1.

W odwołaniu PV wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 30 stycznia 2020 r., PV/Komisja (T‑786/16 i T‑224/18, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, niepublikowanego, EU:T:2020:17), w którym Sąd oddalił jego żądania stwierdzenia, że był ofiarą mobbingu, stwierdzenia nieważności szeregu czynności oraz zasądzenia od Komisji Europejskiej naprawienia poniesionej w swojej ocenie szkody i zadośćuczynienia za doznaną w swojej ocenie krzywdę, które powstały w okresie, gdy był urzędnikiem Komisji.

2.

W odwołaniu tym, objętym zakresem prawa europejskiej służby publicznej, PV podniósł dziesięć zarzutów, które w istocie podważają większość zasadniczych ustaleń dokonanych przez Sąd w zaskarżonym wyroku, dotyczących żądań stwierdzenia nieważności wniesionych przez PV. Zgodnie z wnioskiem Trybunału niniejsza opinia koncentruje się na dwóch pierwszych zarzutach, a także na zarzucie ósmym odwołania. Analiza tych zarzutów skłoni mnie do przeanalizowania szeregu nowych kwestii prawnych, a mianowicie możliwości stosowania prawa karnego państw członkowskich do urzędników Unii, obowiązku bezstronności w ramach służby publicznej oraz możliwości wniesienia do Sądu skargi o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej po jej cofnięciu.

3.

Artykuł 11a regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej, w wersji znajdującej zastosowanie w niniejszej sprawie, (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), stanowi:

„1.   Z zastrzeżeniem ust. 2 urzędnik, wykonując swoje obowiązki, nie może zajmować się, bezpośrednio lub pośrednio, sprawami, które dotyczą go osobiście, w szczególności ze względów rodzinnych lub finansowych, co mogłoby wpłynąć na jego niezależność.

2.   Każdy urzędnik, któremu podczas wykonywania swoich obowiązków zostanie powierzona sprawa określona w ust. 1, niezwłocznie informuje organ powołujący. Organ powołujący podejmuje właściwe środki, w szczególności może zwolnić urzędnika z odpowiedzialności za tę sprawę.

3.   Urzędnik nie może posiadać ani nabywać, bezpośrednio lub pośrednio, udziału w przedsiębiorstwach podlegających instytucji, do której przynależy lub które pozostają w związku z tą instytucją, gdy udział ten jest takiego rodzaju lub ma taki zakres, iż mógłby ograniczyć jego niezależność przy wykonywaniu obowiązków”.

4.

Artykuł 12a regulaminu pracowniczego stanowi:

„1.   Urzędnicy powstrzymują się od jakichkolwiek form nękania psychicznego oraz molestowania seksualnego.

2.   Fakt nękania psychicznego lub molestowania seksualnego nie może powodować dla urzędnika, który padł jego ofiarą, jakichkolwiek negatywnych skutków ze strony instytucji. Urzędnika, który przedstawił dowody nękania psychicznego lub molestowania seksualnego, nie mogą spotkać ze strony instytucji żadne negatywne skutki, pod warunkiem że działa on w dobrej wierze.

3.   »Nękanie psychiczne« oznacza niewłaściwe zachowanie, które ma miejsce na przestrzeni pewnego okresu, powtarza się lub ma charakter ciągły i obejmuje sposób zachowania, wypowiedzi ustne i pisemne, gesty lub inne działania podejmowane umyślnie, które mogą godzić w osobowość, godność lub integralność fizyczną lub psychiczną danej osoby.

[…]”.

5.

Artykuł 19 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego stanowi:

„Urzędnik nie może bez pozwolenia organu powołującego ujawnić na jakiejkolwiek podstawie w ramach jakiegokolwiek postępowania sądowego informacji uzyskanych przy wykonywaniu swoich obowiązków. Pozwolenia odmawia się jedynie w przypadku, gdy wymagają tego interesy Unii, a odmowa nie pociąga za sobą odpowiedzialności karnej urzędnika. Obowiązek ten istnieje także po zakończeniu służby przez urzędnika”.

6.

Artykuł 21a regulaminu pracowniczego ma następujące brzmienie:

„1.   Urzędnik otrzymujący polecenia, które uważa za niewłaściwe lub mogące mieć poważne niekorzystne skutki, informuje niezwłocznie swojego bezpośredniego przełożonego, który, jeśli informacja została przedłożona w formie pisemnej, odpowiada na piśmie. Na warunkach ust. 2, jeżeli bezpośredni przełożony potwierdza polecenia, a urzędnik jest przekonany, że tego rodzaju potwierdzenie nie stanowi właściwej odpowiedzi na jego powiadomienie, urzędnik zwraca się z pisemnym zapytaniem do przełożonego znajdującego się bezpośrednio wyżej w hierarchii. Jeżeli osoba ta potwierdzi polecenie na piśmie, urzędnik wykonuje je, o ile nie są one w sposób oczywisty sprzeczne z prawem lub nie stanowią naruszenia właściwych norm bezpieczeństwa.

2.   Jeżeli bezpośredni przełożony uznaje, że polecenia wymagają niezwłocznego wykonania, urzędnik wykonuje je, o ile nie są one w sposób oczywisty sprzeczne z prawem lub nie stanowią naruszenia właściwych norm bezpieczeństwa. Na wniosek urzędnika bezpośredni przełożony jest zobowiązany do wydania tych poleceń na piśmie.

3.   Urzędnik, który informuje swoich przełożonych o tym, że wydane mu polecenia uważa za niezgodne z przepisami lub mogące spowodować poważne trudności, nie ponosi z tego tytułu żadnych konsekwencji”.

7.

Artykuł 23 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego stanowi:

„Przywileje i immunitety przysługujące urzędnikom, przyznawane są wyłącznie w interesie Unii. O ile Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów nie stanowi inaczej, urzędnicy nie są zwolnieni z wypełniania swoich osobistych zobowiązań ani z obowiązku przestrzegania obowiązujących przepisów ustawowych i porządkowych”.

8.

Artykuł 24 regulaminu pracowniczego ma następujące brzmienie:

„Unia wspomaga każdego urzędnika, w szczególności w postępowaniach przeciwko osobom dopuszczającym się gróźb, zniewag, zniesławień lub ataków na osobę lub mienie, na jakie on lub członkowie jego rodziny są narażeni ze względu na zajmowane przez niego stanowisko lub pełnione obowiązki.

Unia solidarnie rekompensuje urzędnikowi szkody poniesione przez niego w takich przypadkach, o ile urzędnik nie spowodował szkody umyślnie lub przez rażące niedbalstwo i nie był w stanie uzyskać odszkodowania od osoby, która szkodę wyrządziła”.

9.

Artykuł 59 ust. 1 i 3 regulaminu pracowniczego stanowi:

„1.   Urzędnikowi, który wykaże, iż jest niezdolny do wykonywania obowiązków z powodu choroby lub wypadku, przysługuje zwolnienie chorobowe.

Powinien on niezwłocznie powiadomić instytucję, w której jest zatrudniony, o swojej niezdolności do wykonywania obowiązków oraz wskazać swoje miejsce pobytu. Jeśli jest nieobecny przez okres dłuższy niż trzy dni, zobowiązany jest przedstawić zaświadczenie lekarskie. Zwolnienie to należy przesłać najpóźniej piątego dnia nieobecności, decyduje data stempla pocztowego. Jeżeli niewysłanie zaświadczenia nie jest spowodowane przyczynami od niego niezależnymi, nieobecność urzędnika uważana jest za nieusprawiedliwioną.

Urzędnik może każdorazowo zostać zobowiązany do poddania się badaniom lekarskim. Jeżeli badania lekarskiego nie można przeprowadzić z przyczyn zależnych od urzędnika, jego nieobecność uznaje się za nieusprawiedliwioną od dnia, w którym badanie to ma mieć miejsce.

Jeżeli w wyniku badania stwierdza się, że urzędnik jest zdolny do wykonywania swoich obowiązków, jego nieobecność, z zastrzeżeniem następnego akapitu, uważana jest za nieusprawiedliwioną od dnia badania.

Jeśli urzędnik uważa wynik badania lekarskiego zorganizowanego przez organ powołujący za nieuzasadniony z punktu widzenia sztuki lekarskiej, w ciągu dwóch dni może on lub lekarz działający w jego imieniu przedłożyć instytucji wniosek o skierowanie sprawy do niezależnego lekarza w celu uzyskania jego opinii.

Instytucja niezwłocznie przekazuje wniosek innemu lekarzowi wyznaczonemu w drodze porozumienia z lekarzem urzędnika oraz lekarzem urzędowym instytucji. Niedopełnienie tego uzgodnienia w terminie pięciu dni od daty złożenia wniosku powoduje, że instytucja wybiera daną osobę z listy niezależnych lekarzy, sporządzaną do tego celu każdego roku w oparciu o obopólną zgodę organu powołującego oraz Komitetu Pracowniczego. W terminie dwóch dni roboczych urzędnik może zgłosić sprzeciw wobec wyboru dokonanego przez instytucję, a w takim przypadku instytucja wybiera z listy inną osobę, której wybór ma charakter ostateczny.

Opinia lekarza niezależnego, wydana po konsultacji z lekarzem urzędnika oraz lekarzem urzędowym instytucji, ma charakter wiążący. Jeżeli opinia lekarza niezależnego potwierdza ustalenia badania zorganizowanego przez instytucję, nieobecność uznaje się za nieusprawiedliwioną od daty takiego badania. Jeżeli opinia lekarza niezależnego nie potwierdza ustaleń z takiego badania, dla wszystkich celów nieobecność uznaje się za usprawiedliwioną.

[…]

3.   Bez uszczerbku dla stosowania zasad postępowania dyscyplinarnego, w miarę potrzeb każdą nieobecność uznawaną za nieusprawiedliwioną na mocy ust. 1 i 2 odlicza się od wymiaru urlopu corocznego danego urzędnika. W przypadku gdy urzędnikowi nie przysługuje prawo do urlopu, traci prawo do wynagrodzenia za odnośny okres”.

10.

Artykuł 60 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego ma następujące brzmienie:

„Z wyjątkiem przypadków choroby lub wypadku, urzędnik nie może być nieobecny w pracy bez uprzedniego zezwolenia przełożonego. Bez uszczerbku dla środków dyscyplinarnych, które mogą mieć zastosowanie w tym przypadku, jakakolwiek nieusprawiedliwiona nieobecność, która zostanie należycie stwierdzona, jest odliczana od corocznego urlopu tego urzędnika. Jeśli wykorzystał on już swój coroczny urlop, traci on prawo do wynagrodzenia za okres nieobecności”.

11.

Artykuł 6 ust. 5 załącznika IX do regulaminu pracowniczego przewiduje:

„Zainteresowany urzędnik ma prawo do odrzucenia jednego z członków komisji w terminie pięciu dni od ustanowienia komisji. Instytucja także ma prawo do odrzucenia jednego z członków komisji.

W tym samym terminie członkowie komisji mogą złożyć wniosek o zwolnienie ich z obowiązków członka komisji z uzasadnionych przyczyn oraz wycofać się z niej, jeżeli występuje sprzeczność interesów.

[…]”.

12.

Okoliczności powstania sporu zostały przedstawione w pkt 1–33 zaskarżonego wyroku. Dla celów niniejszego postępowania można je streścić w poniżej przedstawiony sposób.

13.

PV, urzędnik Komisji od dnia 16 lipca 2007 r., był zatrudniony w dyrekcji generalnej (DG) ds. zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego Komisji do dnia 30 września 2009 r.

14.

Uważając się za ofiarę mobbingu, w dniu 5 sierpnia 2009 r. PV złożył wniosek o udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 i art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego. Postępowanie w tej sprawie zostało zamknięte w dniu 9 czerwca 2010 r., po zakończeniu dochodzenia prowadzonego przez Biuro Dochodzeń i Postępowań Dyscyplinarnych Komisji, które stwierdziło, że przesłanki wymagane w art. 12a ust. 3 regulaminu pracowniczego dla zakwalifikowania określonego zachowania jako mobbingu nie zostały spełnione, i po przeniesieniu PV do DG ds. budżetu Komisji w dniu 1 października 2009 r.

15.

W dniu 1 kwietnia 2013 r. PV został przeniesiony do wydziału ds. zarządzania budżetem i finansów DG ds. tłumaczeń ustnych Komisji.

16.

W dniu 12 listopada 2013 r. kierownik tego wydziału złożył na PV skargę dyscyplinarną w związku z problemami z zachowaniem PV w pracy, niestosowaniem obowiązujących procedur i niską wydajnością pracy.

17.

Od dnia 8 maja 2014 r. PV nie stawiał się już w pracy, ponieważ uważał się za ofiarę mobbingu, i przesłał zaświadczenia lekarskie wydane przez lekarza prowadzącego.

18.

W dniach 27 czerwca i 10 października 2014 r. lekarze zakładowi Komisji wydali opinie lekarskie wskazujące, że PV jest zdolny do powrotu do pracy. Następnie PV został wezwany na kontrolne wizyty lekarskie, na które się nie stawił.

19.

W dniu 23 grudnia 2014 r. PV złożył drugi wniosek o udzielenie wsparcia na podstawie art. 24 regulaminu pracowniczego. Decyzją z dnia 12 marca 2015 r. organ powołujący stwierdził, że nic nie wskazywało na istnienie jakiegokolwiek mobbingu wobec PV i że zastosowanie pilnych środków w postaci oddalenia się nie było w konsekwencji uzasadnione.

20.

Komisja uznała, że nieobecności PV były nieusprawiedliwione i wydała szereg decyzji o potrąceniu określonych kwot z wynagrodzenia PV.

21.

W dniu 10 lipca 2015 r. Komisja wszczęła postępowanie dyscyplinarne CMS 13/087 przeciwko PV w sprawie powtarzającej się niesubordynacji w wykonywaniu obowiązków, niewłaściwego zachowania i nieusprawiedliwionych nieobecności.

22.

Decyzjami z dni 31 maja i 5 lipca 2016 r. organ powołujący uznał nieobecności PV w okresach od dnia 5 lutego do dnia 31 marca 2016 r. oraz od dnia 4 kwietnia do dnia 31 maja 2016 r. za nieusprawiedliwione.

23.

Decyzją z dnia 11 lipca 2016 r. Urząd Administracji i Wypłacania Należności Indywidualnych (PMO) postanowił zawiesić wypłatę wynagrodzenia wnoszącego odwołanie od dnia 1 lipca 2016 r.

24.

Decyzją organu powołującego z dnia 26 lipca 2016 r. wydaną po przeprowadzeniu postępowania dyscyplinarnego CMS 13/087 PV został wydalony ze służby ze skutkiem od dnia 1 sierpnia 2016 r. (decyzja zwana dalej „decyzją o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r.”). PV złożył zażalenie na tę decyzję, które organ powołujący oddalił decyzją z dnia 2 lutego 2017 r.

25.

Pismem z dnia 31 lipca 2016 r. dyrektor generalny DG ds. tłumaczeń ustnych poinformował PV o swoim zamiarze uznania jego nieobecności w pracy od dnia 2 czerwca do dnia 31 lipca 2016 r. za nieusprawiedliwione i dokonania odpowiednich odliczeń od jego wynagrodzenia. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na to pismo decyzją z dnia 17 stycznia 2017 r.

26.

Pismem wstępnym z dnia 21 września 2016 r. PMO poinformowało PV, że jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Komisji długu w wysokości 42704,74 EUR z tytułu nieusprawiedliwionych nieobecności. Decyzją z dnia 17 stycznia 2017 r. organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na tę decyzję.

27.

W dniu 24 lipca 2017 r. organ powołujący wycofał swoją decyzję o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r., a PV został poinformowany pismem dyrektora generalnego DG ds. Zasobów Ludzkich i Bezpieczeństwa, że zostanie przywrócony w dniu 16 września 2017 r. do wydziału ds. Systemów informatycznych i konferencyjnych w DG ds. tłumaczeń ustnych. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na decyzję o cofnięciu wydalenia ze służby decyzją z dnia 15 stycznia 2018 r.

28.

Pismem z dnia 12 września 2017 r. dyrektor PMO dokonał potrącenia kwot należnych PV za okres, w którym pozostawał wydalony ze służby, z jego długiem wobec Komisji, co spowodowało wpłatę na rzecz PV kwoty 9550 EUR. Decyzją z dnia 9 marca 2018 r. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na tę decyzję o potrąceniu.

29.

W dniu 20 września 2017 r. PV został poinformowany, że jego nieobecności od dnia 16 września 2017 r. zostały uznane za nieusprawiedliwione.

30.

W dniu 6 października 2017 r. Komisja wszczęła postępowanie dyscyplinarne CMS 17/025 w odniesieniu do tych samych zarzutów, których dotyczyło postępowanie dyscyplinarne CMS 13/087. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na wszczęcie nowego postępowania dyscyplinarnego decyzją z dnia 2 maja 2018 r.

31.

W dniu 13 października 2017 r. Komisja wydała decyzję o obniżeniu wynagrodzenia PV do zera od dnia 1 października 2017 r.

32.

Wiadomością elektroniczną z dnia 15 listopada 2017 r. wezwano PV do udziału w postępowaniu w sprawie oceny FP 2016. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na to wezwanie decyzją z dnia 16 marca 2018 r.

33.

Wiadomością elektroniczną z dnia 22 lutego 2018 r. PV został wezwany do udziału w postępowaniu w sprawie oceny FP 2017. Organ powołujący oddalił zażalenie złożone przez PV na to wezwanie decyzją z dnia 1 czerwca 2018 r.

34.

Decyzją z dnia 21 października 2019 r. Komisja wydaliła PV ze służby w następstwie wniosków z postępowania dyscyplinarnego CMS 17/025. Decyzja o wydaleniu weszła w życie w dniu 1 listopada 2019 r.

35.

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 17 grudnia 2017 r., po uwzględnieniu przez prezesa Sądu wniosku PV o skorzystanie z pomocy prawnej, PV wniósł do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności szeregu czynności i o zasądzenie od Komisji na jego rzecz kwot 889000 EUR i 132828,67 EUR tytułem naprawienia podnoszonych, odpowiednio, krzywdy i szkody.

36.

Na poparcie tej skargi PV podniósł pięć zarzutów dotyczących w szczególności: po pierwsze, naruszenia art. 12a regulaminu pracowniczego; po drugie, naruszenia art. 11a, 21a i 23 regulaminu pracowniczego, a także zasad legalności i prawidłowości aktów administracyjnych; po trzecie, naruszenia zasady dbałości i obowiązku wspomagania ustanowionego w art. 24 regulaminu pracowniczego, oraz po czwarte, art. 59 i 60 regulaminu pracowniczego.

37.

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 11 kwietnia 2018 r. PV wniósł do Sądu skargę o stwierdzenie, że był ofiarą mobbingu, stwierdzenie nieważności innych czynności i zasądzenie od Komisji zapłaty na jego rzecz kwoty 98000 EUR i 23190,44 EUR tytułem naprawienia podnoszonych, odpowiednio, krzywdy i szkody.

38.

Na poparcie tej skargi PV podniósł siedem zarzutów dotyczących w szczególności: po pierwsze, naruszenia art. 12a regulaminu pracowniczego; po drugie, naruszenia art. 21a i 23 regulaminu pracowniczego, a także zasad legalności i prawidłowości aktów administracyjnych; po trzecie, naruszenia art. 11a regulaminu pracowniczego i art. 41 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”); po czwarte, naruszenia zasady dbałości i po piąte, naruszenia zasady zarzutu niewykonalności i zasady legalności.

39.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd oddalił w całości skargi wniesione przez PV.

40.

Sąd stwierdził w pierwszej kolejności niedopuszczalność żądań PV zmierzających do stwierdzenia przez Sąd, że był ofiarą mobbingu, a także żądań stwierdzenia nieważności w szczególności decyzji o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r. oraz decyzji zaskarżonych posiłkowo w sprawie T‑786/16, wśród których znajdują się decyzje o potrąceniu wynagrodzenia, decyzje odmowne w sprawie wniosków o udzielenie wsparcia oraz opinie lekarskie dotyczące nieusprawiedliwionych nieobecności.

41.

W drugiej kolejności Sąd oddalił jako bezzasadne żądania stwierdzenia nieważności zawarte w obu skargach.

42.

Przede wszystkim uznał on, że zarzucane przez PV czyny stanowiące mobbing nie zostały wykazane w sposób wymagany prawem.

43.

Sąd w trzeciej kolejności oddalił argumenty PV dotyczące naruszenia art. 11a, 21a i 23 regulaminu pracowniczego oraz zasad legalności i prawidłowości aktów administracyjnych, zasady dbałości, a także obowiązku wspomagania ustanowionego w art. 24 regulaminu pracowniczego, art. 59 i 60 regulaminu pracowniczego oraz zasad zarzutu niewykonalności i legalności.

44.

Sąd oddalił w czwartej kolejności żądania odszkodowawcze PV, gdyż stwierdził, że opierają się one zasadniczo na podnoszonym przez skarżącego bezprawnym charakterze decyzji będących przedmiotem skarg o stwierdzenie nieważności, których niezgodność z prawem nie została wykazana.

45.

Zgodnie z art. 76 § 2 regulaminu postępowania Trybunał podjął decyzję o rozstrzygnięciu sporu bez przeprowadzania rozprawy.

46.

Odwołanie, złożone przez PV w dniu 23 listopada 2020 r., zostało wpisane do rejestru sekretariatu Trybunału w dniu 30 listopada 2020 r. PV wnosi do Trybunału o:

47.

W dniu 22 kwietnia 2021 r. Komisja złożyła odpowiedź na odwołanie, wpisaną do rejestru sekretariatu Trybunału w dniu 23 kwietnia 2021 r., w której wnosi do Trybunału o:

48.

Jak wskazałem we wprowadzeniu, niniejsza opinia koncentruje się na dwóch pierwszych zarzutach, a także na zarzucie ósmym odwołania. Kwestie prawne, które należy zbadać, dotyczą zasadniczo możliwości stosowania prawa karnego państw członkowskich do urzędników Unii, obowiązku bezstronności w ramach służby publicznej oraz możliwości wniesienia do Sądu skargi o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej po jej cofnięciu. Analiza tych kwestii prawnych w świetle szczególnego kontekstu niniejszej sprawy wydaje się niezbędna dla rozstrzygnięcia sporu.

49.

Ze względu na złożoność okoliczności faktycznych niniejszej sprawy wydaje się właściwe przypomnienie na wstępie zasad regulujących postępowanie odwoławcze. Zgodnie z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE i art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie jest ograniczone do kwestii prawnych. Otóż, jak to potwierdza utrwalone orzecznictwo, jedynie Sąd jest właściwy, po pierwsze, do ustalania okoliczności faktycznych, i, po drugie, do oceny tych okoliczności faktycznych. Trybunał nie jest natomiast właściwy do ustalania okoliczności faktycznych ani też zasadniczo do badania dowodów, które Sąd dopuścił na poparcie tych okoliczności. W konsekwencji, dokonana przez Sąd ocena dowodów nie stanowi kwestii prawnej, która jako taka podlegałaby kontroli Trybunału ( 2 ).

50.

Niemniej po dokonaniu ustaleń lub oceny okoliczności faktycznych przez Sąd Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 256 TFUE do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności i skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd. Wyjątkowo Trybunał może przeprowadzić kontrolę dokonanej przez Sąd oceny okoliczności faktycznych w sytuacji, gdy wnoszący odwołanie zarzuca przeinaczenie dowodów przez Sąd ( 3 ). W tym przypadku wnoszący odwołanie winien dokładnie wskazać, które dowody zostały jego zdaniem przeinaczone przez Sąd, oraz wykazać błędy w ocenie, które w jego opinii doprowadziły do takiego przeinaczenia. Jak wynika z orzecznictwa, z przeinaczeniem mamy do czynienia wówczas, gdy – bez potrzeby przeprowadzania nowych dowodów – ocena dowodów istniejących okazuje się oczywiście błędna ( 4 ).

51.

Te uwagi wstępne nabierają szczególnego znaczenia w niniejszym kontekście, ponieważ PV kwestionuje ocenę pewnych okoliczności faktycznych oraz niektóre wnioski wyciągnięte przez Sąd. Chodzi w szczególności o zarzucany mobbing, któremu miał być poddawany PV ze strony innych urzędników w ramach swoich obowiązków, czego jednak nie zdołał udowodnić w pierwszej instancji. W tym względzie należy zauważyć, że Sąd stwierdził w wyroku i nie naruszył przy tym prawa, iż informacje dostarczone przez PV nie pozwalały na stwierdzenie istnienia takiego mobbingu ( 5 ). Ponadto należy zauważyć, że Sąd słusznie wskazał, iż wiele działań zarzucanych Komisji i postrzeganych przez PV jako mogących stanowić mobbing, takich jak zawieszenie wynagrodzenia z powodu nieusprawiedliwionej nieobecności oraz ocena kwalifikacji, wydajności i zachowania w ramach służby każdego urzędnika, zostało wyraźnie przewidzianych w regulaminie pracowniczym ( 6 ). Jest oczywiste, że w braku przeciwnych dowodów zgodność z prawem tych działań nie może być poważnie kwestionowana.

52.

W konsekwencji, chociaż PV kwestionuje uzasadnienie zaskarżonego wyroku, to jednak nie można nadużywać postępowania odwoławczego w celu zobowiązania Trybunału do dokonania ponownej oceny okoliczności faktycznych. Przeciwnie, biorąc pod uwagę opisany w poprzednich punktach jasny podział kompetencji między sądami Unii, konieczne jest ograniczenie badania odwołania do ścisłej analizy kwestii prawnych podniesionych przed Trybunałem.

53.

W zarzucie pierwszym PV kwestionuje dokonaną przez Sąd w pkt 184 i 185 zaskarżonego wyroku ocenę podniesionych w pierwszej instancji argumentów dotyczących naruszenia art. 21a i 23 regulaminu pracowniczego.

54.

W pierwszej kolejności Sąd miał naruszyć art. 2 TUE oraz art. 67 ust. 3 i art. 270 TFUE, gdy orzekł w pkt 185 zaskarżonego wyroku, że stosunek pracy łączący urzędnika z jego instytucją podlega wyłącznie regulaminowi pracowniczemu, podczas gdy istotne są inne źródła prawa, w szczególności prawo karne państwa członkowskiego, na którego terytorium pracuje dany pracownik. A zatem każde przestępstwo popełnione przez pracownika stanowi naruszenie art. 23 regulaminu pracowniczego. Tymczasem mobbing, fałszowanie dokumentów publicznych, fałszowanie opinii lekarskich i korupcja stanowią przestępstwa na gruncie belgijskiego kodeksu karnego.

55.

W drugiej kolejności, Sąd miał przeinaczyć okoliczności faktyczne poprzez ich pominięcie, nie biorąc pod uwagę szeregu decydujących dowodów. PV przytacza przede wszystkim postanowienia belgijskiego sędziego śledczego nakazujące przeprowadzenie przesłuchania w ramach systemu „Salduz III” niektórych urzędników Komisji uczestniczących w wydaniu pewnych zaskarżonych aktów, które wykazują, że osoby te są podejrzane o popełnienie zarzucanych czynów. Powołuje się on następnie na zajęcie w dniu 19 września 2018 r. przez sędziego śledczego akt postępowania dyscyplinarnego CMS 17/025 jako dowodów obciążających na okoliczność popełnienia przestępstwa „fałszowania dokumentów publicznych”.

56.

W trzeciej kolejności, Sąd miał naruszyć prawo, gdy stwierdził w pkt 184 zaskarżonego wyroku, że jedynie wyrok skazujący mógłby wykazać czyny stanowiące mobbing lub fałszowanie dokumentów oraz gdy odmówił uwzględnienia postanowień wydanych w ramach belgijskiego postępowania przygotowawczego w związku z tymi czynami.

57.

Komisja utrzymuje, po pierwsze, że zarzut PV dotyczący naruszenia prawa, jakiego miał jego zdaniem dopuścić się Sąd w pkt 185 zaskarżonego wyroku, wynika z błędnego rozumienia tego wyroku. Sąd przypomniał jedynie w tym punkcie, że stosunek pracy między urzędnikiem a jego instytucją podlega regulaminowi pracowniczemu i że Sąd stosuje wyłącznie prawo służby publicznej, a nie jakiekolwiek prawo krajowe.

58.

Po drugie, Sąd miał wskazać, nie dopuszczając się przeinaczenia okoliczności faktycznych, że sądy belgijskie nie orzekły w przedmiocie okoliczności faktycznych podnoszonych przez PV. W tym względzie wezwanie niektórych urzędników Komisji na przesłuchanie w ramach systemu „Salduz III” nie stanowi w żadnym razie uznania ich winy. Ponadto Sąd nie przeinaczył okoliczności faktycznych, gdy nie wyciągnął żadnych konsekwencji z podnoszonego przez PV zajęcia akt postępowania dyscyplinarnego CMS 17/025 przez belgijskiego sędziego śledczego z inicjatywy PV, które w żaden sposób nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, że wykazano „fałszowanie dokumentów publicznych”.

59.

Po trzecie, Sąd słusznie uznał, że oskarżenia znajdujące się na etapie postępowania przygotowawczego nie pozwalają na wykazanie istnienia mobbingu lub fałszowania dokumentów.

60.

W zarzucie pierwszym PV podnosi, że Sąd naruszył prawo, gdy orzekł w pkt 185 zaskarżonego wyroku, iż stosunek pracy łączący urzędnika z jego instytucją jest regulowany „wyłącznie” regulaminem pracowniczym. Rozumowanie przedstawione przez Sąd w tym punkcie polega na odmówieniu, na podstawie art. 270 TFUE, wszelkiego znaczenia prawu krajowemu, a w szczególności prawu karnemu, przy badaniu kwestii, czy organ powołujący naruszył art. 21 i 23 regulaminu pracowniczego poprzez wydanie decyzji zaskarżonych w pierwszej instancji. Tymczasem zdaniem PV Sąd naruszył „inne źródła prawa” regulujące stosunek pracy, a w szczególności ustawodawstwo karne państwa członkowskiego miejsca zatrudnienia urzędnika.

61.

W tym względzie należy przypomnieć, że PV utrzymywał przed Sądem, iż rozpatrywane decyzje są niezgodne z prawem, ponieważ opierają się na czynach stanowiących przestępstwa popełnione przez urzędników i pracowników Komisji na terytorium belgijskim. PV argumentował, że zgodnie z art. 21a ust. 2 regulaminu pracowniczego urzędnik lub pracownik Unii powinien odmówić popełnienia czynów niezgodnych z prawem oraz że zgodnie z art. 23 regulaminu pracowniczego jest zobowiązany do przestrzegania wymuszających swoje zastosowanie przepisów państwa, w którym pracuje. Z tego powodu PV uważa, że organ powołujący powinien był wziąć pod uwagę orzeczenia wydane przez belgijskie organy sądowe w następstwie zawiadomień o przestępstwie połączonych z powództwem adhezyjnym, złożonych przez niego przeciwko wielu osobom.

62.

Na wstępie należy zauważyć, że jak wskazuje PV w swoich uwagach, normy prawa regulujące służbę publiczną znajdują się na wszystkich szczeblach hierarchii norm porządku prawnego Unii, a mianowicie w prawie pierwotnym, w zasadach ogólnych i w prawie wtórnym. W tym kontekście z pewnością nie należy zapominać, że orzecznictwo Trybunału i Sądu istotnie wpływa na zasady mające zastosowanie do urzędników i innych pracowników. Ich wyroki są wiążące dla instytucji na podstawie art. 266 TFUE. Niemniej jednak to prawo pisane, a także jego współoddziaływanie z krajowymi porządkami prawnymi, ma pierwszorzędne znaczenie przy badaniu zarzutu pierwszego.

63.

Prawo pierwotne składa się głównie z traktatów założycielskich i protokołów do nich oraz z karty. Liczne podstawowe zasady wymienione w traktatach są wiążące dla urzędników wykonujących swoje obowiązki. Chodzi na przykład o wartości i cele Unii, określone odpowiednio w art. 2 i 3 TUE. Ponadto, zgodnie z art. 298 ust. 1 TFUE wykonując swoje zadania, instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii korzystają ze wsparcia otwartej, efektywnej i niezależnej administracji europejskiej. Natomiast inne postanowienia prawa pierwotnego wymagają przyjęcia przez instytucje aktów prawa wtórnego w celu ich skonkretyzowania. Tak jest w przypadku art. 336 TFUE, który stanowi, że Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z innymi zainteresowanymi instytucjami, uchwalają regulamin pracowniczy urzędników Unii Europejskiej oraz warunki zatrudnienia innych pracowników Unii.

64.

Artykuł 270 TFUE przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej właściwość do orzekania w każdym sporze między Unią i jej pracownikami, w granicach i na warunkach określonych w regulaminie pracowniczym urzędników Unii oraz warunkach zatrudnienia innych pracowników Unii. W art. 340 TFUE przewidziano z kolei, że Unia powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw państw członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji oraz że odpowiedzialność osobistą pracowników wobec Unii określają przepisy ich regulaminu pracowniczego lub mających zastosowanie warunków zatrudnienia. Dokładniej rzecz ujmując, art. 339 TFUE zobowiązuje urzędników Unii do nieujawniania informacji objętych ze względu na swój charakter tajemnicą zawodową, a zwłaszcza informacji dotyczących przedsiębiorstw i ich stosunków handlowych lub kosztów własnych.

65.

Zgodnie z art. 51 TUE protokoły mają taką samą moc prawną jak traktaty i z tego względu stanowią integralną część prawa pierwotnego. Wśród nich protokół nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii (zwany dalej „protokołem nr 7”) odnosi się bezpośrednio do urzędników i innych pracowników w niektórych postanowieniach i poświęca im rozdział V. Protokół ten zawiera przepisy istotne dla służby publicznej, w szczególności w zakresie immunitetu podatkowego i sądowego, do których powrócę później w mojej analizie ( 7 ).

66.

Karta, która zgodnie z art. 6 ust. 1 TUE ma taką samą moc prawną jak traktaty, ma zastosowanie do wszystkich aktów prawa wtórnego Unii, do których należy w szczególności regulamin pracowniczy. Urzędnicy korzystają z praw chronionych na mocy karty i ze swej strony muszą przestrzegać praw podstawowych obywateli przy wykonywaniu swoich obowiązków. W tym względzie art. 41 karty, który ustanawia prawo do dobrej administracji, ma szczególne znaczenie ( 8 ).

67.

W trakcie procesu integracji europejskiej Trybunał wypracował liczne zasady ogólne prawa Unii. W dziedzinie służby publicznej zasady te dotyczą co do istoty praw podstawowych chronionych przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisaną w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwaną dalej „EKPC”). Na mocy art. 6 ust. 3 TUE prawa podstawowe zagwarantowane w EKPC stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne. Zanim karta nabrała mocy wiążącej, EKPC stanowiła podstawowe źródło ochrony obywateli, w tym urzędników.

68.

O ile prawdą jest, że karta odgrywa obecnie większą rolę, o tyle sąd Unii nadal, jeśli jest to konieczne, odwołuje się do EKPC i do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w celu dokonania wykładni postanowień zawartych w karcie lub nawet uzupełnienia ochrony zagwarantowanej przez te postanowienia. EKPC nie utraciła znaczenia dla rozwoju prawa Unii, ponieważ art. 52 ust. 3 karty stanowi, że w zakresie, w jakim karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w EKPC, ich znaczenie i zakres są takie same jak znaczenie i zakres praw przyznanych przez tę konwencję, co nie stoi na przeszkodzie temu, aby prawo Unii przyznawało szerszą ochronę.

69.

Regulamin pracowniczy określa w sposób szczegółowy system mający zastosowanie do urzędników pracujących w instytucjach Unii w odniesieniu między innymi do naboru i przebiegu kariery zawodowej, warunków pracy, praw i obowiązków, systemu finansowego i dyscyplinarnego ( 9 ). Regulamin pracowniczy ma formę prawną rozporządzenia, co oznacza, że wiąże on w całości zarówno instytucje i jednostki organizacyjne Unii, jak i państwa członkowskie. Jak podkreślił Trybunał w swoim orzecznictwie, „z powyższego wynika, że poza skutkami, jakie regulamin pracowniczy wywiera w porządku wewnętrznym administracji Unii, wiąże on również państwa członkowskie w takim zakresie, w jakim jest to konieczne dla jego stosowania” ( 10 ), co oznacza, że w przypadku gdy przepis regulaminu pracowniczego wymaga środków wykonawczych na płaszczyźnie krajowej, „państwa członkowskie są zobowiązane do przyjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych” ( 11 ).

70.

Normy prawne mające zastosowanie do stosunków między urzędnikiem a jego instytucją ustanowiono w przepisach regulaminu pracowniczego przyjętych w drodze rozporządzenia, co oznacza, że mogą one zostać w razie potrzeby zmienione przez Parlament i Radę. Chodzi zatem o stosunek pracy regulowany przez prawo publiczne, którym zarządzanie przez właściwą instytucję stanowi przypadek administracji bezpośredniej, co oznacza, że wszystkie decyzje mogące mieć wpływ na urzędnika są wydawane przez nią jednostronnie, zgodnie z zasadami i procedurami określonymi w regulaminie pracowniczym lub w ogólnych przepisach wykonawczych, i stanowią działania administracyjne. System regulaminu pracowniczego ma zastosowanie w całości do urzędnika Unii, to znaczy do każdej osoby, która została powołana na warunkach przewidzianych w tym regulaminie na stałe stanowisko w jednej z instytucji Unii na podstawie pisemnego aktu organu powołującego.

71.

O ile regulamin pracowniczy jest centralnym aktem prawa wtórnego dotyczącego służby publicznej Unii ( 12 ), o tyle istnieją również inne akty prawne, które wdrażają niektóre przepisy regulaminu pracowniczego, oraz regulują, między innymi, system podatkowy, system językowy, ochronę danych osobowych, warunki wydawania przepustek i zatrudnianie podczas rozszerzeń. Dziedzina ta charakteryzuje się różnorodnością norm, które wdrażają lub interpretują przepisy regulaminu pracowniczego. Ogólnie rzecz biorąc, wyróżnia się akty wyraźnie przewidziane w regulaminie pracowniczym oraz akty sui generis. Niemniej jednak wyczerpujące wyliczenie tych aktów wykraczałoby poza ramy tej opinii a także poza mój cel. Na tym etapie analizy należy jednak pamiętać, że niezależnie od heterogeniczności aktów normatywnych zasada jedności systemu regulaminu pracowniczego wymaga, by akty wykonawcze były takie same we wszystkich instytucjach i by unikać zbyt rozbieżnych wykładni. Wymóg ten odpowiada potrzebie zagwarantowania jedności europejskiej służby publicznej, ustanowionej jako zasada w art. 9 ust. 3 traktatu z Amsterdamu ( 13 ), której wyrazem są art. 1 i 1a regulaminu pracowniczego.

72.

Z punktów, które właśnie przedstawiłem, wynika, że porządek prawny Unii posiada własne normy regulujące stosunki między urzędnikiem a jego instytucją, które w większości zostały skodyfikowane w regulaminie pracowniczym. Z tego powodu odnosi się do nich szereg przepisów, także postanowień prawa pierwotnego ( 14 ), jak właśnie art. 270 TFUE, przytoczony przez Sąd w zaskarżonym wyroku w celu przypomnienia wyłącznej właściwości sądu Unii do rozstrzygania sporów z zakresu służby publicznej ( 15 ).

73.

Zgodnie z autonomią organizacyjną administracja Unii jest w znacznym stopniu niezależna od krajowych porządków prawnych, co nie wyklucza, że niektóre normy wymagają ewentualnie wdrożenia przez same instytucje Unii lub przez państwa członkowskie w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania Unii jako organizacji ponadnarodowej. Jednakże aspekt ten sam w sobie nie wystarcza do stwierdzenia, że prawo krajowe określa w pewnym sensie funkcjonowanie administracji Unii. Takie twierdzenie jest błędne, biorąc pod uwagę oczywisty zamiar stworzenia przez założycieli Unii „niezależnej” europejskiej służby publicznej w rozumieniu art. 298 ust. 1 TFUE, co znajduje zresztą odzwierciedlenie w charakterze prawnym jej zasad i w strukturze instytucjonalnej tej ponadnarodowej organizacji ( 16 ).

74.

Z tego punktu widzenia twierdzenie Sądu zawarte w pkt 185 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym „stosunek pracy łączący urzędnika z jego instytucją podlega wyłącznie przepisom regulaminu pracowniczego”, nie jest błędne pod względem prawnym. Po pierwsze, można się zastanawiać, czy ze względu na dużą liczbę źródeł prawa służby publicznej użycie wyrażenia „wyłącznie” w tym kontekście jest wystarczająco precyzyjne z prawnego punktu widzenia. Po drugie, takie twierdzenie wydaje się całkowicie uzasadnione w świetle wspomnianej już zasady jedności regulaminu pracowniczego, zgodnie z którą wszyscy urzędnicy wszystkich instytucji Unii podlegają jednemu regulaminowi pracowniczemu, a co za tym idzie, tym samym przepisom. W pierwszej kolejności, bezsporne jest, że regulamin pracowniczy stanowi centralny element korpusu prawnego składającego się z różnych norm prawnych. W drugiej kolejności, oczywiste jest, że wszyscy urzędnicy Komisji, w tym PV, podlegają przepisom regulaminu pracowniczego. W konsekwencji uważam, że pkt 185 zaskarżonego wyroku należy rozumieć w ten sposób, iż Sąd miał na celu ponowne przypomnienie, że przepisy regulaminu pracowniczego znajdują zastosowanie do urzędników Komisji, co jest bezsporne z prawnego punktu widzenia.

75.

PV zarzuca Sądowi naruszenie prawa poprzez pominięcie znaczenia krajowego prawa karnego. Zdaniem PV zaskarżone w pierwszej instancji decyzje nie powinny zostać wydane, ponieważ nie są zgodne z belgijskim prawem karnym. Należy jednak zauważyć, że Sąd odniósł się wyłącznie do „stosunku pracy między urzędnikiem a jego instytucją”, który rzeczywiście podlega regulaminowi pracowniczemu. Niniejsza sprawa odnosi się bowiem do sporu dotyczącego wyłącznie służby publicznej Unii i mającego za przedmiot działalność zawodową PV w Komisji.

76.

W związku z tym kwestią, którą należy zbadać, nie jest to, czy belgijskie prawo karne może mieć zastosowanie w niniejszej sprawie. Sądy Unii nie są właściwe do dokonywania wykładni belgijskiego prawa karnego. Skarga zmierzająca do dokonania wykładni prawa krajowego byłaby oczywiście niedopuszczalna. Wydaje się, że to właśnie Sąd chciał wyrazić poprzez odesłanie do art. 270 TFUE. Należy ponadto przypomnieć, że sądy krajowe nie są również właściwe do orzekania w przedmiocie wykładni przepisów regulaminu pracowniczego, co podkreśla niezależność Unii w zakresie zarządzania służbą publiczną.

77.

Niezależnie od tych rozważań prawdą jest, że zgodnie z art. 23 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego urzędnicy Unii mają obowiązek „przestrzegania obowiązujących przepisów ustawowych i porządkowych”, co oczywiście obejmuje prawo karne. Naruszenie wspomnianych ustaw i przepisów państwa siedziby instytucji może wymagać uchylenia immunitetu urzędnika zgodnie z art. 17 protokołu nr 7 w celu umożliwienia w razie potrzeby prowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego. Jak wyjaśnił Trybunał w wyroku Komisja/RQ ( 17 ), „decyzja o uchyleniu immunitetu urzędnika […] zmienia [jego] sytuację prawną […] przez sam fakt uchylenia ochrony, którą ów urzędnik jest objęty z tytułu immunitetu jurysdykcyjnego przewidzianego w art. 11 lit. a) protokołu nr 7, i przywrócenia mu statusu osoby podlegającej powszechnie obowiązującemu prawu państw członkowskich, co sprawia, że podlega on, bez konieczności zastosowania [jakichkolwiek] pośrednich przepisów, ustanowionym w tym powszechnie obowiązującym prawie środkom, w szczególności zaś zatrzymaniu i pociągnięciu do odpowiedzialności przed sądem” ( 18 ).

78.

Niemniej jednak należy zauważyć, że belgijskie organy wymiaru sprawiedliwości nie wszczęły postępowania karnego w przedmiocie rozpatrywanego w niniejszej sprawie zachowania PV jako urzędnika. To raczej PV zarzuca swoim współpracownikom naruszenie belgijskiego prawa karnego. Ponadto sam Sąd zwraca uwagę na tę okoliczność w pkt 187 zaskarżonego wyroku. W konsekwencji nie można jasno dostrzec wpływu, jaki na jego własny status urzędnika mogłaby mieć podnoszona możliwość stosowania belgijskiego prawa karnego do osób trzecich.

79.

Poza tymi wątpliwościami co do znaczenia krajowego prawa karnego w niniejszym sporze należy zauważyć, że ma ono co do zasady jedynie pośredni wpływ na stosunek pracy łączący urzędnika z jego instytucją ze względu na szczególny cel tego prawa. Postępowanie karne wiąże się bowiem z przestrzeganiem zasad utrzymania porządku prawnego w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania całego społeczeństwa ( 19 ). Nie ma ono natomiast na celu uregulowania stosunku pracy urzędnika w ramach instytucji Unii.

80.

Należy jednak przyznać, że naruszenie prawa karnego może w pewnych okolicznościach mieć wpływ na stosunek pracy i prowadzić do wymierzenia kary dyscyplinarnej, w szczególności gdy urzędnik popełnia przestępstwo przy wykonywaniu swoich obowiązków służbowych i przez to narusza interesy Unii. Skoro bowiem celem postępowania dyscyplinarnego jest zapewnienie przestrzegania przepisów gwarantujących prawidłowe funkcjonowanie instytucji ( 20 ), wszczęcie takiego postępowania może okazać się uzasadnione okolicznościami danego przypadku.

81.

W tym względzie należy jednak zauważyć, że chociaż postępowanie danej osoby może naruszać zarówno przepis prawa karnego, jak i przepis dyscyplinarny, to jednak regulamin pracowniczy określa konsekwencje, jakie należy z tego wyciągnąć. Kara dyscyplinarna podlega bowiem ocenie w odniesieniu do systemu dyscyplinarnego, a nie w odniesieniu do sankcji karnej. Tym samym organ dyscyplinarny nie może być zobowiązany, dokonując wyboru właściwej kary dyscyplinarnej, do uwzględnienia bez żadnych zastrzeżeń sankcji karnych nałożonych w ramach postępowania karnego dotyczącego tej samej osoby ( 21 ). Wynika to z różnych celów postępowań karnych i dyscyplinarnych, ale także z niezależności Unii w zakresie zarządzania służbą publiczną.

82.

Z powodów przedstawionych powyżej należy przyjąć na tym etapie analizy, że krajowe prawo karne nie określa funkcjonowania europejskiej służby publicznej, wbrew temu, co zdaje się sugerować PV w swoich uwagach na piśmie.

83.

Ponadto pragnę zauważyć, że kwestia tego, czy belgijskie prawo karne znajduje zastosowanie do innych urzędników, co do których PV twierdzi, że popełnili oni przestępstwa, wydaje się pozbawiona znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu, jak wyjaśnię poniżej. Po pierwsze, bezsporne jest, że Sąd nie ustalił faktów, które można by uznać za mobbing, a nic nie pozwala na stwierdzenie, że Sąd przeinaczył okoliczności faktyczne w swojej ocenie dowodów ( 22 ). Po drugie, nic również nie wskazuje na to, że zarzucane czyny karalne zostały rzeczywiście popełnione, ponieważ sądy belgijskie nie orzekły ostatecznie w przedmiocie tych oskarżeń.

84.

PV może przedstawić jako dowód jedynie postanowienia o przesłuchaniu, które sądy belgijskie wydały w odniesieniu do niektórych urzędników. Należy jednak zauważyć, że taka czynność sądowa nie stanowi „dowodu” w sensie prawnym, ponieważ domniemanie niewinności istnieje nadal w braku skazania. Domniemanie niewinności zostało ustanowione w art. 48 karty, który odpowiada art. 6 ust. 2 i 3 EKPC ( 23 ). Na poziomie prawa wtórnego Unii domniemanie niewinności zostało ustanowione w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym ( 24 ), którą państwa członkowskie, w tym Królestwo Belgii, mają obowiązek transponować do swoich krajowych porządków prawnych.

85.

Status „podejrzanego”, jaki nadano współpracownikom PV na podstawie belgijskiego prawa karnego, uwzględnia to domniemanie niewinności. Dokładniej rzecz ujmując, status „podejrzanego” przyznaje co do zasady osobie, wobec której toczy się dochodzenie, pewne prawa do obrony wobec organów sądowych, takie jak prawo do pomocy adwokata i prawo do informacji o wniesionym wobec niej oskarżeniu, jak ustanowiono w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności ( 25 ). Z tego względu we wszystkich porządkach prawnych państw członkowskich dokonano jasnego rozróżnienia co do statusu danej osoby w ramach postępowania karnego. Status ten ewoluuje w zależności od konkretnego poziomu podejrzenia, który ciąży na osobie podejrzewanej o popełnienie przestępstwa ( 26 ).

86.

Dla dopełnienia wywodu należy w tym kontekście zauważyć, że prawo służby publicznej uwzględnia zasadę domniemania niewinności, gdyż art. 25 załącznika IX do regulaminu pracowniczego wyraźnie stanowi, iż w przypadku gdy wobec urzędnika toczy się postępowanie karne w związku z czynami, które uzasadniały wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, ostateczną decyzję podejmuje się po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu w tej sprawie. Zasada ta wynika również z faktu, że sądy karne dysponują znacznie większymi uprawnieniami dochodzeniowymi niż organ powołujący w ramach administracji. Z powyższego wynika, że domniemanie niewinności jako gwarancję rzetelnego procesu sądowego należy brać pod uwagę zarówno w sprawach karnych, jak i dyscyplinarnych.

87.

Jeśli chodzi o okoliczności niniejszej sprawy, wszystko wydaje się wskazywać na to, że postępowania karne znajdują się jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, wobec czego nie wiadomo, czy podejrzenia zostaną udowodnione. Środki przyjęte przez sądy belgijskie na tym etapie, na które powołuje się PV, służą jedynie zebraniu niezbędnych dowodów. Ponadto należy zauważyć, że „ustawa Salduz”, na którą PV powołuje się w swoich uwagach, oferuje prawa i gwarancje każdej osobie przesłuchiwanej z jakiegokolwiek tytułu przez organy sądowe, zgodnie z zasadami rzetelnego procesu ( 27 ). Wynika z tego, że z zastosowania przepisów tej ustawy do czasu zakończenia postępowania karnego nie można wyciągnąć żadnego wniosku co do rzekomej winy urzędników przesłuchanych przez belgijskie organy wymiaru sprawiedliwości. Dodatkowo należy podkreślić, że wbrew temu, co wydaje się sugerować PV w swoich uwagach, nie może on „tworzyć” tych dowodów, wnosząc jedynie oskarżenia wobec zainteresowanych urzędników, lecz to raczej organy sądowe powinny dokonać oceny okoliczności faktycznych i ustalić, czy zebrane dowody stanowią ważne dowody.

88.

W tym względzie należy zauważyć, że organy sądowe mają co do zasady obowiązek czuwania nad tym, aby dochodzenia zmierzały do wykazania prawdy i były prowadzone na niekorzyść i na korzyść, to znaczy, że należy w nich jednocześnie poszukiwać dowodów niewinności i winy obwinionego ( 28 ). W związku z tym organy sądowe wszczynają postępowanie tylko wtedy, gdy po zakończeniu dochodzenia istnieją wystarczające dowody ( 29 ). Argumentacja PV, sugerująca winę zainteresowanych urzędników z tego tylko powodu, że są oni objęci dochodzeniem, wydaje mi się zatem oparta na niezrozumieniu zasad postępowania karnego.

89.

Z powodów przedstawionych powyżej, związanych w szczególności z niezależnością Unii w zarządzaniu służbą publiczną, a także z brakiem znaczenia krajowego prawa karnego w okolicznościach niniejszej sprawy, uważam, że należy oddalić argumentację PV, zgodnie z którą decyzje zaskarżone w pierwszej instancji są niezgodne z prawem z tego powodu, że opierają się na czynach stanowiących przestępstwa popełnione przez urzędników Komisji na terytorium belgijskim, a organ powołujący był zobowiązany na mocy belgijskiego prawa karnego do ich niewydawania.

90.

Zawarte w pkt 185 zaskarżonego wyroku stwierdzenie Sądu, zgodnie z którym „stosunek pracy łączący urzędnika z jego instytucją podlega wyłącznie przepisom regulaminu pracowniczego”, nie wskazuje na żadne naruszenie prawa, ponieważ należy je rozumieć w ten sposób, że odrzucono w nim argumentację PV, zgodnie z którą w istocie krajowe prawo karne ma pierwszeństwo przed prawem służby publicznej Unii lub krajowe prawo karne stanowi przynajmniej „źródło” prawa służby publicznej Unii. Argumentacja ta opiera się na nieprawidłowym rozumieniu prawa Unii, dlatego należy ją oddalić.

91.

W świetle powyższych rozważań proponuję oddalić pierwszy zarzut odwołania jako bezzasadny.

92.

W zarzucie drugim PV kwestionuje ocenę dokonaną przez Sąd w pkt 184 i 192 zaskarżonego wyroku.

93.

W pierwszej kolejności PV utrzymuje, że stwierdzenie Sądu w pkt 184 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym żadna z okoliczności kwalifikowanych przez PV za mobbing lub poświadczenie nieprawdy w dokumentach, nie została w ten sposób zakwalifikowana przez belgijski sąd krajowy ani nie była przedmiotem wyroku skazującego przez taki sąd, można wytłumaczyć „sabotażem” postępowań karnych przez Komisję. Komisja nadużyła immunitetu funkcjonalnego poprzez systematyczne odmawianie zezwolenia na przesłuchanie podejrzanych, co stanowi naruszenie zasady lojalnej współpracy wyrażonej w art. 4 TUE, podczas gdy sprawa nie dotyczyła żadnego działania objętego wykonywaniem władzy publicznej.

94.

W drugiej kolejności, Sąd zdaniem PV przeinaczył akta sprawy w pkt 192 zaskarżonego wyroku, gdy uzasadnił oddalenie zarzutu PV dotyczącego naruszenia art. 11a regulaminu pracowniczego w ten sposób, że skarga złożona przez urzędnika na osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji w jego sprawie nie może sama w sobie powodować konfliktu interesów po ich stronie, podczas gdy oskarżenia wniesione przez PV w odniesieniu do dwóch z trzech członków organu powołującego dały początek postępowaniom karnym. Zdaniem PV okoliczność ta powinna była skłonić Sąd do stwierdzenia istnienia konfliktu interesów po stronie tych członków organu powołującego w ramach postępowań dyscyplinarnych CMS 13/087 i CMS 17/025, a także w ramach decyzji o wydaleniu ze służby z dnia 21 października 2019 r. wydanej po zakończeniu tego ostatniego postępowania dyscyplinarnego. Co za tym idzie, Sąd powinien był stwierdzić naruszenie art. 41 karty, art. 11a regulaminu pracowniczego i art. 6 ust. 5 załącznika IX do regulaminu pracowniczego.

95.

Zdaniem Komisji zarzut oparty na braku lojalnej współpracy z belgijskimi organami sądowymi ze względu na jej konsekwentną odmowę zezwolenia na przesłuchanie podejrzanych przez sędziego śledczego jest nowy i wobec tego nie można zarzucać Sądowi, że nie wypowiedział się w tej kwestii. Pomocniczo Komisja uważa, że miała podstawy do oddalenia wniosków belgijskich organów wymiaru sprawiedliwości opartych na art. 19 regulaminu pracowniczego.

96.

W odniesieniu do zarzutu dotyczącego naruszenia art. 11a regulaminu pracowniczego Komisja utrzymuje, że PV nie podważa orzecznictwa, na którym oparł się Sąd, lecz powołuje się na okoliczności faktyczne, które czynią ten zarzut niedopuszczalnym, a w każdym razie które nie pozwalają na podważenie wniosku, do którego doszedł Sąd w pkt 192 zaskarżonego wyroku. Ponadto zarzut ten jest skierowany przeciwko dwóm postępowaniom, które Sąd wyraźnie wyłączył spod swojej kontroli, przy czym pierwsze z nich zakończyło się cofniętą później decyzją o wydaleniu ze służby, a drugie jest przedmiotem odrębnego sporu.

97.

Analiza drugiego zarzutu odwołania skupia się na rozumowaniu Sądu zawartym w pkt 192 zaskarżonego wyroku, w którym oddalił on argument PV dotyczący potencjalnej sytuacji konfliktu interesów dwóch z trzech członków organu powołującego, który wydał zaskarżone w pierwszej instancji decyzje, ponieważ toczyły się wobec obu z nich wszczęte w Belgii postępowania karne w sprawie mobbingu lub fałszowania dokumentów publicznych. PV podnosi naruszenie zasady bezstronności zagwarantowanej w art. 41 ust. 1 karty oraz art. 11a regulaminu pracowniczego. Uważa on ponadto, że twierdzenie Sądu, zgodnie z którym okoliczność, iż wobec zainteresowanych osób toczą się wspomniane postępowania, nie wystarcza do podważenia ich bezstronności, należy postrzegać jako przeinaczenie poprzez wypaczenie okoliczności faktycznych, ponieważ Sąd przyjął, że rozpatrywane postępowania były wynikiem złożonych przez wnoszącego odwołanie skarg administracyjnych w celu uchylenia się od postępowania dyscyplinarnego.

98.

Na wstępie należy zauważyć, że art. 41 ust. 1 karty stanowi, iż każdy ma prawo do bezstronnego rozpatrzenia swojej sprawy przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii. Wymóg bezstronności ma na celu zagwarantowanie równego traktowania leżącego u podstaw Unii. Podobnie, pragnę przypomnieć, że Trybunał niedawno potwierdził w wyroku Parlament/UZ, że wymóg bezstronności ma zastosowanie również w dziedzinie służby publicznej ( 30 ). W tym kontekście pozwolę sobie odesłać do opinii przedstawionej przeze mnie w tej samej sprawie, w której wskazałem, że „skoro zarówno wewnętrzne funkcjonowanie, jak i zewnętrzny wizerunek instytucji, organów i jednostek organizacyjnych zależą od poszanowania tego wymogu, z konieczności musi on obejmować wszystkie dziedziny działalności administracji Unii, w tym kwestie związane z zarządzaniem służbą publiczną, takie jak powoływanie, awansowanie i karanie personelu” ( 31 ). W związku z tym nie ma moim zdaniem żadnych wątpliwości, że wymóg bezstronności ma zastosowanie do postępowania dyscyplinarnego takiego jak rozpatrywane w niniejszej sprawie.

99.

Artykuł 11a regulaminu pracowniczego, na który PV powołuje się w swoich uwagach, zawiera szczególne przepisy mające na celu zagwarantowanie, że urzędnik wykonuje swoje obowiązki, przy czym konflikt interesów nie szkodzi pełnieniu przez niego zadań ( 32 ). Zgodnie z ust. 1 tego artykułu urzędnik, wykonując swoje obowiązki, nie może zajmować się, bezpośrednio lub pośrednio, sprawami, które dotyczą go osobiście, w szczególności ze względów rodzinnych lub finansowych, co mogłoby wpłynąć na jego niezależność. Biorąc pod uwagę fakt, że przepisy te stanowią wyraz wymogu bezstronności w szerokim znaczeniu, uważam, iż konieczne jest ich interpretowanie w świetle pojęcia bezstronności wynikającego z orzecznictwa Trybunału. Wydaje się, że to właśnie takie podejście przyjął Sąd, gdy wskazał w pkt 190 zaskarżonego wyroku, że art. 11a regulaminu pracowniczego należy przyznać „szeroki zakres stosowania, biorąc pod uwagę fundamentalny charakter celów niezależności i uczciwości, do których dąży ten przepis, oraz ogólny charakter obowiązku nałożonego na urzędników i pracowników” (wyróżnienie moje).

100.

Trybunał opiera się w swoim orzecznictwie na pojęciu bezstronności, które zawiera dwa elementy składowe. Po pierwsze, bezstronność subiektywną, na mocy której żaden z członków zainteresowanej instytucji nie może okazywać stronniczości lub osobistych uprzedzeń, oraz po drugie, bezstronność obiektywną, zgodnie z którą instytucja ta musi zapewnić wystarczające gwarancje, aby wykluczyć wszelkie uzasadnione wątpliwości co do ewentualnych uprzedzeń. W tym względzie Trybunał wyjaśnił, że aby wykazać, iż organizacja postępowania administracyjnego nie gwarantuje wystarczająco wykluczenia wszelkich uzasadnionych wątpliwości co do ewentualnych uprzedzeń, nie jest konieczne stwierdzenie braku bezstronności. Wystarczy, że istnieją w tym zakresie uzasadnione wątpliwości, które nie mogą być rozwiane ( 33 ). Rozumowanie Sądu należy oceniać w świetle powyższych rozważań.

101.

Co się tyczy bezstronności obiektywnej, należy zauważyć, że Sąd, po przytoczeniu w pkt 180 i 191 zaskarżonego wyroku argumentów przedstawionych przez wnoszącego odwołanie dotyczących istnienia konfliktu interesów z uwagi na udział w postępowaniach karnych wszczętych w związku z mobbingiem lub fałszowaniem dokumentów publicznych osób, które wydały decyzje we wszczętych przeciwko niemu postępowaniach dyscyplinarnych, stwierdził w pkt 193 i 194 tego wyroku, że takie argumenty nie zostały poparte żadnym dowodem. Ponadto należy zauważyć, że w ramach niniejszego odwołania PV nie przedstawia żadnego dowodu, który mógłby dodatkowo poprzeć to twierdzenie.

102.

W konsekwencji, jak już wskazałem ( 34 ), uważam, że należy wyjść z założenia, iż w niniejszej sprawie nie doszło do mobbingu. Dotyczy to również podnoszonego wobec członków trzyosobowego organu powołującego zarzutu popełnienia czynów przestępczych, ponieważ wszczęte w Belgii postępowania karne nie doprowadziły do skazania, co zostało słusznie podkreślone przez Sąd w pkt 184 zaskarżonego wyroku. Ponieważ zainteresowane osoby mogą słusznie powoływać się na domniemanie niewinności, wydaje się oczywiste, że złożenie zwykłej skargi administracyjnej samo w sobie nie wystarcza do powstania wątpliwości co do bezstronności członków w braku innych okoliczności pozwalających na stwierdzenie istnienia konfliktu interesów. Odmienny wniosek prowadziłby do podważenia zasady domniemania niewinności jako gwarancji rzetelnego procesu i do odwrócenia ciężaru dowodu w postępowaniu karnym, co wydaje się nie do pogodzenia z zasadą praworządności.

103.

Rozważania te pozwalają już odrzucić znaczną część argumentów podniesionych przez PV w przedmiocie zarzucanego przeinaczenia, jakim miałoby być dotknięte rozumowanie Sądu zawarte w pkt 192 zaskarżonego wyroku. Uważam jednak za konieczne zbadanie tego zarzutu w sposób dogłębny, tak aby wyeliminować wszelkie wątpliwości co do zgodności z prawem uzasadnienia przedstawionego we wspomnianym wyroku.

104.

Sąd stwierdził w powyższym punkcie, że „teza skarżącego, zgodnie z którą złożenie skargi, jeśli została dopuszczona, wystarczyłoby do powstania konfliktu interesów, skutkowałaby umożliwieniem urzędnikom wywierania wpływu na przyjęcie wobec nich środków dyscyplinarnych”, dodając, że „urzędnik, wobec którego toczy się postępowanie dyscyplinarne, mógłby po prostu złożyć skargę na osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji w stosunku do niego i w konsekwencji żądać wyłączenia ich na podstawie art. 11a regulaminu pracowniczego”. W tym względzie PV utrzymuje, że toczące się przed belgijskim sądem postępowania nie mogą być interpretowane jako „zwykła skarga”, którą złożył w celu uchylenia się od postępowania dyscyplinarnego. Zdaniem PV to właśnie dalszy bieg dochodzenia przesądza o istnieniu konfliktu interesów.

105.

Przedstawione w poprzednim punkcie rozumowanie Sądu pozwala dostrzec troskę o zapewnienie bezstronności postępowania dyscyplinarnego przy jednoczesnym zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania administracji. Po pierwsze, z pkt 189 i 190 zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd był w pełni świadomy znaczenia art. 11a regulaminu pracowniczego, gdy przypomniał, iż przepis ten „ma na celu zagwarantowanie niezależności, uczciwości i bezstronności urzędników i pracowników”. Po drugie, należy zauważyć, że Sąd słusznie przyjął, iż proponowana przez PV wykładnia pojęcia bezstronności w taki sposób, że członkowie organu powołującego uczestniczący w postępowaniach karnych powinni byli powstrzymać się od udziału w postępowaniu dyscyplinarnym, była nie do przyjęcia pod względem prawnym, ponieważ nie tylko nie było żadnego obiektywnego powodu, by kwestionować bezstronność zainteresowanych osób, ale również z tego względu, że istnieje znaczne ryzyko utrudnienia pracy administracji, gdyby zdecydowano się na taką wykładnię.

106.

Konkretniej rzecz ujmując, Sąd nawiązał do ryzyka, że złożenie skargi administracyjnej zostanie wykorzystane przez urzędnika – w sposób, który można by zakwalifikować jako „nadużycie” – w celu spowodowania powstania konfliktu interesów i wystąpienia o wyłączenie osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji w stosunku do niego, co mogłoby w ten sposób zniweczyć cel postępowania dyscyplinarnego. W tym względzie należy zwrócić uwagę na fakt, że PV złożył liczne skargi, które doprowadziły do postawienia zarzutów około czterdziestu urzędnikom i pracownikom Komisji. W związku z tym z inicjatywy PV oskarżenia o mobbing i zachowania przestępcze zostały wysunięte wobec znacznej liczby osób w ramach tej instytucji. Okoliczność ta jest warta odnotowania i wymaga kilku uwag o charakterze prawnym.

107.

Uważam, że nie można wykluczyć, iż istnieją okoliczności, w których skorzystanie z prawa, takiego jak prawo domagania się zwolnienia urzędnika z odpowiedzialności z powodu domniemanego konfliktu interesów, mogłoby zostać uznane za nadużycie. Trybunał podkreślał wielokrotnie, że na podstawie ogólnej zasady prawa Unii, podmioty prawa nie mogą powoływać się na przepisy tego prawa w sposób noszący znamiona oszustwa lub nadużycia ( 35 ). Jak wynika z orzecznictwa, dowód istnienia praktyki stanowiącej nadużycie wymaga z jednej strony zaistnienia ogółu obiektywnych okoliczności, z których wynika, że pomimo formalnego poszanowania przesłanek przewidzianych w uregulowaniu Unii cel, jakiemu służy to uregulowanie, nie został osiągnięty, a z drugiej strony – wystąpienia subiektywnego elementu w postaci woli uzyskania korzyści wynikającej z uregulowania Unii poprzez sztuczne stworzenie warunków wymaganych dla jej uzyskania ( 36 ).

108.

Wprawdzie mimo to, że Sąd nie zakwalifikował wyraźnie zachowania PV jako „nadużycie” zgodnie z kryteriami wypracowanymi w orzecznictwie, to jednak z pkt 192 zaskarżonego wyroku wynika, że miał poważne wątpliwości co do tego, czy oskarżenia wniesione przez PV przeciwko zainteresowanym urzędnikom były zasadne. W tym kontekście wydaje się, że Sąd mógł zasadnie wyrazić pewne zaniepokojenie co do zagrożeń, jakie wiązały się z wykładnią proponowaną przez PV dla prawidłowego prowadzenia postępowania dyscyplinarnego, w szczególności ze względu na szczególnie wysoką liczbę skarg złożonych na wielu urzędników w Komisji, z jednej strony, oraz ze względu na brak dowodów na mobbing oraz przestępstwa w rozpatrywanych okolicznościach, z drugiej strony.

109.

Gdyby bowiem skargi te nie zostały złożone wyłącznie w celu utrudnienia pracy organu powołującego, można by było racjonalnie oczekiwać, że PV będzie w stanie udowodnić kilka przypadków mobbingu, do czego oczywiście nie doszło. W braku przeciwnych przesłanek powstaje pytanie, czy PV rzeczywiście działał w dobrej wierze, jak tego wymaga prawo Unii, czy też zamierzał on raczej skorzystać z ochrony przyznanej przez art. 11a regulaminu pracowniczego, interpretowanego w świetle wymogu bezstronności, tak aby osiągnąć cele, które oczywiście nie są zgodne z wolą prawodawcy Unii, a mianowicie umożliwienie urzędnikowi utrudniania pracy administracji i wyrządzenia szkody swoim współpracownikom.

110.

Gdyby tak było, zachowanie to spełniałoby bez wątpienia kryteria wymagane do uznania go za nadużycie prawa, co skutkowałoby odmową skorzystania z prawa przyznanego przez wspomniany przepis ( 37 ). Innymi słowy, PV nie może skutecznie powoływać się na art. 11a regulaminu pracowniczego. Niemniej jednak należy zauważyć, że chodzi ostatecznie o kwestię faktyczną, na którą wydaje się, że Sąd udzielił wystarczająco jasnej odpowiedzi na podstawie oceny okoliczności faktycznych. Ostrożne podejście, jakie Sąd przyjął w odniesieniu do zachowania PV wobec administracji, w szczególności w ramach rozpatrywanego postępowania dyscyplinarnego, wydaje się uzasadnione w szczególnych okolicznościach niniejszej sprawy. Z tych względów dochodzę do wniosku, że rozumowanie Sądu nie narusza prawa.

111.

Niezależnie od powyższych rozważań uważam, że nie jest konieczne, aby Trybunał wypowiadał się wyczerpująco w kwestii, czy Sąd mógł odrzucić argumentację PV, zarzucając mu zachowanie stanowiące nadużycie, ponieważ w każdym razie przestrzeganie domniemania niewinności i brak dowodów przeciwnych stanowią same w sobie solidne argumenty pozwalające na stwierdzenie braku naruszenia wymogu bezstronności ze względu na udział w podejmowaniu decyzji niektórych członków organu powołującego, na których PV złożył skargi. Moim zdaniem konieczność zapobieżenia zachowaniom stanowiącym nadużycie w ogóle, do której odnosi się Sąd, stanowi jedynie dodatkowy argument mający na celu poparcie dostatecznie przekonującego rozumowania.

112.

Analiza drugiego zarzutu odwołania, konkretnie w odniesieniu do uzasadnienia przedstawionego w pkt 189–194 zaskarżonego wyroku, nie wykazuje żadnego naruszenia prawa. Przeciwnie, należy przyjąć, że Sąd prawidłowo ustalił zakres stosowania art. 11a regulaminu pracowniczego, interpretowanego w świetle zasady bezstronności, o której mowa w art. 41 ust. 1 karty, i słusznie orzekł, że udział w postępowaniu niektórych członków organu powołującego, na których PV złożył skargi, nie powoduje powstania konfliktu interesów mogącego wywołać niezgodność z prawem decyzji wydanych w stosunku do PV w ramach postępowania dyscyplinarnego.

113.

Ryzyko, o którym wspomina Sąd w pkt 192 zaskarżonego wyroku, że nadużywanie zasady bezstronności spowoduje nieprawidłowe funkcjonowanie administracji, w szczególności ze szkodą dla prawidłowego prowadzenia rozpatrywanego postępowania dyscyplinarnego, jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami sprawy, a mianowicie okolicznością, że PV złożył szczególnie dużą liczbę skarg na wielu urzędników Komisji pomimo braku dowodów wykazujących, że dopuścili się oni mobbingu oraz przestępstw. W konsekwencji uważam, że należy oddalić argumentację PV dotyczącą zarzucanego naruszenia wymogu bezstronności.

114.

Po przeprowadzeniu tej analizy uważam, że drugi zarzut odwołania nie może zostać uwzględniony. Proponuję oddalić ten zarzut jako bezzasadny.

115.

W zarzucie ósmym PV utrzymuje, że dokonana przez Sąd ocena dopuszczalności żądania stwierdzenia nieważności decyzji o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r. narusza prawo na dwa sposoby.

116.

W pierwszej kolejności Sąd nie mógł skutecznie stwierdzić w pkt 81 zaskarżonego wyroku, że organ powołujący dokonał potrącenia długów PV wobec Komisji z kwot należnych od Komisji na rzecz wnoszącego odwołanie. Cofnięcie decyzji o wydaleniu ze służby spowodowało zniknięcie ze skutkiem wstecznym wszystkich konsekwencji tej decyzji, w szczególności stwierdzenia nieusprawiedliwionych nieobecności. Wynika z tego, że w wyniku tego cofnięcia należało umorzyć długi i zwrócić kwoty potrąceń z jego wynagrodzenia, w związku z czym nie można było dokonać potrącenia.

117.

W drugiej kolejności, Sąd naruszył prawo, stwierdzając w pkt 82 zaskarżonego wyroku, że skutki finansowe decyzji o wydaleniu zostały zneutralizowane przed wniesieniem skargi w sprawie T‑786/16. Organ powołujący nie zrekompensował skutków finansowych swojej decyzji o wydaleniu ze służby, ponieważ powinien był w tym celu wypłacić PV odszkodowanie i zadośćuczynienie za krzywdę.

118.

Zdaniem Komisji, po pierwsze, stwierdzenie nieważności postępowania dyscyplinarnego z powodu braku dochodzenia nie usunęło wydanych wcześniej decyzji, które uzasadniały wszczęcie tego postępowania i które są całkowicie odrębne i niezależne od wspomnianego postępowania. Po drugie, skutki finansowe cofnięcia decyzji o wydaleniu zostały rzeczywiście zneutralizowane.

119.

Na wniosek Trybunału analiza zarzutu ósmego skupia się na rozumowaniu Sądu zawartym w pkt 81 i 82 zaskarżonego wyroku, prowadzącym do stwierdzenia niedopuszczalności wniesionej przez PV skargi o stwierdzenie nieważności decyzji o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r. Dokładniej rzecz ujmując, PV kwestionuje stwierdzenie Sądu zawarte w pkt 82 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym żądanie stwierdzenia nieważności decyzji o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r. jest bezprzedmiotowe, ponieważ została ona cofnięta, a jej skutki finansowe zostały zneutralizowane przed wniesieniem skargi w sprawie T‑786/16. Zdaniem PV organ powołujący nie zrekompensował konsekwencji finansowych decyzji o wydaleniu ze służby, ponieważ PV powinien był w tym celu otrzymać odszkodowanie za szkodę majątkową i zadośćuczynienie za krzywdę wynikającą z tego wydalenia.

120.

Jak wyjaśniła rzecznik generalna J. Kokott w opinii przedstawionej w sprawie Wunenburger/Komisja ( 38 ), wymóg istnienia interesu prawnego zapewnia na płaszczyźnie procesowej, aby do sądów nie zwracano się o opiniodawcze wyjaśnienie kwestii prawnych mających charakter czysto hipotetyczny. Interes prawny stanowi zatem bezwzględnie obowiązującą przesłankę dopuszczalności, która może mieć znaczenie na różnych etapach postępowania. Niewątpliwie interes prawny musi istnieć już w momencie wniesienia danej skargi. Ponadto musi on istnieć także po wniesieniu skargi aż do momentu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd ( 39 ).

121.

W sytuacji, gdy interes prawny przestał istnieć dopiero w trakcie toczącego się postępowania sądowego, wydanie przez sąd rozstrzygnięcia w sprawie jest wprawdzie nieuzasadnione, jednakże nie można również wymagać od skarżącego, aby zaakceptował, że jego początkowo dopuszczalna skarga zostanie ostatecznie po prostu odrzucona i że zostanie on obciążony kosztami postępowania. W takiej sytuacji jedynym właściwym rozwiązaniem jest stwierdzenie, że spór stał się bezprzedmiotowy, co z jednej strony uwzględnia fakt, że podstawa skargi przestała istnieć dopiero po jej wniesieniu, a z drugiej strony pozwala uniknąć negatywnego dla skarżącego rozstrzygnięcia w sprawie kosztów.

122.

Zgodnie z orzecznictwem zachowanie interesu prawnego skarżącego może wynikać, po pierwsze, z ryzyka powtórzenia się (zarzucanego) niezgodnego z prawem działania instytucji Unii. W art. 266 ust. 1 TFUE zobowiązano bowiem instytucję będącą autorem aktu, którego nieważność stwierdzono, do „podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału”, co oznacza w praktyce, że instytucja ta jest zobowiązana uwzględnić podstawy nieważności przedstawione we wspomnianym wyroku, w przypadku gdy powinna ona podjąć decyzję o późniejszym zastąpieniu aktu, którego nieważność stwierdzono ( 40 ). Po drugie, interes prawny może nadal istnieć, gdy rozstrzygnięcie w sprawie skargi o stwierdzenie nieważności jest istotne dla ewentualnego roszczenia odszkodowawczego podnoszonego przez skarżącego. Po trzecie, w określonych przypadkach, w szczególności w ramach sporów z zakresu prawa dotyczącego służby publicznej, skarżący może mieć interes w wyeliminowaniu pejoratywnych wypowiedzi o swojej osobie w celu rehabilitacji na przyszłość.

123.

Zaskarżony wyrok dotyczy drugiego z tych trzech przypadków, czyli roszczenia odszkodowawczego wnoszącego odwołanie. Trybunał orzekł, że interes prawny skarżącego należy oceniać in concreto przy uwzględnieniu w szczególności skutków zarzucanej niezgodności z prawem oraz charakteru szkody, której poniesienie się podnosi ( 41 ). To właśnie w świetle tych zasad należy zbadać sytuację PV w niniejszej sprawie. W ramach badania konieczne będzie również zweryfikowanie, czy rozumowanie Sądu uwzględnia te zasady.

124.

W tym względzie należy na wstępie zwrócić uwagę na fakt, że PV nie znajduje się w sytuacji przywołanej w pkt 121 niniejszej opinii. Wniesiona przez PV skarga o stwierdzenie nieważności nie jest „bezprzedmiotowa” ze względu na to, że interes prawny zniknął w trakcie toczącego się postępowania sądowego, lecz raczej dlatego, że kwestionowana decyzja przestała istnieć jeszcze przed wniesieniem skargi. Należy bowiem przypomnieć, że organ powołujący wycofał swoją decyzję o wydaleniu ze służby w dniu 24 lipca 2017 r., czyli przed datą wniesienia skargi do Sądu. To właśnie w tym kontekście Sąd przypomniał najpierw w pkt 80 zaskarżonego wyroku zasadniczą różnicę między „uchyleniem”, które usuwa decyzję jedynie na przyszłość ( 42 ), a „cofnięciem” takiej decyzji, które ma retroaktywny skutek. Sąd stwierdził następnie w pkt 82 zaskarżonego wyroku, że cofnięcie rozpatrywanej decyzji o wydaleniu ze służby spowodowało jej usunięcie z mocą wsteczną, a w konsekwencji ze względu na to, że zaskarżona decyzja już nie istniała, nie mogła ona już być niekorzystna dla PV. Wydaje się, że stwierdzeniu temu pod względem prawnym nic nie można zarzucić.

125.

Co się tyczy istnienia interesu prawnego we wniesieniu skargi o odszkodowanie, należy przypomnieć, że Trybunał orzekł, iż skarga o odszkodowanie i zadośćuczynienie stanowi „autonomiczny” środek zaskarżenia, któremu w ramach systemu środków zaskarżenia przypada szczególna funkcja, zaś wniesienie skargi jest poddane wymogom podyktowanym jej szczególnym celem ( 43 ). Co za tym idzie, wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności aktu nie stanowi warunku koniecznego do wniesienia skargi o odszkodowanie w celu uzyskania naprawienia wynikającej z niego szkody ( 44 ). W kontekście niniejszej sprawy należy zauważyć, że PV faktycznie połączył roszczenie odszkodowawcze ze skargą o stwierdzenie nieważności. W konsekwencji wydaje się, że brak interesu prawnego we wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności nie ma decydującego znaczenia dla stwierdzenia dopuszczalności jego żądania odszkodowawczego. Uważam natomiast, że konieczne jest ustalenie, czy przesłanki dopuszczalności wspomnianej skargi, o których mowa w art. 340 akapit drugi TFUE, zostały spełnione w niniejszej sprawie właśnie ze względu na jej „autonomiczny” charakter.

126.

Jeśli chodzi o przesłanki roszczenia odszkodowawczego ( 45 ), mam wątpliwości co do tego, czy w niniejszej sprawie zostały one spełnione. W szczególności wydaje się wątpliwe, aby mógł istnieć związek przyczynowy między decyzją o wydaleniu ze służby, która została cofnięta przez sam organ powołujący, a szkodą majątkową rzekomo poniesioną przez PV. Jak wskazał Sąd w pkt 81 zaskarżonego wyroku, cofnięcie decyzji o wydaleniu ze służby w dniu 24 lipca 2017 r. spowodowało, po pierwsze, przywrócenie PV do pracy w Komisji od dnia 16 września 2017 r., a po drugie, przyznanie mu z mocą wsteczną wynagrodzenia i dni corocznego urlopu wypoczynkowego za okres od dnia 1 sierpnia 2016 r. do dnia 15 września 2017 r.

127.

Co więcej, należy zauważyć, że organ powołujący dokonał potrącenia długów PV wobec Komisji i kwot należnych PV od Komisji za wspomniany okres i wypłacił PV wynikającą z tego kwotę 9550 EUR. W konsekwencji, jak słusznie zauważył Sąd w pkt 82 zaskarżonego wyroku, decyzja o wydaleniu ze służby z dnia 26 lipca 2016 r. została cofnięta, a jej skutki finansowe zostały zneutralizowane. Gdy PV podniósł w odwołaniu, że to potrącenie było nieuzasadnione, otrzymał na to odpowiedź, że cofnięcie decyzji o wydaleniu ze służby nie usunęło wcześniejszych decyzji stwierdzających nieusprawiedliwione nieobecności, które leżały u podstaw postępowania dyscyplinarnego. Sąd słusznie zatem zatwierdził potrącenie długów wnoszącego odwołanie wynikających z jego nieusprawiedliwionych nieobecności z kwotami należnymi wnoszącemu odwołanie od Komisji za rozpatrywany okres. W tych okolicznościach trudno jest zrozumieć, w jaki sposób PV mógł ponieść szkodę majątkową.

128.

Analiza rozumowania przedstawionego przez Sąd w pkt 81 i 82 zaskarżonego wyroku nie pozwala na stwierdzenie naruszenia prawa. W świetle powyższych rozważań jestem skłonny, podobnie jak Sąd, wykluczyć interes prawny, w szczególności w braku aktu niekorzystnego dla PV. Wszystko wydaje się wskazywać na to, że zaskarżona przez PV decyzja o wydaleniu ze służby została cofnięta z mocą wsteczną przed wniesieniem skargi o stwierdzenie nieważności, tak że nie wywołuje ona już skutków, które mogłyby być dla niego niekorzystne. Dlatego też Sąd słusznie orzekł, że żądanie stwierdzenia nieważności jest niedopuszczalne.

129.

Jeśli chodzi o podniesione przez PV roszczenie odszkodowawcze, wydaje się, że przedstawiona przez PV argumentacja nie pozwala na dokonanie oceny, w jakim zakresie mógł on ponieść szkodę majątkową, zważywszy, że potrącenie dokonane przez Komisję było uzasadnione, jak stwierdził Sąd w swoim wyroku. W konsekwencji uważam, że należy odrzucić argumentację PV na poparcie podnoszonego prawa do odszkodowania.

130.

Z powodów przedstawionych powyżej proponuję oddalić ósmy zarzut odwołania jako bezzasadny.

131.

Mając na względzie powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał stwierdził, że zarzuty pierwszy, drugi i ósmy odwołania są bezzasadne.