WYROK TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)

z dnia 25 listopada 2021 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Postępowania upadłościowe – Rozporządzenie (WE) nr 1346/2000 – Artykuły 4 i 28 – Artykuł 32 ust. 2 – Termin wyznaczony na zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym – Zgłoszenie wierzytelności we wtórnym postępowaniu upadłościowym, toczącym się w jednym państwie członkowskim, przez zarządcę powołanego w głównym postępowaniu upadłościowym toczącym się w innym państwie członkowskim – Termin stanowczy przewidziany przez prawo państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe

W sprawie C‑25/20

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Višje sodišče v Ljubljani (sąd apelacyjny w Lublanie, Słowenia) postanowieniem z dnia 18 grudnia 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 20 stycznia 2020 r., w postępowaniu wszczętym przez:

NK, działającego w charakterze zarządcy w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec Alpine BAU GmbH,

przy udziale:

Alpine BAU GmbH, Salzburg – oddział w Celje, w upadłości,

TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),

w składzie: K. Jürimäe (sprawozdawczyni), prezes trzeciej izby, pełniąca obowiązki prezesa dziewiątej izby, S. Rodin i N. Piçarra, sędziowie,

rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–	w imieniu NK, działającego w charakterze zarządcy w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec Alpine BAU GmbH – L.T. Štruc, odvetnica,

–	w imieniu Alpine BAU GmbH, Salzbourg – oddział w Celje, w upadłości – V. Sodja, odvetnica,

–	w imieniu rządu słoweńskiego – V. Klemenc, w charakterze pełnomocnika,

–	w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,

–	w imieniu Komisji Europejskiej – M. Kocjan oraz M. Wilderspin, w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 20 maja 2021 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1	Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 32 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.U. 2000, L 160, s. 1).

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania wszczętego przez NK, działającego w charakterze zarządcy w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec Alpine BAU GmbH, spółce z siedzibą w Austrii, w przedmiocie odwołania od postanowienia Okrožno sodišče v Celju (sądu okręgowego w Celje, Słowenia), który z powodu przekroczenia terminu odrzucił zgłoszenia wierzytelności dokonane przez owego zarządcę w Słowenii w związku z wszczęciem w tym państwie członkowskim wtórnego postępowania upadłościowego.

Ramy prawne

Prawo Unii

Motywy 6 i 19–23 rozporządzenia nr 1346/2000 mają następujące brzmienie:

„(6)

Zgodnie z zasadą proporcjonalności niniejsze rozporządzenie powinno ograniczyć się do przepisów dotyczących właściwości dla wszczynania postępowań upadłościowych oraz wydawania orzeczeń bezpośrednio na podstawie postępowań upadłościowych i ściśle związanych z takimi postępowaniami. Ponadto niniejsze rozporządzenie powinno zawierać przepisy dotyczące uznawania takich orzeczeń oraz prawa właściwego, również odpowiadające tej zasadzie.

[…]

(19)

Oprócz ochrony miejscowych interesów wtórne postępowanie upadłościowe może służyć także innym celom. Sytuacja taka może zaistnieć wtedy, gdy majątek dłużnika jest zbyt złożony, aby zarządzać nim w całości, albo gdy różnice w właściwych systemach prawnych są tak duże, że mogą się pojawić trudności związane z rozszerzeniem skutków wynikających z prawa państwa wszczęcia postępowania na inne państwa, w których znajduje się majątek. Z tego powodu zarządca w postępowaniu głównym może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania wtórnego, jeżeli wymaga tego skuteczne zarządzanie masą.

(20)

Główne i wtórne postępowanie upadłościowe mogą jednakże przyczynić się efektywnej likwidacji masy tylko wówczas, jeżeli prowadzone równolegle postępowania będą ze sobą skoordynowane. Zasadniczą przesłanką jest tutaj ścisła współpraca poszczególnych zarządców, w szczególności poprzez wystarczającą wymianę informacji. W celu zapewnienia dominującej roli głównego postępowania upadłościowego, zarządca w takim postępowaniu powinien posiadać szereg możliwości wpływu na toczące się w tym samym czasie wtórne postępowanie upadłościowe. Przykładowo powinien on móc zaproponować plan naprawczy lub układ, jak i wystąpić o wstrzymanie likwidacji masy we wtórnym postępowaniu upadłościowym.

(21)

Każdy wierzyciel mający miejsce zamieszkania, miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę na obszarze Wspólnoty powinien być uprawniony do zgłoszenia swojej wierzytelności w każdym z toczących się na obszarze Wspólnoty postępowań upadłościowych dotyczących majątku dłużnika. Powinno to również dotyczyć organów podatkowych oraz instytucji ubezpieczenia społecznego. Jednakże w celu zapewnienia równego traktowania wierzycieli podział funduszów masy musi być skoordynowany. Każdy wierzyciel powinien wprawdzie móc zatrzymać to, co otrzymał w toku postępowania upadłościowego, powinien jednakże być uprawniony do uczestnictwa w podziale masy w innym postępowaniu tylko wówczas, jeżeli wierzyciele tej samej kategorii uzyskali zaspokojenie swoich wierzytelności w takiej samej części.

(22)

Niniejsze rozporządzenie powinno przewidywać bezpośrednie uznanie orzeczeń dotyczących wszczęcia, prowadzenia oraz zakończenia postępowań upadłościowych wchodzących w jego zakres zastosowania oraz orzeczeń wydanych w bezpośrednim związku z takimi postępowaniami upadłościowymi. Automatyczne uznanie powinno zatem oznaczać, że skutki wynikające z postępowania na podstawie prawa państwa wszczęcia postępowania rozciągają się na wszystkie inne państwa członkowskie. Uznawanie orzeczeń wydanych przez sądy państw członkowskich powinno się opierać na zasadzie wzajemnego zaufania; w tym celu przyczyny odmowy uznania powinny być ograniczone do niezbędnego minimum. Według tej zasady powinien również być rozwiązany każdy spór w sytuacji, w której sądy dwóch państw członkowskich jednocześnie uważają się za właściwe do wszczęcia głównego postępowania upadłościowego. Orzeczenie sądu, który jako pierwszy wszczął postępowanie, powinno zostać uznane w pozostałych państwach członkowskich, bez możliwości badania orzeczenia sądu przez te państwa członkowskie.

(23)

W zakresie swojej regulacji niniejsze rozporządzenie powinno określić jednolite normy kolizyjne zastępujące – w zakresie ich stosowania – wewnętrzne przepisy prawa prywatnego międzynarodowego. O ile nie postanowiono inaczej, zastosowanie powinno znaleźć prawo państwa wszczęcia postępowania (lex concursus). Powyższa norma kolizyjna powinna dotyczyć zarówno głównego postępowania upadłościowego, jak i postępowań miejscowych. Lex concursus określa wszystkie procesowe i materialne skutki postępowania upadłościowego w odniesieniu do dotkniętych nimi osób oraz stosunków prawnych; określa wszystkie przesłanki wszczęcia, prowadzenia oraz ukończenia postępowania upadłościowego”.

Artykuł 3 rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Jurysdykcja”, stanowi:

„1. Sądy państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika, są właściwe dla wszczęcia postępowania upadłościowego. W przypadku spółek i osób prawnych domniemywa się, że głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności jest siedziba określona w statucie, chyba że zostanie przeprowadzony dowód przeciwny.

2. Jeżeli dłużnik ma główny ośrodek swojej podstawowej działalności na terytorium państwa członkowskiego, sądy innego państwa członkowskiego są uprawnione do wszczęcia postępowania upadłościowego tylko wtedy, gdy dłużnik ma na terytorium tego innego państwa członkowskiego swój oddział. Skutki tego postępowania są ograniczone do majątku dłużnika znajdującego się na terytorium tego ostatniego państwa członkowskiego.

3. W przypadku wszczęcia postępowania upadłościowego zgodnie z ust. 1 każde postępowanie wszczęte później na podstawie ust. 2 stanowi wtórne postępowanie upadłościowe. Postępowanie to musi być postępowaniem likwidacyjnym.

4. Przed wszczęciem postępowania upadłościowego zgodnie z ust. 1 postępowanie uboczne określone w ust. 2 może zostać wszczęte jedynie w następujących przypadkach:

a)	jeżeli wszczęcie postępowania upadłościowego zgodnie z ust. 1 jest niemożliwe ze względu na wymagania przewidziane w prawie państwa członkowskiego, na którego terytorium znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności [lub]

w razie złożenia wniosku o wszczęcie postępowania ubocznego przez wierzyciela posiadającego miejsce zamieszkania, miejsce zwykłego pobytu lub siedzibę w państwie członkowskim, na terytorium którego znajduje się odpowiedni oddział dłużnika lub którego wierzytelność powstała w związku z działalnością tego oddziału”.

Zgodnie z brzmieniem art. 4 tego samego rozporządzenia, zatytułowanym „Prawo właściwe”:

„1. O ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, dla postępowania upadłościowego i jego skutków właściwe jest prawo państwa członkowskiego, w którym zostaje wszczęte postępowanie, określanego dalej jako »państwo wszczęcia postępowania«.

2. Prawo państwa wszczęcia postępowania określa przesłanki wszczęcia postępowania upadłościowego, sposób jego prowadzenia i ukończenia. W szczególności określa ono:

[…]

g)	jakie wierzytelności mogą być zgłoszone [podlegają zgłoszeniu] w postępowaniu upadłościowym oraz sposób postępowania z wierzytelnościami powstałymi po wszczęciu postępowania;

h)	zasady zgłoszenia, sprawdzenia i ustalenia wierzytelności;

[…]”.

6	Artykuł 28 tego samego rozporządzenia, dotyczący prawa właściwego dla wtórnych postępowań upadłościowych, stanowi: „Jeżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, wtórne postępowanie upadłościowe podlega prawu państwa członkowskiego, na terytorium którego zostało ono wszczęte”.

Artykuł 31 rozporządzenia nr 1346/2000, zatytułowany „Obowiązek współpracy i udzielania informacji”, przewiduje:

„1. Z zastrzeżeniem przepisów o ograniczeniu przekazywania informacji zarządca w głównym postępowaniu upadłościowym oraz zarządcy w postępowaniach wtórnych są zobowiązani do wzajemnego udzielania sobie informacji. Powinni oni niezwłocznie przekazywać sobie informacje mogące mieć znaczenie dla innego postępowania, w szczególności o przebiegu zgłaszania i sprawdzania wierzytelności, jak również o wszystkich środkach mających na celu ukończenie postępowania upadłościowego.

2. Z zastrzeżeniem przepisów dotyczących poszczególnych postępowań zarządca w głównym postępowaniu upadłościowym oraz zarządcy w postępowaniach wtórnych są zobowiązani do wzajemnej współpracy.

3. Zarządca we wtórnym postępowaniu upadłościowym jest zobowiązany do umożliwienia w odpowiednim czasie zarządcy w postępowaniu głównym przedstawienia propozycji dotyczących likwidacji lub jakiegokolwiek innego sposobu wykorzystania masy w postępowaniu wtórnym”.

Artykuł 32 tego rozporządzenia, zatytułowany „Wykonywanie praw wierzycieli”, ma następujące brzmienie:

„1. Każdy wierzyciel może zgłosić swoją wierzytelność w postępowaniu głównym i w każdym postępowaniu wtórnym.

2. Zarządcy [powołani] w postępowaniu głównym i każdym postępowaniu wtórnym zgłaszają w innych postępowaniach wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu, w którym zostali powołani, o ile jest to korzystne dla wierzycieli z postępowania, w którym zostali powołani, i z zastrzeżeniem prawa tych wierzycieli do sprzeciwienia się zgłoszeniu albo jego cofnięcia, o ile jest ono przewidziane we właściwych przepisach.

3. Zarządca [powołany] w głównym lub wtórnym postępowaniu upadłościowym jest uprawniony do uczestnictwa w innym postępowaniu upadłościowym na prawach wierzyciela, w szczególności poprzez udział w zgromadzeniu wierzycieli”.

Zgodnie z brzmieniem art. 33 tego rozporządzenia, zatytułowanego „Wstrzymanie likwidacji”:

„1. Sąd, który wszczął wtórne postępowanie upadłościowe, wstrzymuje na wniosek zarządcy [powołanego] w postępowaniu głównym całkowicie lub częściowo likwidację; może jednak zażądać w tym przypadku od zarządcy [powołanego] w postępowaniu głównym podjęcia wszelkich stosownych kroków dla zapewnienia ochrony interesów wierzycieli z postępowania wtórnego, jak również poszczególnych grup wierzycieli. Wniosek zarządcy [powołanego] w postępowaniu głównym może nie zostać uwzględniony jedynie w przypadku, gdy wstrzymanie w sposób oczywisty nie leży w interesie wierzycieli z postępowania głównego. Wstrzymanie likwidacji może zostać zarządzone na okres nieprzekraczający trzech miesięcy, z możliwością przedłużenia lub ponownego zarządzenia każdorazowo na ten sam okres.

2. Sąd określony w ust. 1 uchyla wstrzymanie likwidacji w następujących przypadkach:

–	na wniosek zarządcy [powołanego] w postępowaniu głównym,

–	z urzędu, na wniosek wierzyciela lub na wniosek zarządcy [powołanego] w postępowaniu wtórnym, jeżeli okaże się, że środek ten nie jest już uzasadniony, w szczególności interesem wierzycieli z postępowania głównego lub wtórnego”.

Artykuł 34 tego samego rozporządzenia dotyczący ukończenia wtórnego postępowania upadłościowego, stanowi:

„1. Jeżeli zgodnie z prawem właściwym wtórne postępowanie upadłościowe może zostać ukończone bez likwidacji w drodze planu naprawczego, układu albo w inny porównywalny sposób, sposób taki może zaproponować zarządca [powołany] w postępowaniu głównym.

Ukończenie wtórnego postępowania upadłościowego w sposób określony w akapicie [pierwszym] może zostać zatwierdzone jedynie w przypadku wyrażenia zgody przez zarządcę [powołanego] w postępowaniu głównym albo, w braku jego zgody, jeżeli z powodu zaproponowanego sposobu ukończenia nie doznają uszczerbku finansowe interesy wierzycieli z postępowania głównego.

2. Każde ograniczenie praw wierzycieli – przykładowo odroczenie płatności lub zwolnienie z długu wynikające z zaproponowanego we wtórnym postępowaniu upadłościowym sposobu określonego w ust. 1 – może wywrzeć skutki [wpływ] na majątek dłużnika nieobjęty tym postępowaniem jedynie wówczas, jeżeli sposób ten zostanie zaakceptowany przez wszystkich zainteresowanych wierzycieli.

3. Podczas wstrzymania likwidacji zarządzonego na podstawie art. 33 sposoby ukończenia przewidziane w ust. 1 mogą być proponowane w postępowaniu wtórnym wyłącznie przez zarządcę [powołanego] w postępowaniu głównym lub, za jego zgodą, przez dłużnika; inne propozycje co do takiego sposobu nie mogą być ani poddawane pod głosowanie, ani zatwierdzone”.

Rozporządzenie nr 1346/2000 zostało uchylone przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.U. 2015, L 141, s. 19). Niemniej jednak, zgodnie z art. 84 ust. 2 tego ostatniego rozporządzenia, rozporządzenie nr 1346/2000 znajduje w dalszym ciągu zastosowanie ratione temporis do postępowania upadłościowego stanowiącego przedmiot postępowania głównego.

Prawo krajowe

Prawo słoweńskie

Artykuł 59 ust. 2 Zakon o finančnem poslovanju, postopkih zaradi insolventnosti in prisilnem prenehanju (ustawy o transakcjach finansowych, postępowaniach upadłościowych i przymusowej likwidacji, Uradni list RS, no 126/2007) w brzmieniu mającym zastosowanie do postępowania głównego (zwanej dalej „ZFPPIPP”) przewiduje, że w ramach postępowania upadłościowego wierzyciel musi zgłosić swoją wierzytelność względem masy upadłości wobec upadłego dłużnika w terminie trzech miesięcy od daty opublikowania ogłoszenia o wszczęciu takiego postępowania, chyba że ust. 3 i 4 tego artykułu stanowią inaczej.

Stosownie do art. 298 ust. 1 ZFPPIPP jeżeli wierzytelność jest zabezpieczona prawem do uprzywilejowanej spłaty, wierzyciel jest również zobowiązany do zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym prawa do uprzywilejowanej spłaty, w terminie określonym na zgłoszenie wierzytelności, o ile art. 281 ust. 1 lub art. 282 ust. 2 nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 296 ust. 5 ZFPPIPP jeżeli wierzyciel nie zgłosi wierzytelności wobec upadłego dłużnika w przewidzianym terminie, jego wierzytelność wygasa wobec upadłego dłużnika, a właściwy sąd odrzuca zgłoszenie jako wniesione po terminie. Stosownie do art. 298 ust. 5 ZFPPIPP jeżeli wierzyciel nie dochowa terminu na zgłoszenie prawa do uprzywilejowanej spłaty, prawo to wygasa.

Prawo austriackie

Paragraf 107 ust. 1 Insolvenzordnung (ustawy o postępowaniu upadłościowym) stanowi, że w przypadku wierzytelności zgłoszonych po upływie terminu na zgłoszenie wierzytelności, które nie zostały rozpatrzone na rozprawie ogólnej w przedmiocie ustalenia składu masy upadłości, przeprowadza się specjalną rozprawę mającą na celu ustalenie istnienia tych wierzytelności. Wierzytelności, które zostaną zgłoszone później niż 14 dni przed rozprawą mającą na celu ocenę ostatecznego stanu zobowiązań obciążających masę upadłościową nie zostaną uwzględnione.

Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne

Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 r. Handelsgericht Wien (sąd gospodarczy w Wiedniu, Austria) wszczął postępowanie upadłościowe wobec spółki Alpine BAU GmbH i powołał NK jako zarządcę. Jak wynika z postanowienia owego sądu z dnia 5 lipca 2013 r., postępowanie upadłościowe wszczęte przeciwko Alpine BAU GmbH stanowi główne postępowanie upadłościowe w rozumieniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000.

17	Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2013 r. Okrožno sodišče v Celju (sąd okręgowy w Celje) wszczął na wniosek NK wobec Alpine BAU GmbH, Salzburg – oddział w Celje (zwanemu dalej „Alpine BAU – Słowenia”) wtórne postępowanie upadłościowe.

W drodze ogłoszenia opublikowanego tego samego dnia na stronie internetowej Agencija Republike Slovenije za javnopravne evidence in storitve (agencji Republiki Słowenii ds. publicznych rejestrów prawnych i związanych z nimi usług) Okrožno sodišče v Celju (sąd okręgowy w Celje) poinformował wierzycieli i zarządców innych powiązanych postępowań upadłościowych, że na podstawie art. 32 rozporządzenia nr 1346/2000 mogą zgłaszać w ramach postępowania wtórnego wszczętego w Słowenii wierzytelności stanowiące przedmiot postępowania głównego oraz innych postępowań wtórnych i wyznaczył w tym celu termin trzech miesięcy od opublikowania tego ogłoszenia, który to termin upłynął z dniem 11 listopada 2013 r.

Przy okazji owego ogłoszenia sąd ów zwrócił również uwagę wierzycieli i zarządców na fakt, że jeśli nie zgłoszą swoich wierzytelności przed rzeczoną datą, wierzytelności te wygasną wobec upadłego dłużnika w ramach owego postępowania wtórnego, a sąd ów odrzuci ich zgłoszenie zgodnie z art. 296 ust. 5 lub art. 298 ust. 5 ZFPPIPP.

W dniu 30 stycznia 2018 r. NK zgłosił we wtórnym postępowaniu upadłościowym do Okrožno sodišče v Celju (sądu okręgowego w Celje) wierzytelności stanowiące przedmiot postępowania głównego, zgodnie z art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000. Postanowieniem z dnia 5 lipca 2019 r. sąd ten odrzucił zgłoszenie wierzytelności na podstawie art. 296 ust. 5 ZFPPIPP jako dokonane po terminie.

NK wniósł od tego postanowienia zażalenie do sądu odsyłającego, Višje sodišče v Ljubljani (sądu apelacyjnego w Lublanie). Uważa on, że art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 ustanawia „prawo szczególne” zarządcy powołanego w postępowaniu głównym, które nie jest znane słoweńskiemu prawu upadłościowemu. To szczególne prawo pozwala jego zdaniem zarządcy powołanemu w postępowaniu głównym zgłosić wierzytelności stanowiące przedmiot postępowania głównego w dowolnym postępowaniu wtórnym, przy czym dla takiego zgłoszenia wierzytelności nie obowiązuje żaden termin. Zdaniem NK stosowanie takiego terminu powoduje faktyczną utratę przez niego prawa przewidzianego w art. 32 ust. 2 rzeczonego rozporządzenia, ponieważ twierdzi on, iż nie miał możliwości zgłoszenia w wyznaczonym przez prawo słoweńskie terminie trzech miesięcy wierzytelności, które nie były jeszcze zgłoszone lub uznane w innym państwie członkowskim.

NK uściśla, że upadłość Alpine BAU stanowi jedną z największych upadłości, jakie miały miejsce w Austrii, i że postępowanie likwidacyjne trwało wiele lat, przy czym ostatnia rozprawa odbyła się w dniu 2 października 2018 r. W celu zapewnienia skutecznego stosowania przepisu art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 konieczne jest zatem w jego przekonaniu, by zarządca powołany w postępowaniu głównym takiego rozmiaru nie był poddany terminowi stanowczemu na zgłaszanie wierzytelności, który obowiązuje wyłącznie na podstawie przepisów prawa państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe. W celu zapewnienia pierwszeństwa rozporządzenia nr 1346/2000 należałoby zatem, jego zdaniem, odstąpić od stosowania ZFPPIPP.

Alpine BAU – Słowenia utrzymuje natomiast, że zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, ma zastosowanie we wszystkich przypadkach, chyba że rozporządzenie nr 1346/2000 stanowi inaczej. Tymczasem przepis ten nie zawiera żadnego przepisu, który wyłączałby stosowanie prawa krajowego w odniesieniu do terminu wyznaczonego we wtórnym postępowaniu upadłościowym na zgłoszenie wierzytelności przez zarządcę powołanego w głównym postępowaniu upadłościowym. Ponadto art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 nie przewiduje żadnego „prawa szczególnego” na rzecz zarządcy powołanego w głównym postępowaniu upadłościowym, ponieważ przepis ten ogranicza się do umożliwienia zarządcy zgłoszenia wierzytelności jako przedstawicielowi prawnemu wierzycieli masy upadłości. Wykładnia, zgodnie z którą słoweńscy wierzyciele byliby związani terminem stanowczym na zgłoszenie wierzytelności w ramach wtórnego postępowania upadłościowego, podczas gdy wierzyciele z innych państw członkowskich, reprezentowani przez zarządcę, nie byliby nim związani, prowadziłaby, w przekonaniu Alpine BAU – Słowenia, do nierównego traktowania tych dwóch kategorii wierzycieli. Ponadto Alpine BAU – Słowenia twierdzi, że brzmienie art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 nie wymaga, by wierzytelności zgłoszone przez zarządcę powołanego w postępowaniu głównym oraz wierzytelności z innych postępowań wtórnych zostały wcześniej sprawdzone i ustalone w tych postępowaniach.

W tych okolicznościach Višje sodišče v Ljubljani (sąd apelacyjny w Lublanie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„Czy art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 należy interpretować w ten sposób, że do zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu wtórnym przez zarządcę powołanego w głównym postępowaniu upadłościowym zastosowanie mają przepisy dotyczące terminów zgłaszania wierzytelności wierzycieli i skutków zgłoszenia wierzytelności po upływie terminu zgodnie z prawem państwa, w którym toczy się postępowanie wtórne?”.

W przedmiocie pytania prejudycjalnego

Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału nawet jeśli sąd odsyłający formalnie ograniczył swe pytania do wykładni niektórych aspektów prawa Unii, to okoliczność tego rodzaju nie stanowi przeszkody dla przedstawienia mu przez Trybunał wszystkich elementów wykładni prawa Unii, które mogą być użyteczne dla rozstrzygnięcia zawisłej przed nim sprawy, bez względu na to, czy sąd ten nawiązał do owych kwestii w treści swych pytań, czy też nie (zob. wyrok z dnia 9 lipca 2020 r., Santen, C‑673/18, EU:C:2020:531, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

Należy zatem rozumieć, iż poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 w związku z art. 4 i 28 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że zgłoszenie we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności zgłoszonych już w głównym postępowaniu upadłościowym przez zarządcę powołanego w tym ostatnim postępowaniu podlega przepisom dotyczącym terminów na zgłoszenie wierzytelności i konsekwencji zgłoszenia po terminie przewidzianym w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to wtórne postępowanie upadłościowe.

Artykuł 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 przewiduje, że zarządcy powołani w postępowaniu głównym i w każdym postępowaniu wtórnym zgłaszają w innych postępowaniach wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu, w którym zostali powołani, o ile jest to korzystne dla wierzycieli z postępowania, w którym zostali powołani, i z zastrzeżeniem prawa tych wierzycieli do sprzeciwienia się zgłoszeniu albo jego cofnięcia, o ile jest ono przewidziane we właściwych przepisach.

Jak wynika z jego brzmienia, przepis ten ustanawia obowiązek, by zarządca co do zasady zgłosił wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu upadłościowym, w ramach którego został on powołany, w innych powiązanych postępowaniach upadłościowych. Natomiast przepis ten, podobnie jak inne przepisy rozporządzenia nr 1346/2000, nie uściśla kwestii terminów regulujących takie zgłaszanie wierzytelności ani skutków ewentualnego zgłoszenia wierzytelności po terminie.

Mając to na uwadze, należy, po pierwsze, zauważyć, że art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 przewiduje, iż o ile owo rozporządzenie nie stanowi inaczej, dla postępowania upadłościowego i jego skutków właściwe jest prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, określanego jako „państwo wszczęcia postępowania”. Jak wynika z motywu 23 tego rozporządzenia, ta norma kolizyjna ma zastosowanie zarówno do postępowania głównego, jak i do postępowań wtórnych (zob. podobnie wyrok z dnia 21 stycznia 2010 r., MG Probud Gdynia, C‑444/07, EU:C:2010:24, pkt 25). Artykuł 28 rzeczonego rozporządzenia stanowi w tym względzie, że jeżeli owo rozporządzenie nie stanowi inaczej, wtórne postępowanie upadłościowe podlega prawu państwa członkowskiego, na którego terytorium zostało ono wszczęte.

Po drugie, art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000, który doprecyzowuje zakres ust. 1 tego artykułu, zawiera niewyczerpujące wyliczenie różnych aspektów postępowania, które podlegają prawu państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, do których zaliczają się w szczególności, zgodnie z lit. h), zasady zgłaszania, sprawdzania i ustalania wierzytelności.

Trybunał wywiódł z tego, że aby nie pozbawić tych przepisów skuteczności (effet utile), konsekwencje nieprzestrzegania prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie w odniesieniu do zgłaszania wierzytelności, a w szczególności przewidzianych w tym względzie terminów, należy również oceniać w oparciu o to prawo (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2016 r., ENEFI, C‑212/15, EU:C:2016:841, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

Wynika z tego, że w zakresie, w jakim rozporządzenie nr 1346/2000 nie dokonuje harmonizacji terminów na zgłaszanie wierzytelności w ramach postępowań upadłościowych objętych jego zakresem stosowania, ustanowienie owych terminów należy, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, do każdego państwa członkowskiego, pod warunkiem jednak, że regulujące to zagadnienie przepisy nie są mniej korzystne niż przepisy regulujące podobne sytuacje podlegające prawu wewnętrznemu (zasada równoważności) i w praktyce nie uniemożliwiają lub nie czynią nadmiernie uciążliwym wykonywania praw przyznanych przez prawo Unii (zasada równoważności) (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2016 r., ENEFI, C‑212/15, EU:C:2016:841, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

W szczególności terminy dotyczące zgłoszenia we wtórnym postępowaniu upadłościowym przez zarządcę powołanego w powiązanym z nim postępowaniu upadłościowym wszczętym w innym państwie członkowskim wierzytelności zgłoszonych w ramach tego ostatniego postępowania na podstawie art. 32 ust. 2 tego rozporządzenia podlegają prawu państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to postępowanie wtórne, z zastrzeżeniem poszanowania zasad równoważności i skuteczności, o których mowa w poprzednim punkcie niniejszego wyroku.

W niniejszej sprawie NK, zarządca powołany w głównym postępowaniu upadłościowym, twierdzi co do istoty, że przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż przyznaje on zarządcy w postępowaniu głównym „prawo szczególne” do zgłaszania we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności już zgłoszonych w postępowaniu głównym, w ramach którego został on powołany, przy czym dla takiego zgłoszenia wierzytelności nie obowiązują żadne terminy przewidziane w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe. To szczególne prawo miałoby być uzasadnione ciążącym na tym zarządcy obowiązkiem sprawdzenia i ustalenia wierzytelności w głównym postępowaniu upadłościowym przed zgłoszeniem ich w ramach wtórnego postępowania upadłościowego.

Prawdą jest, że zarządcy w postępowaniu głównym przysługują pewne prerogatywy, które dają mu możliwość wywierania wpływu na postępowanie wtórne, tak aby to ostatnie postępowanie nie zagrażało celowi ochronnemu postępowania głównego. Na mocy art. 33 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 może on wnieść o wstrzymanie likwidacji, które może zostać zarządzone na okres co prawda ograniczony do trzech miesięcy, jednakże z możliwością przedłużenia lub ponownego zarządzenia każdorazowo na ten sam okres. Zgodnie z art. 34 ust. 1 tego samego rozporządzenia zarządca powołany w postępowaniu głównym może zaproponować ukończenie postępowania wtórnego w drodze planu naprawczego, układu albo w inny porównywalny sposób. W okresie wstrzymania likwidacji przewidzianym w art. 33 ust. 1 rozporządzenia jedynie zarządca powołany w postępowaniu głównym lub, za jego zgodą, dłużnik są na mocy art. 34 ust. 3 rozporządzenia uprawnieni do złożenia tej propozycji (wyrok z dnia 22 listopada 2012 r., Bank Handlowy i Adamiak, C‑116/11, EU:C:2012:739, pkt 61).

Należy również zauważyć, że na mocy zasady lojalnej współpracy, zapisanej w art. 4 ust. 3 TUE, sąd właściwy do wszczęcia postępowania wtórnego, gdy stosuje te przepisy, jest zobowiązany wziąć pod uwagę cele postępowania głównego i uwzględniać systematykę rozporządzenia nr 1346/2000, która, co wynika w szczególności z motywu 20 tego rozporządzenia, zmierza do zapewnienia skutecznego i sprawnego funkcjonowania transgranicznych postępowań upadłościowych przez obowiązkową koordynację postępowań głównego i wtórnego, gwarantującą nadrzędność postępowania głównego (wyrok z dnia 22 listopada 2012 r., Bank Handlowy i Adamiak, C‑116/11, EU:C:2012:739, pkt 62).

Jednakże zarządca powołany w głównym postępowaniu upadłościowym nie może uwolnić się, na podstawie art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000, od terminów na zgłoszenie wierzytelności określonych przez prawo państwa, na którego terytorium zostało wszczęte wtórne postępowanie upadłościowe, w którym zgłasza on wierzytelności zgłoszone już w postępowaniu głównym, w ramach którego został on powołany.

Należy bowiem przypomnieć, że rozporządzenie nr 1346/2000 opiera się na zasadzie równego traktowania wierzycieli, która to zasada stanowi mutatis mutandis myśl przewodnią konstrukcji całego postępowania upadłościowego (zob. podobnie wyrok z dnia 6 czerwca 2018 r., Tarragó da Silveira, C‑250/17, EU:C:2018:398, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

Ponieważ w ramach art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 zarządcy działają w imieniu i na rachunek wierzycieli, przepis ten nie może być interpretowany w ten sposób, że zarządcy ci mogą odstąpić od stosowania prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie regulujące terminy na zgłoszenie tych wierzytelności, podczas gdy wierzyciele działający we własnym imieniu i na własny rachunek takiej możliwości nie mają. Gdyby przyjąć taką wykładnię, ci ostatni wierzyciele znaleźliby się w mniej korzystnej sytuacji niż sytuacja wierzycieli, których wierzytelności są zgłoszone przez zarządcę powołanego w ramach innego powiązanego postępowania.

Wierzyciele działający we własnym imieniu i na własny rachunek byliby zatem zobowiązani nie tylko do przestrzegania terminów na zgłoszenie swoich wierzytelności, lecz w razie zgłoszenia po terminie musieliby ponieść konsekwencje przewidziane w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie, podczas gdy wierzyciele reprezentowani przez zarządcę powołanego w innym powiązanym postępowaniu korzystaliby z całkowitego braku terminu prekluzyjnego i nie ponosiliby żadnych konsekwencji zgłoszenia po upływie terminu. Zachodziłoby ryzyko, że takie nierówne traktowanie może doprowadzić do nieuzasadnionego naruszenia praw określonej kategorii wierzycieli.

W każdym razie, wbrew temu, co twierdzi NK w swoich uwagach na piśmie, art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 nie może być interpretowany w ten sposób, że zarządca powołany w ramach głównego postępowania upadłościowego musi czekać na to, by wierzytelności, które zamierza zgłosić w postępowaniu wtórnym, zostały poddane sprawdzeniu i ustalone w postępowaniu głównym, zanim będą mogły zostać zgłoszone w postępowaniu wtórnym. Jak wynika bowiem z pkt 28 i 29 niniejszego wyroku, sprawdzenie i ustalenie wierzytelności podlega, zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. h) tego rozporządzenia, prawu państwa, na którego terytorium zostało wszczęte postępowanie. W związku z tym do zarządcy powołanego w postępowaniu wtórnym należy sprawdzenie, w świetle prawa państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to postępowanie wtórne, czy zgłoszone w ten sposób wierzytelności zostały ustalone. Okoliczność, że zarządca powołany w postępowaniu głównym dokonał sprawdzenia wierzytelności w świetle prawa znajdującego zastosowanie do postępowania głównego, nie ma a priori znaczenia dla sprawdzania tych samych wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu wtórnym.

Z powyższych rozważań wynika, że na przedstawione Trybunałowi pytanie trzeba odpowiedzieć, iż art. 32 ust. 2 rozporządzenia nr 1346/2000 w związku z art. 4 i 28 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że zgłoszenie we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności, zgłoszonych już w głównym postępowaniu upadłościowym, przez zarządcę powołanego w tym ostatnim postępowaniu podlega przepisom dotyczącym terminów na zgłoszenie wierzytelności i konsekwencji zgłoszenia po terminie przewidzianym w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to wtórne postępowanie upadłościowe.

W przedmiocie kosztów

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 32 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego w związku z art. 4 i 28 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że zgłoszenie we wtórnym postępowaniu upadłościowym wierzytelności, zgłoszonych już w głównym postępowaniu upadłościowym, przez zarządcę powołanego w tym ostatnim postępowaniu podlega przepisom dotyczącym terminów na zgłoszenie wierzytelności i konsekwencji zgłoszenia po terminie przewidzianym w prawie państwa, na którego terytorium zostało wszczęte to wtórne postępowanie upadłościowe.

Podpisy

( *1 ) Język postępowania: słoweński.