WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)

z dnia 4 maja 2023 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2011/7/UE – Zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych – Artykuł 6 – Minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności – Opóźnienia w płatnościach dotyczące umów o charakterze ciągłym – Rekompensata w stałej kwocie należna w odniesieniu do każdego opóźnienia w płatnościach – Obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności prawa Unii – Obowiązek wykładni zgodnej z prawem Unii – Ogólne zasady krajowego prawa prywatnego

W sprawie C‑78/22

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Vrchní soud v Praze (sąd apelacyjny w Pradze, Czechy) postanowieniem z dnia 24 stycznia 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 7 lutego 2022 r., w postępowaniu:

ALD Automotive s.r. o.

przeciwko

DY, działającemu w charakterze syndyka masy upadłości spółki GEDEM-STAV a.s.,

TRYBUNAŁ (ósma izba),

w składzie: M. Safjan, prezes izby, N. Piçarra (sprawozdawca) i N. Jääskinen, sędziowie,

rzecznik generalny: A. Rantos,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

w imieniu ALD Automotive s.r. o. – J. Melkus, advokát,

w imieniu rządu czeskiego – A. Edelmannová, M. Smolek i J. Vláčil, w charakterze pełnomocników,

w imieniu Komisji Europejskiej – G. Gattinara i P. Ondrůšek, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz.U. 2011, L 48, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy ALD Automotive s.r. o. (zwaną dalej „ALD”) a DY, działającym w charakterze syndyka masy upadłości spółki GEDEM-STAV a.s. (zwanej dalej „spółką Gedem”), będącej dłużnikiem, w przedmiocie żądania rekompensaty w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania poniesionych przez ALD z powodu opóźnień w płatnościach związanych z pięcioma umowami o charakterze ciągłym zawartymi między ową spółką ALD a Gedem.

Ramy prawne

Prawo Unii

3

Motywy 3 i 19 dyrektywy 2011/7 stanowią:

„(3)

Wiele płatności w transakcjach handlowych między podmiotami gospodarczymi lub między podmiotami gospodarczymi a organami publicznymi dokonywanych jest po terminie uzgodnionym w umowie lub określonym w ogólnych warunkach handlowych. Chociaż towary zostały dostarczone, a usługi wyświadczone, wiele odpowiadających im faktur płaconych jest długo po terminie. Takie opóźnienia w płatnościach mają negatywny wpływ na płynność finansową i komplikują zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wpływa to również na ich konkurencyjność i rentowność, gdy z powodu opóźnień w płatnościach wierzyciel zmuszony jest sięgać do zewnętrznych źródeł finansowania. […]

[…]

(19)

Konieczna jest uczciwa rekompensata za ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniami w płatnościach, aby zniechęcić do opóźnień w płatnościach. Koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach, w odniesieniu do których niniejsza dyrektywa powinna przewidzieć stałą minimalną kwotę, którą można połączyć z odsetkami za opóźnienia w płatnościach. Rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności. […]”.

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot i zakres stosowania”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Celem niniejszej dyrektywy jest zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, wspierając tym samym konkurencyjność przedsiębiorstw, a w szczególności [małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)].

2.   Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”.

5

W myśl art. 2 rzeczonej dyrektywy:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

1)

»transakcje handlowe« oznaczają transakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które prowadzą do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem;

[…]

4)

»opóźnienia w płatnościach« oznaczają płatności, które nie zostały dokonane w umownym lub ustawowym terminie, w przypadku gdy spełnione są warunki określone w art. 3 ust. 1 lub w art. 4 ust. 1;

[…]

8)

»należność« oznacza główną kwotę, która powinna była zostać zapłacona w umownym lub ustawowym terminie zapłaty, obejmującą także mające zastosowanie podatki, cła, opłaty lub koszty wymienione na fakturze lub w równoważnym wezwaniu do zapłaty.

[…]”.

6

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Transakcje między przedsiębiorstwami”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby w transakcjach handlowych między przedsiębiorstwami wierzyciel był uprawniony do odsetek za opóźnienia w płatnościach bez konieczności przypomnienia, w przypadku gdy spełnione są następujące warunki:

a)

wierzyciel wypełnił swoje zobowiązania umowne i prawne; oraz

b)

wierzyciel nie otrzymał należności w odpowiednim czasie, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za opóźnienie”.

7

Artykuł 6 dyrektywy 2011/7, zatytułowany „Rekompensata z tytułu kosztów odzyskiwania należności”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 EUR, w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych zgodnie z art. 3 lub 4.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby stała kwota, o której mowa w ust. 1, była płacona bez konieczności przypomnienia jako rekompensata z tytułu kosztów odzyskiwania należności poniesion[ych] przez wierzyciela.

3.   Oprócz stałej kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika. Mogłoby to obejmować koszty poniesione między innymi w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej”.

8

Artykuł 7 tej dyrektywy, zatytułowany „Nieuczciwe warunki umów i praktyki”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby warunek umowy lub praktyka dotyczące daty lub terminu płatności, stopy procentowej odsetek za opóźnienia w płatnościach lub rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności uznawane były za niepodlegające wykonaniu albo stanowiły podstawę do roszczenia o odszkodowanie, jeśli są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Przy rozpoznaniu, czy warunek umowy lub praktyka są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela w rozumieniu akapitu pierwszego, bierze się pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym również:

[…]

c)

czy dłużnik ma jakikolwiek obiektywny powód odstępstwa od stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1.

[…]”.

Prawo czeskie

9

Paragraf 2 ust. 3 zákon č. 89/2012 Sb., občanský zákoník (ustawy nr 89/2012 ustanawiającej kodeks cywilny) stanowi:

„Wykładnia i zastosowanie przepisu prawa nie może stać w sprzeczności z dobrymi obyczajami ani prowadzić do okrucieństwa lub nieuczciwości, które obrażają zwykłą ludzką wrażliwość”.

10

Paragraf 3 nařízení vlády č. 351/2013 Sb., kterým se určuje výše úroků z prodlení a nákladů spojených s uplatněním pohledávky, určuje odměna likvidátora, likvidačního správce a člena orgánu právnické osoby jmenovaného soudem a upravují některé otázky Obchodního věstníku, veřejných rejstříků právnických a fyzických osob a evidence svěřenských fondů a evidence údajů o skutečných majitelích (rozporządzenia rządu nr 351/2013 w sprawie określenia wysokości odsetek za opóźnienie oraz kosztów związanych z odzyskiwaniem należności, określenia wynagrodzenia likwidatora, zarządcy likwidacyjnego i członka organu osoby prawnej powołanych przez sąd oraz uregulowania niektórych zagadnień organu publikacyjnego w sprawach handlowych, publicznych rejestrów osób prawnych i fizycznych oraz ewidencji funduszy powierniczych i ewidencji danych o beneficjentach rzeczywistych) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 351/2013”) przewiduje:

„W przypadku gdy chodzi o zobowiązanie wzajemne między przedsiębiorcami lub jeżeli treścią zobowiązania wzajemnego między przedsiębiorcą a publiczną instytucją zamawiającą zgodnie z prawem zamówień publicznych jest obowiązek odpłatnej dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz publicznej instytucji zamawiającej, to minimalna wysokość kosztów związanych z odzyskiwaniem każdej należności wynosi 1200 CZK [koron czeskich, około 50 EUR)]”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

11

ALD i Gedem, spółki prawa czeskiego, zawarły pięć umów najmu rzeczy ruchomych (zwanych dalej „spornymi w postępowaniu głównym umowami”). Na mocy ogólnych warunków mających zastosowanie do tych umów ALD było zobowiązane do wystawiania odrębnych faktur na kwoty należne z tytułu wynagrodzenia za usługi świadczone na rzecz Gedemu w wykonaniu tych umów. Gedem miał zapłacić te kwoty w terminie wskazanym w fakturach.

12

W ustalonych terminach Gedem nie zapłacił jednak 25 kwot należnych z tytułu spornych w postępowaniu głównym umów, opiewających na łączną kwotę 206799,13 CZK (około 8750 EUR) za okresy od dnia 27 kwietnia 2016 r. do dnia 30 września 2016 r.

13

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2017 r. Krajský soud v Hradci Králové – pobočka v Pardubicích (sąd okręgowy w Hradcu Králové – wydział zamiejscowy w Pardubicach, Czechy) ustalił istnienie podstaw do ogłoszenia upadłości Gedemu, ogłosił jego upadłość oraz ustanowił DY syndykiem masy upadłości owej spółki.

14

W ramach tego postępowania ALD zażądał zapłaty wierzytelności wraz z odsetkami za zwłokę, a także tytułem kosztów związanych z odzyskiwaniem należności stałej kwoty w wysokości 1200 CZK dla każdej z 25 kwot należnych na podstawie pięciu spornych w postępowaniu głównym umów, czyli łącznie kwoty w wysokości 30000 CZK (około 1250 EUR), na podstawie art. 3 rozporządzenia nr 351/2013.

15

W następstwie wniesionego przez DY sprzeciwu wobec zapłaty tej stałej kwoty ALD wniósł do Krajský soud v Hradci Králové – pobočka v Pardubicích (sądu okręgowego w Hradcu Králové– wydział zamiejscowy w Pardubicach) powództwo o ustalenie prawa do rekompensaty w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania należności poniesionych w odniesieniu do każdej z 25 kwot należnych na podstawie pięciu spornych w postępowaniu głównym umów.

16

Wyrokiem z dnia 28 maja 2018 r. sąd ten częściowo uwzględnił żądanie ALD, przyznając mu rekompensatę w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania należności w wysokości 1200 CZK z tytułu wierzytelności wynikających z każdej z pięciu umów, czyli łącznie kwotę w wysokości 6000 CZK (około 250 EUR), a w pozostałym zakresie oddalił ów sprzeciw.

17

ALD wniósł apelację od tego wyroku do Vrchní soud v Praze (sądu apelacyjnego w Pradze, Czechy), będącego sądem odsyłającym, który utrzymał ten wyrok w mocy. Sąd ten uznał, że w niniejszym przypadku rekompensata w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania należności była należna jednorazowo za każdą z pięciu umów, niezależnie od liczby płatności, które nie zostały zapłacone w terminie.

18

ALD wniósł skargę na te wyroki do Ústavní soud (trybunału konstytucyjnego, Czechy), który wyrokiem z dnia 24 listopada 2020 r. uchylił wyrok Vrchní soud v Praze (sądu apelacyjnego w Pradze) i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania, oddalając jednak tę skargę w pozostałym zakresie. Ústavní soud (trybunał konstytucyjny) uznał, że nie zbadawszy konieczności wystąpienia do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, mimo że ALD powołał się na konieczność dokonania wykładni przepisów krajowych w sposób zgodny z prawem Unii, sąd odsyłający naruszył zagwarantowane w czeskiej konstytucji prawo tego społeczeństwa do rzetelnego procesu sądowego.

19

W zakresie, w jakim sporne w postępowaniu głównym umowy wiążą się z zapłatą wynagrodzeń o charakterze ciągłym, sąd odsyłający zastanawia się nad kwestią, czy aby osiągnąć cel dyrektywy 2011/7, wierzyciel powinien otrzymać stałą kwotę przewidzianą w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy za każde opóźnienie w płatnościach powstałe w ramach wykonywania jednej umowy, w tym także w przypadku, gdy niezapłacone w terminie płatności dotyczą niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty kwot, czy też wystarczy, że wierzyciel ten otrzyma jedną stałą kwotę za wszystkie opóźnienia w płatnościach, które wystąpiły w ramach wykonywania tej umowy. Sąd ten zastanawia się również nad możliwością oddalenia przez sąd krajowy roszczenia opartego na pierwszej wykładni, w przypadku gdyby roszczenie to było „sprzeczne z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 3 [ustawy nr 89/2012])”.

20

W tych okolicznościach Vrchní soud v Praze (sąd apelacyjny w Pradze) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Jakie kryteria muszą zostać spełnione, aby powstało roszczenie o uzyskanie co najmniej stałej kwoty 40 EUR, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy [2011/7], w przypadku umów o świadczenie powtarzające się lub ciągłe?

2)

Czy sądy państw członkowskich mogą odmówić uwzględnienia roszczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy [2011/7], ze względu na zastosowanie ogólnych zasad prawa prywatnego?

3)

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie – jakie warunki muszą zostać spełnione, aby sądy państw członkowskich mogły odmówić zasądzenia kwoty roszczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy [2011/7]?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytania pierwszego

21

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z jej art. 3 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku, gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano płatności mające charakter okresowy, przy czym każda z tych płatności powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR, określona w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności, czy też jest ona należna jednorazowo w ramach wykonywania jednej umowy, niezależnie od liczby płatności, które nie zostały dokonane w tym terminie.

22

W pierwszej kolejności art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7/ zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika minimalnej i stałej kwoty 40 EUR, w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej dyrektywy. Ponadto w art. 6 ust. 2 nałożono na państwa członkowskie obowiązek czuwania nad tym, aby owa minimalna stała kwota była należna automatycznie, nawet w braku wezwania dłużnika, jako rekompensata z tytułu kosztów odzyskiwania należności poniesionych przez wierzyciela. Wreszcie, w art. 6 ust. 3 przyznano wierzycielowi prawo do dochodzenia od dłużnika, oprócz minimalnej stałej kwoty 40 EUR, rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające ową stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika.

23

Pojęcie „opóźnienia w płatnościach”, które leży u źródła prawa wierzyciela do otrzymania od dłużnika nie tylko odsetek na podstawie art. 3 ust. 1 dyrektywy 2011/7, lecz również minimalnej stałej kwoty 40 EUR na podstawie art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 4 wskazanej dyrektywy jako wszelkie płatności, które nie zostały dokonane w umownym lub ustawowym terminie. Ponieważ dyrektywa ta obejmuje, zgodnie z jej art. 1 ust. 2, „wszystki[e] płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”, pojęcie „opóźnienia w płatnościach” ma zastosowanie do każdej transakcji handlowej rozpatrywanej indywidualnie (wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

W drugiej kolejności w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 określono przesłanki wymagalności minimalnej stałej kwoty 40 EUR w drodze odesłania – odnośnie do transakcji handlowych między przedsiębiorstwami – do art. 3 tej dyrektywy. Ten ostatni artykuł przewiduje w ust. 1, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby w ramach transakcji handlowych wierzyciel, który wypełnił swoje zobowiązania i nie otrzymał należności w odpowiednim czasie, był uprawniony do otrzymania odsetek za opóźnienia w płatnościach, bez wezwania, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za opóźnienie (wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).

25

Z powyższego wynika, że podobnie jak przewidziane w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2011/7 prawo do uzyskania odsetek za opóźnienia w płatnościach, prawo do uzyskania minimalnej stałej kwoty, określonej w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, które powstaje również ze względu na wystąpienie „opóźnień w płatnościach” w rozumieniu art. 2 pkt 4 tej dyrektywy, odnosi się do „transakcji handlowych” rozpatrywanych indywidualnie. Odsetki te, podobnie jak ta stała kwota, stają się wymagalne automatycznie po upływie terminu płatności przewidzianego w art. 3 ust. 3–5 tej dyrektywy, o ile spełnione są przesłanki określone w ust. 1 tego artykułu (zob. podobnie wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

Artykuł 6 ust. 1 i 2 dyrektywy 2011/7 należy zatem interpretować w ten sposób, że minimalna stała kwota 40 EUR tytułem rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna wierzycielowi, który wypełnił swoje zobowiązania w odniesieniu do każdej płatności, która nie została dokonana w terminie w ramach wynagrodzenia za transakcję handlową wyrażoną w fakturze lub równoważnym wezwaniu do zapłaty, w tym także w przypadku, gdy opóźnienie dotyczy kilku płatności mających charakter okresowy, w wykonaniu jednej i tej samej umowy, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za te opóźnienia (wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 2426 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

W trzeciej kolejności należy zaznaczyć, że taka wykładnia art. 6 dyrektywy 2011/7 znajduje potwierdzenie w celu tej dyrektywy. Z art. 1 ust. 1 tej dyrektywy, interpretowanego w świetle jej motywu 3, wynika bowiem, że ma ona na celu nie tylko zniechęcanie do opóźnień w płatnościach, poprzez zapobieganie sytuacjom, w których opóźnienia takie są korzystne finansowo dla dłużnika ze względu na niski poziom lub brak naliczenia odsetek za opóźnienia, ale również skuteczną ochronę wierzyciela przed takimi opóźnieniami, poprzez zapewnienie mu możliwie najpełniejszej rekompensaty za poniesione przez niego koszty odzyskiwania należności. Motyw 19 omawianej dyrektywy stanowi w tym względzie, po pierwsze, że koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach, a po drugie, że rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności (wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

Kumulacja po stronie dłużnika szeregu opóźnień w płatnościach mających charakter okresowy w wykonaniu jednej i tej samej umowy nie może zatem skutkować ograniczeniem minimalnej stałej kwoty należnej tytułem rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności za każde opóźnienie w płatnościach. Takie ograniczenie prowadziłoby do pozbawienia skuteczności (effet utile) art. 6 dyrektywy 2011/7, którego celem jest, jak stwierdzono w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, nie tylko zniechęcenie do takich opóźnień w płatnościach, ale także zapewnienie, poprzez zapłatę tych kwot, rekompensaty „[z tytułu kosztów] odzyskiwania należności poniesion[ych] przez wierzyciela”, przy czym koszty te zwiększają się proporcjonalnie do liczby płatności i kwot, których dłużnik nie uiszcza w terminie. Wspomniane ograniczenie byłoby ponadto równoznaczne z przyznaniem dłużnikowi odstępstwa od art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, które oznaczałoby zwolnienie go z części zobowiązania finansowego związanego z ciążącym na nim obowiązkiem zapłaty, z tytułu każdej nieuregulowanej terminowo płatności, stałej kwoty 40 EUR, przy czym odstępstwo to nie byłoby uzasadnione żadnym „obiektywnym powodem” w rozumieniu art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software, C‑370/21, EU:C:2022:947, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

29

W uwagach na piśmie rząd czeski podnosi jednak, że kumulacja przez wierzyciela kilku stałych kwot, w przypadku gdy kilka płatności mających charakter okresowy, wynikających z jednej i tej samej umowy, jest opóźnionych, jest sprzeczna z celem art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7, którym jest zaoferowanie rozsądnej rekompensaty kosztów rzeczywiście poniesionych przez tego wierzyciela, tak aby zniechęcić do opóźnień w płatnościach. Zdaniem tego rządu taka kumulacja oznaczałaby przyznanie wierzycielowi, z tytułu kosztów ogólnych poniesionych w przypadku odzyskania kilku wierzytelności od jednego dłużnika i wynikających z tej samej umowy, rekompensaty w stałej kwocie wykraczającej poza koszty administracyjne i wewnętrzne rzeczywiście poniesione i związane z odzyskiwaniem należności. Tymczasem rekompensata w postaci stałej kwoty przewidzianej w tym przepisie ma na celu odzwierciedlenie kosztów rzeczywiście poniesionych przez wierzyciela i nie ma charakteru represyjnego.

30

W tym względzie Trybunał wyjaśnił już, że przewidziane w art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7 prawo do „rozsądnej” rekompensaty „za wszelkie [inne] koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika”, dotyczy kosztów odzyskiwania należności, niezależnie od ich wysokości, które przekraczają minimalną kwotę w wysokości 40 EUR, do której wierzyciel ma automatycznie prawo na podstawie art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowej w szczególności na podstawie art. 3 tej dyrektywy. Taka rekompensata nie może zatem pokrywać ani części tych kosztów, które zostały już uwzględnione w minimalnej stałej kwocie w wysokości 40 EUR, ani kosztów, które okazują się nadmiernie wygórowane w świetle ogółu okoliczności danej sprawy (wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 39).

31

Wynika z tego, że nie można powoływać się na art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7 w celu ograniczenia prawa wierzyciela do otrzymania stałej kwoty przewidzianej w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy. Jednakże w granicach określonych w poprzednim punkcie niniejszego wyroku można wziąć pod uwagę w szczególności okoliczność, że wynagrodzenia z tytułu transakcji handlowych, których dłużnik ten nie zapłacił w terminie, były przedmiotem jednego roszczenia, dla celów oceny rozsądnego charakteru rekompensaty za inne koszty odzyskiwania należności poniesione w związku z opóźnieniem w płatnościach dłużnika (wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 40).

32

W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z art. 3 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano płatności mające charakter okresowy, przy czym każda z tych płatności powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR, określona w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności.

W przedmiocie pytania drugiego

33

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z ust. 3 tego artykułu i z art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy odmówił zasądzenia lub ograniczył stałą kwotę, określoną w pierwszym z tych przepisów, na podstawie ogólnych zasad krajowego prawa prywatnego, w przypadku gdy opóźnienia w płatnościach, które wystąpiły w ramach jednej i tej samej umowy, dotyczą w szczególności niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty kwot.

W przedmiocie dopuszczalności

34

Komisja Europejska ma wątpliwości co do dopuszczalności pytania drugiego, a to ze względu na to, że poruszony w nim problem ma jej zdaniem charakter hipotetyczny. W sprawie w postępowaniu głównym całkowita kwota roszczenia głównego jest bowiem znacznie wyższa niż całkowita kwota rekompensaty w stałej kwocie dochodzona na podstawie art. 3 rozporządzenia nr 351/2013, który transponuje do prawa krajowego art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7.

35

W tym względzie należy przypomnieć, że w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE współpracy między Trybunałem i sądami krajowymi wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i który powinien przyjąć na siebie odpowiedzialność za mające zapaść orzeczenie sądowe, należy dokonanie oceny, w świetle szczególnych okoliczności sprawy, zarówno konieczności wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym po to, aby tenże sąd krajowy był w stanie wydać swoje orzeczenie, jak i znaczenia dla sprawy pytań zadanych Trybunałowi. W związku z tym, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia [wyrok z dnia 8 grudnia 2022 r., Google (Usunięcie treści, która może okazać się nieprawdziwa), C‑460/20, EU:C:2022:962, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo].

36

Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania [wyrok z dnia 8 grudnia 2022 r., Google (Usunięcie treści, która może okazać się nieprawdziwa), C‑460/20, EU:C:2022:962, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo].

37

Prawdą jest, że w niniejszym przypadku, jak zauważa Komisja, całkowita kwota wierzytelności głównej jest wyższa niż całkowita kwota żądanej rekompensaty w stałej kwocie. Nie wynika z tego jednak, że przedstawione pytanie ma charakter hipotetyczny. W braku wyraźnego wskazania w postanowieniu odsyłającym w tej kwestii nie można bowiem wykluczyć, że spośród 25 spornych w postępowaniu głównym płatności, które nie zostały dokonane w terminie, niektóre z nich dotyczyły niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty, określonej w art. 3 owego rozporządzenia, kwot, zgodnie z art. 6 ust. 1 tej dyrektywy.

38

Należy zatem zbadać to pytanie co do istoty.

Co do istoty

39

Na wstępie należy przypomnieć, że zasada pierwszeństwa prawa Unii wymaga w szczególności dokonywania przez sądy krajowe – w celu zapewnienia skuteczności wszystkich przepisów prawa Unii – wykładni ich prawa krajowego w możliwie najszerszym zakresie zgodnej z prawem Unii (wyroki: z dnia 13 listopada 1990 r., Marleasing, C‑106/89, EU:C:1990:395, pkt 8; z dnia 18 stycznia 2022 r., Thelen Technopark Berlin, C‑261/20, EU:C:2022:33, pkt 26).

40

W szczególności sąd krajowy, przed którym – tak jak w niniejszej sprawie – zawisł spór zawisły wyłącznie między jednostkami, jest zobowiązany podczas stosowania przepisów prawa wewnętrznego wydanych w celu transpozycji dyrektywy do dokonywania ich wykładni w świetle treści, jak również celu dyrektywy, aby uzyskać wynik zgodny z zamierzonym przez nią celem, bez uszczerbku dla pewnych ograniczeń, w tym w szczególności zakazu wykładni prawa krajowego contra legem (zob. podobnie wyrok z dnia 18 stycznia 2022 r., Thelen Technopark Berlin, C‑261/20, EU:C:2022:33, pkt 27, 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

41

W niniejszej sprawie, o ile sąd odsyłający powołał się na ogólne zasady krajowego prawa prywatnego, w tym w szczególności na zasadę zakazującą interpretowania i stosowania przepisu prawnego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, o tyle nie wskazał on, że zasady te stoją na przeszkodzie temu, by sąd ten dokonywał wykładni mających zastosowanie przepisów prawa krajowego w sposób zgodny z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z ust. 3 tego artykułu i z art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy.

42

W tych okolicznościach dopuszczenie, aby sąd krajowy mógł odmówić zasądzenia stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7, lub ją ograniczyć, oznaczałoby umożliwienie mu odstąpienia od ciążącego na nim obowiązku zapewnienia pełnej skuteczności temu przepisowi, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Trybunał w wyrokach z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia (C‑585/20, EU:C:2022:806) i z dnia 1 grudnia 2022 r., DOMUS-Software (C‑370/21, EU:C:2022:947).

43

W świetle powyższych rozważań na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z ust. 3 tego artykułu i art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy odmówił zasądzenia stałej kwoty, określonej w pierwszym z tych przepisów, lub ją ograniczył, na podstawie ogólnych zasad krajowego prawa prywatnego, w tym także w przypadku, gdy opóźnienia w płatnościach, które wystąpiły w ramach jednej i tej samej umowy, dotyczą w szczególności niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty kwot.

W przedmiocie pytania trzeciego

44

Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie drugie pytanie trzecie nie wymaga odpowiedzi.

W przedmiocie kosztów

45

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych w związku z art. 3 tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

w przypadku gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano płatności mające charakter okresowy, przy czym każda z tych płatności powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR, określona w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności.

 

2)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z ust. 3 tego artykułu i art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy odmówił zasądzenia stałej kwoty, określonej w pierwszym z tych przepisów, lub ją ograniczył, na podstawie ogólnych zasad krajowego prawa prywatnego, w tym także w przypadku, gdy opóźnienia w płatnościach, które wystąpiły w ramach jednej i tej samej umowy, dotyczą w szczególności niskich, a nawet niższych od tej stałej kwoty kwot.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: czeski.