1.

Pandemia COVID‑19, która dała początek całej kaskadzie kryzysów, stanowi jeden z najpoważniejszych stanów zagrożenia zdrowia, jakie zapisały się w pamięci żyjących obecnie ludzi. Aby przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się pandemii, rządy na całym świecie nałożyły ograniczenia, których czas i zakres obowiązywania nie mają precedensu, jeśli chodzi o okres pokoju. Wyzwania stwarzane przez pandemię COVID‑19 są wielorakie i wielowymiarowe. Zdarza się, że wystawia ona na próbę obowiązujące ramy prawne oraz ich skuteczność w reagowaniu na skutki tego rodzaju kryzysów.

2.

Branża turystyczna była jedną z tych, które pandemia dotknęła w największym stopniu ( 2 ). Konsekwencje pandemii odczuwa ona po dziś dzień, zaś większość ekspertów uważa, że powrót do poprzedniego stanu będzie możliwy nie wcześniej niż w 2024 r. ( 3 ). Niniejsza sprawa dotyczy bardzo konkretnego aspektu odnoszącego się do następstw pandemii, który jest związany z wykonywaniem umów o udział w imprezie turystycznej, regulowanych dyrektywą 2015/2302 ( 4 ), a także korzystaniem z praw przyznanych na wypadek niezgodności podczas wykonywania takich umów. Zarówno ta sprawa, jak i powiązana z nią sprawa C‑407/21, UFC – Que choisir i CLCV, w której przedstawię dzisiaj moją opinię, mają – pomimo ich specyfiki – szersze implikacje, ponieważ stanowią dla Trybunału pierwszą okazję do zbadania wpływu pandemii na wykonywanie umów w kontekście imprez turystycznych.

3.

W art. 3 pkt 12 i 13 dyrektywy 2015/2302 zawarto następujące definicje:

4.

Artykuł 14 dyrektywy 2015/2302, zatytułowany „Obniżka ceny i rekompensata za poniesione szkody”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, by podróżny był uprawniony do odpowiedniej obniżki ceny za każdy okres, w trakcie którego występowała niezgodność, chyba że organizator udowodni, że odpowiedzialność za niezgodność można przypisać podróżnemu.

2.   Podróżny jest uprawniony do otrzymania od organizatora rekompensaty za wszelkie szkody, których podróżny doznał w wyniku jakiejkolwiek niezgodności. Podróżny otrzymuje rekompensatę bez zbędnej zwłoki.

3.   Podróżny nie jest uprawniony do rekompensaty za szkody, jeżeli organizator udowodni, że niezgodność:

[…]”.

5.

Paragraf 651i Bürgerliches Gesetzbuch (kodeksu cywilnego, zwanego dalej „BGB”) stanowi, co następuje:

„(1)   Organizator zapewnia podróżnemu imprezę turystyczną wolną od wad w wykonaniu umowy.

(2)   Impreza turystyczna jest wolna od wad w wykonaniu umowy, jeżeli ma uzgodnione cechy. Jeżeli cechy nie zostały uzgodnione, impreza turystyczna jest wolna od wad w wykonaniu umowy

Nienależyte wykonanie umowy o udział w imprezie turystycznej ma miejsce także wtedy, gdy organizator nie wykona usług turystycznych lub wykona je z nadmiernym opóźnieniem.

(3)   Jeżeli impreza turystyczna jest wadliwa, podróżny może, jeżeli spełnione są przesłanki następujących przepisów i o ile nie przewidziano inaczej

[…]

6.   dochodzić praw wynikających z obniżki ceny imprezy turystycznej (§ 651m) […]

[…]”.

6.

Paragraf 651m ust. 1 BGB ma następujące brzmienie:

„Cena imprezy turystycznej ulega obniżce za czas, w którym trwała wada w wykonaniu umowy. W przypadku obniżki cenę imprezy turystycznej należy zmniejszyć w takim stosunku, w jakim w chwili zawarcia umowy wartość imprezy turystycznej wolnej od wad znajdowałaby się do jej rzeczywistej wartości. O ile to konieczne, obniżkę należy ustalić w drodze oszacowania”.

7.

W dniu 30 grudnia 2019 r. powodowie w postępowaniu głównym zarezerwowali 14‑dniowe, trwające od dnia 13 marca 2020 r. do dnia 27 marca 2020 r., wakacje na Wyspach Kanaryjskich (Hiszpania), dokąd mieli się udać z Niemiec. Powodowie rozpoczęli swoją podróż wakacyjną zgodnie z planem.

8.

Tymczasem w celu powstrzymania pandemii COVID‑19 w dniu 15 marca 2020 r. zamknięto plaże i wprowadzono zakaz wychodzenia. W kompleksie hotelowym, w którym przebywali powodowie, zakazano korzystania z basenów i leżaków, zaś program animacyjny został zawieszony. Powodowie mogli opuścić pokój wyłącznie w celu spożycia posiłków lub odebrania napojów. W dniu 18 marca 2020 r. władze poinformowały ich, że powinni być stale gotowi do udania się na lotnisko w ciągu godziny. Po siedmiu dniach ich podróż się zakończyła i powodowie wrócili do Niemiec.

9.

Powodowie wytoczyli przed Amtsgericht München (sądem rejonowym w Monachium, Niemcy) powództwo przeciwko pozwanej, FTI Touristik GmbH, i wnieśli o obniżkę w wysokości 70% ceny podróży za siedem dni. Sąd ten, wyrokiem z dnia 26 listopada 2020 r., oddalił powództwo z tej przyczyny, że środki podjęte w celu ochrony zdrowia podróżnych ze względu na występowanie śmiertelnego wirusa nie stanowią wady w wykonaniu umowy o udział w imprezie turystycznej w rozumieniu § 651i BGB.

10.

Powodowie wnieśli apelację do sądu odsyłającego. Sąd odsyłający zauważa, że §651i BGB przewiduje odpowiedzialność organizatora na zasadzie ryzyka. Można więc argumentować, że organizator odpowiada za wprowadzone ograniczenia przyjmujące formę środków służących ochronie zdrowia. Niemniej sąd odsyłający wskazuje, że w czasie podróży podobne ograniczenia zastosowano również w Niemczech. Można by zatem uznać, że środki zarządzone przez władze hiszpańskie nie kwalifikują się jako wyjątkowe okoliczności w docelowym miejscu podróży, lecz stanowią normalne środki, jakie wprowadzono w całej Europie w reakcji na pandemię.

11.

Ponadto sąd odsyłający zastanawia się, czy wprowadzone ograniczenia można potraktować jako „ogólne ryzyko życiowe”, które należy wyłączyć z zakresu stosowania art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302. Sąd ten wyjaśnia, że owa doktryna znajduje swoje źródło w orzecznictwie Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy). Zgodnie z nią obowiązkiem zapłaty rekompensaty z tytułu umów o udział w imprezie turystycznej mogą nie być objęte okoliczności, które leżą wyłącznie w prywatnej sferze podróżnego lub w których urzeczywistnia się ryzyko, za które podróżny musi odpowiadać w codziennym życiu. Podróżny powinien zatem przyjąć na siebie odpowiedzialność za ryzyko przedsięwzięcia, które podlega ogólnemu ryzyku życiowemu, w przypadkach, w których nie ma możliwości przypisania szkody naruszeniu obowiązku organizatora lub też zdarzeniu uzasadniającemu odpowiedzialność organizatora. Taka sytuacja ma na przykład miejsce wówczas, gdy podróżny, poza ramami korzystania z usług turystycznych, ulega wypadkowi, zapada na zdrowiu lub pada ofiarą przestępstwa w miejscu wypoczynku albo ze względów osobistych nie może już dalej korzystać z usług turystycznych.

12.

Według sądu odsyłającego nie można wykluczyć, że przypadek ewentualnego wybuchu pandemii nie był brany pod uwagę przy uchwalaniu dyrektywy 2015/2302.

13.

W tych okolicznościach Landgericht München I (sąd krajowy w Monachium I, Niemcy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy ograniczenia w związku z panującą w docelowym miejscu podróży chorobą zakaźną stanowią niezgodność w rozumieniu art. 14 ust. 1 [dyrektywy 2015/2302] także wtedy, gdy z powodu globalnego rozprzestrzenienia się tej choroby zakaźnej takie ograniczenia zostały podjęte zarówno w miejscu zamieszkania podróżnego, jak i w innych krajach?”.

14.

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302 należy interpretować w ten sposób, że uprawnia on podróżnego do uzyskania obniżki ceny w przypadku niezgodności w wykonywaniu umowy o udział w imprezie turystycznej w okolicznościach, w których owa niezgodność została spowodowana ograniczeniami wprowadzonymi w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby zakaźnej panującej w docelowym miejscu podróży, jeżeli takie ograniczenia zostały również wprowadzone w miejscu zamieszkania podróżnego oraz w skali globalnej.

15.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem metody wykładni stosowane przez Trybunał wymagają uwzględnienia nie tylko brzmienia danego przepisu, lecz także kontekstu, w jaki się on wpisuje, oraz celów aktu, którego ów przepis stanowi część ( 5 ). Geneza przepisu prawa Unii również może dostarczyć informacji istotnych dla jego wykładni ( 6 ).

16.

Przede wszystkim, zgodnie z brzmieniem art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, podróżny jest uprawniony „do odpowiedniej obniżki ceny za każdy okres, w trakcie którego występowała niezgodność, chyba że organizator udowodni, że odpowiedzialność za niezgodność można przypisać podróżnemu”. Z tego przepisu wynika, że prawo do obniżki ceny jest obwarowane jednym warunkiem, mianowicie wystąpieniem „niezgodności”, a ponadto że ma do niego zastosowanie jeden wyjątek, dotyczący przypadku, w którym odpowiedzialność za tę niezgodność można przypisać podróżnemu.

17.

W art. 3 pkt 13 dyrektywy 2015/2302 pojęcie „niezgodności” zdefiniowano jako „niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług turystycznych objętych imprezą turystyczną”. Ta definicja nie wprowadza kryterium winy i nie przewiduje badania okoliczności, które doprowadziły do niezgodności. W związku z tym stwierdzenie niezgodności polega po prostu na porównaniu usług objętych imprezą turystyczną z usługami, które faktycznie wykonano. Jest to obiektywne ustalenie. Dlatego też prawo podróżnego do otrzymania obniżki ceny z powodu niezgodności nie może zależeć od przyczyny takiej niezgodności czy też – aby posłużyć się sformułowaniem użytym przez Komisję – od jej źródła.

18.

Ustanowiony w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302 wyjątek od prawa do obniżki ceny jest jednoznaczny – chodzi o przypadek, w którym odpowiedzialność za niezgodność można przypisać podróżnemu. Jako wyjątek od zasady powinien on być interpretowany ściśle. Nie można zatem stosować go w sytuacjach, które nie zostały wyraźnie przewidziane.

19.

Z powyższego wynika, że niezgodność, za którą odpowiedzialność można przypisać dowolnej innej osobie (organizatorowi, usługodawcy lub osobie trzeciej niezaangażowanej w realizację umowy o udział w imprezie turystycznej) lub która została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami w rozumieniu art. 3 pkt 12 dyrektywy 2015/2302, nie wyłącza przysługującego podróżnemu prawa do uzyskania obniżki ceny. Jak słusznie wskazuje rząd fiński w swoich uwagach na piśmie, na potrzeby oceny niezgodności nie jest istotne, czego oczekiwałby rozsądny konsument w świetle okoliczności zaistniałych po zawarciu umowy o udział w imprezie turystycznej. Kryterium takiej oceny mogą być wyłącznie usługi, które faktycznie przewidziano w umowie o udział w imprezie turystycznej.

20.

Tę wykładnię potwierdza również kontekst, w jaki wpisuje się art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, który stanowi część jej rozdziału IV, zawierającego przepisy dotyczące realizacji imprezy turystycznej. Aby osiągnąć cel polegający na zbliżeniu przepisów w odniesieniu do umów o udział w imprezie turystycznej, w tej dyrektywie ustanowiono system odpowiedzialności umownej organizatorów imprez turystycznych wobec konsumentów, którzy zawarli z nimi umowę o takie imprezy ( 7 ). Ten system odpowiedzialności umownej ma dwie istotne cechy. Po pierwsze, przewiduje on odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, zaś przypadki jej wyłączenia są wyczerpująco wskazane. Po drugie, skupia on po stronie organizatora odpowiedzialność za dowolną niezgodność.

21.

W szczególności art. 13 ust. 1 dyrektywy 2015/2302 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby organizator był odpowiedzialny za wykonanie usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, bez względu na to, czy usługi te mają być wykonane przez organizatora, czy też przez innych dostawców usług turystycznych. Jak przewiduje art. 13 ust. 3 owej dyrektywy, jeżeli którakolwiek z usług turystycznych nie jest wykonywana zgodnie z umową o udział w imprezie turystycznej, organizator ma usunąć niezgodność, chyba że jest to niemożliwe lub wiąże się to z kosztami, które są niewspółmiernie wysokie w stosunku do zakresu niezgodności i wartości usług turystycznych, których one dotyczą. Jeżeli organizator nie usunie niezgodności, zastosowanie ma art. 14 dyrektywy 2015/2302.

22.

W art. 14 dyrektywy 2015/2302 przewidziano z kolei dwa odrębne prawa na wypadek wystąpienia niezgodności, mianowicie prawo do obniżki ceny, o którym mowa w jego ust. 1, oraz prawo do otrzymania rekompensaty, o którym mowa w jego ust. 2 i 3. Prawa te są obwarowane odmiennymi warunkami. Z jednej strony, jak wspomniano w pkt 16 niniejszej opinii, prawo do obniżki ceny powstaje w przypadku niezgodności i jest wyłączone tylko wówczas, gdy organizator udowodni, że odpowiedzialność za niezgodność można przypisać podróżnemu. Z drugiej strony prawo do rekompensaty powstaje wówczas, gdy w wyniku jakiejkolwiek niezgodności doznawana jest szkoda, zaś jedynymi wyjątkami są te wyczerpująco wymienione w art. 14 ust. 3 dyrektywy 2015/2302. W szczególności organizator jest zobowiązany udowodnić, że niezgodność może zostać przypisana podróżnemu lub osobie trzeciej, niezwiązanej z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, albo że niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.

23.

Z systematyki art. 14 dyrektywy 2015/2302 wynika, że wyjątki od prawa do rekompensaty za poniesione szkody są określone konkretnie w odniesieniu do tego prawa i nie można ich przenieść na grunt prawa do otrzymania obniżki ceny.

24.

Wreszcie ta wykładnia znajduje potwierdzenie w celu przyświecającym dyrektywie 2015/2302, którym jest między innymi, jak zapisano to w jej art. 1, osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Z uwagi na ten cel zobowiązania wynikające z umowy o udział w imprezie turystycznej, których nienależyte wykonanie lub niewykonanie powoduje powstanie odpowiedzialności organizatora, nie mogą być interpretowane w sposób zawężający ( 8 ). Jak w swoich uwagach na piśmie zasadniczo wskazała Komisja ( 9 ), ta wykładnia jest zgodna z celem systemu odpowiedzialności umownej ustanowionym w tej dyrektywie, który polega na skupieniu po stronie organizatora odpowiedzialności za wszystkie przypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W takich sytuacjach konsument może dochodzić naprawienia szkody od organizatora bez potrzeby prowadzenia dalszych analiz w celu ustalenia osoby odpowiedzialnej lub przyczyny niezgodności, co przekłada się na wysoki poziom ochrony konsumentów.

25.

Za rozdzieleniem prawa do obniżki ceny od przyczyny niezgodności przemawia także geneza omawianego przepisu. W art. 12 wniosku ustawodawczego Komisji przewidziano te same wyjątki zarówno od prawa do obniżki ceny, jak i od prawa do rekompensaty za szkody ( 10 ). W szczególności podróżny miał nie być uprawniony do uzyskania obniżki ceny, jeżeli organizator udowodniłby między innymi, że brak zgodności został spowodowany nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami. Niemniej w toku procesu legislacyjnego prawo do otrzymania obniżki ceny zostało oddzielone od prawa do rekompensaty. Jak w swoich uwagach na piśmie zasadniczo podkreśliła Komisja, potwierdza to, że prawodawca zamierzał przyznać podróżnemu prawo do obniżki ceny niezależnie od istnienia winy czy też od przyczyny niezgodności, w tym również w przypadku nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności.

26.

Z brzmienia, kontekstu i celu art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, jak też z genezy tego przepisu, wynika, że podróżnemu przysługuje prawo do obniżki ceny w sytuacji, w której organizatorowi nie można przypisać winy oraz w której niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.

27.

W niniejszej sprawie ustalono, że niezgodność wynikała z ograniczeń wprowadzonych przez organy administracyjne w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się pandemii COVID‑19 w marcu 2020 r. Tego rodzaju środki stanowią skutki prawne pandemii, które można odróżnić od jej skutków faktycznych (do których zaliczają się na przykład zachorowanie, izolacja lub śmierć kluczowego personelu) ( 11 ). W piśmiennictwie używa się pojęcia „akt władczy” („fait du prince”) dla określenia tego rodzaju środków regulacyjnych lub zakazów, które uniemożliwiają wykonanie umowy i które zwalniają dłużnika z odpowiedzialności odszkodowawczej ( 12 ). Ingerencja organów władzy publicznej w stosunek umowny co do zasady stanowi zdarzenie siły wyższej ( 13 ). Jak wyjaśniłam w mojej opinii w powiązanej sprawie C‑407/21, UFC – Que choisir i CLCV, w kontekście dyrektywy 2015/2302 pojęcie siły wyższej zawiera się w pojęciu „nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu art. 3 pkt 12 owej dyrektywy. W niniejszej sprawie należy uznać, że ograniczenia regulacyjne wprowadzone w reakcji na pandemię w marcu 2020 r. wchodzą w zakres tego pojęcia. Takie ograniczenia stanowią bowiem sytuację niezależną od organizatora, której skutków nie można było uniknąć nawet w razie podjęcia wszelkich racjonalnych działań ( 14 ).

28.

Jak już wspomniano, wystąpienie nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności nie zwalania organizatora z obowiązku przyznania obniżki ceny. Aby podróżny mógł skutecznie żądać obniżki ceny, sąd krajowy musi po prostu ustalić, że usługi turystyczne objęte imprezą turystyczną nie zostały wykonane lub zostały wykonane nieprawidłowo. W związku z tym fakt, że niezgodność została spowodowana w następstwie nałożenia ograniczeń w reakcji na pandemię, które to ograniczenia stanowią nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, jak również fakt, że podobne środki wprowadzono też w miejscu zamieszkania podróżnego, nie wpływają na prawo do uzyskania obniżki ceny.

29.

W kontekście pandemii COVID‑19 wysuwa się jednak różne argumenty przemawiające przeciwko przyjęciu takiej wykładni. Przede wszystkim rząd czeski podniósł w swoich uwagach na piśmie, że dyrektywa 2015/2302 nie ma zastosowania w tego rodzaju okolicznościach. Sąd odsyłający również zastanawia się, czy sytuacja pandemii mieści się w zakresie ochrony tej dyrektywy. Z przyczyn, które wskazałam w przedstawionej dzisiaj opinii w powiązanej sprawie C‑407/21, UFC – Que choisir i CLCV, a konkretnie w ramach analizy pytania drugiego, nie zgadzam się z takim stanowiskiem. Zgodnie bowiem z obecnym brzmieniem dyrektywy 2015/2302 jej stosowanie nie jest ograniczone do przypadków zakłóceń w podróży zachodzących na określoną skalę lub też na poziomie lokalnym.

30.

Jeśli chodzi o znaczenie doktryny „ogólnego ryzyka życiowego”, tak jak została ona przedstawiona przez sąd odsyłający ( 15 ), pragnę zauważyć, że nie dotyczy ona prawa do obniżki ceny, lecz spoczywającej na organizatorze odpowiedzialności w zakresie wypłaty rekompensaty za poniesione szkody. Jak jednak wyjaśniłam w pkt 22 niniejszej opinii, na gruncie dyrektywy 2015/2302 prawo do obniżki ceny i prawo do rekompensaty podlegają odmiennym warunkom. Uważam zatem, że ta doktryna jest nieistotna przy ustalaniu, czy podróżnemu przysługuje prawo do obniżki ceny. Ponadto w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z przypadkiem, w którym podróżny nie jest w stanie skorzystać z usług przewidzianych w umowie o udział w imprezie turystycznej ze względu na ogólne ryzyko życiowe, które urzeczywistniło się po jego stronie (na przykład z tej przyczyny, że został on zakażony wirusem). Chodzi w niej natomiast o to, że usługi nie zostały wykonane, ponieważ stało się to prawnie niemożliwe wskutek przyjęcia środków administracyjnych.

31.

Rząd czeski argumentował, że przestrzeganie obowiązujących przepisów stanowi dorozumiane postanowienie każdej umowy. Ograniczenia, które wprowadzono wówczas, gdy podróżny przebywał w docelowym miejscu podróży, miały zastosowanie erga omnes i powinny były być przestrzegane tak przez organizatora, jak i przez usługodawcę oraz przez podróżnego. Dlatego też zdaniem rządu czeskiego organizator nie ponosi odpowiedzialności za wadę, która została spowodowana ograniczeniami nałożonymi przez państwo.

32.

Strony są faktycznie zobowiązane przestrzegać prawa obowiązującego w państwie docelowym. W okolicznościach niniejszej sprawy oznacza to, że organizator oraz usługodawca byli zobowiązani stosować się do ograniczeń wprowadzonych przez rząd hiszpański. Obowiązek przestrzegania obowiązujących przepisów doprowadził do tego, że wykonanie niektórych usług wymagających kontaktów osobistych stało się prawnie niemożliwe. Konieczność przestrzegania ustanowionych przez rząd środków ograniczających powinna zatem zwalniać organizatora z wykonania zobowiązań umownych, których dotyczą owe środki ograniczające. Ponadto organizator co do zasady nie ponosi odpowiedzialności za szkody, które powstały w okolicznościach opisanych w art. 14 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2015/2302. Niemniej w świetle systematyki art. 14 owej dyrektywy, która została przybliżona w pkt 20 i nast. niniejszej opinii, organizator nie jest zwolniony z obowiązku przyznania odpowiedniej obniżki ceny imprezy turystycznej. Uważam więc, że przytoczony przez rząd czeski argument dotyczący dorozumianego postanowienia umownego nie wpływa na przysługujące podróżnemu prawo do uzyskania obniżki ceny.

33.

Sąd odsyłający kładzie nacisk na to, że ograniczenia zostały wprowadzone nie tylko w miejscu docelowym, lecz również w miejscu zamieszkania podróżnego. W takim ujęciu kwestię niewykonania lub nienależytego wykonania umowy należałoby badać w świetle okoliczności występujących w chwili jej niewykonania lub nienależytego wykonania. Jak jednak wyjaśniono powyżej, niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nie jest oceniane w świetle okoliczności zaistniałych po jej zawarciu. Taka ocena jest dokonywana przez odniesienie do objętych umową usług turystycznych, których nie można już wykonać po rozpoczęciu imprezy turystycznej. Inną kwestią – co jednak nie zostało podniesione w niniejszej sprawie – jest to, czy istniałaby niezgodność, gdyby strony zawarły tę samą umowę już po wprowadzeniu ograniczeń.

34.

Należy także podkreślić, że wywiązanie się przez organizatora ze spoczywającego na nim obowiązku przyznania obniżki ceny, nawet wówczas, gdy niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami, pozostaje bez uszczerbku dla prawa dochodzenia roszczeń, które przysługuje mu na podstawie art. 22 dyrektywy 2015/2302. Artykuł ten stanowi, że państwa członkowskie mają zapewnić, w przypadkach gdy organizator przyznaje obniżkę ceny, by organizator miał prawo dochodzenia roszczeń od każdej osoby trzeciej, która przyczyniła się do zdarzenia skutkującego obniżką ceny. Ten przepis jest „przeciwwagą” dla systemu odpowiedzialności na zasadzie ryzyka ustanowionego w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302. Obowiązek przyznania przez organizatora obniżki ceny może też stanowić element brany pod uwagę przez państwa członkowskie przy podejmowaniu decyzji o poziomie wsparcia przyznawanego organizatorom w związku z pandemią, zgodnie z tymczasowymi ramami środków pomocy państwa ( 16 ).

35.

Mój wniosek pośredni jest zatem taki, że podróżny jest uprawniony do obniżki ceny z powodu niezgodności przy wykonywaniu umowy o udział w imprezie turystycznej, zgodnie z art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, w okolicznościach, w których owa niezgodność została spowodowana ograniczeniami wprowadzonymi w celu powstrzymania choroby zakaźnej i w których takie ograniczenia zostały również wprowadzone w miejscu zamieszkania podróżnego oraz w skali globalnej.

36.

Niemniej, jak wyjaśnię w następnej części, nawet jeżeli przyczyna niewykonania lub nienależytego wykonania umowy nie ma wpływu na przysługujące konsumentowi prawo do obniżki ceny per se, to powinna ona mieć wpływ na kwotę obniżki, jaką podróżny jest uprawniony otrzymać.

37.

Instytucja spoczywającego na organizatorze obowiązku obniżki ceny, przewidziana w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, nie ma charakteru nieograniczonego. Po pierwsze, ten obowiązek może być oceniany jedynie w świetle zakresu usług objętych imprezą turystyczną, których niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie jest równoznaczne z niezgodnością. Z kolei, jak w swoich uwagach na piśmie wskazuje rząd francuski, taka niezgodność jest „immanentnie ograniczona” w tym sensie, że może być oceniana wyłącznie przez pryzmat umowy o udział w imprezie turystycznej. W związku z tym organizator nie może ponosić odpowiedzialności za utratę możliwości korzystania z usług nieobjętych zakresem umowy o udział w imprezie turystycznej. W niniejszej sprawie wydaje się, że dostęp do plaż publicznych, sklepów, restauracji i lokali rozrywkowych zlokalizowanych poza kompleksem hotelowym nie był objęty umową o udział w imprezie turystycznej. Powinien to jednak ustalić sąd krajowy.

38.

Po drugie, podróżny ma prawo, zgodnie z art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, do „odpowiedniej” obniżki ceny. W tym względzie prawodawca nie wskazał żadnej konkretnej stawki, kwoty ryczałtowej ani metody obliczeń. Kwotę „odpowiedniej” obniżki ma określić sąd, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności danego przypadku. W ramach swojej oceny sąd krajowy może zatem wziąć pod uwagę takie kwestie jak źródło niezgodności, istnienie winy po stronie organizatora oraz możliwość odzyskania przez organizatora sum wypłaconych podróżnemu od innych podmiotów w łańcuchu ekonomicznym albo też od państwa. W okolicznościach niniejszej sprawy do czynników istotnych dla tej oceny należy zaliczyć fakt, że niezgodność była spowodowana wyłącznie środkami przyjętymi ze względu na stan zagrożenia zdrowia publicznego w celu ochrony społeczeństwa, w tym podróżnych.

39.

Wreszcie trzeba podkreślić, że dyrektywa 2015/2302 nie przewiduje żadnego konkretnego terminu, w jakim należy wypłacić kwotę obniżki ceny, do której podróżny jest uprawniony w przypadku niezgodności. Jeśli chodzi o rekompensatę, to w art. 14 ust. 2 dyrektywy 2015/2302 ustanowiono wymóg, aby była ona wypłacona „bez zbędnej zwłoki”. Pomimo braku podobnego sformułowania w odniesieniu do wypłaty kwoty obniżki ceny spójne z ochronnym celem tej dyrektywy byłoby przyjęcie, że kwota obniżki ceny również powinna być wypłacona „bez zbędnej zwłoki”. W niniejszej sprawie taka wykładnia umożliwiłaby sądowi krajowemu uwzględnienie problemów z płynnością finansową organizatorów imprez turystycznych, których poważnie dotknęła pandemia COVID‑19.

40.

W świetle powyższego uważam, że kwota obniżki ceny, do której podróżny jest uprawniony na podstawie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302, musi być odpowiednia i odzwierciedlać wszystkie okoliczności sprawy, których zweryfikowanie należy do sądu krajowego.

41.

Na podstawie przeprowadzonej powyżej analizy proponuję Trybunałowi, by na pytanie prejudycjalne przedstawione przez Landgericht München I (sąd krajowy w Monachium I, Niemcy) odpowiedział następująco:

Artykuł 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG

należy interpretować w ten sposób, że:

podróżny jest uprawniony do obniżki ceny z powodu niezgodności w wykonywaniu umowy o udział w imprezie turystycznej w okolicznościach, w których owa niezgodność została spowodowana ograniczeniami wprowadzonymi w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby zakaźnej panującej w docelowym miejscu podróży, jeżeli takie ograniczenia zostały również wprowadzone w miejscu zamieszkania podróżnego oraz w skali globalnej. Niemniej kwota obniżki ceny musi być odpowiednia i odzwierciedlać wszystkie okoliczności sprawy, których zweryfikowanie należy do sądu krajowego.