WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)

z dnia 1 grudnia 2022 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2011/7/UE – Zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych – Artykuł 2 pkt 1 – Pojęcie „transakcji handlowych” – Rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela w przypadku opóźnienia w płatnościach dłużnika – Artykuł 6 – Minimalna stała kwota wynosząca 40 EUR – Opóźnienie w szeregu płatności za dostawy towarów lub świadczenia usług w wykonaniu jednej i tej samej umowy

W sprawie C‑419/21,

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie (Polska) postanowieniem z dnia 21 czerwca 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 8 lipca 2021 r., w postępowaniu:

X sp. z o.o. sp.k.,

przeciwko

Z,

TRYBUNAŁ (ósma izba),

w składzie: N. Piçarra (sprawozdawca), pełniący obowiązki prezesa izby, N. Jääskinen i M. Gavalec, sędziowie,

rzecznik generalny: A.M. Collins,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

w imieniu Z – A. Moroziewicz, adwokat,

w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,

w imieniu Komisji Europejskiej – M. Brauhoff i G. Gattinara, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2 pkt 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/WE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz.U. 2011, L 48, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy X sp. z o.o. sp.k. a Z w przedmiocie żądania rekompensaty w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania należności poniesionych w wyniku kolejnych opóźnień w płatnościach w ramach jednej i tej samej umowy.

Ramy prawne

Prawo Unii

3

Motywy 3, 17, 19 i 22 dyrektywy 2011/7 mają następujące brzmienie:

„(3)

Wiele płatności w transakcjach handlowych między podmiotami gospodarczymi lub między podmiotami gospodarczymi a organami publicznymi dokonywanych jest po terminie uzgodnionym w umowie lub określonym w ogólnych warunkach handlowych. Chociaż towary zostały dostarczone, a usługi wyświadczone, wiele odpowiadających im faktur płaconych jest długo po terminie. Takie opóźnienia w płatnościach mają negatywny wpływ na płynność finansową i komplikują zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wpływa to również na ich konkurencyjność i rentowność, gdy z powodu opóźnień w płatnościach wierzyciel zmuszony jest sięgać do zewnętrznych źródeł finansowania […].

[…]

(17)

Płatność dłużnika powinna być uważana za opóźnioną, a zatem uprawniającą do odsetek za opóźnienia w płatnościach, w przypadku gdy wierzyciel nie dysponuje należną kwotą w stosownym terminie, pod warunkiem że wypełnił swoje zobowiązania prawne i umowne.

[…]

(19)

Konieczna jest uczciwa rekompensata za ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniami w płatnościach, aby zniechęcić do opóźnień w płatnościach. Koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach, w odniesieniu do których niniejsza dyrektywa powinna przewidzieć stałą minimalną kwotę, którą można połączyć z odsetkami za opóźnienia w płatnościach. Rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności […].

[…]

(22)

Niniejsza dyrektywa nie powinna stanowić przeszkody dla płatności w ratach lub płatności rozłożonych w czasie. Każda płatność rozłożona na raty lub rozłożona w czasie powinna być jednak dokonywana na uzgodnionych warunkach i z zastrzeżeniem przepisów dotyczących opóźnień w płatnościach określonych w niniejszej dyrektywie”.

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot i zakres stosowania”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Celem niniejszej dyrektywy jest zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, wspierając tym samym konkurencyjność przedsiębiorstw, a w szczególności [małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)].

2.   Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”.

5

W myśl art. 2 rzeczonej dyrektywy:

„Do celów niniejszej dyrektywy zastosowanie mają następujące definicje:

1)

»transakcje handlowe« oznaczają [wszelkie] transakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które prowadzą do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem;

[…]

4)

»opóźnienia w płatnościach« oznaczają [wszelkie] płatności, które nie zostały dokonane w umownym lub ustawowym terminie, w przypadku gdy spełnione są warunki określone w art. 3 ust. 1 lub w art. 4 ust. 1;

[…]”.

6

Artykuł 4 tej dyrektywy, zatytułowany „Transakcje między przedsiębiorstwami a organami publicznymi”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby w ramach transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest organ publiczny, wierzyciel był uprawniony po upływie terminu określonego w ust. 3, 4 lub 6 do ustawowych odsetek za opóźnienia w płatnościach, bez konieczności przypomnienia, w przypadku gdy spełnione są następujące warunki:

a)

wierzyciel wypełnił swoje zobowiązania umowne i prawne; oraz

b)

wierzyciel nie otrzymał należności w odpowiednim czasie, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za opóźnienie”.

7

Zgodnie z art. 5 dyrektywy 2011/7, zatytułowanym „Harmonogramy płatności”:

„Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa stron do uzgadniania harmonogramów płatności w ratach, z zastrzeżeniem stosownych przepisów mającego zastosowanie prawa krajowego. W takich przypadkach gdy którakolwiek z rat nie zostanie zapłacona w uzgodnionym terminie, odsetki i rekompensata przewidziane w niniejszej dyrektywie naliczane są wyłącznie na podstawie zaległych kwot”.

8

Artykuł 6 tej dyrektywy, zatytułowany „Rekompensata za koszty odzyskiwania należności”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 EUR, w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych zgodnie z art. 3 lub 4.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby stała kwota, o której mowa w ust. 1, była płacona bez konieczności przypomnienia jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela.

3.   Oprócz stałej kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika. Mogłoby to obejmować koszty poniesione między innymi w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej”.

9

Artykuł 7 wskazanej dyrektywy, zatytułowany „Nieuczciwe warunki umów i praktyki”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby warunek umowy lub praktyka dotyczące daty lub terminu płatności, stopy procentowej odsetek za opóźnienia w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności uznawane były za niepodlegające wykonaniu albo stanowiły podstawę do roszczenia o odszkodowanie, jeśli są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Przy rozpoznaniu, czy warunek umowy lub praktyka są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela w rozumieniu akapitu pierwszego, bierze się pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym również:

[…]

c)

czy dłużnik ma jakikolwiek obiektywny powód odstępstwa […] od stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1”.

Prawo polskie

10

Artykuł 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021, poz. 424; zwanej dalej „ustawą z dnia 8 marca 2013 r.”) definiuje pojęcie „transakcji handlowej” jako „umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 [tej ustawy], zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością”.

11

Artykuł 8 ust. 1 wskazanej ustawy ma następujące brzmienie:

„W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

1)

wierzyciel spełnił swoje świadczenie;

2)

wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie”.

12

Artykuł 10 ust. 1–3 tej ustawy stanowi:

„1.   Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:

1)

40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych [(około 1070 EUR)];

2)

70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50000 złotych [(około 10700 EUR)];

3)

100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50000 złotych.

[…]

2.   Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.

3.   Uprawnienie do kwoty, o której mowa w ust. 1, przysługuje od transakcji handlowej, z zastrzeżeniem art. 11 ust. 2 pkt 2”.

13

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 8 marca 2013 r.:

„1.   Strony transakcji handlowej mogą ustalić w umowie harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, pod warunkiem że ustalenie takie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

2.   Jeżeli strony transakcji handlowej ustaliły w umowie, że świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach, uprawnienie do:

1)

odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1,

2)

kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1, oraz zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności, o których mowa w art. 10 ust. 2

– przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

14

X, spółka prawa polskiego, zawarła z Z, szpitalem publicznym, umowę, na mocy której miała ona sukcesywnie dostarczać temu szpitalowi produkty medyczne, zgodnie z ustalonym wcześniej harmonogramem. Płatności z tytułu każdej z dostaw miały być realizowane w terminie 60 dni.

15

Ponieważ szpital Z nie uiścił terminowo płatności należnych z tytułu dwunastu kolejnych dostaw towarów, spółka X wniosła do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie (Polska), będącego sądem odsyłającym, skargę, w której domaga się zasądzenia od szpitala Z, na podstawie ustawy z dnia 8 marca 2013 r., zapłaty na jej rzecz rekompensaty z tytułu kosztów odzyskiwania należności, w kwocie stanowiącej 12‑krotność minimalnej stałej kwoty 40 EUR, czyli 480 EUR.

16

Sąd odsyłający wskazuje, że ma za zadanie ustalić, czy w ramach jednej i tej samej umowy każde opóźnienie w płatności dłużnika daje prawo do zapłaty minimalnej stałej kwoty 40 EUR z tytułu kosztów odzyskiwania należności, czy też kwota ta jest należna tylko raz, niezależnie od liczby opóźnionych płatności. W ocenie tego sądu zastosowanie ustawy z dnia 8 marca 2013 r. do sprawy w postępowaniu głównym prowadzi do przyjęcia drugiego z tych rozwiązań, ponieważ art. 10 ust. 3 tej ustawy przewiduje, że stała kwota przysługuje od każdej „transakcji handlowej”.

17

Sąd ten zwraca jednak uwagę, że w art. 4 pkt 1 wspomnianej ustawy wyraźnie zdefiniowano pojęcie „transakcji handlowej” jako „umowę”, w odróżnieniu od art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7, w związku z czym rozstrzygnięcie sporu w postępowaniu głównym wymaga uprzedniego dokonania wykładni tego ostatniego przepisu, jak też art. 6 ust. 1 tej dyrektywy.

18

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy art. 6 ust. 1 [dyrektywy 2011/7] należy interpretować w ten sposób, że w przypadku umowy, w której strony przewidziały wiele dostaw towaru oraz płatności za każdą z dostaw w określonym terminie po każdej z tych dostaw, co najmniej stała kwota 40 EUR należy się za opóźnienie każdej z płatności za poszczególne dostawy, czy też prawo unijne wymaga jedynie zapewnienia wierzycielowi stałej kwoty 40 EUR z tytułu całej transakcji handlowej obejmującej wiele dostaw, niezależnie od liczby opóźnionych płatności za poszczególne dostawy?

2)

Czy w rozumieniu art. 2 pkt 1 [dyrektywy 2011/7] transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest dostawa towarów, zobowiązująca dostawcę do dostarczenia zamawiającemu za ustaloną w tej umowie cenę pewnej ilości towaru, a jednocześnie przyznająca zamawiającemu uprawnienie do jednostronnego decydowania o terminach i wielkościach poszczególnych, składających się na wykonanie przedmiotu umowy dostaw, włącznie z możliwością rezygnacji z części zakontraktowanych towarów, bez ponoszenia żadnych negatywnych konsekwencji z tego tytułu, w świetle której to umowy zamawiający jest zobowiązany do płatności za każdą z części dostawy w określonym terminie liczonym od otrzymania tej części dostawy, czy też każda z tych częściowych dostaw, wynikających ze zgłaszanego przez zamawiającego zapotrzebowania, stanowi odrębną transakcję handlową w rozumieniu dyrektywy, mimo że nie stanowi odrębnej umowy w rozumieniu prawa krajowego?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytania drugiego

19

Poprzez pytanie drugie, które należy zbadać w pierwszej kolejności, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 należy interpretować w ten sposób, że zawarte w nim pojęcie „transakcji handlowych” obejmuje każdą z dostaw towarów zrealizowanych w wykonaniu jednej i tej samej umowy, czy też obejmuje ono wyłącznie umowę, w wykonaniu której towary te powinny być sukcesywnie dostarczane.

20

W tym względzie należy przypomnieć, po pierwsze, że zgodnie z art. 1 ust. 2 dyrektywy 2011/7 ma ona zastosowanie do wszystkich płatności, które stanowią wynagrodzenie w „transakcjach handlowych”, a po drugie, że pojęcie to zostało szeroko zdefiniowane w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 jako „transakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które prowadzą do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem” (wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia,C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 21).

21

Ponieważ art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich, które miałoby na celu określenie znaczenia i zakresu pojęcia „transakcji handlowych”, pojęcie to wymaga autonomicznej i jednolitej wykładni, uwzględniającej zarówno brzmienie i kontekst przepisu, w którym znajduje się to pojęcie, jak i cele tego przepisu oraz aktu prawa Unii, którego ów przepis stanowi część [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 lipca 2020 r., RL (Dyrektywa w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach), C‑199/19, EU:C:2020:548, pkt 27; z dnia 18 listopada 2020 r., Techbau, C‑299/19, EU:C:2020:937, pkt 38].

22

Co się tyczy brzmienia art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 – użycie wyrażenia „[wszelkie] transakcje” świadczy o tym, że pojęcie „transakcji handlowych” – jak przypomniano w pkt 20 niniejszego wyroku – należy rozumieć szeroko, a zatem nie musi ono pokrywać się koniecznie z pojęciem „umowy”.

23

W przepisie tym określono dwa warunki, których spełnienie pozwala uznać daną transakcję za „transakcję handlową”. Po pierwsze, powinna ona zostać dokonana między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi. Po drugie, powinna ona prowadzić do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

W związku z tym jeżeli strony uzgodniły, że w ramach tej samej umowy realizowane będą kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, przy czym każda z tych dostaw lub każde z tych świadczeń rodzi obowiązek zapłaty po stronie dłużnika, to spełnione są oba przewidziane w art. 2 pkt 1 tej dyrektywy warunki, aby każdą dostawę towarów lub każde świadczenie usług w wykonaniu tej umowy uznać za transakcję handlową w rozumieniu tego przepisu.

25

Systematyka dyrektywy 2011/7 potwierdza, że prawodawca Unii nie zamierzał utożsamiać pojęcia „transakcji handlowej” z pojęciem „umowy”. Jak bowiem przypomniano w pkt 20 niniejszego wyroku, art. 1 ust. 2 tej dyrektywy stanowi, że ma ona „zastosowanie do wszystkich płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”, niezależnie od tego, czy transakcje te odpowiadają konkretnej umowie. Zawężająca wykładnia pojęcia „transakcji handlowej”, która skutkowałaby utożsamieniem tego pojęcia z pojęciem „umowy”, byłaby zatem sprzeczna z samą definicją przedmiotowego zakresu stosowania rzeczonej dyrektywy.

26

Co się tyczy celów dyrektywy 2011/7, która zmierza zasadniczo do ochrony wierzyciela przed opóźnieniami w płatnościach i do zniechęcenia do przekraczania terminów płatności, nic nie wskazuje na to, aby pojęcie „transakcji handlowej” musiało koniecznie odpowiadać pojęciu „umowy”.

27

Wobec powyższego odpowiedź na pytanie drugie powinna brzmieć tak, że art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 należy interpretować w ten sposób, iż zawarte w nim pojęcie „transakcji handlowych” obejmuje każdą kolejną dostawę towarów lub każde kolejne świadczenie usług w wykonaniu jednej i tej samej umowy.

W przedmiocie pytania pierwszego

28

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z jej art. 4 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna z tytułu każdego opóźnienia w płatności, czy też jest ona należna jednorazowo, niezależnie od liczby opóźnień.

29

W tym względzie należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby w przypadku gdy w ramach transakcji handlowych wymagalne stają się odsetki za opóźnienia w płatnościach, wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika minimalnej i stałej kwoty 40 EUR tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Ponadto w ust. 2 tego artykułu nałożono na państwa członkowskie obowiązek czuwania nad tym, aby owa minimalna stała kwota była należna automatycznie, nawet w braku wezwania dłużnika, jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela. Wreszcie w ust. 3 wskazanego artykułu przyznano wierzycielowi prawo do dochodzenia od dłużnika, oprócz minimalnej stałej kwoty 40 EUR, rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające ową stałą kwotę poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika.

30

Pojęcie „opóźnienia w płatnościach”, które leży u źródła prawa wierzyciela do otrzymania od dłużnika nie tylko odsetek ustawowych na podstawie art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/7, lecz również minimalnej stałej kwoty 40 EUR na podstawie art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 4 wskazanej dyrektywy jako wszelkie płatności, które nie zostały dokonane w umownym lub ustawowym terminie. Ponieważ dyrektywa ta obejmuje, zgodnie z jej art. 1 ust. 2, „wszystki[e] płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”, pojęcie „opóźnienia w płatnościach” ma zastosowanie do każdej transakcji handlowej rozpatrywanej indywidualnie (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 28).

31

W drugiej kolejności należy zauważyć, że w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 określono przesłanki wymagalności minimalnej stałej kwoty 40 EUR w drodze odesłania – odnośnie do transakcji handlowych między przedsiębiorstwami a organami publicznymi – do art. 4 tej dyrektywy. Ten ostatni artykuł przewiduje w ust. 1, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby w ramach transakcji handlowych wierzyciel, który wypełnił swe zobowiązania i nie otrzymał należności w odpowiednim czasie, był uprawniony, po upływie terminu określonego w ust. 3, 4 lub 6 wskazanego artykułu, do otrzymania ustawowych odsetek za opóźnienia w płatnościach, bez konieczności przypomnienia, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za opóźnienie (wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

Z powyższego wynika, po pierwsze, że przewidziane w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/7 prawo do uzyskania ustawowych odsetek za opóźnienia w płatnościach, jak również przewidziane w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy prawo do uzyskania minimalnej stałej kwoty, które powstają ze względu na wystąpienie „opóźnień w płatnościach” w rozumieniu art. 2 pkt 4 tej dyrektywy, odnoszą się do „transakcji handlowych” rozpatrywanych indywidualnie. Po drugie, odsetki ustawowe, podobnie jak ta stała kwota, stają się wymagalne automatycznie po upływie terminu płatności przewidzianego w art. 4 ust. 3, 4 i 6 tej dyrektywy, o ile spełnione są przesłanki określone w ust. 1 tego artykułu. W motywie 17 dyrektywy 2011/7 wskazano w tym względzie, że „[p]łatność dłużnika powinna być uważana za opóźnioną, a zatem uprawniającą do odsetek za opóźnienia w płatnościach, w przypadku gdy wierzyciel nie dysponuje należną kwotą w stosownym terminie, pod warunkiem że wypełnił swoje zobowiązania prawne i umowne” (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 32).

33

Co się tyczy przesłanek wymagalności, odpowiednio, odsetek za opóźnienia w płatnościach i minimalnej stałej kwoty, należy stwierdzić, że ani w art. 4 ust. 1, ani w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 nie wprowadzono rozróżnienia w zależności od tego, czy nieuiszczone terminowo płatności należne tytułem wynagrodzenia za dostarczone towary lub wyświadczone usługi wynikają z jednej i tej samej umowy, czy też nie. W związku z tym nie można powoływać się na brzmienie tych przepisów w celu uzasadnienia wykładni, w myśl której w przypadku gdy istnieje tylko jedna umowa, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna wierzycielowi tylko raz, niezależnie od liczby odrębnych płatności, które są opóźnione.

34

Stwierdzenie to znajduje potwierdzenie w art. 5 dyrektywy 2011/7, który dotyczy sytuacji porównywalnej, na potrzeby stosowania tej dyrektywy, z sytuacją analizowaną w postępowaniu głównym. Z artykułu tego, odczytywanego w świetle motywu 22 rzeczonej dyrektywy, wynika bowiem, że jeżeli strony uzgodniły harmonogram płatności w ratach, to minimalna stała kwota 40 EUR tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest wymagalna w odniesieniu do każdej nieuregulowanej w terminie raty.

35

Z wykładni językowej i systemowej art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 wynika zatem, że minimalna stała kwota 40 EUR jest tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności należna wierzycielowi, który wypełnił swoje zobowiązania w odniesieniu do każdej płatności, która nie została dokonana w terminie w ramach wynagrodzenia za transakcję handlową wyrażoną w fakturze lub równoważnym wezwaniu do zapłaty, w tym także w sytuacji gdy opóźnienie dotyczy kilku płatności stanowiących wynagrodzenie za kolejne dostawy towarów lub świadczenia usług realizowane w wykonaniu jednej i tej samej umowy, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za te opóźnienia (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 34).

36

W trzeciej kolejności należy zaznaczyć, że taka wykładnia art. 6 dyrektywy 2011/7 znajduje potwierdzenie w celu tej dyrektywy. Z art. 1 ust. 1 tej dyrektywy, interpretowanego w świetle jej motywu 3, wynika bowiem, że ma ona na celu nie tylko zniechęcanie do opóźnień w płatnościach, poprzez zapobieganie sytuacjom, w których opóźnienia takie są korzystne finansowo dla dłużnika ze względu na niski poziom lub brak naliczenia odsetek za opóźnienia, ale również skuteczną ochronę wierzyciela przed takimi opóźnieniami, poprzez zapewnienie mu możliwie najpełniejszej rekompensaty za poniesione przez niego koszty odzyskiwania należności. Motyw 19 omawianej dyrektywy stanowi w tym względzie, po pierwsze, że koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach, a po drugie, że rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 35, 36).

37

Z tej perspektywy kumulacja po stronie dłużnika szeregu opóźnień w płatnościach za kolejne dostawy towarów lub świadczenia usług w wykonaniu jednej i tej samej umowy nie może skutkować ograniczeniem minimalnej stałej kwoty należnej tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności za każde opóźnienie w płatnościach do jednorazowej stałej kwoty. Takie ograniczenie prowadziłoby przede wszystkim do pozbawienia skuteczności (effet utile) art. 6 dyrektywy 2011/7, którego celem jest, jak stwierdzono w poprzednim punkcie, nie tylko zniechęcenie do takich opóźnień w płatnościach, ale także zapewnienie, poprzez zapłatę tych kwot, rekompensaty „za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela”, przy czym koszty te zwiększają się proporcjonalnie do liczby płatności i kwot, których dłużnik nie uiszcza w terminie. Wspomniane ograniczenie byłoby ponadto równoznaczne z przyznaniem dłużnikowi odstępstwa od prawa wierzyciela do uzyskania stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, przy czym odstępstwo to nie byłoby uzasadnione żadnym „obiektywnym powodem” w rozumieniu art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy. Ograniczenie to sprowadzałoby się wreszcie do zwolnienia dłużnika z części zobowiązania finansowego związanego z ciążącym na nim obowiązkiem zapłaty, z tytułu każdej nieuregulowanej terminowo płatności, stałej kwoty 40 EUR przewidzianej w art. 6 ust. 1 (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 37).

38

Wobec powyższego odpowiedź na pytanie pierwsze powinna brzmieć tak, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z art. 4 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna z tytułu każdego opóźnienia w płatności.

W przedmiocie kosztów

39

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Artykuł 2 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych

należy interpretować w ten sposób, że:

zawarte w nim pojęcie „transakcji handlowych” obejmuje każdą kolejną dostawę towarów lub każde kolejne świadczenie usług w wykonaniu jednej i tej samej umowy.

 

2)

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z art. 4 tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna z tytułu każdego opóźnienia w płatności.

 

Piçarra

Jääskinen

Gavalec

Ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 1 grudnia 2022 r.

Sekretarz

A. Calot Escobar

Pełniący obowiązki prezesa izby

N. Piçarra


( *1 ) Język postępowania: polski.