Sprawa T‑790/21

PL

przeciwko

Komisji Europejskiej

Wyrok Sądu (dziewiąta izba) z dnia 15 listopada 2023 r.

Służba publiczna – Urzędnicy – Przeniesienie z urzędu w interesie służby – Decyzja z mocą wsteczną wydana w wykonaniu wyroków sądu Unii – Artykuł 266 TFUE – Artykuły 22a i 22c regulaminu pracowniczego – Nieprawidłowość postępowania poprzedzającego wniesienie skargi – Zasada dobrej administracji – Prawo do bycia wysłuchanym – Zasada bezstronności – Rozsądny termin – Obowiązek dbałości – Odpowiedzialność – Krzywda

1. Urzędnicy – Organizacja służb – Obsadzanie stanowisk – Przeniesienie z urzędu – Uznanie przysługujące administracji jako pracodawcy – Granice – Interes służby – Przeniesienie urzędnika z urzędu w interesie służby ze względu na trudności w kontaktach międzyludzkich – Dopuszczalność

   (regulamin pracowniczy urzędników, art. 7 ust. 1)

   (zob. pkt 51–53)

2. Urzędnicy – Prawa i obowiązki – Powiadomienie o faktach mogących wzbudzać podejrzenia co do istnienia nielegalnej działalności lub poważnego uchybienia – Ochrona urzędnika, który powiadomił o takich faktach, jako informatora – Obowiązek ustanowienia przez instytucje przepisów wewnętrznych dotyczących rozpatrywania zażaleń złożonych przez urzędników będących informatorami – Zakres

   (regulamin pracowniczy urzędników, art. 22a ust. 3, art. 22b, 22c)

   (zob. pkt 55, 56, 58, 164–175)

3. Urzędnicy – Prawa i obowiązki – Powiadomienie o faktach mogących wzbudzać podejrzenia co do istnienia nielegalnej działalności lub poważnego uchybienia – Przeniesienie z urzędu urzędnika, który powiadomił o takich faktach – Dopuszczalność – Warunek – Brak związku pomiędzy przeniesieniem danego urzędnika z urzędu a złożonym przez niego doniesieniem – Ciężar dowodu

   (regulamin pracowniczy urzędników, art. 22a)

   (zob. pkt 57, 182–190)

4. Skargi urzędników – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Obowiązek podjęcia działań zapewniających wykonanie wyroku – Zakres – Uwzględnienie zarówno uzasadnienia, jak i sentencji wyroku – Stwierdzenie nieważności decyzji o przeniesieniu z urzędu – Wydanie nowej decyzji o przeniesieniu z urzędu z mocą wsteczną – Dopuszczalność – Przesłanki

   (art. 266 TFUE)

   (zob. pkt 80, 128–131, 133–139)

5. Prawa podstawowe – Karta praw podstawowych – Prawo do dobrej administracji – Wymóg bezstronności – Pojęcie

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41)

   (zob. pkt 100, 145)

6. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Dochowanie rozsądnego terminu – Naruszenie w postępowaniu administracyjnym – Skutki

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41 ust. 1)

   (zob. pkt 104, 105, 114, 235)

Streszczenie

Skarżący, PL, od dnia 16 lutego 2012 r. był zatrudniony w charakterze kierownika wydziału w delegaturze Komisji Europejskiej w państwie trzecim. W stosunku do tego wydziału Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) prowadził dochodzenia wszczęte w latach 2011 i 2013.

W dniu 3 października 2012 r. skarżący poinformował przełożonych o swoim zaniepokojeniu istniejącymi w jego ocenie nieprawidłowościami w zarządzaniu niektórymi projektami i w ich realizacji.

W następstwie szeregu skarg informujących o niewłaściwym zachowaniu skarżącego i problemach z komunikacją wywołanych przez jego wydział i przez niego samego, decyzją z dnia 19 grudnia 2012 r. skarżącego przeniesiono z dniem 1 stycznia 2013 r. do siedziby Komisji w Brukseli (zwaną dalej „pierwszą decyzją o przeniesieniu z urzędu”).

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2015 r. Sąd do spraw Służby Publicznej stwierdził nieważność pierwszej decyzji o przeniesieniu z urzędu ze względu na naruszenie prawa skarżącego do obrony ( 1 ). Sąd stwierdził nieważność drugiej decyzji o przeniesieniu z urzędu, mającej taki sam zakres i wydanej z mocą wsteczną, ze względu na brak właściwości autora decyzji, zważywszy na ochronę przyznaną skarżącemu na mocy art. 22a regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) jako informatorowi ( 2 ). Trzecia decyzja o przeniesieniu z urzędu z mocą wsteczną została wycofana przez Komisję, mimo że nowe postępowanie było w toku, celem zapewnienia prawidłowego wykonania poprzedniego wyroku Sądu ( 3 ).

Decyzją z dnia 16 lutego 2021 r. (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) Komisja ponownie przeniosła skarżącego z urzędu z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2013 r.

Jako informator w rozumieniu art. 22a regulaminu pracowniczego skarżący złożył zażalenie na podstawie art. 22c regulaminu pracowniczego, który reguluje rozpatrywanie zażaleń złożonych przez informatorów w ramach postępowania poprzedzającego wniesienie skargi. Ponieważ jego zażalenie zostało częściowo oddalone, skarżący wniósł do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności i o odszkodowanie.

Sąd oddalił żądanie stwierdzenia nieważności, a przy tym dokonał po raz pierwszy wykładni art. 22c regulaminu pracowniczego i zbadał przestrzeganie reguł dotyczących ciężaru dowodu w przypadku przeniesienia informatora z urzędu.

Sąd uwzględnił częściowo żądanie odszkodowania i zasądził od Komisji na rzecz skarżącego kwotę 3000 EUR tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku naruszenia rozsądnego terminu w postępowaniu administracyjnym.

Ocena Sądu

W pierwszej kolejności Sąd zauważył, że art. 22c regulaminu pracowniczego został wprowadzony w celu nałożenia na każdą instytucję obowiązku ustanowienia przepisów wewnętrznych mających zapewniać informatorom pewne gwarancje, w tym procedurę rozpatrywania zażaleń dotyczących sposobu, w jaki zostali oni potraktowani po wypełnieniu obowiązków wynikających z art. 22a i 22b regulaminu pracowniczego lub z powodu ich wypełnienia. Jednakże wspomniany art. 22c nie wymaga, aby wszystkie przepisy mające zastosowanie do informatorów, również wówczas, gdy składają oni zażalenia, były zawarte w jednym akcie.

W niniejszej sprawie Sąd stwierdził, że wbrew temu, co twierdził skarżący, Komisja przyjęła przepisy szczególne dotyczące rozpatrywania zażaleń pochodzących od informatorów, zgodnie z art. 22c regulaminu pracowniczego.

Na podstawie tych przepisów Komisja przede wszystkim zobowiązuje się przestrzegać poufności tożsamości informatora i nie ujawniać jego nazwiska osobom potencjalnie zaangażowanym w naganne czyny ani nikomu, kto wyraźnie nie potrzebuje jego znajomości, chyba że informator osobiście zezwala na ujawnienie swojej tożsamości lub gdy chodzi o wymóg w ramach postępowania karnego, które może wynikać z rzeczonych czynów ( 4 ). Następnie przepisy te wyznaczają między innymi organ właściwy do wydawania decyzji o przeniesieniu z urzędu urzędnika, który poinformował o nieprawidłowościach, oraz organ właściwy do rozstrzygania w przedmiocie złożonych na nie zażaleń ( 5 ). W tym względzie ani art. 22c regulaminu pracowniczego, ani żaden inny przepis wewnętrzny Komisji nie wymaga, aby przy rozpatrywaniu takich zażaleń właściwy organ działał bez pomocy służb.

Ponadto zgodnie z tymi przepisami, na zażalenia złożone na podstawie art. 22c regulaminu pracowniczego należy udzielić, jeżeli uzasadniają to okoliczności, odpowiedzi z uzasadnieniem w terminie krótszym niż przewidziany w art. 90 regulaminu pracowniczego ( 6 ). Z kolei dostęp do danych osobowych zawartych w zażaleniach przyznaje się wyłącznie upoważnionym pracownikom, którzy wyraźnie tego potrzebują. Przepisy przewidują również, że zażalenia dotyczące wrażliwych kwestii nie będą omawiane podczas konsultacji między służbami ( 7 ).

Wreszcie przepisy te przewidują, że zażalenia pochodzące od informatora mogą być składane za pomocą formularza, który odnosi się do art. 22c regulaminu pracowniczego, co pozwala właściwemu organowi na zidentyfikowanie od chwili jego złożenia jego wrażliwego charakteru i zapewnienie przestrzegania środków ochrony informatorów. Tym samym, o ile zainteresowane osoby powinny zgłosić się do instytucji jako informatorzy, o tyle nie mają one obowiązku opisywania szczegółów nieprawidłowości zgłoszonych w zażaleniach.

W drugiej kolejności, jeśli chodzi o reguły dotyczące ciężaru dowodu w przypadku przeniesienia informatora z urzędu, Sąd przypomniał, że zgodnie z wytycznymi Komisji dotyczącymi sygnalizowania nieprawidłowości, do osoby podejmującej niekorzystny środek wobec informatora należy wykazanie, że środek ten jest uzasadniony względami innymi niż powiadomienie o nieprawidłowościach.

W niniejszej sprawie Komisja wywiązała się ze spoczywającego na niej ciężaru dowodu, ponieważ wykazała, że przeniesienie skarżącego z urzędu nie było uzasadnione złożonym przez niego zawiadomieniem o nieprawidłowościach, lecz istnieniem problemów interpersonalnych z jego kolegami i przełożonymi, które poprzedzały to zawiadomienie.

W trzeciej kolejności, co się tyczy naruszenia rozsądnego terminu, Sąd stwierdził, że szczególnie długi czas trwania postępowania administracyjnego, które doprowadziło do wydania zaskarżonej decyzji, wynika z kolejnych błędów administracji. O ile naruszenie rozsądnego terminu nie miało wpływu na samą treść tej decyzji, o tyle mogło ono doprowadzić do powstania u skarżącego stanu niepewności i niepokoju w odniesieniu do jego sytuacji, tym bardziej że powoływał się on na swój status informatora. W tych okolicznościach Sąd częściowo uwzględnił żądanie odszkodowawcze skarżącego.

( 1 ) Wyrok z dnia 15 kwietnia 2015 r., PL/Komisja (F-96/13, EU:F:2015:29).

( 2 ) Wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., PL/Komisja (T-689/16, niepublikowany, EU:T:2018:925).

( 3 ) Postanowieniem z dnia 25 listopada 2020 r., PL/Komisja (T-308/20, niepublikowanym, EU:T:2020:571), Sąd stwierdził, że skarga wniesiona przez skarżącego na trzecią decyzję o przeniesieniu z urzędu stała się bezprzedmiotowa w następstwie cofnięcia decyzji.

( 4 ) Komunikat wiceprzewodniczącego Šefčoviča do Komisji SEC(2012) 679 final z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie wytycznych Komisji dotyczących przekazywania informacji w przypadku poważnych nieprawidłowości (whistleblowing) (zwany dalej „wytycznymi Komisji w sprawie sygnalizowania nieprawidłowości”).

( 5 ) Decyzja Komisji (2013) 3288 z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie wykonywania uprawnień powierzonych na mocy regulaminu pracowniczego organowi powołującemu i organowi upoważnionemu do zawierania umów o pracę (OUZU), zmieniona decyzją Komisji C(2014) 9864 z dnia 16 grudnia 2014 r.

( 6 ) Zgodnie z art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego organ powiadamia zainteresowanego o swojej decyzji z uzasadnieniem w terminie czterech miesięcy od dnia złożenia zażalenia.

( 7 ) Informacja administracyjna nr 79–2013 z dnia 19 grudnia 2013 r. dotycząca składania wniosków na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, zażaleń na podstawie art. 90 ust. 2 regulaminu pracowniczego oraz wniosków o udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego.