WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)

z dnia 24 marca 2022 r. ( *1 )

Odwołanie – Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej – Zwalczanie nadużyć finansowych – Wieloletnie ramy finansowe – Domniemany konflikt interesów po stronie premiera Republiki Czeskiej – Wniosek o uniemożliwienie mu spotkania z kolegium komisarzy europejskich – Wniosek o zaprzestanie płatności bezpośrednich z budżetu Unii na rzecz określonych grup rolno-spożywczych – Skarga na bezczynność – Niepodjęcie działań zarzucane Komisji Europejskiej – Skład Sądu Unii Europejskiej – Domniemany brak bezstronności – Niedopuszczalność skargi – Zajęcie stanowiska – Legitymacja procesowa czynna – Interes prawny

W sprawie C‑130/21 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 1 marca 2021 r.,

Lukáš Wagenknecht, zamieszkały w Pardubicach (Republika Czeska), którego reprezentowała A. Koller, advokátka,

wnoszący odwołanie,

w której drugą stroną postępowania była:

Komisja Europejska, którą reprezentowali F. Erlbacher i M. Salyková, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (ósma izba),

w składzie: J. Passer, prezes siódmej izby, pełniący obowiązki prezesa ósmej izby, F. Biltgen (sprawozdawca) i N. Wahl, sędziowie,

rzecznik generalny: H. Saugmandsgaard Øe,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1

Lukaš Wagenknecht wnosi w swym odwołaniu o uchylenie postanowienia Sądu Unii Europejskiej z dnia 17 grudnia 2020 r., Wagenknecht/Komisja (T‑350/20, zwanego dalej „zaskarżonym postanowieniem”, niepublikowanego, EU:T:2020:635), w którym Sąd odrzucił jako niedopuszczalną jego skargę na bezczynność wniesioną na podstawie art. 265 TFUE i zmierzającą do stwierdzenia, że Komisja Europejska w sposób niezgodny z prawem powstrzymała się od podjęcia działań w reakcji na jego wniosek o przyjęcie wiążących i odstraszających środków w celu zapobieżenia powstaniu domniemanego konfliktu interesów dotyczącego Andreja Babiša, premiera Republiki Czeskiej, lub zareagowania na taki konflikt interesów.

Okoliczności powstania sporu

2

Okoliczności powstania sporu zostały przedstawione w pkt 1–4 zaskarżonego postanowienia w następujący sposób:

„1

Pismem z dnia 30 stycznia 2020 r. skarżący […], członek Senát Parlamentu České republiky (senatu parlamentu Republiki Czeskiej), zwrócił się do Komisji Europejskiej o przyjęcie wiążących i odstraszających środków w celu zapobieżenia powstaniu domniemanego konfliktu interesów dotyczącego Andreja Babiša, premiera Republiki Czeskiej, lub zareagowania na taki konflikt interesów, konkretnie poprzez, po pierwsze, uniemożliwienie członkom kolegium komisarzy, a zwłaszcza przewodniczącej tego kolegium, spotykania się z [A. Babišem] i omawiania z nim kwestii związanych z wieloletnimi ramami finansowymi 2021–2027 oraz z budżetem Unii w ogólności, a także, po drugie, przyjęcie środków mających na celu powstrzymanie realizacji płatności bezpośrednich dla rolnictwa z budżetu Unii na rzecz określonych spółek, które Andrej Babiš kontroluje i których jest on rzeczywistym właścicielem (dalej: »wezwanie do działania«), ze względu na domniemany konflikt interesów tego przedstawiciela Republiki Czeskiej, wynikający z posiadania przez niego interesów osobistych i rodzinnych w przedsiębiorstwach grupy Agrofert i grupy Synbiol, prowadzących działalność w szczególności w branży rolno-spożywczej.

2

W odpowiedzi z dnia 25 marca 2020 r. Komisja, stwierdziwszy, że skierowane do niej wezwanie do działania odpowiada w znacznym stopniu wezwaniu skierowanemu już do Rady Europejskiej i będącemu przedmiotem skargi na bezczynność zawisłej już wówczas przed Sądem w sprawie T‑715/19 Wagenknecht/Rada Europejska, wyjaśniła, że przyjęła już niezbędne i proporcjonalne środki w celu ochrony budżetu Unii. Komisja powołała się, po pierwsze, na fakt, że żadne płatności z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych nie zostały wypłacone beneficjentom, których potencjalnie dotyczy domniemany konflikt interesów, a po drugie, na decyzję z dnia 28 listopada 2019 r. zawieszającą płatności z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). W tym kontekście Komisja wyjaśniła, że ta ostatnia decyzja została zaskarżona przed Sądem w sprawie T‑76/20, Republika Czeska/Komisja. Tak więc ze względu na tę zawisłą już wówczas sprawę, która w międzyczasie została wykreślona z rejestru Sądu w następstwie cofnięcia skargi przez stronę skarżącą (postanowienie z dnia 25 sierpnia 2020 r., Republika Czeska/Komisja, T‑76/20, niepublikowane, EU:T:2020:379), Komisja postanowiła nie przedstawiać dalszych uwag.

3

W piśmie przesłanym pocztą elektroniczną z dnia 30 marca 2020 r. skarżący ponownie zwrócił się do Komisji, powtarzając pytania, które zadał w wezwaniu do działania, z uwagi na to, że jego zdaniem instytucja ta nie zajęła stanowiska w ich przedmiocie w odpowiedzi z dnia 25 marca 2020 r. W tym samym piśmie skarżący zadał dodatkowe pytania, przyznając jednocześnie, że pytania te wykraczają poza ramy wezwania do działania.

4

Pismem z dnia 23 kwietnia 2020 r. Komisja, potwierdziwszy zapoznanie się z treścią wiadomości elektronicznej skarżącego z dnia 30 marca 2020 r., odpowiedziała, że w odniesieniu do wcześniejszej korespondencji nie ma nic do dodania”.

Skarga wniesiona do Sądu i zaskarżone postanowienie

3

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 9 czerwca 2020 r. skarżący wniósł, na podstawie art. 265 TFUE, skargę o stwierdzenie bezczynności Komisji ze względu na to, że instytucja ta nie podjęła działań w odpowiedzi na wezwanie do działania.

4

W dniu 11 sierpnia 2020 r. Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności na podstawie art. 130 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem. Skarżący nie przedstawił uwag w przedmiocie tego zarzutu niedopuszczalności.

5

W zaskarżonym postanowieniu Sąd z jednej strony uwzględnił wniosek Komisji o nieuwzględnianie fragmentów skargi odnoszących się do opinii służby prawnej tej instytucji z dnia 19 listopada 2018 r., a z drugiej strony odrzucił skargę jako niedopuszczalną, stwierdziwszy, po pierwsze, w pkt 28–31 tego postanowienia, że skarżący nie miał ani interesu prawnego, ani legitymacji procesowej, po drugie zaś, w pkt 32–36 tego postanowienia, że w piśmie z dnia 25 marca 2020 r. Komisja zajęła stanowisko w przedmiocie wezwania do działania.

Żądania stron w postępowaniu przed Trybunałem

6

W odwołaniu wnoszący odwołanie wnosi do Trybunału o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz

uwzględnienie żądań przedstawionych w pierwszej instancji.

7

Komisja wnosi do Trybunału o:

oddalenie odwołania oraz

obciążenie wnoszącego odwołania kosztami postępowania.

W przedmiocie odwołania

8

Argumenty wnoszącego odwołanie przedstawione w skardze należy zgrupować w ramach sześciu zarzutów, z których pierwszy dotyczy naruszenia art. 18 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, drugi dotyczy błędnej kwalifikacji przez Sąd pisma Komisji z dnia 25 marca 2020 r. jako zajęcia stanowiska, trzeci dotyczy błędnej oceny przez Sąd interesu prawnego wnoszącego odwołanie i jego legitymacji procesowej, czwarty dotyczy naruszenia art. 6 ust. 1 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), art. 2, 41 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) oraz art. 2 TUE, piąty dotyczy błędnej oceny przez Sąd odnoszącej się do wykorzystania przez wnoszącego odwołanie opinii prawnej Komisji z dnia 19 listopada 2018 r., a szósty dotyczy naruszenia ogólnej zasady przewidywalności prawa w odniesieniu do kosztów.

W przedmiocie zarzutu pierwszego

Argumentacja stron

9

W zarzucie pierwszym wnoszący odwołanie podnosi, że Sąd naruszył art. 18 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ze względu na to, że jeden z członków składu Sądu, który orzekał w przedmiocie jego skargi, a mianowicie sędzia J. Laitenberger, znalazł się w sytuacji widocznego konfliktu interesów w niniejszej sprawie, nie wyłączając się jednak ze sprawy, a tym samym uchybił spoczywającemu na nim obowiązkowi obiektywnej bezstronności. Ponadto zdaniem wnoszącego odwołanie prezes Sądu naruszył ciążący na nim obowiązek powiadomienia tego sędziego o jego konflikcie interesów.

10

Zdaniem wnoszącego odwołanie ów konflikt interesów wynika z dwóch okoliczności, przy czym już jedna z nich wystarczyłaby do wykazania zarzucanego uchybienia obowiązkowi bezstronności.

11

W pierwszej kolejności wnoszący odwołanie podnosi, że zanim J. Laitenberger został mianowany sędzią Sądu, przepracował on 20 lat w służbach Komisji, w szczególności w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji i służbie rzecznika prasowego. Otóż, orzekając w sprawie dotyczącej podnoszonej bezczynności swego dawnego pracodawcy około dziewięciu miesięcy po jego opuszczeniu, sędzia ten znalazł się w sytuacji widocznego konfliktu interesów, a zatem nie spełniał wymogu obiektywnej bezstronności.

12

W drugiej kolejności wnoszący odwołanie twierdzi, że w czasie, gdy J. Laitenberger był dyrektorem generalnym DG „Konkurencja”, popierał on bezczynność Komisji wobec grupy Agrofert w innym sporze, który dotyczył strukturalnie tego samego zagadnienia co zagadnienie poruszone w niniejszej sprawie.

13

W tym względzie wnoszący odwołanie twierdzi, że w okresie od stycznia do marca 2018 r. prowadził on korespondencję z J. Laitenbergerem za pośrednictwem rzecznika prasowego tego sędziego, w nawiązaniu do trzech kwestii podniesionych przezeń w celu ustalenia, czy nieodzyskanie przez państwo członkowskie kwoty będącej równowartością dotacji, której finansowania z budżetu Unii Komisja odmówiła ze względu na to, że Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) uznał, iż kwota ta została wypłacona z naruszeniem przepisów Unii, a tym samym obciążono nią budżet tego państwa członkowskiego, stanowiło, w myśl prawa Unii, niezgodną z prawem pomoc państwa. Odpowiedziano mu w istocie, że Komisja nie mogła, co do zasady, nakazać państwu członkowskiemu odzyskania pomocy wyłącznie z tego powodu, że została ona przyznana bezprawnie, w sytuacji gdy niezgodność ze wspólnym rynkiem nie została wykazana. W tej udzielonej w imieniu Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji przez rzecznika J. Laitenbergera odpowiedzi ograniczono się do omówienia w sposób ogólny zasad leżących u podstaw pomocy państwa, natomiast nie wypowiedziano się konkretnie w przedmiocie sporu, który dotyczył spółki zależnej Agrofert.

14

Komisja stoi na stanowisku, że zarzut pierwszy jest bezzasadny.

Ocena Trybunału

15

Należy przypomnieć, że gwarancje dostępu do niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy, a w szczególności gwarancje określające pojęcie, jak również skład tego sądu, stanowią podstawę prawa do rzetelnego procesu sądowego. Prawo to oznacza, że każdy sąd jest zobowiązany zbadać, czy ze względu na swój skład stanowi on taki właśnie sąd, jeżeli pojawia się w tym względzie poważna wątpliwość. Badanie to jest nieodzowne w kontekście zaufania, które sądy społeczeństwa demokratycznego muszą wzbudzać u jednostki [wyrok z dnia 26 marca 2020 r., (szczególna procedura kontroli orzeczenia) Simpson/Rada i HG/Komisja, C‑542/18 RX-II i C‑543/18 RX-II, EU:C:2020:232, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo].

16

Trybunał miał również okazję orzec, że wymóg bezstronności, zagwarantowany w art. 47 karty, obejmuje dwa aspekty. Po pierwsze, sąd powinien być subiektywnie bezstronny, to znaczy żaden z jego sędziów nie może okazywać stronniczości lub osobistych uprzedzeń, przy czym domniemanie osobistej bezstronności istnieje aż do momentu przedstawienia dowodu przeciwnego. Po drugie, sąd powinien być obiektywnie bezstronny, to znaczy musi on oferować wystarczające gwarancje, aby wykluczyć wszelkie uzasadnione wątpliwości w tym względzie (wyrok z dnia 4 grudnia 2019 r., H/Rada, C‑413/18 P, niepublikowany, EU:C:2019:1044, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).

17

W niniejszej sprawie, ograniczając się do twierdzenia, że jeden z członków składu Sądu, który wydał zaskarżone postanowienie, znajdował się w sytuacji widocznego konfliktu interesów, wnoszący odwołanie nie dąży do podważenia osobistej bezstronności tego członka, lecz do podważenia obiektywnej bezstronności składu orzekającego.

18

Co się tyczy argumentacji, na której skarżący opiera to twierdzenie, należy stwierdzić, że sam fakt, iż przed rozpoczęciem pełnienia funkcji sędziego Sądu wspomniany członek składu orzekającego był zatrudniony w służbach Komisji, będącej stroną pozwaną w pierwszej instancji, nie wystarcza do wzbudzenia uzasadnionych wątpliwości co do jego obiektywnej bezstronności, a także co do bezstronności tego składu w niniejszej sprawie (zob. podobnie postanowienie z dnia 2 kwietnia 2020 r., Kerstens/Komisja, C‑577/18 P-REV, niepublikowane, EU:C:2020:250, pkt 2530).

19

W tym względzie art. 18 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyrażający prawo dostępu do niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowione w art. 47 karty, przewiduje w akapicie pierwszym, że sędziowie i rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie mogą współdecydować o sprawie, w której uczestniczyli wcześniej jako pełnomocnicy, doradcy lub adwokaci jednej ze stron lub w odniesieniu do której zostali wezwani do wypowiadania się w charakterze członka sądu, komisji śledczej lub w jeszcze innej roli, a w akapicie drugim zdanie pierwsze, że jeśli z jakiegoś szczególnego powodu sędzia lub rzecznik generalny uzna, że nie powinien brać udziału w orzekaniu w jakiejś konkretnej sprawie lub badaniu jej, informuje o tym prezesa.

20

Tymczasem jeśli chodzi o ustanowiony w art. 18 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zakaz uczestnictwa sędziego w rozstrzygnięciu sprawy, w której został brał on wcześniej udział w innym charakterze, a także zawartą w art. 18 akapit drugi tego statutu wzmiankę o „szczególnym powodzie” niewzięcia udziału w orzekaniu w konkretnej sprawie, to w świetle szczególnych okoliczności, które zostały opisane przez wnoszącego odwołanie, bezskutecznie powołuje się on na poparcie, jakie miał wyrazić J. Laitenberger w ramach pełnienia przezeń funkcji dyrektora generalnego Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji, dla braku podjęcia przez tę instytucję działań przeciwko grupie Agrofert w innym sporze, który dotyczył tego samego zagadnienia co zagadnienie poruszone w niniejszej sprawie.

21

Po pierwsze bowiem, nawet jeśli korespondencja wymieniona między wnoszącym odwołanie a Komisją w 2018 r. dotyczyła, podobnie jak skarga wniesiona przezeń w niniejszej sprawie, domniemanego konfliktu interesów po stronie czeskiego premiera, to przedmiotem tej korespondencji była niezgodna z prawem pomoc państwa, jaką miała przyznać Republika Czeska, podczas gdy przedmiot niniejszej sprawy dotyczy płatności z budżetu Unii. Nie chodzi zatem o tę samą sprawę, co przyznaje sam wnoszący odwołanie.

22

Po drugie, w korespondencji tej – co przyznaje również wnoszący odwołanie – Komisja ograniczyła się do przypomnienia w sposób ogólny zasad leżących u podstaw pomocy państwa, nie odnosząc się konkretnie do kwestii spornej poruszonej przez wnoszącego odwołanie. Wynika z tego, że odpowiedzi te są pozbawione znaczenia dla niniejszej sprawy i w żadnym wypadku nie mogą stanowić przesłanki świadczącej o istnieniu stronniczości.

23

Po trzecie, w każdym razie, o ile okazuje się, że rozmówcy wnoszącego odwołanie byli zatrudnieni w służbie rzecznika prasowego Komisji oraz że jeden z nich pełnił funkcję rzecznika prasowego Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji, o tyle z korespondencji tej nie wynika, że J. Laitenberger osobiście zredagował bądź zatwierdził udzielone odpowiedzi. W związku z tym twierdzenie wnoszącego odwołanie dotyczące korespondencji wymienionej z nim za pośrednictwem rzecznika prasowego nie zostało udowodnione.

24

Z powyższego wynika, że wnoszący odwołanie nie wykazał braku obiektywnej bezstronności w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 16 niniejszego wyroku ani w odniesieniu do sędziego Laitenbergera, ani w odniesieniu do składu Sądu, który wydał zaskarżone postanowienie.

25

W związku z tym zarzut pierwszy należy oddalić jako bezzasadny.

W przedmiocie zarzutu drugiego

Argumentacja stron

26

W zarzucie drugim wnoszący odwołanie twierdzi, że w pkt 36 zaskarżonego postanowienia Sąd popełnił dwa błędy w ocenie, kwalifikując pismo Komisji z dnia 25 marca 2020 r. jako zajęcie stanowiska w odniesieniu do wezwania do działania.

27

W pierwszej kolejności w piśmie tym, wbrew zawartemu we wskazanym puncie twierdzeniu Sądu, Komisja nie wyjaśniła wnoszącemu odwołanie powodów, dla których odmówiła podjęcia działań w postulowanym kierunku. Instytucja ta po prostu uchyliła się od udzielenia odpowiedzi na dwa żądania sformułowane w wezwaniu do działania, nie uwzględniając ich.

28

W drugiej kolejności Sąd uznał za zajęcie stanowiska pismo Komisji z dnia 25 marca 2020 r., podczas gdy instytucja ta nie ustosunkowała się do zgłoszonego przez wnoszącego odwołanie żądania powstrzymania realizacji płatności bezpośrednich dla rolnictwa z budżetu Unii w ramach pierwszego filaru wspólnej polityki rolnej (WPR) na rzecz spółek kontrolowanych przez premiera Republiki Czeskiej. Komisja wspomniała jednak o zawieszeniu płatności na rzecz tych spółek z tytułu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz EFRROW, które wchodzą w zakres drugiego filaru WPR. W tych okolicznościach powołanie się na art. 263 TFUE, za którym opowiada się Sąd, byłoby pozbawione sensu, ponieważ wnoszący odwołanie nie zgłosił żadnych zastrzeżeń wobec złożonego przez Komisję oświadczenia i przyjętych przez tę instytucję środków w odniesieniu do tego drugiego filaru.

29

Brak odpowiedzi na żądanie dotyczące tego pierwszego filaru stanowi zdaniem wnoszącego odwołanie uchybienie Komisji i powinno prowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia. Ponadto w ocenie wnoszącego odwołanie w celu ukrycia tego braku odpowiedzi Sąd mylnie powołał się na EFRROW w nawiązaniu do realizacji bezpośrednich płatności dla rolnictwa.

30

Komisja kwestionuje zasadność tej argumentacji.

Ocena Trybunału

31

Jak wynika z orzecznictwa Trybunału, w pkt 33–35 zaskarżonego postanowienia Sąd słusznie przypomniał, że przesłanki dopuszczalności skargi na bezczynność określone w art. 265 TFUE nie są spełnione, jeżeli instytucja wezwana do działania zajęła stanowisko w następstwie tego wezwania przed wniesieniem skargi (postanowienia: z dnia 8 lutego 2018 r., CBA Spielapparate- und Restaurantbetrieb/Komisja, C‑508/17 P, niepublikowane, EU:C:2018:72, pkt 15; z dnia 3 grudnia 2019 r., WB/Komisja, C‑270/19 P, niepublikowane, EU:C:2019:1038, pkt 13), oraz że wydanie aktu innego niż ten, którego przyjęcie zainteresowani uznali za pożądane lub niezbędne, takiego jak należycie uzasadniona odmowa działania w sposób zgodny z wezwaniem do działania, stanowi zajęcie stanowiska kładące kres bezczynności (zob. podobnie wyrok z dnia 19 listopada 2013 r., Komisja/Rada, C‑196/12, EU:C:2013:753, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

To na podstawie tego orzecznictwa Sąd zasadniczo uznał w pkt 36 zaskarżonego postanowienia, że pismo Komisji z dnia 25 marca 2020 r., wystosowane w odpowiedzi na wezwanie do działania z dnia 30 stycznia 2020 r. i zawierające decyzję tej instytucji o braku podjęcia działań w sposób wskazany w tym wezwaniu, kładzie kres bezczynności, przesądzając tym samym o niedopuszczalności skargi wniesionej przez wnoszącego odwołanie na podstawie art. 265 TFUE. Sąd dodał, że wnoszący odwołanie mógł wnieść skargę na wspomnianą decyzję na podstawie art. 263 TFUE, z zastrzeżeniem wykazania swojej legitymacji procesowej.

33

Tymczasem należy przypomnieć, że zajęcie stanowiska w rozumieniu art. 265 akapit drugi TFUE powinno w sposób jednoznaczny i ostateczny określać stanowisko danej instytucji w przedmiocie wniosku skarżącego oraz że zakwalifikowanie odpowiedzi tej instytucji na ów wniosek jako „zajęcia stanowiska” kładącego kres zarzucanej jej bezczynności jest kwestią prawną, która może zostać podniesiona w ramach odwołania (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 czerwca 2020 r., CJ/Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, C‑634/19 P, niepublikowane, EU:C:2020:474, pkt 29, 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

W niniejszej sprawie argumentacja przedstawiona przez wnoszącego odwołanie w ramach zarzutu drugiego nie może podważyć kwalifikacji pisma Komisji z dnia 25 marca 2020 r. jako „zajęcia stanowiska” ani, co za tym idzie, wniosku Sądu, zgodnie z którym skarga musiała zostać z tego powodu uznana za niedopuszczalną.

35

W tym względzie z treści tego pisma jasno wynika, że Komisja odmówiła działania w odpowiedzi na skierowane do niej wezwanie. Jako że w piśmie tym Komisja wyjaśniła bowiem wnoszącemu odwołanie, że przyjęła już niezbędne i proporcjonalne środki w celu ochrony budżetu Unii, powstrzymując się od wypłacenia beneficjentom potencjalnie dotkniętym podnoszonym konfliktem interesów płatności z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a także zawieszając płatności z tytułu EFRROW, instytucja ta w sposób dorozumiany, lecz jednoznaczny, odmówiła działania, które odpowiadałoby treści żądań sformułowanych przez wnoszącego odwołanie w wezwaniu do działania, a jednocześnie przedstawiła powód tej odmowy. Komisja nie uchyliła się zatem od ustosunkowania się do tych żądań. Wynika z tego, że Sąd nie popełnił błędu w ocenie, uznając w pkt 36 zaskarżonego postanowienia, że pismo Komisji z dnia 25 marca 2020 r. stanowiło zajęcie stanowiska w rozumieniu art. 265 akapit drugi TFUE.

36

W tych okolicznościach argument wnoszącego odwołanie, zgodnie z którym w pkt 36 zaskarżonego postanowienia Sąd błędnie wskazał, że fundusze EFRROW wchodzą w zakres bezpośrednich płatności dla rolnictwa z budżetu Unii, jest bezskuteczny, ponieważ niezależnie od kwalifikacji płatności z tytułu tych funduszy Komisja odmówiła działania zgodnego z żądaniami wnoszącego odwołanie ze względu na to, że zawieszenie tych płatności stanowi jeden z koniecznych i proporcjonalnych środków przyjętych w celu ochrony budżetu Unii.

37

Ponadto należy przypomnieć, że kwestia przesłanek dopuszczalności skargi na bezczynność jest odrębna od kwestii, czy akt przyjęty przez instytucję Unii, o który się zwrócono, kładący kres jej bezczynności, może być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności (zob. podobnie postanowienie z dnia 16 czerwca 2020 r., CJ/Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, C‑634/19 P, niepublikowane, EU:C:2020:474, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo). W związku z tym argument wnoszącego odwołanie, w myśl którego wniesienie skargi na podstawie art. 263 TFUE na pismo Komisji z dnia 25 marca 2020 r. byłoby pozbawione sensu, jest bezskuteczny.

38

W świetle powyższych rozważań zarzut drugi należy oddalić jako bezzasadny.

W przedmiocie zarzutu trzeciego

Argumentacja stron

39

W zarzucie trzecim wnoszący odwołanie kwestionuje pkt 28–31 zaskarżonego postanowienia, w których Sąd stwierdził, że skarżący nie miał ani legitymacji procesowej, ani interesu prawnego w ramach skargi na bezczynność.

40

Zdaniem wnoszącego odwołanie akty, o których przyjęcie wobec osób trzecich wnioskował, mogą dotyczyć go bezpośrednio i indywidualnie. Jeżeli przyjęcie takich aktów jest konieczne do zapewnienia poszanowania podstawowych wartości określonych w art. 2 TUE, to należy przyjąć szeroką wykładnię kryteriów dopuszczalności, aby umożliwić jednostkom wniesienie do Sądu skargi podnoszącej nieprzestrzeganie tych wartości przez instytucję Unii.

41

Wnoszący odwołanie podnosi również, że ma interes prawny. W pierwszej kolejności twierdzi on, że – jako członek parlamentu państwa członkowskiego i przewodniczący stałego komitetu czeskiego senatu odpowiedzialnego za kontrolę zarządzania zasobami publicznymi – ma on interes w wystąpieniu do Sądu o skontrolowanie, czy Komisja przestrzegała obowiązków wynikających z prawodawstwa Unii. W drugiej kolejności podnosi on, że – jako podatnik europejski – ma on interes w wystąpieniu do Sądu o zbadanie, czy Komisja respektowała i stosowała zasady racjonalnego gospodarowania środkami pieniężnymi.

42

Komisja stoi na stanowisku, że argumentacja wnoszącego odwołanie jest bezzasadna.

Ocena Trybunału

43

Jako że – ze względów przedstawionych w pkt 31–38 niniejszego wyroku – Sąd nie naruszył prawa, uznając skargę za niedopuszczalną z uwagi na to, że Komisja zajęła stanowisko w przedmiocie wezwania do działania z dnia 30 stycznia 2020 r. przed wniesieniem tej skargi, nie ma potrzeby badania argumentacji wnoszącego odwołanie opartej na błędnej ocenie jego legitymacji procesowej i interesu prawnego. W tych okolicznościach taki ewentualny błąd nie miałby bowiem wpływu na rozstrzygnięcie sporu i nie naruszałby prawidłowości sentencji zaskarżonego postanowienia, skoro skarga ta została odrzucona jako niedopuszczalna (zob. analogicznie wyrok z dnia 3 października 2013 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Parlament i Rada, C‑583/11 P, EU:C:2013:625, pkt 74; a także postanowienie z dnia 25 października 2016 r., VSM Geneesmiddelen/Komisja, C‑637/15 P, niepublikowane, EU:C:2016:812, pkt 54, 55).

44

W związku z powyższym zarzut trzeci należy oddalić jako bezskuteczny.

W przedmiocie zarzutu czwartego

Argumentacja stron

45

W zarzucie czwartym wnoszący odwołanie twierdzi, że Sąd dopuścił się naruszenia art. 6 ust. 1 EKPC, art. 2, 41 i 47 karty oraz art. 2 TUE, uwzględniając w pkt 37 zaskarżonego postanowienia podniesiony przez Komisję zarzut niedopuszczalności bez zbadania istoty sprawy, a w szczególności orzekając, że chociaż wnoszący odwołanie jest członkiem parlamentu krajowego i kierowane są pod jego adresem groźby naruszenia integralności cielesnej, to jednak art. 47 karty nie ma na celu zmiany przewidzianego w traktatach systemu kontroli sądowej.

46

Wnoszący odwołanie uważa, że Sąd uchybił ciążącemu na nim obowiązkowi niezależności w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC, z trzech powodów. Po pierwsze, Sąd wziął pod uwagę, bez zachowania krytycznego dystansu, argumenty Komisji jako organu wykonawczego, pomijając prawie całkowicie argumenty wnoszącego odwołanie, z naruszeniem prawa do rzetelnego procesu, które wymaga zbadania głównych argumentów wszystkich stron postępowania. Po drugie, uznając skargę wnoszącego odwołanie za niedopuszczalną, Sąd ograniczył swe kompetencje organu władzy sądowniczej przysługujące mu w stosunku do władzy wykonawczej Unii. Po trzecie, Sąd naruszył wymóg niezależności sądowej z punktu widzenia wartości i praw podstawowych, nie kwestionując działania władzy wykonawczej i nie utrzymując właściwej równowagi między władzą sądowniczą i władzą wykonawczą.

47

W tym względzie wnoszący odwołanie utrzymuje, że Sąd tolerował stosowanie przez Komisję przewrotnej strategii prowadzenia sporów, polegającej na podnoszeniu zarzutu niedopuszczalności w celu umożliwienia naruszenia podstawowych wartości ustanowionych w art. 2 TUE, takich jak demokracja, państwo prawa, równość i sprawiedliwość.

48

Ponadto, lekceważąc groźby naruszenia integralności cielesnej wnoszącego odwołanie, Sąd naruszył jego prawo do życia zagwarantowane w art. 2 karty.

49

Wnoszący odwołanie dodaje, że nie orzekając co do istoty sprawy i pomijając większość jego argumentów, Sąd naruszył – poprzez nieprzedstawienie swego rozumowania – ciążący na nim obowiązek uzasadnienia, ustanowiony w art. 41 karty i oparty na prawie do rzetelnego procesu.

50

Komisja kwestionuje zasadność tych argumentów.

Ocena Trybunału

51

Powołując się na naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, art. 2, 41 i 47 karty oraz art. 2 TUE, wnoszący odwołanie kwestionuje zasadniczo fakt, że Sąd orzekł w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności na podstawie art. 130 swego regulaminu postępowania, bez rozpatrywania istoty sprawy.

52

W tym względzie wystarczy zauważyć, że – jak przypomniał Sąd w pkt 37 zaskarżonego postanowienia – chociaż przesłanki dopuszczalności skargi do Trybunału należy interpretować w świetle wartości i praw podstawowych prawa Unii, to jednak nie mogą one prowadzić do zmiany systemu kontroli sądowej ustanowionego w traktatach, w tym w szczególności przesłanek dopuszczalności skarg wnoszonych bezpośrednio do sądów Unii (postanowienie Wagenknecht/Rada Europejska, C‑504/20 P, EU:C:2021:305, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

53

Ponadto twierdzenie wnoszącego odwołanie, jakoby w zaskarżonym postanowieniu Sąd naruszył ciążący na nim obowiązek uzasadnienia, opiera się na okoliczności, że w postanowieniu tym Sąd nie rozpoznał sprawy co do istoty, podczas gdy działanie takie jest jedynie konsekwencją zgodnej z prawem decyzji Sądu o wydaniu rozstrzygnięcia bez rozpatrywania sprawy co do istoty, zgodnie z art. 130 regulaminu postępowania.

54

Wobec powyższego zarzut czwarty należy oddalić jako bezzasadny.

W przedmiocie zarzutu piątego

Argumentacja stron

55

W zarzucie piątym wnoszący odwołanie kwestionuje w istocie pkt 14–24 zaskarżonego postanowienia, w których Sąd uwzględnił wniosek Komisji o pominięcie fragmentów skargi odnoszących się do opinii służby prawnej tej instytucji z dnia 19 listopada 2018 r. Wnoszący odwołanie uważa, że Sąd błędnie ocenił zakres, w jakim oparł się on na tej opinii w swej skardze.

56

Wnoszący odwołanie twierdzi, że oba zawarte w skardze odniesienia do wspomnianej opinii prawnej miały na celu dostarczenie dodatkowej, a nie zasadniczej ilustracji jego własnych argumentów, przy czym pierwsze z tych odesłań zostało zamieszczone w przypisie, a drugie z nich w tytule jednego z punktów skargi.

57

Komisja stoi na stanowisku, że zarzut ten jest bezskuteczny.

Ocena Trybunału

58

Należy stwierdzić, że zarzut ten jest bezskuteczny. Nawet bowiem jeśli jest on zasadny, to nie wywiera wpływu ani na pkt 1 sentencji zaskarżonego postanowienia, w którym stwierdzono, że nie należy uwzględniać rzeczonej opinii służby prawnej Komisji załączonej do skargi ani fragmentów skargi odnoszących się do treści tej opinii, ani też na pkt 2 tej sentencji, w którym skarga wnoszącego odwołanie została oddalona jako niedopuszczalna.

59

Należy zatem oddalić zarzut piąty jako bezskuteczny.

W przedmiocie zarzutu szóstego

Argumentacja stron

60

W zarzucie szóstym wnoszący odwołanie podnosi, że Sąd naruszył zasadę przewidywalności prawa poprzez obciążenie go kosztami postępowania, podczas gdy ich wysokość nie została określona w zaskarżonym postanowieniu, a art. 133–141 regulaminu postępowania przed Sądem dotyczące kosztów nie przewidują przepisu materialnego umożliwiającego ustalanie kosztów.

61

Komisja utrzymuje, że zarzut ten jest niedopuszczalny.

Ocena Trybunału

62

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w przypadku oddalenia wszystkich pozostałych zarzutów odwołania żądanie stwierdzenia ewentualnej niezgodności z prawem rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie kosztów należy odrzucić jako niedopuszczalne na podstawie art. 58 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zgodnie z którym odwołanie nie może dotyczyć wyłącznie ustalenia wysokości kosztów postępowania lub wskazania strony je ponoszącej (postanowienia: z dnia 12 stycznia 2017 r., Europäischer Tier- und Naturschutz i Giesen/Komisja, C‑343/16 P, niepublikowane, EU:C:2017:10, pkt 24; z dnia 14 kwietnia 2021 r., Wagenknecht/Rada Europejska, C‑504/20 P, EU:C:2021:305, pkt 52).

63

Ponieważ pozostałe zarzuty odwołania zostały oddalone, zarzut szósty należy odrzucić jako niedopuszczalny.

64

Wobec powyższego odwołanie należy oddalić w całości.

W przedmiocie kosztów

65

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

66

Ponieważ w niniejszej sprawie Komisja wniosła o obciążenie wnoszącego odwołanie kosztami postępowania, a ten ostatni przegrał sprawę, należy obciążyć go, poza jego własnymi kosztami, także kosztami poniesionymi przez Komisję w postępowaniu odwoławczym.

 

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Odwołanie zostaje oddalone.

 

2)

Lukaš Wagenknecht pokrywa, poza własnymi kosztami, koszty poniesione przez Komisję Europejską.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: angielski.