Sprawa C‑372/19

Belgische Vereniging van Uitgevers, Componisten en Auteurs (SABAM)

przeciwko

Weareone.World BVBA i Wecandance NV

Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 25 listopada 2020 r.

Odesłanie prejudycjalne – Konkurencja – Artykuł 102 TFUE – Nadużycie pozycji dominującej – Pojęcie „niesłusznych cen” – Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi – Sytuacja faktycznego monopolu – Pozycja dominująca – Nadużycie – Wykonywanie utworów muzycznych na festiwalach muzycznych –Tabela opłat oparta na przychodach brutto ze sprzedaży biletów wstępu – Rozsądny związek ze świadczeniem organizacji zbiorowego zarządzania – Ustalenie faktycznie wykonanej części repertuaru muzycznego organizacji zbiorowego zarządzania

Pozycja dominująca – Nieuczciwe warunki transakcji – Ocena – Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi posiadająca monopol – Nałożenie opłat obliczanych na podstawie taryfy stosowanej do przychodów brutto ze sprzedaży biletów wstępu na festiwal – Nadużycie – Brak – Brak możliwości odliczenia wydatków związanych z elementami niezwiązanymi z korzystaniem z chronionych utworów muzycznych – Brak wpływu – Ustalenia spoczywające na sądzie krajowym

[art. 102 akapit pierwszy lit. a) TFUE]

(zob. pkt 28–32, 37–48)
Pozycja dominująca – Nieuczciwe warunki transakcji – Ocena – Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi posiadająca monopol – Nałożenie opłat z tytułu wykonywania utworów pochodzących z jej repertuaru – Stopniowany system ryczałtowego obniżenia w zależności od wykorzystanej części utworów muzycznych pochodzących z tego repertuaru – Dopuszczalność – Warunki – Ustalenia spoczywające na sądzie krajowym

[art. 102 akapit pierwszy lit. a) TFUE]

(zob. pkt 28–32, 49–59)

Streszczenie

SABAM, spółka handlowa o celu zarobkowym, jest jedyną organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w Belgii. Jako taka zapewnia ona w szczególności pobieranie i rozdział opłat z tytułu prawa autorskiego za zwielokrotnianie i publiczne udostępnianie utworów muzycznych pochodzących z jej repertuaru. Weareone.World i Wecandance są natomiast organizatorami dorocznych festiwali Tomorrowland i Wecandance (zwani dalej „organizatorami festiwali”). Podczas różnych edycji tych wydarzeń korzystano z utworów muzycznych pochodzących z repertuaru SABAM. W celu poboru opłat, których zamierzała domagać się z tego tytułu od organizatorów festiwali, SABAM określiła ich wysokość na podstawie jednej z dwóch tabel taryfowych pozostawionych jej swobodnemu wyborowi, w niniejszym przypadku tabeli z „taryfy podstawowej”.

Taryfa podstawowa jest obliczana na podstawie przychodów brutto ze sprzedaży biletów, po odliczeniu kosztów rezerwacji i należnych podatków, lub alternatywnie na podstawie budżetu artystycznego, jeżeli jego kwota jest wyższa od kwoty przychodów brutto. Ponadto taryfa podstawowa przewiduje stopniowany system ryczałtowy, który umożliwia organizatorowi festiwalu uzyskanie obniżek w zależności od liczby utworów muzycznych pochodzących z repertuaru SABAM rzeczywiście wykonanych podczas wydarzenia ( 1 ), o ile przekazał on ich listę w określonym terminie.

Uznając, że obliczone w ten sposób opłaty nie odpowiadają wartości ekonomicznej usług świadczonych przez SABAM i naruszają tym samym zakaz nadużywania pozycji dominującej, przewidziany w art. 102 TFUE, organizatorzy festiwali zakwestionowali żądane kwoty. SABAM wniosła zatem do ondernemingsrechtbank Antwerpen (sądu gospodarczego w Antwerpii, Belgia) pozwy o zasądzenie od nich odpowiednio zapłaty żądanych kwot. Organizatorzy sprzeciwili się temu, podnosząc, że tabela taryfowa przyjęta przez SABAM jest w świetle art. 102 TFUE niezgodna z prawem.

W tym właśnie kontekście sąd belgijski, przed którym zawisł spór, postanowił zwrócić się do Trybunału o wyjaśnienie pojęcia „nadużycia pozycji dominującej”, które uważa za konieczne do tego, by mógł rozstrzygnąć w przedmiocie dwóch spornych składników wspomnianej tabeli taryfowej.

Ocena Trybunału

Organizacja zbiorowego zarządzania, taka jak SABAM, która posiada monopol na zarządzanie na terytorium państwa członkowskiego prawami autorskimi odnoszącymi się do jednej z kategorii utworów chronionych, jest objęta zakazem nadużywania pozycji dominującej, o którym mowa w art. 102 TFUE. Niemniej Trybunał podkreśla na wstępie, że to do sądu krajowego należy stwierdzenie istnienia takiego nadużycia w świetle wszystkich okoliczności sprawy. W odniesieniu do opłat żądanych przez organizację zbiorowego zarządzania Trybunał przypomina, że nadużycie poprzez narzucenie niesłusznych warunków transakcji ( 2 ) może wynikać z zawyżonego charakteru stosowanej ceny, jeżeli cena ta nie ma rozsądnego związku z wartością ekonomiczną usługi świadczonej przez taką organizację, czyli udostępnianiem użytkownikom całości repertuaru utworów muzycznych chronionych prawem autorskim, którym ona zarządza. W tym względzie należy w szczególności poszukiwać odpowiedniej równowagi między prawem autorów do odpowiedniego wynagrodzenia a uzasadnionymi interesami użytkowników poprzez uwzględnienie nie tylko wartości ekonomicznej usługi zbiorowego zarządzania jako takiej, lecz również charakteru i zakresu wykorzystania utworów, a także wygenerowanej w ten sposób wartości ekonomicznej ( 3 ). Jeżeli zatem różnica między faktycznie poniesionymi kosztami a faktycznie żądaną ceną okazuje się nadmierna, niesprawiedliwy charakter poziomu rozpatrywanych opłat powinien wynikać z porównania z istotnymi czynnikami, takimi jak ceny stosowane w przeszłości przez przedsiębiorstwo dominujące na tym samym rynku właściwym, ceny stosowane przez takie przedsiębiorstwo w odniesieniu do innych usług lub w odniesieniu do różnych kategorii klientów czy też ceny stosowane przez inne przedsiębiorstwa w odniesieniu do tej samej usługi lub za porównywalne usługi w innych państwach członkowskich, o ile porównanie to dokonywane jest na jednorodnej podstawie.

W świetle tych rozważań Trybunał bada oba sporne składniki rozpatrywanej tabeli taryfowej.

Co się tyczy w pierwszej kolejności dopuszczalności opłat obliczonych na podstawie taryfy stosowanej do przychodów brutto ze sprzedaży biletów wstępu, Trybunał przypomina przede wszystkim, że tabelę opłat organizacji zbiorowego zarządzania opartą na odsetku przychodów osiągniętych z wydarzenia muzycznego należy uznać za normalne korzystanie z prawa autorskiego i pozostaje ona co do zasady w rozsądnym związku z wartością ekonomiczną świadczenia wykonywanego przez tę organizację. Dotyczy to również tabeli opłat takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, która nie pozwala na odliczenie od uwzględnianych przychodów całości kosztów związanych z organizacją festiwalu, które nie mają związku z wykonywanymi tam utworami muzycznymi. Trybunał uznaje w konsekwencji, że narzucenie takiej tabeli przez organizację zbiorowego zarządzania nie stanowi co do zasady zachowania stanowiącego nadużycie. W tym względzie podkreśla on, że może okazać się nie tylko szczególnie trudne zidentyfikowanie i określenie liczbowe w obiektywny sposób wydatków niemających związku z wykonywanymi utworami muzycznymi, ale także kosztowne, ponieważ wymagane weryfikacje mogłyby prowadzić do nieproporcjonalnego wzrostu kosztów zarządzania. Zdaniem Trybunału może być inaczej tylko wtedy, gdyby weryfikacja dokonana przez sąd krajowy wykazała, że opłaty rzeczywiście nałożone na podstawie wspomnianej tabeli opłat są nadmierne w świetle wszystkich okoliczności sprawy, w tym ustalonej stawki opłaty i podstawy, do której stosuje się ta stawka.

Co się tyczy w drugiej kolejności uwzględnienia w obliczeniach nałożonych opłat części utworów pochodzących z repertuaru danej organizacji zbiorowego zarządzania wśród wykonanych utworów, Trybunał przypomina o konieczności uwzględnienia we wszelkich tabelach opłat liczby rzeczywiście wykorzystanych utworów muzycznych chronionych prawem autorskim. Stopniowany system ryczałtowy, taki jak rozpatrywany w niniejszej sprawie, uwzględnia w pewnym stopniu, choć w sposób nieprecyzyjny, ten rząd wielkości. Nie można jednak wykluczyć, że taki system może mieć charakter nadużycia, jeżeli istnieje alternatywna metoda pozwalająca na dokładniejsze zidentyfikowanie i określenie liczbowe skorzystania z tych utworów, niepowodująca jednocześnie nieproporcjonalnego wzrostu kosztów zarządzania. W tych okolicznościach Trybunał uznaje za dopuszczalne posłużenie się takim stopniowanym systemem ryczałtowym, pod warunkiem że sąd krajowy upewni się, iż dokładniejsze określenie części wykonanych utworów pochodzących z repertuaru SABAM napotyka na rzeczywiste przeszkody techniczne lub ekonomiczne.

( 1 ) W niniejszym przypadku ten system ryczałtowy przewiduje stosowanie odpowiednio jednej trzeciej lub dwóch trzecich taryfy podstawowej, jeżeli mniej niż jedna trzecia lub mniej niż dwie trzecie utworów muzycznych pochodzi z repertuaru SABAM.

( 2 ) W rozumieniu art. 102 akapit pierwszy lit. a) TFUE.

( 3 ) Zobacz również art. 16 ust. 2 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 2014, s. 72).