Sprawa C‑239/23

Karl und Georg Anwander GbR Güterverwaltung

przeciwko

Land Baden-Württemberg

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Verwaltungsgericht Sigmaringen)

Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 17 października 2024 r.

Odesłanie prejudycjalne – Wspólna polityka rolna (WPR) – Finansowanie przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) – Rozporządzenie (UE) nr 1305/2013 – Artykuły 31 i 32 – Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami – Obszary górskie – Dodatek wyrównawczy – Krajowe przepisy administracyjne wykluczające wypłatę tego dodatku w odniesieniu do kwalifikujących się obszarów położonych w regionie tego samego państwa członkowskiego innym niż region siedziby gospodarstwa rolnego – Przepisy odwołujące się do siedziby gospodarstwa rolnego jako warunku przyznania wspomnianego dodatku wyrównawczego

Rolnictwo – Wspólna polityka rolna – Finansowanie przez EFRROW – Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich – Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami – Warunki przyznania – Wyłączenie kwalifikujących się obszarów położonych poza terytorium regionu państwa członkowskiego, którego program rozwoju obszarów wiejskich przewiduje taką płatność – Dopuszczalność – Warunek związany z miejscem siedziby gospodarstwa rolnika – Niedopuszczalność

[art. 40 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1305/2013, zmienione rozporządzeniem 2017/2393, art. 2 ust. 1 akapit drugi lit. b), art. 31, 32, 60, 65, 66]

(zob. pkt 46–51, 57, 58, 60, 61, 63–65; pkt 1 sentencji)
Rolnictwo – Wspólna polityka rolna (WPR) – Finansowanie przez EFRROW – Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich – Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami – Uprawnienie do płatności przyznane bezpośrednio przez prawo Unii – Warunek

(rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1305/2013, zmienione rozporządzeniem 2017/2393, art. 13, art. 31 ust. 1 akapit pierwszy, art. 31 ust. 2)

(zob. pkt 68–73; pkt 2 sentencji)
Rolnictwo – Wspólna polityka rolna (WPR) – Finansowanie przez EFRROW – Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich – Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami – Dłużnik płatności

[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1305/2013, zmienione rozporządzeniem 2017/2393, art. 2 ust. 1 akapit drugi lit. b), art. 31 ust. 1]

(zob. pkt 75–77; pkt 3 sentencji)

Streszczenie

Trybunał, do którego Verwaltungsgericht Sigmaringen (sąd administracyjny w Sigmaringen, Niemcy) zwrócił się z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, uściślił warunki przyznawania płatności na rzecz obszarów górskich i innych obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami przewidzianymi w art. 31 rozporządzenia nr 1305/2013 ( 1 ).

Karl und Georg GbR Anwander Güterverwaltung prowadzi gospodarstwo mleczarskie w Niemczech w regionie przygranicznym między Land Baden-Württemberg (krajem związkowym Badenia-Wirtembergia) a Freistaat Bayern (krajem związkowym Bawaria). Siedziba gospodarstwa tej spółki znajduje się w Badenii-Wirtembergii. Obejmuje ono w tym kraju związkowym około 100 hektarów, a około 27 hektarów gospodarstwa znajduje się w Bawarii. Wszystkie te grunty znajdują się na obszarze górskim i zostały sklasyfikowane przez władze tych krajów związkowych jako obszary kwalifikujące się do pomocy Unii Europejskiej dla obszarów górskich.

W 2019 r. spółka złożyła wniosek o pomoc do właściwego organu kraju związkowego Badenia-Wirtembergia w odniesieniu do wszystkich tych obszarów. Wniosek ten został oddalony w odniesieniu do obszarów położonych w Bawarii ze względu na to, że nie znajdowały się one w Badenii-Wirtembergii.

Po oddaleniu jej zażalenia na tę częściową odmowę właściwego organu spółka wniosła skargę do sądu odsyłającego mającą na celu uzyskanie pomocy na obszary położone w Bawarii. W tym kontekście sąd ten zwrócił się do Trybunału z pytaniem o zakres swobody uznania, jaką dysponują państwa członkowskie i ich regiony przy określaniu warunków przyznawania dodatków dla obszarów górskich i innych obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami. Ponadto sąd ten zwrócił się o wyjaśnienie z jednej strony, czy rozporządzenie nr 1305/2013 przyznaje bezpośrednio zainteresowanym rolnikom uprawnienie do otrzymania takiego dodatku, a z drugiej strony, względem którego organu to uprawnienie do płatności byłoby wówczas wymagalne.

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności, co się tyczy warunków przyznania dodatku wyrównawczego rolnikom, których użytki położone są na obszarach górskich i innych obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, po pierwsze, Trybunał wypowiedział się w przedmiocie możliwości ograniczenia przyznawania takiego dodatku przez region państwa członkowskiego dla kwalifikujących się obszarów położonych na jego terytorium.

W tym względzie podkreślił on, że obszary górskie i inne obszary o ograniczeniach, w odniesieniu do których rolnik może otrzymać dodatek wyrównawczy, są wyznaczone na podstawie art. 32 rozporządzenia nr 1305/2013 w odpowiednich programach krajowych lub regionalnych. Wynika z tego, że w przypadku gdy państwo członkowskie zdecydowało się na ustanowienie szeregu programów regionalnych, do zainteresowanych regionów należy wybór środków, jakie należy przyjąć w celu osiągnięcia celów w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich, w tym, w stosownych przypadkach, celu przewidzianego w art. 31 tego rozporządzenia, oraz włączenie ich do swoich odpowiednich programów. Poszczególne programy regionalne mają bowiem odrębny i autonomiczny charakter.

W związku z tym, gdy przyjmuje się regionalne planowanie rozpatrywanych środków, nieodłączną cechą systematyki rozporządzenia nr 1305/2013 jest to, że zakres uznania, jakim dysponują regiony państw członkowskich, może zostać wdrożony wyłącznie w ich programach regionalnych, a w takim przypadku wyłącznie w odniesieniu do obszaru danej wspólnoty regionalnej. Podobnie region państwa członkowskiego nie może ani wyznaczyć obszarów kwalifikujących się, ani przyznać dodatków wyrównawczych dla takich obszarów poza jego terytorium, ponieważ terytorialne ograniczenie przyznawania wspomnianych dodatków jest nieodłączne dla takiej systematyki.

Po drugie, Trybunał uznał, że przyznanie tego dodatku wyrównawczego nie może jednak zależeć od miejsca siedziby gospodarstwa rolnika. Ustanowione w art. 32 rozporządzenia nr 1305/2013 kryteria wyznaczania kwalifikujących się obszarów odnoszą się bowiem do cech biofizycznych lub naturalnych danych obszarów, a mianowicie do elementów obiektywnych wynikających z właściwości naturalnych rozpatrywanych obszarów.

Tymczasem z jednej strony siedziba gospodarstwa rolnika nie figuruje wśród tych kryteriów i nie ma żadnego związku z cechami biofizycznymi lub naturalnymi danego obszaru, które prowadzą do uznania go za obszar podlegający ograniczeniom. Z drugiej strony, wprowadzając do swojego programu rozwoju obszarów wiejskich dodatkowy warunek kwalifikowalności, państwo członkowskie lub region państwa członkowskiego odstępują od warunków enumeratywnie wyliczonych w art. 31 i 32 rozporządzenia nr 1305/2013 dotyczących wyznaczenia obszarów kwalifikujących się oraz statusu rolnika aktywnego zawodowo, naruszając w ten sposób skuteczność (effet utile) tych przepisów i naruszając zasadę niedyskryminacji zapisaną w art. 40 ust. 2 TFUE.

W drugiej kolejności, co się tyczy istnienia uprawnienia do wypłaty takiego dodatku wynikającej bezpośrednio z rozporządzenia nr 1305/2013, Trybunał przypomniał, że państwa członkowskie lub ich regiony mogą faktycznie wybrać to, co włączają albo czego nie włączają do swoich programów rozwoju obszarów wiejskich. Ponadto wypłaty dodatku wyrównawczego w rozumieniu art. 31 rozporządzenia nr 1305/2013 nie można uznać za środek, który państwa członkowskie lub ich regiony muszą obowiązkowo włączyć do swoich programów.

Jednakże z brzmienia art. 31 ust. 1 akapit pierwszy i art. 31 ust. 2 rozporządzenia nr 1305/2013 wynika, że jeżeli państwo członkowskie lub region państwa członkowskiego przewiduje płatności na rzecz obszarów o ograniczeniach, które zostały wyznaczone jako obszary kwalifikujące się, każdy „rolnik aktywny zawodowo” w rozumieniu art. 9 rozporządzenia nr 1307/2013 ma prawo do otrzymania takiego dodatku.

Natomiast jeżeli płatność na rzecz takich obszarów nie jest przewidziana w danym programie rozwoju obszarów wiejskich, nie może powstać żadne uprawnienie do wypłaty dodatku wyrównawczego na rzecz rolników prowadzących użytki rolne na tych obszarach.

Wreszcie, co się tyczy wymagalności dodatku, Trybunał wskazał, że prawo rolnika aktywnego zawodowo do wypłaty dodatku wyrównawczego może być wymagalne wyłącznie względem jednostki samorządu terytorialnego, która postanowiła w swoim programie rozwoju obszarów wiejskich przyznać dodatki wyrównawcze jedynie w odniesieniu do kwalifikujących się obszarów położonych na jej własnym terytorium.

( 1 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz.U. 2013, L 347, s. 487; sprostowanie Dz.U. 2016, L 130, s. 1), zmienione rozporządzeniem (UE) 2017/2393 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 2017 r. (Dz.U. 2017, L 350, s. 15) (zwane dalej „rozporządzeniem nr 1305/2013”).