorium nie zmierza do osiągnięcia zamierzonego celu. W tym względzie należy przypomnieć, że Trybunał orzekł już, iż okoliczność, że niektóre gry hazardowe nie są całkowicie zakazane, nie wystarcza do wykazania, że ustawodawstwo krajowe nie zmierza w rzeczywistości do osiągnięcia celów, do których rzekomo dąży i które należy rozpatrywać w całości (zob. podobnie wyrok z dnia 21 października 1999 r., Zenatti, C‑67/98, EU:C:1999:514, pkt 35).

66

Z zastrzeżeniem weryfikacji, której powinien dokonać sąd odsyłający, piąty środek nie wydaje się zatem nieproporcjonalny, bez konieczności ustalenia, czy należy przeprowadzić badanie dotyczące skutków społecznych i w zakresie zdrowia publicznego wynikających z istniejących urządzeń do gier. Państwo członkowskie nie jest bowiem pozbawione możliwości uznania, iż wewnętrzny środek ograniczający spełnia wymogi wypracowane w orzecznictwie Trybunału, tylko z tego względu, że nie jest ono w stanie przedstawić badań, które posłużyły jako podstawa przyjęcia spornej regulacji (wyrok z dnia 8 września 2010 r., Stoß i in., C‑316/07, od C‑358/07 do C‑360/07, C‑409/07 i C‑410/07, EU:C:2010:504, pkt 72).

67

W świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na trzy pierwsze pytania w sprawach C‑718/23, C‑719/23, C‑721/23 i C‑60/24 oraz na pytanie pierwsze w sprawie C‑720/23 powinna brzmieć następująco: art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które nakładają na podmioty działające w sektorze gier, po pierwsze, pewne ograniczenia dotyczące minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, po drugie, ograniczenie w czasie eksploatacji automatów do gier tak zwanej kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca, i po trzecie, moratorium na udzielanie nowych koncesji lub zezwoleń na prowadzenie ośrodków gier, o ile sąd krajowy dojdzie do wniosku, że ograniczenia te mogą być dopuszczone na podstawie odstępstw wyraźnie przewidzianych w traktacie FUE lub uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zapewnienia realizacji zamierzonych celów i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do ich osiągnięcia.

68

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które nakładają na podmioty działające w sektorze gier, po pierwsze, pewne ograniczenia dotyczące minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, po drugie, ograniczenie w czasie eksploatacji automatów do gier tak zwanej kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora hotelarsko-gastronomicznego, i po trzecie, moratorium na udzielanie nowych koncesji lub zezwoleń na prowadzenie ośrodków gier, o ile sąd krajowy dojdzie do wniosku, że ograniczenia te mogą być dopuszczone na podstawie odstępstw wyraźnie przewidzianych w traktacie FUE lub uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zapewnienia realizacji zamierzonych celów i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do ich osiągnięcia.