Sprawa C-221/22 P

Komisja Europejska

przeciwko

Deutsche Telekom AG

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 11 czerwca 2024 r.

Odwołanie – Konkurencja – Artykuły 266 i 340 TFUE – Wyrok obniżający kwotę grzywny nałożonej przez Komisję Europejską – Zwrot przez Komisję kwoty niesłusznie pobranej – Obowiązek zapłaty odsetek – Kwalifikacja – Zryczałtowana rekompensata za pozbawienie możliwości korzystania z nienależnie zapłaconej kwoty grzywny – Mająca zastosowanie stopa procentowa

Odwołanie – Zarzuty – Kwestionowanie zasad prawa zastosowanych w zaskarżonym wyroku, lecz wynikających z wcześniejszych wyroków – Dopuszczalność

(art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)

(zob. pkt 30, 31)
Zasoby własne Unii Europejskiej – Spoczywający na Komisji obowiązek zapłaty wierzytelności – Należne odsetki – Wyrok obniżający kwotę grzywny nałożonej przez Komisję i zapłaconej tymczasowo przez zainteresowane przedsiębiorstwo – Zwrot przez Komisję kwoty niesłusznie pobranej – Obowiązek zapłaty odsetek od zwróconej kwoty od dnia zapłaty grzywny – Brak naliczania odsetek od kwot niesłusznie pobranych – Brak znaczenia

(art. 266 akapit pierwszy TFUE; rozporządzenie Komisji nr 1268/2012, art. 90 ust.4)

(zob. pkt 51–61, 64–68)
Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Uchybienie ciążącemu na Komisji obowiązkowi zapłaty odsetek od zwróconej kwoty częściowo umorzonej grzywny – Naruszenie art. 266 TFUE – Włączenie

(art. 266 akapit pierwszy, art. 340 akapit drugi TFUE)

(zob. pkt 62)
Zasoby własne Unii Europejskiej – Spoczywający na Komisji obowiązek zapłaty wierzytelności – Należne odsetki – Wyrok obniżający kwotę grzywny nałożonej przez Komisję i zapłaconej tymczasowo przez zainteresowane przedsiębiorstwo – Zwrot przez Komisję kwoty niesłusznie pobranej – Obowiązek zapłaty odsetek od zwróconej kwoty od dnia zapłaty grzywny – Ustalenie stopy należnych odsetek

(art. 266 akapit pierwszy TFUE; rozporządzenie Komisji nr 1268/2012, art. 83)

(zob. pkt 78–87)

Streszczenie

Trybunał, orzekający w składzie wielkiej izby, oddalił odwołanie wniesione przez Komisję Europejską od wyroku Sądu zasądzającego od niej odszkodowanie w wysokości 1750522 EUR na rzecz Deutsche Telekom AG tytułem naprawienia szkody spowodowanej przez odmowę zapłaty odsetek od kwoty podlegającej zwrotowi na rzecz tego przedsiębiorstwa w następstwie obniżenia grzywny, którą to przedsiębiorstwo tymczasowo zapłaciło.

Decyzją z dnia 15 października 2014 r. ( 1 ) Komisja nałożyła na Deutsche Telekom grzywnę w wysokości 31070000 EUR za nadużycie pozycji dominującej na słowackim rynku szerokopasmowych usług telekomunikacyjnych.

Deutsche Telekom wniosła skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji, jednocześnie tymczasowo uiszczając tę grzywnę w dniu 16 stycznia 2015 r. Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2018 r. ( 2 ) Sąd częściowo uwzględnił tę skargę i obniżył kwotę grzywny o 12039019 EUR. W dniu 19 lutego 2019 r. Komisja zwróciła tę kwotę spółce Deutsche Telekom.

Pismem z dnia 28 czerwca 2019 r. Komisja odmówiła jednak wypłacenia spółce Deutsche Telekom odsetek za okres od dnia zapłaty grzywny do dnia zwrotu części grzywny uznanej za nienależną (zwany dalej „rozpatrywanym okresem”).

Sąd ( 3 ), do którego Deutsche Telekom wniosła skargę, orzekł w szczególności, że odmowa zapłaty odsetek przez Komisję stanowi wystarczająco istotne naruszenie art. 266 akapit pierwszy TFUE ( 4 ), które może prowadzić do powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii Europejskiej. Ze względu na istnienie bezpośredniego związku przyczynowego między tym naruszeniem a szkodą polegającą na utracie w rozpatrywanym okresie odsetek za zwłokę od kwoty nienależnie pobranej grzywny Sąd przyznał spółce Deutsche Telekom odszkodowanie w wysokości 1750522 EUR, obliczone przy zastosowaniu w drodze analogii stawki przewidzianej w art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 ( 5 ), a mianowicie stopy refinansowania EBC obowiązującej w styczniu 2015 r., powiększonej o 3,5 punktu procentowego.

Od tego wyroku Komisja wniosła do Trybunału.

Ocena Trybunału

Przede wszystkim Trybunał oddalił zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Deutsche Telekom, oparty na okoliczności, że odwołanie jest w rzeczywistości skierowane nie przeciwko zaskarżonemu wyrokowi, lecz przeciwko wyrokowi Trybunału w sprawie Printeos ( 6 ), na którym Sąd oparł się w swoim wyroku.

W tej kwestii Trybunał zauważa, że Komisja podobnie jak każda inna strona w postępowaniu odwoławczym, powinna zachować możliwość zakwestionowania zasad prawa, które Sąd zastosował w wyroku, o którego uchylenie wniesiono, nawet jeśli zasady te zostały rozwinięte w wyrokach, od których nie przysługuje lub już nie przysługuje odwołanie.

W niniejszej sprawie sama Komisja podniosła, że jej odwołanie miało na celu wezwanie Trybunału do ponownego zbadania jego orzecznictwa wynikającego z wyroku Printeos, zastosowanego przez Sąd w zaskarżonym wyroku. Ponieważ argumentacja przedstawiona przez Komisję wskazuje ponadto z wystarczającą dokładnością zakwestionowane części zaskarżonego wyroku oraz powody, dla których jej zdaniem Sąd naruszył prawo, Trybunał stwierdził dopuszczalność odwołania.

Co do istoty Trybunał oddalił w pierwszej kolejności zarzut Komisji dotyczący naruszenia prawa przez Sąd przy dokonywaniu wykładni art. 266 TFUE.

W tym względzie Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 266 akapit pierwszy TFUE instytucja będąca autorem aktu, którego nieważność stwierdzono, jest zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność tego aktu ze skutkiem ex tunc. Pociąga to za sobą w szczególności zapłatę kwot nienależnie pobranych na podstawie tego aktu oraz zapłatę odsetek. W tym kontekście zapłata odsetek stanowi środek zapewniający wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność, jeśli chodzi o ryczałtowe odszkodowanie za pozbawienie korzystania z wierzytelności, oraz zachęcenie dłużnika do niezwłocznego wykonania wyroku stwierdzającego nieważność.

Bardziej ogólnie rzecz ujmując jeżeli kwoty pieniężne zostały pobrane z naruszeniem prawa Unii, czy to przez władze krajowe, czy przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii, kwoty te powinny zostać zwrócone, a zwrot ten należy powiększyć o odsetki obejmujące cały okres od dnia zapłaty tych kwot do dnia ich zwrotu, co stanowi wyraz ogólnej zasady zwrotu nienależnego świadczenia.

Wynika z tego, że Sąd nie naruszył prawa, orzekając, iż Komisja postąpiła niezgodnie z art. 266 akapit pierwszy TFUE poprzez odmowę zapłaty na rzecz Deutsche Telekom odsetek od kwoty grzywny nienależnie pobranej za rozpatrywany okres.

Ważności tego wniosku nie podważa okoliczność, że Sąd wielokrotnie zakwalifikował odsetki należne od Komisji w niniejszej sprawie jako „odsetki za zwłokę” lub „odsetki za opóźnienie”, które to pojęcia odsyłają do istnienia opóźnienia w zapłacie dłużnika oraz do zamiaru ukarania go. Niezależnie bowiem od tego, czy w celu zakwestionowania kwalifikacja ta zostanie dokonana w świetle celu spornych odsetek, Sąd uznał niemniej jednak, że Komisja była zobowiązana do doliczenia do zwrotu nienależnie pobranej kwoty odsetek mających na celu ryczałtowe odszkodowanie Deutsche Telekom za pozbawienie możliwości korzystania z tej kwoty, zgodnie z przypomnianymi powyżej zasadami.

Podobnie Sąd nie naruszył prawa, oddalając argumenty Komisji oparte na art. 90 ust. 4 lit. a) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, zgodnie z którym Komisja zwraca kwoty nienależnie pobrane na rzecz zainteresowanej osoby trzeciej wraz z „powstałymi odsetkami”. Ten ewentualny obowiązek zapłaty odsetek faktycznie powstałych pozostaje jednak bez uszczerbku dla ciążącego w każdym razie na wspomnianej instytucji, na podstawie art. 266 akapit pierwszy TFUE, obowiązku ryczałtowego odszkodowania na rzecz tego przedsiębiorstwa za pozbawienie możliwości korzystania wynikające z przekazania Komisji kwoty pieniężnej odpowiadającej kwocie nienależnie zapłaconej grzywny, również wtedy, gdy zainwestowanie kwoty grzywny zapłaconej tymczasowo przez to przedsiębiorstwo nie przyniosło stopy zwrotu kapitału.

Trybunał potwierdził również analizę Sądu, zgodnie z którą obowiązek zapłaty przez Komisję odsetek od dnia tymczasowego pobrania grzywny nie narusza odstraszającej funkcji grzywien, którą należy pogodzić z wymogami skutecznej ochrony sądowej. W każdym razie na odstraszający skutek grzywien nie można powoływać się w kontekście grzywien, które zostały uchylone lub obniżone przez sąd Unii, ponieważ Komisja nie jest w stanie powołać się na akt uznany za niezgodny z prawem w celu odstraszenia.

W drugiej kolejności Trybunał przeanalizował zarzut Komisji, zgodnie z którym Sąd naruszył prawo, uznając, że stopa odsetek należnych Deutsche Telekom wynosi, przez analogię do art. 83 ust. 2 lit. b) rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, stopę refinansowania EBC powiększoną o 3,5 punktu procentowego.

Przypomina ona w tym względzie, że z orzecznictwa Trybunału wynika, iż w celu określenia kwoty odsetek należnych przedsiębiorstwu, które zapłaciło grzywnę nałożoną przez Komisję, w następstwie uchylenia lub obniżenia tej grzywny instytucja ta powinna zastosować obowiązujący wówczas art. 83 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012, który przewidywał szereg stóp procentowych dla wierzytelności niespłaconych w terminie.

Trybunał zauważył, że stopa przewidziana w art. 83 ust. 2 lit. b) tego rozporządzenia, zastosowana przez Sąd w drodze analogii w niniejszej sprawie, nie określa wprawdzie stopy odsetek odpowiadającej odszkodowaniu ryczałtowemu takiemu jak rozpatrywane w niniejszej sprawie, lecz odrębny przypadek opóźnienia w płatnościach. Z tego właśnie powodu Sąd zastosował ten przepis w drodze analogii. Tymczasem Sąd stosując w drodze analogii stopę refinansowania EBC powiększoną o 3,5 punktu procentowego, która ponadto nie wydaje się nieracjonalna lub nieproporcjonalna w świetle celu rozpatrywanych odsetek, nie naruszył prawa przy wykonywaniu kompetencji przyznanej mu w ramach postępowań mających na celu powstanie odpowiedzialności pozaumownej Unii.

Trybunał odrzucił ponadto posiłkową argumentację Komisji zmierzającą do zastosowania w drodze analogii stawki 1,55 % przewidzianej w art. 83 ust. 4 rozporządzenia delegowanego nr 1268/2012 w przypadku ustanowienia zabezpieczenia finansowego.

W tym względzie Trybunał zauważył, że przedsiębiorstwo, które, wnosząc skargę na decyzję Komisji o nałożeniu na nie grzywny, tymczasowo zapłaciło tę grzywnę, nie znajduje się w takiej samej sytuacji jak przedsiębiorstwo, które ustanawia gwarancję bankową w oczekiwaniu na wyczerpanie środków odwoławczych. Ponieważ to ostatnie przedsiębiorstwo nie przekazało kwoty pieniężnej odpowiadającej kwocie nałożonej grzywny, Komisja nie może być zobowiązana do zwrotu mu nienależnie pobranej kwoty. Jedyna szkoda finansowa ewentualnie poniesiona przez dane przedsiębiorstwo wynika z jego własnej decyzji o ustanowieniu gwarancji bankowej.

Trybunał podkreślił wreszcie, że gdyby Komisja uznała, iż obecne przepisy wykonawcze nie uwzględniają odpowiednio sytuacji takiej jak ta, która legła u podstaw niniejszej sprawy, to do niej lub, w stosownym przypadku, do prawodawcy Unii należałoby dokonanie niezbędnych dostosowań w celu wypełnienia tej luki. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę fakt, że spoczywający na Komisji obowiązek naliczania odsetek przy zwrocie grzywny, której nieważność została w całości lub w części stwierdzona przez sąd Unii, wynika z art. 266 akapit pierwszy TFUE, każda nowa metoda lub sposób obliczania tych odsetek muszą być zgodne z celami, którym służą takie odsetki. W konsekwencji stopa procentowa mająca zastosowanie do tych odsetek nie może ograniczać się do zrekompensowania deprecjacji pieniądza, bez pokrycia ryczałtowego odszkodowania za czasowe pozbawienie możliwości korzystania ze środków finansowych odpowiadających kwocie nienależnie uzyskanej przez Komisję.

Z tych względów Trybunał oddalił drugi zarzut Komisji i w związku z tym oddalił odwołanie w całości.

( 1 ) Decyzja C(2014) 7465 final z dnia 15 października 2014 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. 102 TFUE i art. 54 porozumienia EOG (sprawa AT.39523 – Slovak Telekom), zmieniona w drodze jej decyzji C(2014) 10119 final z dnia 16 grudnia 2014 r. oraz decyzji C(2015) 2484 final z dnia 17 kwietnia 2015 r.

( 2 ) Wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Deutsche Lufthansa/Komisja (T‑827/14, EU:T:2018:930).

( 3 ) Wyrok z dnia 19 stycznia 2022 r., Deutsche Telekom/Komisja (T-610/19, EU:T:2022:15, zwany dalej „zaskarżonym wyrokiem”).

( 4 ) Przepis ten nakłada na instytucje, których akt został uznany za nieważny wyrokiem sądu Unii, obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu wykonania tego wyroku.

( 5 ) Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 1268/2012 z dnia 29 października 2012 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii (Dz.U. 2012, L 362, s. 1).

( 6 ) Wyrok z dnia 20 stycznia 2021 r., Komisja/Printeos (C-301/19 P, EU:C:2021:39).