WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 3 grudnia 2020 r. ( *1 )

Odwołanie – Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 – Wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin – Rozporządzenie wykonawcze (UE) 2017/2324 – Odnowienie zatwierdzenia substancji czynnej glifosat – Artykuł 263 TFUE – Legitymacja procesowa jednostki regionalnej – Bezpośrednie oddziaływanie

W sprawie C‑352/19 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 1 maja 2019 r.,

Région de Bruxelles-Capitale (Belgia), który reprezentował adwokat A. Bailleux,

strona skarżąca,

w której drugą stroną postępowania była:

Komisja Europejska, którą reprezentowali X. Lewis, F. Castillo de la Torre, I. Naglis i F. Castilla Contreras, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: J.-C. Bonichot (sprawozdawca), prezes izby, L. Bay Larsen, C. Toader, M. Safjan i N. Jääskinen, sędziowie,

rzecznik generalny: M. Bobek,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 16 lipca 2020 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Région de Bruxelles-Capitale (region stołeczny Bruksela) wnosi w odwołaniu o uchylenie postanowienia Sądu Unii Europejskiej z dnia 28 lutego 2019 r., Région de Bruxelles-Capitale/Komisja (T‑178/18, niepublikowanego, EU:T:2019:130, zwanego dalej „zaskarżonym postanowieniem”), w którym Sąd odrzucił jako niedopuszczalną jego skargę o stwierdzenie nieważności rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2017/2324 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej glifosat, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 540/2011 (Dz.U. 2017, L 333, s. 10, zwanego dalej „spornym aktem”).

Ramy prawne

2

Zgodnie z motywami 10, 23, 24 i 29 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylającego dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. 2009, L 309, s. 1):

„(10)

Substancje powinny być włączane w skład środków ochrony roślin tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że zapewniają one jednoznaczne korzyści dla produkcji roślinnej, i oczekuje się, że nie będą miały żadnego szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi lub zwierząt ani żadnego niedopuszczalnego wpływu na środowisko. Aby uzyskać taki sam poziom ochrony we wszystkich państwach członkowskich, decyzje o dopuszczalności lub niedopuszczalności takich substancji powinny być podejmowane na poziomie Wspólnoty na podstawie zharmonizowanych kryteriów. Kryteria te powinny zostać zastosowane przy pierwszym zatwierdzeniu substancji czynnych na mocy niniejszego rozporządzenia. W przypadku już zatwierdzonych substancji czynnych kryteria te powinny być zastosowane przy odnowieniu lub przeglądzie ich zatwierdzenia.

[…]

(23)

Środki ochrony roślin zawierające substancje czynne mogą występować w różnych formach użytkowych i być stosowane w przypadku różnych roślin i produktów roślinnych, w różnych warunkach rolnictwa, zdrowia roślin oraz środowiska (w tym warunków klimatycznych). Zezwoleń dla środków ochrony roślin powinny zatem udzielać państwa członkowskie.

(24)

Przepisy regulujące udzielanie zezwoleń muszą zapewniać wysoki poziom ochrony. W szczególności przy udzielaniu zezwoleń na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu nadrzędnym celem przeważającym nad poprawą produkcji roślinnej powinna być ochrona zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska. A zatem przed wprowadzaniem do obrotu środka ochrony roślin należy wykazać, że przynosi on jednoznaczną korzyść produkcji roślinnej i nie ma żadnego szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt, w tym grup szczególnie wrażliwych, ani żadnego niedopuszczalnego wpływu na środowisko.

[…]

(29)

Zasada wzajemnego uznawania jest jednym ze sposobów zapewnienia swobodnego przepływu towarów we Wspólnocie. Aby uniknąć powielania prac, zmniejszyć obciążenia administracyjne dla przemysłu i państw członkowskich oraz zapewnić bardziej zharmonizowaną dostępność środków ochrony roślin, zezwolenia udzielone przez jedno państwo członkowskie powinny być akceptowane przez inne państwa członkowskie, w których warunki rolnictwa, zdrowia roślin oraz środowiska (w tym warunki klimatyczne) są porównywalne. W celu ułatwienia takiego wzajemnego uznawania należy więc podzielić Wspólnotę na strefy o tego typu porównywalnych warunkach. Jednakże z warunków środowiskowych lub rolnictwa charakterystycznych dla terytorium jednego lub kilku państw członkowskich może wynikać konieczność, w chwili składania wniosku, uznania lub zmiany przez państwo członkowskie zezwolenia wydanego przez inne państwo członkowskie lub odmowy uznania zezwolenia na wprowadzanie danego środka ochrony roślin do obrotu na jego terytorium, jeśli jest to uzasadnione szczególnymi warunkami dotyczącymi środowiska lub rolnictwa lub jeśli nie jest możliwe osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, wymaganego na mocy niniejszego rozporządzenia. Powinna istnieć również możliwość nakładania stosownych warunków w odniesieniu do celów określonych w krajowych planach działań przyjętych zgodnie z dyrektywą 2009/128/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów [Dz.U. 2009, L 309, s. 71]”.

3

Artykuł 20 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Zgodnie z procedurą regulacyjną przewidzianą [w] art. 79 ust. 3 zostaje przyjęte rozporządzenie, które przewiduje, że:

a)

zatwierdzenie substancji czynnej zostaje odnowione, z zastrzeżeniem warunków i ograniczeń, w stosownych przypadkach; lub

b)

zatwierdzenie substancji czynnej nie zostaje odnowione.

2.   […]

W przypadku wycofania zatwierdzenia lub jeżeli zatwierdzenie nie zostaje odnowione ze względu na bezpośrednie niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska, dane środki ochrony roślin zostają natychmiast wycofane z obrotu”.

4

Zgodnie z art. 36 tego rozporządzenia:

„1.   Państwo członkowskie rozpatrujące wniosek dokonuje niezależnej, obiektywnej i przejrzystej oceny w świetle aktualnej wiedzy naukowej i technicznej, korzystając z wytycznych dostępnych na dzień złożenia wniosku. Daje ono wszystkim państwom członkowskim w tej samej strefie możliwość przedstawienia uwag, które należy uwzględnić w ocenie.

[…]

2.   Dane państwa członkowskie odpowiednio udzielają lub odmawiają udzielenia zezwoleń w oparciu o dotyczące oceny stanowisko państwa członkowskiego rozpatrującego wniosek, jak przewidziano w art. 31 i 32.

3.   W drodze odstępstwa od ust. 2 i z zastrzeżeniem prawa wspólnotowego możliwe jest nałożenie odpowiednich warunków w odniesieniu do wymogów, o których mowa w art. 31 ust. 3 i 4, oraz innych środków ograniczających ryzyko wynikających z określonych warunków stosowania.

W przypadku gdy ustanowienie krajowych środków ograniczających ryzyko, o których mowa w akapicie pierwszym, nie jest w stanie przezwyciężyć obaw państwa członkowskiego dotyczących zdrowia ludzi lub zwierząt lub środowiska, państwo członkowskie może odmówić udzielenia zezwolenia na wprowadzanie środka ochrony roślin do obrotu na swoim terytorium, jeżeli – ze względu na szczególne warunki środowiskowe lub rolnictwa – ma ono uzasadnione podstawy do uznania, że dany produkt nadal stanowi niedopuszczalne zagrożenie dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska.

[…]”.

5

Artykuł 40 tego rozporządzenia, zatytułowany „Wzajemne uznawanie”, przewiduje, na warunkach w nim określonych, możliwość złożenia przez posiadacza zezwolenia udzielonego zgodnie z art. 29 wniosku o zezwolenie dla tego samego środka ochrony roślin w innym państwie członkowskim.

6

Artykuł 41 ust. 1 rozporządzenia nr 1107/2009 stanowi:

„Państwo członkowskie, w którym złożono wniosek na podstawie art. 40, po rozpatrzeniu wniosku i dołączonych do niego dokumentów, o których mowa w art. 42 ust. 1, stosownie do okoliczności występujących na jego terytorium, udziela zezwolenia dla danego środka ochrony roślin na takich samych warunkach, jak państwo członkowskie rozpatrujące wniosek, z wyjątkiem przypadków, w których zastosowanie ma art. 36 ust. 3”.

7

Artykuł 43 tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Zezwolenie zostaje odnowione na wniosek posiadacza zezwolenia, pod warunkiem że wymogi, o których mowa w art. 29, nadal są spełniane.

2.   W terminie trzech miesięcy od daty odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej, sejfnera lub synergetyku zawartego w środku ochrony roślin, wnioskodawca przedkłada następujące informacje:

[…]

5.   Państwa członkowskie podejmują decyzję o odnowieniu zezwolenia na wprowadzanie środków ochrony roślin do obrotu najpóźniej dwanaście miesięcy po odnowieniu zatwierdzenia substancji czynnej, sejfnera lub synergetyku zawartego w środku ochrony roślin.

6.   W przypadku gdy z powodów niezależnych od posiadacza zezwolenia decyzja o odnowieniu zezwolenia nie zostanie podjęta przed wygaśnięciem jego ważności, dane państwo członkowskie przedłuża zezwolenie na okres niezbędny do zakończenia rozpatrywania i podjęcia decyzji o odnowieniu”.

8

Artykuł 78 ust. 3 tego rozporządzenia przewiduje przyjęcie rozporządzenia zawierającego wykaz substancji czynnych włączonych do załącznika I do dyrektywy Rady 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotyczącej wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. 1991, L 230, s. 1), przy czym substancje te uznaje się za zatwierdzone zgodnie z tym rozporządzeniem.

Okoliczności powstania sporu

W przedmiocie zatwierdzenia substancji czynnej glifosat przez Unię Europejską

9

Na mocy rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 540/2011 z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 w odniesieniu do wykazu zatwierdzonych substancji czynnych (Dz.U. 2011, L 153, s. 1) przyjęto wykaz substancji przewidziany w art. 78 ust. 3 rozporządzenia nr 1107/2009. W wykazie tym znalazł się glifosat, z datą wygaśnięcia okresu zatwierdzenia w dniu 31 grudnia 2015 r.

10

Rozporządzeniami wykonawczymi (UE) 2015/1885 z dnia 20 października 2015 r. zmieniającym rozporządzenie wykonawcze nr 540/2011 w odniesieniu do przedłużenia okresów zatwierdzenia substancji czynnych: […] glifosat […] (Dz.U. 2015, L 276, s. 48) i (UE) 2016/1056 z dnia 29 czerwca 2016 r. zmieniającym rozporządzenie wykonawcze nr 540/2011 w odniesieniu do przedłużenia okresu zatwierdzenia substancji czynnej glifosat (Dz.U. 2016, L 173, s. 52) Komisja przedłużyła kolejno okres zatwierdzenia substancji czynnej glifosat do dnia 30 czerwca 2016 r., a następnie do dnia 15 grudnia 2017 r.

11

W drodze spornego aktu, przyjętego w dniu 12 grudnia 2017 r., Komisja odnowiła, pod pewnymi warunkami, okres zatwierdzenia substancji czynnej glifosat do dnia 15 grudnia 2022 r.

W przedmiocie kompetencji regionu stołecznego Bruksela w dziedzinie środków ochrony roślin

12

Kompetencje regionu stołecznego Bruksela w zakresie środków ochrony roślin zostały opisane w pkt 9–17 zaskarżonego postanowienia. Punkty te, które nie zostały zakwestionowane w ramach niniejszego odwołania, mają następujące brzmienie:

„9

Skarżący, region stołeczny Bruksela, jest jednym z trzech regionów, którym zgodnie z art. 39 belgijskiej konstytucji niektóre kompetencje zostały przyznane przez ustawę.

10

Do kompetencji tych należy zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt II akapit pierwszy loi spéciale de réformes institutionnelles (specjalnej ustawy w sprawie reform instytucjonalnych) z dnia 8 sierpnia 1980 r. (Moniteur belge z dnia 15 sierpnia 1980 r., s. 9434, zwanej dalej »ustawą specjalną«), »[o]chrona środowiska, w szczególności gleby, podglebia, wody i powietrza przed zanieczyszczeniami i niekorzystnym oddziaływaniem […]«. Na mocy tego przepisu skarżący jest uprawniony do regulowania stosowania środków ochrony roślin na swoim terytorium.

11

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt II akapit pierwszy ustawy specjalnej władze federalne są jednak właściwe do »określania norm dotyczących produktów«. Zatem to władze federalne badają wnioski o wydanie zezwolenia na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin i wydają takie zezwolenia w Belgii zgodnie z art. 28 ust. 1 rozporządzenia nr 1107/2009. Zgodnie z art. 6 ust. 4 [akapit pierwszy] ustawy specjalnej regiony są jednak włączone do wykonywania tej kompetencji.

12

Artykuł 7 arrêté royal belge du 28 février 1994 relatif à la conservation, à la mise sur le marché et à l’utilisation des pesticides à usage agricole (belgijskiego dekretu królewskiego z dnia 28 lutego 1994 r. w sprawie ochrony, wprowadzania do obrotu i stosowania pestycydów do użytku rolnego, Moniteur belge z dnia 11 maja 1994 r., s. 12504) stanowi, że zabrania się wprowadzania do obrotu, przygotowywania, przewożenia, przywożenia, oferowania, wystawiania, oferowania do sprzedaży, posiadania, nabywania lub stosowania pestycydu do użytku rolniczego, który nie został uprzednio zatwierdzony przez ministra. Zgodnie z art. 8 tego rozporządzenia »[m]inister lub urzędnik wyznaczony w tym celu przez [m]inistra udziela zatwierdzenia na podstawie opinii komitetu zatwierdzającego, o którym mowa w art. 9«. Zgodnie z art. 9 tego rozporządzenia komitet zatwierdzający składa się z dwunastu członków mianowanych przez ministra (komitet ten jest zwany dalej »komitetem zatwierdzającym«), w tym »eksperta z regionu brukselskiego, przedstawionego przez premiera rządu regionu stołecznego Bruksela«.

13

W dniu 20 czerwca 2013 r. skarżący wydał ordonnance relative à une utilisation des pesticides compatible avec le développement durable en Région de Bruxelles-Capitale (rozporządzenie w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów w regionie stołecznym Bruksela) (Moniteur belge z dnia 21 czerwca 2013 r., s. 40062, zwane dalej »rozporządzeniem z dnia 20 czerwca 2013 r.«). Zgodnie z art. 1 akapit pierwszy tego zarządzenia dokonuje ono transpozycji dyrektywy [2009/128].

14

Zgodnie z art. 1 akapit trzeci rozporządzenia z dnia 20 czerwca 2013 r. skarżący »może wskazać pestycydy, których stosowanie jest zabronione ze względu na zagrożenie, jakie stanowią dla zdrowia ludzkiego lub dla środowiska«.

15

W dniu 10 listopada 2016 r. skarżący przyjął na podstawie rozporządzenia z dnia 20 czerwca 2013 r. arrêté interdisant l’utilisation de pesticides contenant du glyphosate en Région de Bruxelles-Capitale (zarządzenie zakazujące stosowania pestycydów zawierających glifosat w regionie stołecznym Bruksela) (Moniteur belge z dnia 2 grudnia 2016 r., s. 79492, zwane dalej »zarządzeniem z dnia 10 listopada 2016 r.«).

16

Ze skargi wynika, że zarządzenie z dnia 10 listopada 2016 r. jest przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej do wydziału sporów administracyjnych Conseil d’État (rady stanu, Belgia). Skarga dotyczy zasadniczo zarzucanego naruszenia niektórych przepisów rozporządzenia nr 1107/2009 oraz art. 34, 35 i 36 TFUE. W tej sprawie skarżący uważa, że całkowity zakaz stosowania tych środków na terytorium regionu stołecznego Bruksela nie podważa zatwierdzenia glifosatu na poziomie Unii i zezwolenia na niektóre środki ochrony roślin zawierające tę substancję przez belgijskie władze federalne.

17

Wreszcie, należy zauważyć, że skarżący jest zaangażowany w prace komitetów komitologii na szczeblu Unii i reprezentuje w nich, kiedy przypada jego kolej, Królestwo Belgii. W ramach tej funkcji przydziału uczestniczył on w uzgodnieniach z innymi regionami belgijskimi przed rozpoczęciem prac nad substancją czynną glifosat przeprowadzonych przez Standing Committee on Plants, Animals, Food and Feed (Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz […]) za pośrednictwem komitetu koordynującego międzynarodową politykę środowiska, ustanowionego na mocy accord de coopération, du 5 avril 1995, entre l’État fédéral, la Région flamande, la Région wallonne et la Région de Bruxelles-Capitale relatif à la politique internationale de l’environnement [porozumienia o współpracy z dnia 5 kwietnia 1995 r. między państwem federalnym, regionem flamandzkim, regionem walońskim i [skarżącym] dotyczącego międzynarodowej polityki środowiska (Moniteur belge z dnia 13 grudnia 1995 r., s. 33436)]”.

Skarga do Sądu i zaskarżone postanowienie

13

Skargą złożoną w sekretariacie Sądu w dniu 8 marca 2018 r. region stołeczny Bruksela wniósł o stwierdzenie nieważności spornego aktu.

14

Odrębnym pismem Komisja podniosła na podstawie art. 130 regulaminu Sądu zarzut niedopuszczalności oparty na braku interesu prawnego skarżącego.

15

Zaskarżonym postanowieniem Sąd uwzględnił ten zarzut i odrzucił skargę jako niedopuszczalną ze względu na to, że sporny akt nie dotyczy bezpośrednio regionu stołecznego Bruksela w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE.

Żądania stron w postępowaniu odwoławczym

16

W odwołaniu region stołeczny Bruksela wnosi do Trybunału o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia;

uznanie skargi o stwierdzenie nieważności za dopuszczalną i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd;

obciążenie Komisji kosztami postępowania w obu instancjach.

17

Komisja wnosi do Trybunału o:

oddalenie odwołania;

obciążenie strony wnoszącej odwołanie kosztami.

W przedmiocie odwołania

Uwagi wstępne

18

Należy przypomnieć, że skarga jednostki regionalnej lub lokalnej nie może być zrównana ze skargą państwa członkowskiego i powinna w związku z tym spełniać przesłanki dopuszczalności określone w art. 263 akapit czwarty TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 2 maja 2006 r., Regione Siciliana/Komisja, C‑417/04 P, EU:C:2006:282, pkt 2124).

19

Przepis ten uzależnia dopuszczalność skargi wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną na decyzję, której nie jest ona adresatem, jak ma to miejsce w przypadku regionu stołecznego Bruksela, od warunku, że decyzja ta dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie, czy też, w przypadku aktu regulacyjnego, że akt ten dotyczy jej bezpośrednio i że nie wymaga środków wykonawczych.

20

W niniejszej sprawie Sąd, rozpatrując zarzut niedopuszczalności oparty na braku interesu regionu stołecznego Bruksela w żądaniu stwierdzenia nieważności spornego aktu, ograniczył swoje badanie do kwestii, czy wspomniany akt dotyczy go bezpośrednio, i orzekł w zaskarżonym postanowieniu, że przesłanka ta nie była spełniona.

21

Na poparcie odwołania od tego postanowienia region stołeczny Bruksela podnosi dwa zarzuty, z których pierwszy dotyczy naruszenia konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej w Aarhus w dniu 25 czerwca 1998 r. i zatwierdzonej w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją Rady 2005/370/WE z dnia 17 lutego 2005 r. (Dz.U. 2005, L 124, s. 1, zwanej dalej „konwencją z Aarhus”), a drugi tego, że Sąd niesłusznie uznał, iż sporny akt nie dotyczy wnoszącego odwołanie bezpośrednio.

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia konwencji z Aarhus

Argumentacja stron

22

W części pierwszej zarzutu pierwszego region stołeczny Bruksela zarzuca Sądowi, że w pkt 34–36 zaskarżonego postanowienia odmówił uwzględnienia art. 9 konwencji z Aarhus przy badaniu dopuszczalności jego skargi. Uważa on, że ponieważ jest on objęty zakresem stosowania tej konwencji, przesłanki dopuszczalności przewidziane w art. 263 akapit czwarty TFUE należy interpretować w świetle tego art. 9 konwencji z Aarhus, dotyczącego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

23

W części drugiej zarzutu pierwszego wnoszący odwołanie zarzuca Sądowi, że uznał w pkt 37 zaskarżonego postanowienia, iż nie wyjaśnił w sposób wystarczająco precyzyjny, w jaki sposób odesłanie do konwencji z Aarhus może mieć wpływ na ocenę bezpośredniego i indywidualnego oddziaływania na niego w niniejszej sprawie.

24

Komisja wnosi o oddalenie zarzutu w całości.

Ocena Trybunału

25

Co się tyczy części pierwszej zarzutu pierwszego, należy przypomnieć, że o ile na podstawie art. 216 ust. 2 TFUE umowy międzynarodowe zawarte przez Unię wiążą jej instytucje i w konsekwencji mają pierwszeństwo przed przyjętymi przez nie aktami (wyroki: z dnia 3 czerwca 2008 r., Intertanko i in., C‑308/06, EU:C:2008:312, pkt 42; z dnia 21 grudnia 2011 r., Air Transport Association of America i in., C‑366/10, EU:C:2011:864, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 13 stycznia 2015 r., Rada i Komisja/Stichting Natuur en Milieu i Pesticide Action Network Europe, C‑404/12 P i C‑405/12 P, EU:C:2015:5, pkt 44), o tyle te umowy międzynarodowe nie mogą mieć pierwszeństwa przed prawem pierwotnym Unii.

26

Wynika z tego, że art. 9 konwencji z Aarhus nie może skutkować zmianą przesłanek dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności ustanowionych w art. 263 akapit czwarty TFUE.

27

W tych warunkach część pierwszą zarzutu pierwszego, opartą na tym, że Sąd ocenił dopuszczalność skargi bez uwzględnienia konwencji z Aarhus, należy oddalić.

28

Ponadto, ponieważ argument dotyczący odmowy uwzględnienia przez Sąd art. 9 konwencji z Aarhus należy oddalić, krytyka uzasadnienia, w oparciu o które Sąd oddalił ten argument w pkt 37 zaskarżonego postanowienia, jest bezskuteczna. W konsekwencji należy oddalić część drugą zarzutu pierwszego.

29

Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy odwołania należy oddalić.

W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego błędnego stwierdzenia przez Sąd braku bezpośredniego oddziaływania spornego aktu na wnoszącego odwołanie

30

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przesłanka „bezpośredniego oddziaływania” oznacza, że środek powinien z jednej strony wywierać bezpośredni wpływ na sytuację prawną jednostki, a z drugiej strony nie pozostawiać żadnego zakresu uznania jego adresatom, którzy są zobowiązani do jego wykonania, co ma mieć charakter czysto automatyczny i wynikać z samych przepisów Unii, bez potrzeby stosowania przepisów pośrednich (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 maja 1998 r., Glencore Grain/Komisja, C‑404/96 P, EU:C:1998:196, pkt 41; a także z dnia 5 listopada 2019 r., EBC i in./Trasta Komercbanka i in., C‑663/17 P, C‑665/17 P i C‑669/17 P, EU:C:2019:923, pkt 103).

31

Właśnie w świetle tego orzecznictwa należy zbadać zarzut drugi, który dzieli się na cztery części.

W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego

– Argumentacja stron

32

W części pierwszej zarzutu drugiego region stołeczny Bruksela twierdzi, że Sąd niesłusznie uznał w pkt 50–55 zaskarżonego postanowienia, iż sporny akt nie skutkował zachowaniem ważności istniejących zezwoleń na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin zawierających substancję czynną glifosat. Akt ten pozwolił bowiem na dalsze wywoływanie przez takie zezwolenia skutków, podczas gdy w braku odnowienia zatwierdzenia tej substancji czynnej zezwolenia te wygasłyby ipso facto.

33

Komisja wnosi o oddalenie części pierwszej zarzutu drugiego.

– Ocena Trybunału

34

Z art. 20 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 1107/2009 wynika, że jeżeli zatwierdzenie substancji czynnej nie zostanie odnowione przez prawodawcę Unii ze względu na bezpośrednie niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska, zezwolenia na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin zawierających tę substancję czynną wydawane przez państwa członkowskie wygasają, a środki te zostają natychmiast wycofane z obrotu.

35

Odnowienie zatwierdzenia substancji czynnej nie ma jednak skutku porównywalnego z brakiem odnowienia. Nie pociąga ono bowiem za sobą potwierdzenia, przedłużenia lub dalszego obowiązywania zezwoleń na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin, które ją zawierają, ponieważ ich posiadacze muszą na mocy art. 43 ust. 2 rozporządzenia nr 1107/2009 złożyć wniosek o ich odnowienie w terminie trzech miesięcy od zatwierdzenia substancji czynnej, który to wniosek państwa członkowskie powinny rozpatrzyć w terminie dwunastu miesięcy, zgodnie z ust. 5 tego artykułu.

36

W konsekwencji, orzekając, że sporny akt nie skutkował stwierdzeniem ważności zezwoleń na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin zawierających substancję czynną glifosat, Sąd nie naruszył prawa.

W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego

– Argumentacja stron

37

W części drugiej zarzutu drugiego region stołeczny Bruksela krytykuje powody, dla których Sąd oddalił w pkt 56–59 zaskarżonego postanowienia jego argument dotyczący tego, że sporny akt dotyczy go bezpośrednio, ponieważ zgodnie z art. 43 ust. 5 rozporządzenia nr 1107/2009 zobowiązuje go do podjęcia decyzji w przedmiocie odnowienia zezwoleń na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin zawierających glifosat w terminie nieprzekraczającym dwunastu miesięcy od jego wejścia w życie.

38

W pierwszej kolejności Sąd błędnie stwierdził w pkt 57 zaskarżonego postanowienia, że obowiązek rozpatrzenia wniosków o odnowienie zezwoleń na wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin spoczywa na belgijskim organie federalnym, a nie na regionie stołecznym Bruksela. Ten ostatni uczestniczy bowiem siłą rzeczy w procedurze decyzyjnej, ponieważ zgodnie z prawem krajowym jest reprezentowany w komitecie zatwierdzającym, którego opinii zobowiązany jest zasięgnąć minister właściwy do spraw odnowienia wspomnianych zezwoleń.

39

W drugiej kolejności Sąd naruszył również prawo, uznając w pkt 58 zaskarżonego postanowienia, że udział regionu stołecznego Bruksela w badaniu wniosków o odnowienie zezwoleń na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających glifosat jest bezpośrednim skutkiem art. 43 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 1107/2009, a nie spornego aktu. W wielu sprawach bowiem uznano bezpośrednie oddziaływanie na skarżącego, mimo że zaskarżony przez niego akt dotyczył go jedynie za pośrednictwem innego aktu Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 11 maja 2017 r., Deza/ECHA, T‑115/15, EU:T:2017:329, pkt 3035).

40

Komisja wnosi o oddalenie części drugiej zarzutu drugiego.

– Ocena Trybunału

41

W pierwszej kolejności bezsporne jest, że nałożony na państwa członkowskie na mocy art. 43 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 1107/2009 obowiązek z jednej strony rozpatrzenia wniosku o odnowienie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu środka ochrony roślin w terminie nieprzekraczającym dwunastu miesięcy od odnowienia zatwierdzenia substancji czynnej zawartej w tym środku, który to wniosek powinien zostać złożony w terminie trzech miesięcy od odnowienia zatwierdzenia tej substancji czynnej, a z drugiej strony – jeżeli nie zostanie wydana żadna decyzja w sprawie odnowienia zatwierdzenia przed jego wygaśnięciem – przedłużenia zezwolenia na niezbędny okres, spoczywa w Belgii na władzach federalnych, gdyż one są właściwe na mocy prawa krajowego do „ustanowienia norm dotyczących produktów”, a nie na regionach takich jak wnoszący odwołanie.

42

O ile prawdą jest, że prawo krajowe przewiduje, iż regiony są „włączone do opracowywania uregulowań federalnych w zakresie norm dotyczących produktów”, i że w szczególności na mocy art. 7 dekretu królewskiego z dnia 28 lutego 1994 r. wprowadzanie do obrotu i stosowanie pestycydu do użytku rolnego może zostać zatwierdzone przez właściwego ministra federalnego dopiero po zasięgnięciu opinii komitetu, w którym region stołeczny Bruksela jest reprezentowany przez eksperta, o tyle ta kompetencja doradcza nie jest bezpośrednim skutkiem art. 43 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 1107/2009. W tych okolicznościach zastrzeżenie podniesione przez wnoszącego odwołanie wobec pkt 57 zaskarżonego postanowienia należy oddalić.

43

W drugiej kolejności należy stwierdzić, że wbrew temu, co twierdzi wnoszący odwołanie, Sąd nie wskazał w pkt 58 zaskarżonego postanowienia, że udział regionu stołecznego Bruksela w badaniu wniosków o odnowienie zezwoleń na wprowadzanie do obrotu produktów zawierających glifosat jest bezpośrednim skutkiem art. 43 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 1107/2009, a nie spornego aktu. Sąd ograniczył się bowiem do stwierdzenia w tym punkcie, że przedstawiony przez wnoszącego odwołanie argument odnosił się nie do skutków samego spornego aktu, lecz jedynie do skutków art. 43 ust. 5 i 6 tego rozporządzenia. W związku z tym zastrzeżenia wnoszącego odwołanie co do pkt 58 zaskarżonego postanowienia są bezskuteczne.

44

Ponadto, ponieważ pierwszy powód oddalenia przez Sąd argumentu wnoszącej odwołanie, wskazany w pkt 57 zaskarżonego postanowienia, jest zasadny, jak wskazano w pkt 42 niniejszego wyroku, drugi powód oddalenia tego samego argumentu przedstawiony w pkt 58 zaskarżonego postanowienia ma charakter subsydiarny. Dotyczące go zastrzeżenia wnoszącego odwołanie są zatem również bezskuteczne z tego powodu (zob. analogicznie wyrok z dnia 13 września 2007 r., Common Market Fertilizers/Komisja, C‑443/05 P, EU:C:2007:511, pkt 137), a zatem należy je oddalić.

45

W związku z powyższym część drugą zarzutu drugiego należy oddalić.

W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego

– Argumentacja stron

46

W części trzeciej zarzutu drugiego wnoszący odwołanie kwestionuje powody, dla których Sąd oddalił w pkt 60–63 zaskarżonego postanowienia jego argument dotyczący tego, że biorąc pod uwagę procedurę wzajemnego uznawania przewidzianą w art. 40–42 rozporządzenia nr 1107/2009, sporny akt skutkuje zneutralizowaniem w znacznym stopniu uprawnień komitetu zatwierdzającego, a w konsekwencji jego własnego uprawnienia do sprzeciwienia się zezwoleniu na środek ochrony roślin zawierający glifosat, jeżeli środek ten uzyskał już zezwolenie w innym państwie członkowskim.

47

W pierwszej kolejności region stołeczny Bruksela zarzuca Sądowi, że uznał, iż procedura wzajemnego uznawania nie tworzy automatyzmu i że art. 41 ust. 1 oraz art. 36 ust. 3 rozporządzenia nr 1107/2009 pozostawiają zakres uznania państwu członkowskiemu, do którego wpłynął wniosek o wzajemne uznanie. Ponadto ta ocena Sądu nie jest uzasadniona.

48

W drugiej kolejności region stołeczny Bruksela uważa, że Sąd w sposób oczywiście błędny wskazał w pkt 63 zaskarżonego postanowienia, iż skutki procedury wzajemnego uznawania nie są bezpośrednią konsekwencją spornego aktu.

49

Komisja wnosi o oddalenie części trzeciej zarzutu drugiego.

– Ocena Trybunału

50

W pierwszej kolejności z orzecznictwa przytoczonego w pkt 30 niniejszego wyroku wynika, że jedną z dwóch kumulatywnych przesłanek pozwalających na ustalenie, że dany środek dotyczy jednostki bezpośrednio, jest to, że nie pozostawia on żadnego zakresu uznania adresatom tego środka, którzy są zobowiązani do jego wykonania.

51

Tymczasem, jak przypomniał Sąd w pkt 61 zaskarżonego postanowienia, jeżeli państwo członkowskie otrzyma wniosek o wydanie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu środka ochrony roślin dopuszczonego już do tego samego zastosowania przez inne państwo członkowskie, nie jest ono zobowiązane do jego uwzględnienia, ponieważ, po pierwsze, art. 41 ust. 1 rozporządzenia nr 1107/2009 pozwala mu na uwzględnienie okoliczności panujących na jego terytorium, a po drugie, art. 36 ust. 3 tego rozporządzenia, do którego odsyła jego art. 41, precyzuje z jednej strony, że może ono nałożyć środki ograniczające zagrożenie dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub dla środowiska, a z drugiej strony, że może ono odmówić udzielenia zezwolenia, jeżeli środki ograniczające nie pozwolą przezwyciężyć obaw państwa członkowskiego ze względu na właściwe dla niego warunki środowiskowe lub rolne. Sąd słusznie zatem stwierdził, że procedura wzajemnego uznawania nie tworzy automatyzmu i pozostawia zakres uznania państwu członkowskiemu, do którego wpłynął wniosek o wzajemne uznanie.

52

Z powyższego wynika, że wnoszący odwołanie bezzasadnie zarzuca Sądowi naruszenie prawa w tym aspekcie i niewystarczające uzasadnienie swojej oceny.

53

W drugiej kolejności i w każdym razie, wbrew temu, co twierdzi wnoszący odwołanie, Sąd słusznie uznał, że skutki procedury wzajemnego uznawania nie są same w sobie bezpośrednią konsekwencją spornego aktu. Należy bowiem zauważyć, że zatwierdzenie substancji czynnej jest tylko jednym z wymogów spośród wszystkich wymogów wymienionych w art. 29 ust. 1 rozporządzenia nr 1107/2009, którym podlega zezwolenie na wprowadzenie do obrotu środka ochrony roślin zawierającego tę substancję czynną. Ponadto wydanie takiego zezwolenia w jednym państwie członkowskim nie pociąga za sobą samo w sobie zezwolenia w innych państwach członkowskich, ponieważ art. 40 tego rozporządzenia przewiduje, pod określonymi w nim warunkami, że posiadacz zezwolenia wydanego w jednym państwie członkowskim może w ramach procedury wzajemnego uznawania złożyć wniosek o zezwolenie dla tego samego środka ochrony roślin w innym państwie członkowskim. Wreszcie, jak wskazano w poprzednim punkcie, to ostatnie państwo członkowskie nie jest zobowiązane do udzielenia tego zezwolenia we wszystkich okolicznościach.

54

W związku z powyższym część trzecią zarzutu drugiego należy oddalić.

W przedmiocie części czwartej zarzutu drugiego

– Argumentacja stron

55

W części czwartej zarzutu drugiego wnoszący odwołanie kwestionuje uzasadnienie przedstawione w pkt 66–77 zaskarżonego postanowienia, w oparciu o które Sąd oddalił jego argument dotyczący skutków spornego aktu dla ważności zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r., a w konsekwencji jego wpływu na spór, którego przedmiotem jest to zarządzenie.

56

W pierwszej kolejności region stołeczny Bruksela uważa, że Sąd naruszył prawo, stosując do przesłanki bezpośredniego oddziaływania test opracowany w wyroku z dnia 5 października 2005 r., Land Oberösterreich i Austria/Komisja (T‑366/03 i T‑235/04, EU:T:2005:347), w odniesieniu do kryterium indywidualnego oddziaływania, myląc w ten sposób dwa wymogi określone w art. 263 akapit czwarty TFUE.

57

W drugiej kolejności region stołeczny Bruksela zarzuca Sądowi, że nie uwzględnił ryzyka, jakie sporny akt wywiera na ważność zakazu stosowania pestycydów zawierających glifosat, ustanowionego w jego zarządzeniu z dnia 10 listopada 2016 r.

58

W trzeciej kolejności region stołeczny Bruksela utrzymuje, że przyjęcie zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r. pomimo niekorzystnego kontekstu prawnego było podyktowane względami dotyczącymi interesu ogólnego o charakterze politycznym, a nie tylko względami prawnymi.

59

W czwartej kolejności zaskarżone postanowienie jest w oczywisty sposób sprzeczne zdaniem regionu stołecznego Bruksela z wyrokiem Sądu z dnia 13 grudnia 2018 r., Ville de Paris, Ville de Bruxelles i Ayuntamiento de Madrid/Komisja (T‑339/16, T‑352/16 i T‑391/16, EU:T:2018:927). W wyroku tym Sąd orzekł, że rozporządzenie ustalające maksymalne dopuszczalne wartości emisji tlenku azotu w warunkach rzeczywistego ruchu lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych na poziomie wyższym niż poziom przewidziany w normie zwanej „Euro 6” bezpośrednio dotyczyło skarżących miast, które podjęły środki w celu ograniczenia zanieczyszczenia powietrza związanego z ruchem pojazdów na ich obszarze. Innymi słowy, Sąd uznał, że sama wirtualna, to znaczy niestwierdzona jeszcze w orzeczeniu sądowym, niezgodność z prawem takich środków w świetle tego rozporządzenia wystarcza do tego, by rozporządzenie to dotyczyło wspomnianych miast bezpośrednio. Tymczasem w zaskarżonym postanowieniu Sąd uznał, że wirtualna niezgodność z prawem zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r. w świetle spornego aktu nie wystarcza, aby wykazać bezpośrednie oddziaływanie tej decyzji na wnoszącego odwołanie.

60

W piątej kolejności region stołeczny Bruksela zarzuca Sądowi, że zaskarżone postanowienie dotknięte jest brakiem uzasadnienia, ponieważ nie zbadał argumentu, zgodnie z którym sporny akt wpływa bezpośrednio na jego sytuację prawną, ponieważ utrzymuje interes prawny tych podmiotów, które wniosły skargi o stwierdzenie nieważności zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r.

61

Komisja wnosi o oddalenie części czwartej zarzutu drugiego.

– Ocena Trybunału

62

W pierwszej kolejności okoliczność, że zdaniem wnoszącej odwołanie Sąd dokonał błędnej wykładni własnego orzecznictwa, nie stanowi sama w sobie naruszenia prawa, na którym mogłoby zostać oparte odwołanie. Poza tym zastrzeżenie dotyczące pomylenia kryteriów bezpośredniego oddziaływania i indywidualnego oddziaływania nie jest poparte żadnymi wyjaśnieniami pozwalającymi ocenić jego zasadność, a zatem należy je oddalić.

63

W drugiej kolejności należy zauważyć, że na zgodność z prawem zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r., kwestionowaną w ramach skargi wniesionej do Conseil d’État (rady stanu), sporny akt w żadnym razie nie może mieć wpływu, ponieważ akt ten został wydany po dacie przyjęcia tego zarządzenia. Ponadto ani ryzyko wniesienia skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego z inicjatywy Komisji, przywołane nie wprost w odwołaniu, ani wątpliwości co do ważności systemu zakazu stosowania pestycydów zawierających glifosat w świetle konstytucji belgijskiej, której związku ze spornym aktem wnoszący odwołanie nie wyjaśnia, nie mogą wykazać, że akt ten dotyczy go bezpośrednio. W tych okolicznościach wnoszący odwołanie nie wykazał, że sporny akt stwarzał zagrożenie dla tego systemu zakazu.

64

W trzeciej kolejności z orzecznictwa Trybunału przypomnianego w pkt 30 niniejszego wyroku wynika, że przesłanka „bezpośredniego oddziaływania” oznacza w szczególności, że dany środek musi wywierać bezpośredni wpływ na sytuację prawną osoby fizycznej lub prawnej, która zamierza wnieść skargę na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE. Zatem warunek taki należy oceniać wyłącznie w świetle skutków prawnych środka, ponieważ jego ewentualne skutki polityczne nie mają wpływu na tę ocenę. W konsekwencji argument ten należy oddalić.

65

W czwartej kolejności argumentacja skarżącej oparta na wyroku Sądu z dnia 13 grudnia 2018 r., Ville de Paris, Ville de Bruxelles i Ayuntamiento de Madrid/Komisja (T‑339/16, T‑352/16 i T‑391/16, EU:T:2018:927), nie wyjaśnia, w jaki sposób okoliczność – przy założeniu jej wykazania – że rozwiązanie przyjęte w zaskarżonym postanowieniu przeczy temu wyrokowi, może sama w sobie spowodować bezprawność tego postanowienia. Zastrzeżenie to należy zatem również oddalić.

66

W piątej kolejności, chociaż region stołeczny Bruksela zarzuca Sądowi, że nie zbadał jego argumentu, zgodnie z którym sporny akt wpływa bezpośrednio na jego sytuację prawną poprzez utrzymanie interesu prawnego podmiotów, które wniosły skargi o stwierdzenie nieważności zarządzenia z dnia 10 listopada 2016 r., należy zauważyć, że argument ten został przedstawiony przez skarżącą dopiero w odpowiedzi na zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Komisję. W konsekwencji nie można uznać go za zarzut, który Sąd był zobowiązany zbadać. W związku z tym zastrzeżenie to należy oddalić.

67

Z powyższego wynika, że część czwarta zarzutu drugiego jak i odwołanie w całości podlega oddaleniu.

W przedmiocie kosztów

68

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego samego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie regionu stołecznego Brukseli kosztami postępowania, a ten przegrał sprawę, należy obciążyć go kosztami postępowania.

 

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Odwołanie zostaje oddalone.

 

2)

Region stołeczny Bruksela zostaje obciążony kosztami postępowania.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: francuski.