1.

Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi ( 2 ) znacząco uprościła system przekazywania osób podejrzanych między państwami członkowskimi. Niniejsza sprawa jasno unaocznia jednak istnienie trudności w przypadku wniosków o ekstradycję składanych przez państwa trzecie.

2.

Choć można by sądzić, że tego rodzaju wnioski składane przez państwa trzecie powinny być co do zasady wyłączone z zakresu prawa Unii, to szczególna kwestia poruszona we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożonym w niniejszej sprawie wynika z faktu, iż większość państw członkowskich ( 3 ) wyklucza ekstradycję własnych obywateli do państw trzecich ( 4 ) i optuje w takich przypadkach za stosowaniem członu „aut iudicare” zasady „aut dedere aut iudicare” (dokonaj ekstradycji albo ścigaj) ( 5 ). Z uwagi na fakt, że te państwa członkowskie, które odmawiają ekstradycji własnych obywateli do państw trzecich, zawsze przewidują też w prawie wewnętrznym, iż przestępstwa popełnione przez ich obywateli w dowolnym miejscu na świecie podlegają ściganiu karnemu w tych państwach zgodnie z zasadą jurysdykcji eksterytorialnej w sprawach karnych, która jest zasadą powszechnie przyjętą w prawie międzynarodowym (tj. zgodnie z tak zwaną „zasadą osobowości czynnej”) ( 6 ), tego rodzaju ograniczenie ekstradycji okazuje się w praktyce w pewnym sensie mniej problematyczne aniżeli mogłoby być.

3.

To właśnie na tym etapie w polu widzenia pojawiają się problemy, których pierwszą ilustracją był stan faktyczny leżący u podstaw wyroku Trybunału z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 7 ). Co się dzieje, gdy obywatel jednego państwa członkowskiego korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się, aby przemieścić się do drugiego państwa członkowskiego, a owo drugie państwo członkowskie nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli do państw trzecich i powołuje się na zasadę „aut dedere, aut iudicare”? Czy z zasady niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową (art. 18 TFUE) i prawa do swobodnego przemieszczania się (art. 21 TFUE) wynika, że przyjmujące państwo członkowskie jest również zasadniczo zobowiązane do rozszerzenia w pewien sposób zakresu stosowania zasady zakazującej ekstradycji własnych obywateli na obywateli innych państw członkowskich, którzy skorzystali z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się?

4.

W wyroku Petruhhin Trybunał udzielił na to pytanie odpowiedzi twierdzącej, choć obwarował ją szeregiem zastrzeżeń. Przyjęcie takiego podejścia pozwoliło jednak Trybunałowi uznać też, że sytuacji osoby, która skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się, nie można całkowicie zrównać z sytuacją obywatela przyjmującego państwa członkowskiego, co wynika właśnie z tego, iż przepisy wewnętrzne państw członkowskich nie przewidują co do zasady wykonywania jurysdykcji w odniesieniu do przestępstw popełnionych poza ich granicami przez osoby niebędące ich obywatelami, a przynajmniej wprowadzają w tym zakresie pewne zastrzeżenia. Trybunał ujął to w następujący sposób:

„[…] o ile […] zakaz ekstradycji własnych obywateli jest ogólnie kompensowany możliwością prowadzenia przez państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek o ekstradycję, postępowania karnego przeciwko własnym obywatelom w odniesieniu do ciężkich przestępstw popełnionych poza jego terytorium, o tyle co do zasady to państwo członkowskie nie jest właściwe, aby orzekać w odniesieniu do takich czynów, gdy ani sprawca, ani pokrzywdzony domniemanym przestępstwem nie są obywatelami wspomnianego państwa członkowskiego” ( 8 ).

To zagadnienie stanowi samo sedno linii orzeczniczej zapoczątkowanej wyrokiem Petruhhin.

5.

Powyższe rozważania prowadzą prosto do złożonego w niniejszej sprawie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. W tym wniosku Kammergericht Berlin (wyższy sąd krajowy w Berlinie, Niemcy) zwraca się o wyjaśnienie, jakie obowiązki wynikają z TFUE dla państwa członkowskiego, którego prawo zabrania ekstradycji do państwa trzeciego własnych obywateli w celu przeprowadzenia postępowania karnego, w odniesieniu do wniosków o ekstradycję dotyczących obywateli innych państw członkowskich, którzy obecnie przebywają lub zamieszkują na jego obszarze.

6.

Tym samym Trybunał ma po raz kolejny okazję wyjaśnić, jakie obowiązki spoczywają na państwach członkowskich w świetle zasad opisanych w wyroku Petruhhin ( 9 ). Miarą nowatorstwa rozwiązania zaproponowanego w wyroku Petruhhin jest to, że nie wydaje się, by zostało ono powszechnie zaakceptowane przez państwa członkowskie. Niekiedy zwraca się uwagę na wynikające z jego stosowania prawne i praktyczne trudności dla państw członkowskich. Przed przystąpieniem do analizy tych kwestii należy jednak w pierwszej kolejności przytoczyć stosowne przepisy i postanowienia, a następnie zwięźle przedstawić okoliczności faktyczne niniejszej sprawy.

7.

Artykuł 1 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. ma następujące brzmienie:

„Umawiające się strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w niniejszej konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego orzeczonych przez właściwe organy strony wzywającej”.

8.

Artykuł 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. stanowi:

„1.   

2.   Jeżeli strona wezwana odmówi wydania własnego obywatela, powinna ona na wniosek strony wzywającej przekazać sprawę właściwym organom w celu wszczęcia, w stosownych wypadkach, postępowania karnego. W tym celu przekazuje się bezpłatnie akta, informacje i przedmioty pozostające w związku z przestępstwem w drodze przewidzianej w artykule 12 ustęp 1. Stronę wzywającą zawiadamia się o sposobie załatwienia jej wniosku”.

9.

Artykuł 12 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. (w brzmieniu wynikającym z Drugiego protokołu dodatkowego do Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. ( 11 )) brzmi obecnie następująco:

„1.   Wniosek sporządza się na piśmie i przekazuje przez ministerstwo sprawiedliwości strony wzywającej do ministerstwa sprawiedliwości strony wezwanej; jednakże korzystanie z drogi dyplomatycznej nie jest wyłączone. Dwie lub więcej stron mogą uzgodnić między sobą bezpośrednio inne sposoby porozumiewania się[ ( 12 )].

2.   Do wniosku dołącza się:

10.

Artykuł 17 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r., zatytułowany „Zbieg wniosków”, stanowi:

„Jeżeli o wydanie osoby wnosi jednocześnie kilka państw za to samo przestępstwo bądź za różne przestępstwa, strona wezwana podejmie decyzję w tym przedmiocie, biorąc pod uwagę wszelkie okoliczności, a w szczególności wagę przestępstw i miejsce ich popełnienia, daty wniosków, obywatelstwo poszukiwanej osoby oraz możliwość późniejszego wydania innemu państwu”.

11.

Republika Federalna Niemiec, podczas składania w dniu 2 października 1976 r. dokumentu ratyfikacyjnego, złożyła następujące oświadczenie odnośnie do art. 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r.:

„Wydawanie Niemców z Republiki Federalnej Niemiec do obcego państwa jest niedopuszczalne na mocy artykułu 16 ustęp 2 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec i dlatego w każdym wypadku spotka się z odmową. Określenie »obywatele« w rozumieniu artykułu 6 ustęp 1(b) Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. obejmuje wszystkich Niemców w rozumieniu artykułu 116 ustęp 1 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec”.

Po wejściu w życie uregulowań krajowych wdrażających decyzję ramową 2002/584, a także w następstwie orzeczenia wydanego w tej sprawie przez niemiecki trybunał konstytucyjny, Republika Federalna Niemiec uzupełniła owo oświadczenie w celu zapewnienia pierwszeństwa decyzji ramowej 2002/584 we wzajemnych stosunkach między Niemcami a innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej ( 13 ).

12.

Artykuł 8 decyzji ramowej 2002/584, który dotyczy treści i formy europejskiego nakazu aresztowania, stanowi:

„1.   Europejski nakaz aresztowania zawiera następujące informacje, podawane zgodnie z formularzem znajdującym się w Załączniku:

[…]”.

13.

Artykuł 16 decyzji ramowej 2002/584, zatytułowany „Decyzja w wypadku zbiegu wniosków”, stanowi, w ust. 1 i 3, co następuje:

„1.   Jeśli dwa [państwa] lub więcej państw członkowskich wydało europejskie nakazy aresztowania w odniesieniu do tej samej osoby, decyzję co do tego, który z europejskich nakazów aresztowania podlega wykonaniu, podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, w szczególności stopnia powagi przestępstw i miejsca ich popełnienia, odnośnych dat wydania europejskich nakazów aresztowania oraz tego, czy poszczególne nakazy wydano w celach ścigania, czy też pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego.

[…]

3.   W wypadku zaistnienia konfliktu między europejskim nakazem aresztowania a wnioskiem o ekstradycję wysuniętym przez państwo trzecie decyzję o tym, czy europejski nakaz aresztowania, czy też wniosek o ekstradycję ma pierwszeństwo, podejmuje właściwy organ wykonującego nakaz państwa członkowskiego po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, szczególnie określonych w ust. 1 oraz określonych w mającej tu zastosowanie konwencji.

[…]”.

14.

Artykuł 16 ust. 2 Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec) z dnia 23 maja 1949 r. ( 14 ) stanowi:

„Żaden Niemiec nie może być wydany innemu państwu. W drodze ustawy mogą zostać ustalone odmienne zasady wydania do jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub międzynarodowego trybunału, o ile zostaną zachowane zasady państwa prawnego”.

15.

Paragraf 7 Strafgesetzbuch (niemieckiego kodeksu karnego) ( 15 ) stanowi:

„(1) Niemieckie prawo karne ma zastosowanie do czynów zabronionych popełnionych za granicą wobec Niemca […].

(2) W wypadku innych czynów zabronionych popełnionych za granicą niemieckie prawo karne ma zastosowanie, jeżeli czyn w miejscu jego popełnienia stanowi czyn zabroniony lub jeżeli miejsce popełnienia czynu nie podlega żadnej jurysdykcji karnej, a sprawca

16.

W postępowaniu w niniejszej sprawie osobą, której dotyczy wniosek, jest BY, będący obywatelem Ukrainy. W 2012 r. przeprowadził się on z Ukrainy do Niemiec (które, dla ułatwienia, proponuję określać mianem „przyjmującego państwa członkowskiego” lub „państwa, do którego skierowano wniosek”). W 2014 r. BY uzyskał również obywatelstwo rumuńskie z uwagi na fakt, że jest potomkiem dawnych obywateli Rumunii mieszkających na rumuńskiej ówcześnie Bukowinie. Nie miał on jednak nigdy ośrodka interesów życiowych w Rumunii (zwanej w tym przypadku „państwem członkowskim pochodzenia”).

17.

Wobec BY sąd rejonowy w Zastawnej (Ukraina) wydał, w dniu 26 lutego 2016 r., nakaz aresztowania. BY zarzuca się sprzeniewierzenie, w roku 2010 i 2011, środków pieniężnych ukraińskiego przedsiębiorstwa państwowego. W dniu 15 marca 2016 r. prokuratura generalna Ukrainy (którą proponuję określać jako „państwo trzecie” lub „państwo wnioskujące”) wydała formalny wniosek o ekstradycję, który przekazano Republice Federalnej Niemiec za pośrednictwem odpowiednich ministerstw, zgodnie z art. 5 Drugiego protokołu dodatkowego do Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. Aby nie pominąć tej kwestii, należy wskazać, że BY korzysta oczywiście z domniemania niewinności. W związku z tym niniejsza opinia zasadza się na tym właśnie założeniu.

18.

Po wydaniu tego wniosku o ekstradycję BY został tymczasowo zatrzymany w dniu 26 lipca 2016 r., zgodnie z § 19 Gesetz über die internationale Rechtshilfe in Strafsachen ( 16 ). W dniu 28 listopada 2016 r. Kammergericht Berlin (wyższy sąd krajowy w Berlinie) zarządził zwolnienie BY z aresztu ekstradycyjnego za zapłatą zabezpieczenia i z zastrzeżeniem pewnych warunków. Po złożeniu zabezpieczenia BY został zwolniony z aresztu w dniu 2 grudnia 2016 r.

19.

Ze względu na rumuńskie obywatelstwo BY i w świetle wydanego przez Trybunał wyroku Petruhhin Generalstaatsanwaltschaft Berlin (prokuratura generalna w Berlinie, Niemcy) – pismem z dnia 9 listopada 2016 r., do którego załączono egzemplarz postanowienia sądu odsyłającego z dnia 1 sierpnia 2016 r. nakazującego areszt ekstradycyjny BY – poinformowała ministerstwo sprawiedliwości Rumunii o wniosku o ekstradycję. Zapytała ona, czy władze rumuńskie planują przejęcie prowadzenia postępowania karnego w sprawie BY.

20.

Początkowo udzielono odpowiedzi odmownej, zaś ministerstwo sprawiedliwości Rumunii wskazało, że konieczny jest wniosek organów ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości. Generalstaatsanwaltschaft Berlin (prokuratura generalna w Berlinie) zapytała wówczas, czy rumuńskie prawo karne umożliwia prowadzenie postępowania karnego za przestępstwa zarzucane BY niezależnie od złożenia przez organy ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości wniosku o przejęcie prowadzenia postępowania karnego (w rozumieniu art. 6 ust. 2 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r.). W odpowiedzi ministerstwo sprawiedliwości Rumunii poinformowało Generalstaatsanwaltschaft Berlin (prokuraturę generalną w Berlinie), że wydanie krajowego nakazu aresztowania jako warunek wydania europejskiego nakazu aresztowania wymaga wystarczających środków dowodowych świadczących o sprawstwie ściganego. Ministerstwo sprawiedliwości Rumunii zwróciło się do Generalstaatsanwaltschaft Berlin (prokuratury generalnej w Berlinie) o przekazanie dokumentów i kopii środków dowodowych z Ukrainy.

21.

Sąd odsyłający przyjmuje, że z tej wymiany korespondencji wynika, iż prawo rumuńskie co do zasady umożliwia prowadzenie postępowania karnego przeciwko obywatelowi rumuńskiemu w związku z przestępstwami popełnionymi w państwie trzecim.

22.

Sąd odsyłający jest zdania, że ekstradycja BY, o uznanie dopuszczalności której wniosek złożyła Generalstaatsanwaltschaft Berlin (prokuratura generalna w Berlinie), do Ukrainy byłaby co do zasady dopuszczalna w świetle prawa niemieckiego. Uważa on jednak, że jest ograniczony wydanym przez Trybunał wyrokiem Petruhhin, ponieważ organy rumuńskiego wymiaru sprawiedliwości jak dotąd nie podjęły żadnej decyzji odnośnie do prowadzenia postępowania karnego w sprawie BY w związku z zarzucanymi mu przestępstwami stanowiącymi przedmiot wniosku o ekstradycję. Niemniej jednak sąd odsyłający w pierwszej kolejności zwraca uwagę na różnice w stanie faktycznym w niniejszej sprawie, ponieważ BY nie posiadał jeszcze, w momencie przeniesienia ośrodka interesów życiowych z Ukrainy do Republiki Federalnej Niemiec, obywatelstwa rumuńskiego. Podnosi się więc, że ustalenie pobytu na terenie Republiki Federalnej Niemiec nie nastąpiło w wykonaniu prawa do swobodnego przemieszczania się przewidzianego w art. 21 ust. 1 TFUE.

23.

W drugiej kolejności sąd odsyłający wskazuje na praktyczne trudności w stosowaniu zasad ustanowionych w wyroku Petruhhin. Organy rumuńskiego wymiaru sprawiedliwości zwróciły się do Niemiec o przedstawienie dowodów obciążających BY, aby zbadać przestępstwa, które są mu zarzucane. Te dowody pozwolą im podjąć decyzję o wydaniu krajowego nakazu aresztowania, na podstawie którego można by następnie wydać europejski nakaz aresztowania. Tymczasem organy niemieckie nie dysponują takimi informacjami. Nie jest to zaskakujące, ponieważ wniosek wystosowany przez Ukrainę opiera się na Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. Ponieważ zgodnie z art. 12 ust. 2 owej konwencji państwo wnioskujące nie musi przekazywać takich dokumentów, Ukraina ich nie przekazała.

24.

W tych okolicznościach sąd odsyłający zastanawia się, czy państwo członkowskie pochodzenia jest zobowiązane samo zażądać od państwa wnioskującego przekazania akt, które umożliwiłyby temu państwu członkowskiemu pochodzenia podjęcie decyzji o przejęciu prowadzenia postępowania karnego. Sąd odsyłający zauważa ponadto, że nawet gdyby organy niemieckie dysponowały dokumentami przekazanymi przez państwo wnioskujące, to nie byłoby jasne, czy państwo, do którego skierowano wniosek, może je automatycznie przekazać państwu członkowskiemu pochodzenia obywatela Unii, o którego ekstradycję wystąpiono, czy też konieczne w tym celu byłoby uzyskanie zgody państwa wnioskującego.

25.

Jeżeli natomiast podstawowe informacje dotyczące wniosku o ekstradycję nie wystarczają państwu członkowskiemu pochodzenia do podjęcia decyzji o przejęciu prowadzenia postępowania karnego i musi się ono zwrócić o akta do państwa wnioskującego, to taka sytuacja spowodowałaby znaczące opóźnienie w postępowaniu. Byłoby ono wywołane zachowaniem drogi dyplomatycznej, a także koniecznością dokonania tłumaczenia. Sąd odsyłający zauważa, że nastręcza to szczególnych problemów w sytuacji, gdy ścigany przebywa w areszcie.

26.

Sąd odsyłający wskazuje ponadto, że niepraktyczna byłaby również sytuacja, w której z wnioskiem o przekazanie akt zwróciłoby się państwo, do którego skierowano wniosek, ponieważ nie jest ono w stanie ocenić, czy prowadzenie postępowania karnego przez państwo członkowskie pochodzenia wchodzi w grę w świetle przepisów krajowych owego państwa. Te same problemy związane z brakiem po stronie przyjmującego państwa członkowskiego wiedzy na temat przepisów obowiązujących w państwie członkowskim pochodzenia, jak również wynikające stąd nieuniknione opóźnienia, wystąpiłyby wówczas, gdyby państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, miało wezwać państwo wnioskujące do zwrócenia się z wnioskiem o przejęcie prowadzenia postępowania karnego do państwa członkowskiego pochodzenia.

27.

W trzeciej kolejności – skoro § 7 ust. 2 pkt 2 niemieckiego kodeksu karnego przewiduje właściwość pomocniczą w zakresie przestępstw popełnionych za granicą, w tym przez cudzoziemców, sąd odsyłający zastanawia się, czy jest zobowiązany, w celu dochowania zgodności z zasadą niedyskryminacji ustanowioną w art. 18 TFUE, uznać ekstradycję za niedopuszczalną. W takim przypadku prowadzenie postępowania karnego przejęłyby niemieckie organy ścigania.

28.

Zdaniem sądu odsyłającego to podejście zagrażałoby efektywności prowadzenia postępowania karnego w sprawach dotyczących takich przestępstw. Oznaczałoby ono, że ekstradycja obywatela państwa członkowskiego jest od początku niedopuszczalna, ponieważ istnieje możliwość przejęcia prowadzenia postępowania karnego przez organy niemieckie. To z kolei w rezultacie uniemożliwiałoby w świetle prawa niemieckiego wydanie nakazu aresztowania, czy to w celu przeprowadzenia ekstradycji ( 17 ), czy też w ramach prowadzenia postępowania karnego w Niemczech ( 18 ). Wywołane tym opóźnienie mogłoby spowodować, że ścigany (ponownie) uniknąłby postępowania karnego.

29.

W tych okolicznościach sąd odsyłający w dniu 23 maja 2019 r. zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

30.

Uwagi na piśmie zostały złożone w imieniu BY, rządu niemieckiego, Irlandii, rządów greckiego, łotewskiego, węgierskiego, austriackiego, polskiego i rumuńskiego oraz w imieniu Komisji Europejskiej. Rozprawa miała miejsce w trakcie pandemii COVID‑19. Przedstawiciele BY, rządu niemieckiego i Komisji przedstawili swoje stanowiska ustnie na rozprawie, która odbyła się w dniu 16 czerwca 2020 r. Za zgodą Trybunału Irlandii zezwolono na stawiennictwo przy użyciu środków komunikowania się na odległość, zaś uwagi na piśmie przedstawione przez rządy łotewski i polski zostały odczytane w obecności członków Trybunału i obecnych przedstawicieli stron.

31.

Z uwagi na fakt, że kwestia zastosowania ustaleń poczynionych w wyroku Petruhhin – które zostały potwierdzone przez Trybunał w późniejszych wyrokach, takich jak wyroki Pisciotti ( 19 ) i Raugevicius ( 20 ) – do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy stanowi sedno pytań zadanych przez sąd odsyłający, należy zbadać zarówno okoliczności faktyczne leżące u podstaw wyroku Petruhhin, jak i rozumowanie przestawione przez Trybunał w tym wyroku.

32.

W sprawie Petruhhin stroną skarżącą w postępowaniu głównym był obywatel estoński, który przeprowadził się na Łotwę. Łotewskie organy otrzymały następnie wniosek o ekstradycję sporządzony przez prokuratora generalnego Federacji Rosyjskiej, z którego wynikało, że A. Petruhhin jest poszukiwany z powodu popełnienia w ramach organizacji przestępczej przestępstwa nielegalnej sprzedaży znacznej ilości substancji odurzających. Łotwa nie zezwala jednak na ekstradycję własnych obywateli, zaś A. Petruhhin podnosił przede wszystkim, że nierozszerzenie na niego – jako na obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się – tej ochrony będzie stanowiło nieuzasadnioną dyskryminację w świetle art. 18 TFUE.

33.

W opinii przedstawionej w dniu 10 maja 2016 r. rzecznik generalny Y. Bot uznał, że prawdą jest, iż obywatele łotewscy korzystają na mocy prawa z ochrony, która nie przysługuje cudzoziemcom niebędącym obywatelami łotewskimi ( 21 ). W tym zakresie obywatele innych państw członkowskich są traktowani odmiennie. Rzecznik generalny Y. Bot uznał jednak, że owa różnica w traktowaniu jest obiektywnie uzasadniona tym, iż o ile Łotwa posiada jurysdykcję eksterytorialną w odniesieniu do przestępstw popełnionych przez swoich obywateli za granicą, to prawo łotewskie nie przewiduje co do zasady takiej jurysdykcji w odniesieniu do cudzoziemców, takich jak A. Petruhhin (który nie posiadał zezwolenia na pobyt stały na Łotwie ( 22 )) ( 23 ). Uznawszy, że wobec A. Petruhhina „nie może toczyć się na Łotwie postępowanie karne w sprawie przestępstwa, o którego popełnienie jest podejrzewany w Rosji”, rzecznik generalny Y. Bot stwierdził, co następuje:

„[…] z punktu widzenia celu zmierzającego do uniknięcia bezkarności osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa w państwie trzecim ten obywatel nie znajduje się w sytuacji porównywalnej z sytuacją obywateli łotewskich.

Z tego względu różnica w traktowaniu pomiędzy obywatelami Unii niebędącymi obywatelami łotewskimi, którzy przebywają na Łotwie, a obywatelami łotewskimi nie stanowi dyskryminacji zakazanej na mocy art. 18 akapit pierwszy TFUE, ponieważ jest ona uzasadniona celem zmierzającym do zwalczania bezkarności osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa w państwie trzecim” ( 24 ).

34.

Tak się jednak składa, że Trybunał odrzucił w tym aspekcie stanowisko przedstawione w opinii rzecznika generalnego Y. Bota, do której to kwestii jeszcze powrócę. Orzekł on natomiast, że jeżeli prawo krajowe jednego państwa członkowskiego stoi na przeszkodzie ekstradycji jego własnych obywateli, to z zasady równego traktowania zawartej w art. 18 TFUE wynika, iż owa zasada zabraniająca ekstradycji musi być również rozszerzona na cudzoziemców. W przeciwnym razie doszłoby również do ograniczenia swobody przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE ( 25 ).

35.

Trybunał dodał, że takie ograniczenie, aby mogło być uzasadnione, musi być oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do zamierzonego słusznego celu. Wskazał on, że o ile państwa, które nie dokonują ekstradycji własnych obywateli, zwykle mogą przejąć prowadzenie wobec nich postępowania karnego, to na ogół taka możliwość nie istnieje w przypadku obywateli państw trzecich. Powstaje zatem ryzyko, że zarzucane danej osobie przestępstwo pozostanie bezkarne. Cel polegający na ograniczaniu tego ryzyka należy uznać za zgodny z prawem Unii ( 26 ).

36.

Z uwagi na te problemy Trybunał zaproponował rozwiązanie, które jego zdaniem spełnia wymagane kryterium proporcjonalności. Jest ono oparte na zasadzie lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 akapit pierwszy TUE. Trybunał orzekł, że wobec braku przepisów prawa Unii regulujących ekstradycję zasada ta zobowiązuje państwa członkowskie do wdrożenia wszelkich istniejących na mocy prawa Unii w dziedzinie prawa karnego mechanizmów współpracy i wzajemnej pomocy ( 27 ). Z tego względu Trybunał rozstrzygnął, że:

„[…] art. 18 TFUE i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że gdy do państwa członkowskiego, do którego przemieścił się będący obywatelem innego państwa członkowskiego obywatel Unii, wniosek o ekstradycję skierowało państwo trzecie, z którym to pierwsze państwo członkowskie zawarło umowę o ekstradycji, to pierwsze państwo członkowskie powinno powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest dana osoba, i w stosownym wypadku na żądanie tego ostatniego państwa członkowskiego przekazać mu tego obywatela zgodnie z przepisami [decyzji ramowej 2002/584], pod warunkiem że to ostatnie państwo członkowskie jest zgodnie ze swym prawem krajowym właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium” ( 28 ).

37.

Powrócę zaraz do wyroku Petruhhin i skutków, jakie wywołuje on w niniejszej sprawie. Na tym etapie należy jednak rozwinąć nieco rozważania w przedmiocie Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. Jak w uwagach na piśmie wskazuje Komisja, między Unią a Ukrainą nie została zawarta żadna umowa międzynarodowa o ekstradycji. W takich okolicznościach zasady regulujące ekstradycję wchodzą w zakres kompetencji państw członkowskich. W niniejszym przypadku z odesłania prejudycjalnego wynika, że umową międzynarodową, na podstawie której Ukraina wnioskuje o ekstradycję, jest Europejska konwencja o ekstradycji z 1957 r. Konwencja ta jest umową Rady Europy, do której przystąpiły Niemcy, Ukraina i Rumunia. Zanim przejdę dalej, proponuję zbadać, w jaki sposób zastosowanie zasad ustanowionych w wyroku Petruhhin ( 29 ) wpłynęłoby na stosowanie owej konwencji.

38.

Artykuł 1 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. przewiduje obowiązek wydania, pod warunkiem że ściganemu zarzucane jest przestępstwo stanowiące podstawę wydania. Nie wydaje się budzić wątpliwości, że przestępstwo zarzucane BY spełnia określone w art. 2 owej konwencji kryteria „przestępstwa stanowiącego podstawę wydania”. W konwencji przewidziano kilka wyjątków dotyczących sytuacji, w których ekstradycji można albo należy odmówić [na przykład w przypadku przestępstw politycznych (art. 3) lub w przypadku gdy przestępstwo zostało popełnione na terytorium państwa wezwanego (art. 7)] i które w sposób oczywisty nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie. Artykuł 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. przyznaje umawiającej się stronie prawo do odmowy wydania własnych obywateli. Nie ulega wątpliwości, że nie ma on tutaj zastosowania, ponieważ o ile BY posiada obywatelstwo rumuńskie i ukraińskie, o tyle nie jest obywatelem niemieckim.

39.

Powstaje zatem pytanie, czy i w jaki sposób państwo, do którego skierowano wniosek, może wykonać zobowiązania ciążące na nim na mocy art. 18 i art. 21 ust. 1 TFUE (wśród których znajduje się obowiązek przekazania ściganego do państwa członkowskiego pochodzenia zgodnie z przepisami decyzji ramowej 2002/584) ( 30 ), jeżeli państwo członkowskie pochodzenia wydaje europejski nakaz aresztowania, i jednocześnie wykonać swoje zobowiązania wynikające z konwencji.

40.

To właśnie z tego powodu Niemcy powołały się na art. 17 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r., który dotyczy zbiegu wniosków, a także na art. 16 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, który dotyczy konfliktu między europejskim nakazem aresztowania a wnioskiem o ekstradycję wysuniętym przez państwo trzecie. Oba te uregulowania dotyczą zbiegu wniosków, natomiast w żadnym wypadku nie przyznają one wyraźnego pierwszeństwa wnioskowi wydanemu przez państwo członkowskie pochodzenia. Z uwagi jednak na fakt, że Europejska konwencja o ekstradycji z 1957 r. jest konwencją międzynarodową, której Unia nie jest stroną, to – inaczej niż decyzja ramowa 2002/584 – nie podlega ona wykładni dokonywanej przez Trybunał. Odwołanie się do jej postanowień jest jednak użyteczne, ponieważ stanowią one podstawę wniosku o ekstradycję wysuniętego przez Ukrainę.

41.

Zważywszy, że oświadczenie dotyczące Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. zawarte w nocie werbalnej stałego przedstawicielstwa Niemiec z dnia 8 listopada 2010 r., która została zarejestrowana w sekretariacie generalnym Biura Traktatowego Rady Europy w dniu 9 listopada 2010 r., odnosi się jedynie do stosunków z innymi państwami członkowskimi, art. 17 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. ma w dalszym ciągu zastosowanie do stosunków Niemiec z Ukrainą. Żadna dokonana przez Trybunał wykładnia art. 16 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584 nie rozwiązałaby zatem problemu związanego z art. 17 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. Proponuję ponownie zająć się tą kwestią na późniejszym etapie.

42.

Przed przejściem do analizy trzech pytań prejudycjalnych należy moim zdaniem zadać sobie pytanie, czy wyrok Petruhhin stanowi prawidłowe rozstrzygnięcie, mimo że – co zostało potwierdzone na rozprawie – obecnie jedynie Irlandia zwraca się do Trybunału o odstąpienie od jego stosowania. Moim zdaniem przeprowadzona przez rzecznika generalnego Y. Bota analiza kwestii dotyczącej art. 18 TFUE jest całkowicie prawidłowa. Jak zauważył rzecznik generalny Y. Bot, zasada zabraniająca ekstradycji własnych obywateli jest ściśle związana z pojęciem suwerenności państw wobec swoich obywateli i odpowiadającym mu zobowiązaniem państwa do ochrony własnych obywateli „przed stosowaniem obcego systemu karnego, którego ani procedura, ani język nie są im znane i w ramach którego mogą mieć trudności z obroną” ( 31 ).

43.

Może tak być, że zasada zabraniająca ekstradycji własnych obywateli odzwierciedla tradycyjne poczucie nieufności wobec obcych systemów prawnych oraz że jej źródeł należy upatrywać w mniej zglobalizowanym świecie, jednak nie w tym leży istota problemu. Prawdziwy sens stosowanej przez państwa praktyki „aut dedere, aut iudicare” zawierał się w tym, że państwo, którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek, miało możliwość prowadzenia postępowania karnego przeciwko takiej osobie na podstawie własnych przepisów regulujących kwestię przestępstw popełnionych za granicą. Ta jurysdykcja eksterytorialna przysługiwała mu w związku z wykonywaniem funkcji suwerennych w odniesieniu do własnych obywateli. Prawdą jest, że – jak pokazuje klasyczne orzeczenie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w sprawie Lotus ( 32 ) – w pewnych okolicznościach państwo może również wykonywać jurysdykcję w odniesieniu do przestępstw popełnionych za granicą przez osoby niebędące jego obywatelami. Nie zmienia to jednak faktu, że w braku szczególnych umów międzynarodowych przyznających jurysdykcję uniwersalną w odniesieniu do określonych przestępstw owa jurysdykcja jest co do zasady ograniczona do pewnych szczególnych przypadków, w których okoliczności faktyczne, czyny i osoby, do których norma ma zastosowanie ze skutkiem eksterytorialnym, wpływają na ład i porządek publiczny oraz dobre sprawowanie władzy w danym państwie lub co najmniej na interesy obywatela takiego państwa, tak że istnieje rzeczywisty związek między wykonywaniem jurysdykcji eksterytorialnej w odniesieniu do cudzoziemców a państwem wykonującym ową jurysdykcję ( 33 ).

44.

Choć logika przyjęta przez Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w wyroku Lotus ( 34 ) oraz zaprezentowany w nim tok rozumowania doczekały się w ciągu ostatnich dziewięćdziesięciu kilku lat od jego wydania obszernych analiz, zaś ograniczenia owego wyroku, jak również jego znaczenie w dzisiejszym świecie są przedmiotem debaty ( 35 ), to osobiście całkowicie podzielam przedstawione poniżej stanowisko zawarte w zdaniu odrębnym, które w sprawie Arrest Warrant zgłosił przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, G. Guillaume, i które oddaje ducha współczesnego prawa międzynarodowego oraz praktyki w tym zakresie:

„Swoją jurysdykcję w sprawach karnych państwa wykonują przede wszystkim na własnym terytorium. W klasycznym prawie międzynarodowym jurysdykcja w przypadku przestępstwa popełnionego za granicą przysługuje im zazwyczaj jedynie wówczas, gdy sprawca – lub przynajmniej pokrzywdzony – jest ich obywatelem lub jeżeli czyn zabroniony zagraża ich bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu. Ponadto mogą one wykonywać jurysdykcję w przypadku piractwa oraz w sytuacjach, w których w grę wchodzi przyznana na mocy różnych konwencji subsydiarna jurysdykcja uniwersalna, jeżeli sprawca znajduje się na ich terytorium. Poza tymi przypadkami prawo międzynarodowe nie przewiduje jednak jurysdykcji uniwersalnej […]” ( 36 ).

45.

Echa tego stanowiska pobrzmiewają w wyroku Petruhhin, w którym Trybunał stwierdził, że państwo członkowskie „co do zasady […] nie jest właściwe, aby orzekać w odniesieniu do poważnych przestępstw »popełnionych poza jego terytorium»”, gdy „ani sprawca, ani pokrzywdzony domniemanym przestępstwem nie są obywatelami wspomnianego państwa członkowskiego” ( 37 ).

46.

Wszystko to wystarczy do wykazania, że rzeczywiście istnieje zasadnicza różnica między położeniem obywateli państwa, które nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli, a położeniem osób niebędących obywatelami tego państwa jeśli chodzi o eksterytorialne stosowanie prawa karnego owego państwa. Jak zauważył rzecznik generalny Y. Bot w opinii w sprawie Petruhhin ( 38 ), w takiej sytuacji w przypadku tej drugiej kategorii osób istnieje ryzyko bezkarności, które nie zachodzi w przypadku tej pierwszej kategorii osób.

47.

Chociaż państwo może postanowić o prowadzeniu postępowań karnych wobec własnych obywateli w odniesieniu do zarzucanych im przestępstw popełnionych za granicą, to sytuacja jest zazwyczaj inna w przypadku podnoszonych przestępstw popełnionych za granicą przez cudzoziemców. O ile kwestia zakresu jurysdykcji eksterytorialnej państwa w sprawach tego drugiego rodzaju może być przedmiotem dyskusji, o tyle nie ulega wątpliwości, że prawo międzynarodowe i praktyka międzynarodowa przewidują pewne ograniczenia w przedmiocie zdolności państwa do stanowienia norm wywołujących skutek eksterytorialny w odniesieniu do przestępstw popełnionych przez cudzoziemców poza jego terytorium, które są odmienne od tych mających zastosowanie w przypadku jego własnych obywateli. Swoistym świadectwem są tutaj same okoliczności faktyczne leżące u podstaw wyroku Petruhhin, ponieważ zgodnie z prawem łotewskim obywatel Estonii, który nie posiada zezwolenia na pobyt stały na Łotwie, nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej na Łotwie za zarzucane mu przestępstwo nielegalnej sprzedaży środków odurzających popełnione na terenie Federacji Rosyjskiej ( 39 ).

48.

Wszystko to pokazuje, że obywatele danego państwa członkowskiego i inni obywatele Unii nie znajdują się w porównywalnej sytuacji dla potrzeb stosowania zasady, zgodnie z którą przyjmujące państwo członkowskie odmawia ekstradycji własnych obywateli. Ze względu na tę fundamentalną różnicę uważam, że w rzeczywistości przy stosowaniu wyjątku dotyczącego obywatelstwa nie dochodziło (i nie dochodzi) do dyskryminacji w rozumieniu art. 18 TFUE, a to z tej przyczyny, iż wykonywanie jurysdykcji eksterytorialnej w odniesieniu do przestępstw popełnionych za granicą jest regulowane różnymi normami w zależności od tego, czy dana osoba jest obywatelem tego państwa członkowskiego, czy też nie. Pragnę powtórzyć, że w takich okolicznościach w tym drugim przypadku istnieje ryzyko bezkarności, które nie występuje w pierwszym przypadku. To właśnie owa zasadnicza różnica między tymi dwiema sytuacjami decyduje moim zdaniem o tym, że stosowanie różnych norm dotyczących ekstradycji w zależności od obywatelstwa osoby, której dotyczy wniosek, nie stanowi dyskryminacji w rozumieniu art. 18 TFUE.

49.

Prawdą jest, że wyrok Petruhhin został wydany dość niedawno przez Trybunał w składzie wielkiej izby. Mimo że od jego wydania minęło stosunkowo niewiele czasu, to stał się on przyczynkiem dla szeregu jeszcze bardziej złożonych spraw, z których wszystkie bez wyjątku na swój sposób unaoczniają, jak trudne w praktyce jest stosowanie ustanowionych w nim zasad ( 40 ).

50.

Świadczy o tym wyrok Raugevicius ( 41 ) wydany przez Trybunał w sprawie, w której Federacja Rosyjska zwróciła się o ekstradycję z Finlandii obywatela Litwy, który posiadał również obywatelstwo rosyjskie, w celu wykonania kary pozbawienia wolności zasądzonej przez sąd rosyjski. Choć prawo fińskie zabrania ekstradycji do państw trzecich obywateli Finlandii, to przewiduje jednak mechanizm, zgodnie z którym wyroki wydane w państwach trzecich wobec obywateli fińskich „lub cudzoziemców mających stałe miejsce zamieszkania w Finlandii” mogą być wykonane na terytorium Finlandii. Tym samym powstała kwestia, czy w takich okolicznościach można zastosować zasady ustanowione w wyroku Petruhhin.

51.

W swej opinii ( 42 ) rzecznik generalny Y. Bot zwrócił uwagę na potencjalne trudności. Nie można było przyjąć, że litewskim organom sądowym przysługuje możliwość wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu przeprowadzenia nowego postępowania karnego, gdyż byłoby to sprzeczne z zasadą „ne bis in idem” ( 43 ). W dalszej kolejności rzecznik generalny Y. Bot zauważył, co następuje:

„Nie wydaje mi się również możliwe stworzenie mechanizmu, za pomocą którego litewskie organy sądowe miałyby możliwość wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu wykonania kary na terytorium Litwy. Pomijając przeszkodę prawną, którą stanowi fakt, że kara podlegająca wykonaniu została orzeczona przez sąd państwa trzeciego, chciałbym zauważyć, że w takiej sytuacji fińskie władze mogłyby zasadnie powołać się na podstawę fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, zapisaną w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, zgodnie z którą organ sądowy wykonujący nakaz może odmówić wykonania takiego nakazu wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli osoba, której dotyczy wniosek, »przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania«, a państwo to zobowiązuje się doprowadzić do wykonania tej kary zgodnie ze swoim prawem krajowym” ( 44 ).

52.

Trybunał przyjął jednak odmienne stanowisko. Zauważył on, że przewidziany w prawie fińskim wyjątek dotyczący obywatelstwa ma już z założenia charakter dyskryminacyjny w rozumieniu art. 18 TFUE, oraz dodał, iż – w zastosowaniu zasad ustanowionych w wyroku Petruhhin ( 45 ) – tego rodzaju przepis można uzasadnić jedynie wówczas, gdy „jest opart[y] na obiektywnych względach i proporcjonaln[y] do słusznego celu realizowanego przez prawo krajowe” ( 46 ).

53.

Następnie Trybunał przeszedł do analizy kwestii tego, czy zasady ustanowione w wyroku Petruhhin mają zastosowanie w kontekście skierowanego przez państwo trzecie wniosku o ekstradycję w celu wykonania kary. Trybunał przyznał, że wszczęcie nowego postępowania przeciwko osobie, która była już ścigana i została skazana w państwie wnioskującym o ekstradycję, może być sprzeczne z zasadą „ne bis in idem”. W dalszej kolejności Trybunał wskazał, co następuje:

„[…] choć zasada ne bis in idem, zagwarantowana w prawie krajowym, może stanowić przeszkodę dla ścigania przez państwo członkowskie osób objętych wnioskiem o ekstradycję w celu wykonania kary, to nie zmienia to faktu, że w celu uniknięcia ryzyka bezkarności takich osób w prawie krajowym lub międzynarodowym istnieją mechanizmy umożliwiające odbycie przez te osoby kary w państwie, którego są one obywatelami, oraz zwiększające w ten sposób ich szanse na reintegrację społeczną po odbyciu kary” ( 47 ).

54.

W dalszej części wywodu Trybunał nawiązał do Konwencji o przekazywaniu osób skazanych z dnia 21 marca 1983 r. ( 48 ), której stronami są wszystkie państwa członkowskie oraz Federacja Rosyjska. Zgodnie z ową konwencją możliwe jest przekazanie, pod pewnymi warunkami, osób odbywających karę pozbawienia wolności w zakładach karnych za granicą w celu odbycia orzeczonej kary w zakładach karnych w państwach członkowskich ich pochodzenia.

55.

Następnie Trybunał zauważył, że Finlandia umożliwiła skorzystanie z dobrodziejstwa tej konwencji zarówno swoim obywatelom, jak i tym cudzoziemcom, którzy mają stałe miejsce zamieszkania w Finlandii. Nie dało się zatem wykluczyć, że D. Raugevicius mógł zostać uznany za osobę mającą stałe miejsce zamieszkania w Finlandii, a tym samym odbyć pozostałą część orzeczonej wobec niego kary w Finlandii, przy założeniu, iż zarówno on sam, jak i Federacja Rosyjska wyraziliby na to zgodę.

56.

Trybunał stwierdził w dalszej kolejności, co następuje:

„[…] art. 18 i 21 TFUE wymagają, aby obywatele innych państw członkowskich mający stałe miejsce zamieszkania w Finlandii, wobec których wpłynął wniosek o ekstradycję sporządzony przez państwo trzecie w celu wykonania kary pozbawienia wolności, mieli możliwość skorzystania z normy, która zakazuje temu państwu członkowskiemu ekstradycji obywateli fińskich, i mogli odbywać karę na terytorium Finlandii na takich samych warunkach jak obywatele fińscy. Gdyby natomiast nie można było uznać obywatela takiego jak D. Raugevicius za stale zamieszkującego w wezwanym państwie członkowskim, kwestia jego ekstradycji powinna zostać rozstrzygnięta na podstawie mającego zastosowanie prawa krajowego lub międzynarodowego” ( 49 ).

57.

O ile prawdą jest, że wyrok Raugevicius ( 50 ) dotyczył nieco odmiennego przypadku wystąpienia o ekstradycję w celu wykonania kary, o tyle jednak na swój sposób uwidacznia on ograniczenia wyroku Petruhhin, właśnie dlatego, iż między sytuacją obywateli państwa członkowskiego pochodzenia a sytuacją obywateli innych państw członkowskich zasadniczo istnieją różnice jeśli chodzi o kwestię ekstradycji.

58.

Ogólny skutek wyroku Raugevicius ( 51 ) był taki, że Trybunał uznał, iż jeżeli prawo fińskie nie zrównuje sytuacji osoby, której dotyczy wniosek, z sytuacją obywateli fińskich ( 52 ), tak aby zastosowanie do tej osoby mogła znaleźć konwencja o przekazywaniu osób skazanych z 1983 r., to w okolicznościach tej sprawy zastosowanie wyroku Petruhhin będzie niemożliwe.

59.

Obawiam się ponadto, że wyrok Petruhhin może powodować trudności praktyczne, głównie dlatego, iż zarówno przepisy, jak i praktyka w zakresie wydawania i ekstradycji – czy to odzwierciedlone w decyzji ramowej 2002/584, czy też w Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. – niekoniecznie są odpowiednio zestrojone z wnioskami kierowanymi przez przyjmujące państwo członkowskie do organów ścigania państwa członkowskiego pochodzenia w związku z prowadzeniem przeciwko obywatelowi państwa członkowskiego pochodzenia postępowania karnego w sprawie przestępstw popełnionych w państwie trzecim lub też na przykład z wnioskami kierowanymi przez państwo członkowskie pochodzenia bądź przyjmujące państwo członkowskie do państwa trzeciego, w którym popełniono przestępstwo.

60.

Na niektóre z tych problemów natury praktycznej, jakie stwarza wyrok Petruhhin, zwrócił uwagę sąd odsyłający; zostały one także podniesione na rozprawie przez przedstawicieli poszczególnych państw członkowskich. Wszystkie te praktyczne problemy rodzą obawy związane z potencjalną bezkarnością. Na przykład jak długo przyjmujące państwo członkowskie musi czekać na decyzję państwa członkowskiego pochodzenia? Na marginesie można zauważyć, że tego rodzaju opóźnienia mogą być szczególnie problematyczne w sytuacji, gdy osoba, której dotyczy wniosek, przebywa w areszcie w przyjmującym państwie członkowskim. Z jednej strony owo państwo może nie być skłonne przetrzymywać osoby, której dotyczy wniosek, w areszcie przez dłuższy czas, w oczekiwaniu na rozpatrzenie wniosku skierowanego do jej państwa członkowskiego pochodzenia, jednak z drugiej strony tymczasowe zwolnienie takiej osoby również mogłoby być dyskusyjne, zwłaszcza gdyby była ona uznana za osobę, w wypadku której istnieje ryzyko ucieczki.

61.

W tym kontekście wszystkie państwa członkowskie będące uczestnikami postępowania w niniejszej sprawie faktycznie zgadzają się co do tego, że jeśli przyjmujące państwo członkowskie przekazuje państwu członkowskiemu pochodzenia informację, iż państwo trzecie wnioskuje o ekstradycję jego obywatela znajdującego się w przyjmującym państwie członkowskim, to państwo członkowskie pochodzenia nie dysponuje wystarczającymi informacjami pozwalającymi mu wydać europejski nakaz aresztowania, a także podjąć decyzję w przedmiocie tego, czy zamierza się ubiegać o wydanie swojego obywatela w celu przejęcia prowadzenia postępowania karnego.

62.

Ponadto wszystkie państwa członkowskie zgadzają się co do tego, że nie ma jednego konkretnego terminu, jaki można by zastosować we wszystkich sytuacjach, w których przyjmujące państwo członkowskie oczekuje na odpowiedź państwa członkowskiego pochodzenia w przedmiocie tego, czy zamierza ono wydać europejski nakaz aresztowania, ani też terminu, w jakim musi ono wydać taki europejski nakaz aresztowania, jeżeli zamierza to zrobić. Choć kwestia dotycząca tego rodzaju terminów nie została podniesiona przez sąd odsyłający w pytaniach prejudycjalnych, to poruszono ją w ramach pytań zadanych wszystkim uczestnikom na rozprawie; ponadto odniosła się do niej Komisja w udzielonej na piśmie odpowiedzi na zadane przez Trybunał pytanie dotyczące stosowania w praktyce przez państwa członkowskie zasad ustanowionych w wyroku Petruhhin ( 53 ). Wydaje się zatem, że w ujęciu ogólnym państwa członkowskie zgadzają się (co wynika zarówno z odpowiedzi udzielonych na rozprawie, jak i z dokumentów przedstawionych przez Komisję, w których zbadano w praktyce stosowanie wyroku Petruhhin) co do tego, iż państwo członkowskie pochodzenia powinno podjąć decyzję o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania możliwie jak najszybciej, przy czym termin wydania tego nakazu zależy od konkretnych okoliczności faktycznych danej sprawy. Jednym z głównych aspektów wymagających rozważenia jest to, czy osoba, której dotyczy wniosek, znajduje się w areszcie ekstradycyjnym.

63.

Niemniej jednak z odpowiedzi udzielonych Komisji przez państwa członkowskie ( 54 ) wynika, że omawiane terminy mieszczą się w przedziale od 10 do 45 dni, przy czym dłuższe terminy wyznaczane są tylko przez kilka państw lub w wyjątkowych przypadkach ( 55 ). Jedynie niewielka liczba państw członkowskich w ogóle nie wyznacza żadnych terminów. Wynika z tego jednak znaczna niepewność.

64.

Trudno jest uniknąć wrażenia, że każdy wyznaczony termin będzie zasadniczo zbyt krótki, aby państwo członkowskie pochodzenia lub przyjmujące państwo członkowskie mogło się skontaktować z państwem wnioskującym z wykorzystaniem wniosku o udzielenie wzajemnej pomocy prawnej, otrzymać odpowiedź, a następnie przetłumaczyć i przeanalizować akta, które mogą być kilkusetstronicowe. Ramy czasowe są niezwykle ograniczone i z pewnością bardzo często nie będą wystarczające, nawet w przypadku obowiązywania umów o wzajemnej pomocy prawnej. We wszystkich innych przypadkach, w których należy skorzystać z drogi dyplomatycznej, państwo członkowskie pochodzenia może po prostu nie być w stanie wydać europejskiego nakazu aresztowania w takim terminie. Podczas rozprawy pełnomocnik Komisji podkreślił, że inaczej może być jedynie w wyjątkowej sytuacji, w której państwo członkowskie pochodzenia rozpoczęło już równolegle prowadzenie postępowania przygotowawczego w stosunku do danej osoby.

65.

Z pola widzenia nigdy nie znikają też inne problemy. Czy przyjmujące państwo członkowskie może przekazać dokumenty przekazane przez państwo trzecie państwu członkowskiemu pochodzenia, czy też w tym celu konieczna jest zgoda owego państwa trzeciego? Gdyby zaś w niniejszej sprawie Rumunia zgodziła się przejąć od Niemiec prowadzenie postępowania karnego i w tym celu wydany zostałby europejski nakaz aresztowania, powstałaby co najmniej kwestia tego – z zastrzeżeniem art. 17 konwencji – czy Niemcy w tym przypadku wykonały swoje zobowiązania wynikające z art. 1 konwencji, ponieważ w sposób nieunikniony w grę wchodziłaby tutaj odmowa usankcjonowania ekstradycji podejrzanego do Ukrainy z przyczyn, które nie zostały wcześniej wskazane w różnych oświadczeniach złożonych przez Niemcy na potrzeby stosowania art. 6 konwencji ( 56 ). Pojawia się także pytanie, co dzieje się wówczas, gdy osoba, której dotyczy wniosek, nie zgadza się na przejęcie prowadzenia postępowania karnego przez jej państwo członkowskie pochodzenia.

66.

Z praktyki i doświadczenia wynika zatem, że sytuacja obywateli i osób nimi niebędących nie jest w rzeczywistości porównywalna dla potrzeb stosowania zasad równości określonych w art. 18 TFUE. Te praktyczne problemy związane z ewentualną bezkarnością są dodatkowo pogłębiane przez brak odpowiedniej struktury normatywnej na szczeblu Unii. Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej powody, proponuję zatem, aby Trybunał odstąpił od stosowania wyroku Petruhhin.

67.

Na wypadek gdyby Trybunał nie przychylił się jednak do tej analizy, przejdę teraz do udzielenia odpowiedzi na trzy pytania przedstawione przez sąd odsyłający. W tym celu będę stosować założenie (wbrew własnemu poglądowi), że wyrok Petruhhin stanowi prawidłowe rozstrzygnięcie.

68.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy opisane powyżej zasady dotyczące stosowania art. 18 i 21 TFUE mają zastosowanie również w sytuacji, gdy dana osoba uzyskała obywatelstwo Unii dopiero po tym, jak osiedliła się w państwie członkowskim innym niż jej państwo członkowskie pochodzenia. Z uwagi na fakt, że argumentacja Trybunału zaprezentowana w wyroku Petruhhin wyraźnie opiera się na założeniu, iż w grę wchodzi ograniczenie względem obywatela Unii swobody przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE, powstaje pytanie, czy niniejsza sprawa dotyczy art. 21 TFUE.

69.

Irlandia podnosi, że dla urzeczywistnienia się innych praw zagwarantowanych w porządku prawnym Unii i wynikających ze skorzystania ze swobody przemieszczania się konieczne jest, aby osoba dochodząca tych praw, po pierwsze, skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się, oraz po drugie, zrobiła to w chwili, w której posiada obywatelstwo Unii. Bezspornym pozostaje, że BY nie był obywatelem Unii w chwili, gdy osiedlił się w Niemczech. Irlandia twierdzi zatem, że właśnie z tego powodu sam fakt jego pobytu w Niemczech nie oznacza, iż skorzystał on z jakiegokolwiek zagwarantowanego w porządku prawnym Unii prawa do swobodnego przemieszczania się.

70.

Jak w uwagach na piśmie wskazuje Komisja, między Unią a Ukrainą nie została zawarta żadna umowa międzynarodowa o ekstradycji. W takich okolicznościach zasady regulujące ekstradycję wchodzą w zakres kompetencji państw członkowskich. W niniejszym przypadku z odesłania prejudycjalnego wynika, że umową międzynarodową, na podstawie której Ukraina wnioskuje o ekstradycję, jest Europejska konwencja o ekstradycji z 1957 r., do której przystąpiły Niemcy, Ukraina oraz Rumunia. Zobowiązania wynikające z tej konwencji zostały włączone do porządku krajowego. W sytuacjach objętych prawem Unii tego rodzaju normy krajowe muszą oczywiście być zgodne z tym prawem ( 57 ). Wprawdzie co do zasady ustawodawstwo karne i normy postępowania karnego mieszczą się, w znacznym zakresie, w kompetencji państw członkowskich, niemniej jednak z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, iż prawo Unii nakłada ograniczenia na ich kompetencje. Państwa członkowskie winny bowiem wykonywać przysługujące im w tej dziedzinie uprawnienia nie tylko z poszanowaniem zagwarantowanych prawem Unii swobód podstawowych, ale także całokształtu prawa Unii, a w szczególności – prawa pierwotnego ( 58 ). W związku z tym takie przepisy krajowe nie mogą dyskryminować osób, którym prawo Unii przyznaje prawo do równego traktowania, ani ograniczać praw podstawowych zagwarantowanych w prawie Unii ( 59 ).

71.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału ( 60 ) status obywatela Unii powinien stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród owych obywateli, którzy znajdują się w tej samej sytuacji, na korzystanie, w sytuacjach należących do zakresu stosowania ratione materiae prawa Unii – z zastrzeżeniem wyjątków wyraźnie w tym względzie przewidzianych – z takiego samego traktowania z punktu widzenia prawa bez względu na ich przynależność państwową. Sytuacje należące do zakresu stosowania ratione materiae prawa Unii obejmują sytuacje związane z wykonywaniem swobód podstawowych przyznanych przez traktat, w szczególności sytuacje dotyczące przyznanej przez art. 21 ust. 1 TFUE swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

72.

Z drugiej strony ustanowione w art. 20 TFUE obywatelstwo Unii nie ma na celu rozszerzania zakresu stosowania ratione materiae traktatu na sytuacje, które nie mają żadnego łącznika z jakąkolwiek sytuacją regulowaną przez prawo Unii i których wszystkie elementy o zasadniczym znaczeniu zamykają się w obrębie jednego państwa członkowskiego ( 61 ).

73.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 TFUE „[k]ażdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich”. W tym kontekście Trybunał konsekwentnie wskazuje, że postanowienia poświęcone zasadom podstawowym, takim jak zasada swobodnego przepływu osób, powinny być interpretowane rozszerzająco, natomiast odstępstwa od tej zasady powinny być interpretowane zawężająco ( 62 ).

74.

Nie wydaje mi się, aby tę analizę podważał wyrok McCarthy ( 63 ). Dotyczył on przypadku S. McCarthy, która posiadała podwójne obywatelstwo, w tym obywatelstwo państwa, w którym zamieszkiwała. Trybunał doszedł do wniosku, że jej sytuacja w żadnym punkcie nie pozwalała na przyjęcie, iż sporny środek krajowy skutkował pozbawieniem jej skutecznego korzystania z istoty praw związanych z jej statusem obywatelki Unii ( 64 ). Mimo to Trybunał uznał, że sytuacja obywatela Unii, który nie skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się, nie może z tego jedynie powodu zostać zrównana z sytuacją o charakterze wyłącznie wewnętrznym ( 65 ).

75.

Podobnie w wyroku Schempp okoliczność, że z prawa do swobodnego przemieszczania się skorzystał nie E. Schempp, lecz jego była małżonka, uznano za czynnik, ze względu na który sytuacja nie była sytuacją wyłącznie wewnętrzną ( 66 ). Trybunał nie uznał też w wyroku Zhu i Chen, że sytuację obywatela państwa członkowskiego urodzonego w przyjmującym państwie członkowskim, który nie skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się, można, wyłącznie z tego powodu, porównywać do sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym, pozbawiając tego obywatela możliwości skorzystania w przyjmującym państwie członkowskim z przepisów prawa Unii w zakresie swobodnego przemieszczania się i pobytu ( 67 ). Z kolei w wyroku Garcia Avello Trybunał wyraźnie stwierdził, że związek z prawem Unii istnieje w przypadku osób, które są obywatelami państwa członkowskiego przebywającymi zgodnie z prawem na terytorium innego państwa członkowskiego ( 68 ).

76.

Ten tok rozumowania można zastosować w odniesieniu do BY. W chwili otrzymania obywatelstwa rumuńskiego, a tym samym obywatelstwa Unii, miał on miejsce zamieszkania w Niemczech. W tych okolicznościach nie ma znaczenia, kiedy obywatel Unii otrzymał takie obywatelstwo. Na potrzeby stosowania art. 21 TFUE nie jest również konieczne, aby obywatel Unii rzeczywiście przekroczył granicę.

77.

Dla pełności wywodu pragnę dodać, że okoliczność, iż BY posiada podwójne obywatelstwo, przy czym jedno z nich nie jest obywatelstwem państwa członkowskiego Unii, nie pozbawia go żadnego z praw wywodzonych przez niego, jako obywatela państwa członkowskiego, z porządku prawnego Unii ( 69 ). Pod tym względem niniejsza sprawa różni się od sprawy, w której wydano wyrok McCarthy ( 70 ), ponieważ – w przeciwieństwie do postępowania zakończonego wydaniem owego wyroku – w ramach niniejszego postępowania nie sugeruje się, że przysługujące obecnie BY prawo do pobytu w Niemczech wynika z jakiegokolwiek porządku prawnego innego niż prawo Unii: BY korzysta z tego prawa ze względu na fakt, że jako obywatel rumuński może mieć pobyt i miejsce zamieszkania w tym państwie, nawet jeśli sytuacja wyglądała inaczej w chwili, gdy po raz pierwszy przeprowadził się do Niemiec w 2012 r.

78.

Rozumowanie, na jakie Irlandia powołuje się przywołując wydany przez Trybunał wyrok Lounes ( 71 ), a konkretnie jego pkt 55, w którym Trybunał orzekł, że „[…] państwo członkowskie nie może ograniczać skutków wynikających z posiadania obywatelstwa innego państwa członkowskiego, w szczególności praw, które prawo Unii łączy z posiadaniem tego obywatelstwa i które wynikają ze skorzystania przez tego obywatela ze swobody przemieszczania się”, wydaje się wynikać z przyjęcia założenia, iż skorzystanie z praw wynikających z art. 21 ust. 1 TFUE zawsze wiąże się z przekroczeniem granicy. Tymczasem jednak, jak wskazałem powyżej, niekoniecznie musi to mieć miejsce.

79.

W świetle tych rozważań jestem zdania, że art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, iż postanowienia te nie stoją na przeszkodzie powoływaniu się przez obywatela Unii na wynikające z nich prawa tylko dlatego, że uzyskał on obywatelstwo Unii dopiero po osiedleniu się w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, którego obywatelstwo uzyskał później, i w związku z tym nie skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się po uzyskaniu obywatelstwa Unii. Jeżeli, tak jak w niniejszej sprawie, prawo pobytu obywatela Unii w państwie członkowskim wynika z prawa Unii, to może on powoływać się na prawa zagwarantowane w art. 18 i 21 TFUE.

80.

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zmierza do ustalenia zakresu obowiązków państwa członkowskiego pochodzenia, w sytuacji gdy owo państwo zostało poinformowane o wniosku o ekstradycję dotyczącym obywatela tego państwa członkowskiego pochodzenia i skierowanym przez państwo trzecie do innego państwa członkowskiego. W szczególności powstaje pytanie, czy państwo członkowskie pochodzenia jest wówczas zobowiązane zwrócić się do wnioskującego o ekstradycję państwa trzeciego o przekazanie stosownych akt.

81.

Rządy wszystkich państw członkowskich, które przedstawiły uwagi w niniejszej sprawie, z wyjątkiem rządu greckiego, uważają, że państwo członkowskie pochodzenia nie jest w świetle prawa Unii zobowiązane do podjęcia jakichkolwiek działań. Takie stanowisko zajmuje również Komisja. Państwa członkowskie zgadzają się również co do tego, że państwo członkowskie pochodzenia, któremu przekazano wyłącznie informacje, jakie zgodnie z art. 12 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. musi zawierać wniosek o ekstradycję, nie dysponuje wystarczającymi informacjami pozwalającymi mu podjąć decyzję w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania. Zdaniem państw członkowskich oznacza to, że niemal niemożliwe jest podjęcie przez państwo członkowskie pochodzenia decyzji w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania.

82.

Pomijając punkty wprowadzające, które zawierają opis okoliczności faktycznych, w pewnym sensie uderzające jest to, że w wyroku Petruhhin nie przedstawiono – być może z wyjątkiem pkt 48 i 49 – zbyt wielu informacji na temat obowiązków i uprawnień państwa członkowskiego pochodzenia. W tych punktach omówiono kwestię spoczywającego na przyjmującym państwie członkowskim obowiązku wymiany informacji z państwem członkowskim pochodzenia; brak jest natomiast jakichkolwiek informacji na temat ewentualnych obowiązków państwa członkowskiego pochodzenia.

83.

Wydaje się zatem, że w wyroku w sprawie Petruhhin nie odniesiono się ani w sposób wyraźny, ani dorozumiany do żadnych obowiązków spoczywających na państwie członkowskim pochodzenia. W związku z tym analizowane w tym miejscu pytanie prejudycjalne zmusza nas do rozważenia kwestii tego, czy państwo członkowskie pochodzenia można zobowiązać do podjęcia tego rodzaju działań w świetle zasady stanowiącej sedno owego wyroku.

84.

Jak już wskazano powyżej, Trybunał orzekł w wyroku Petruhhin ( 72 ), że przyjmujące państwo członkowskie, którego wyjątek dotyczący obywatelstwa narusza art. 18 i 21 TFUE, jest zobowiązane, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy ustanowioną w art. 4 ust. 3 TUE, współpracować z państwem członkowskim pochodzenia.

85.

Sytuacja państwa członkowskiego pochodzenia jest jednak zgoła inna. Musi ono podjąć decyzję w przedmiocie przejęcia prowadzenia postępowania karnego przeciwko osobie, której dotyczy wniosek, będącej jego obywatelem. Jest to konieczne w celu spełnienia wymogów dotyczących treści europejskiego nakazu aresztowania ustanowionych w art. 8 ust. 1 lit. c)–f) decyzji ramowej 2002/584. Jedynym wymogiem o charakterze innym niż czysto formalny jest ten przewidziany w art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584, zgodnie z którym państwo członkowskie ma wydać krajowy nakaz aresztowania zgodnie z wymogami swojego prawa wewnętrznego.

86.

Oczywiście kwestia wszczęcia postępowania karnego należy w całości do prawa wewnętrznego każdego państwa członkowskiego, podobnie zresztą jak środki administracyjne i inne środki przyjmowane przez to państwo w celu ustalenia okoliczności faktycznych, w oparciu o które może ono podjąć taką decyzję. Ponieważ zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w sytuacjach objętych prawem Unii stosowne normy krajowe muszą być zgodne z prawem Unii, BY, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, nie może być z tej przyczyny dyskryminowany. Żaden z uczestników postępowania nie twierdzi jednak, że w ramach tej oceny Rumunia traktuje BY inaczej niż swoich (innych) obywateli, którzy nie skorzystali z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się; ponadto nic nie wskazuje na to, aby mogło tak być ( 73 ).

87.

W związku z tym, inaczej niż ma to miejsce w przypadku przyjmującego państwa członkowskiego, Rumunia nie znajduje się w sytuacji, w której zastosowanie przez nią przepisów krajowych stanowi wymagające uzasadnienia naruszenie art. 18 i 21 TFUE. Taki obowiązek po stronie państwa członkowskiego pochodzenia powstałby jednak w kontekście dyskryminacyjnych przepisów innego państwa członkowskiego, które będą skutkować naruszeniem swobody przemieszczania się obywateli Unii.

88.

Kilka państw członkowskich wypowiedziało się również na temat tego, czy może być tak, że do przekazania państwu członkowskiemu pochodzenia dodatkowych informacji nie będzie zobowiązane państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, oraz czy w tym celu państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, może być zobowiązane zwrócić się do państwa trzeciego o informacje, których państwo członkowskie pochodzenia potrzebuje od państwa, do którego skierowano wniosek, aby podjąć decyzję o przejęciu prowadzenia postępowania karnego. Uzyskane informacje powinny oczywiście zostać przekazane państwu członkowskiemu pochodzenia celem umożliwienia mu podjęcia takiej decyzji.

89.

W następstwie wydanego przez Trybunał wyroku Petruhhin Łotwa rzeczywiście zmieniła swoje prawo wewnętrzne, aby wykonać owo orzeczenie. Łotwa dodała do art. 704 Kriminālprocesa likums (kodeksu postępowania karnego) ( 74 ) ustęp 2 dotyczący przypadku, w którym występuje się o ekstradycję obywatela Unii. W takim przypadku prokurator powiadamia państwo, którego ścigany jest obywatelem, o możliwości wydania europejskiego nakazu aresztowania i wyznacza termin wydania takiego nakazu.

90.

Wielu uczestników postępowania utrzymywało, że Trybunał faktycznie rozstrzygnął już tę kwestię w wyroku Pisciotti. W tym wyroku Trybunał uznał, że w przypadku złożonego przez państwo trzecie wniosku o ekstradycję obywatela innego państwa członkowskiego wymogi ustanowione w art. 18 i 21 TFUE są spełnione, jeżeli państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, a które nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli, „umożliwiło właściwym organom państwa członkowskiego, którego ta osoba jest obywatelem, zażądanie przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo członkowskie nie przyjęło żadnego środka w tym względzie” przed ekstradycją takiej osoby ( 75 ).

91.

W sprawie Pisciotti obywatel włoski został zatrzymany w tranzycie na lotnisku we Frankfurcie na podstawie wniosku o ekstradycję skierowanego przez Stany Zjednoczone Ameryki do Republiki Federalnej Niemiec. W owej sprawie organy konsularne Włoch zostały jednak poinformowane o sytuacji R. Pisciottiego, zanim sądy niemieckie zarządziły ekstradycję, zaś władze włoskie nie wydały europejskiego nakazu aresztowania. W związku z tym Trybunał uznał, że obowiązki ustanowione w wyroku Petruhhin ( 76 ) zostały wykonane, ponieważ państwo członkowskie pochodzenia – w tym przypadku Włochy – było w pełni poinformowane o sprawie, zaś przyjmujące państwo członkowskie – w tym przypadku Niemcy – umożliwiło mu „zażądanie przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo członkowskie nie przyjęło żadnego środka w tym względzie” ( 77 ). Wydaje się, że tak zrozumiał ten wyrok również ustawodawca łotewski.

92.

Moim zdaniem wyrok Pisciotti ( 78 ) w mniejszym lub większym stopniu zawiera rozstrzygnięcie tej kwestii. Jak z niego wynika, zakres ustanowionego w wyroku Petruhhin ( 79 ) obowiązku spoczywającego na przyjmującym państwie członkowskim sprowadza się po prostu do umożliwienia państwu członkowskiemu pochodzenia podjęcia decyzji, czy zamierza się ono ubiegać o wydanie własnego obywatela i przeprowadzenie przeciwko niemu w tymże państwie członkowskim pochodzenia postępowania karnego za przestępstwa opisane we wniosku o ekstradycję wydanym przez państwo trzecie. W niniejszej sprawie wystarczyłoby zatem, aby Niemcy przekazały Rumunii wniosek złożony przez Ukrainę, tak aby odpowiednie organy ścigania w Rumunii mogły podjąć decyzję o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania w celu wydania BY z Niemiec na potrzeby przeprowadzenia postępowania karnego. W wyroku Pisciotti ( 80 ) jasno wskazano, że na Niemczech nie spoczywają w tym względzie żadne dodatkowe obowiązki.

93.

Z powyższego wynika moim zdaniem, że na pytanie drugie należy odpowiedzieć w ten sposób, iż na podstawie wyroku Petruhhin ani państwo członkowskie pochodzenia, ani przyjmujące państwo członkowskie nie są zobowiązane zwrócić się do państwa wnioskującego o przekazanie akt w celu zbadania możliwości przejęcia prowadzenia postępowania karnego.

94.

Poprzez pytanie trzecie sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy państwo członkowskie, do którego państwo trzecie wystąpiło z wnioskiem o ekstradycję obywatela Unii, jest zobowiązane, na podstawie wyroku Petruhhin, do tego, by odmówić zarządzenia ekstradycji tej osoby i samemu przejąć prowadzenie postępowania karnego, jeżeli prawo krajowe tego państwa członkowskiego przewiduje taką możliwość.

95.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydanie przyszłego orzeczenia sądowego, należy – przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, które zadaje Trybunałowi. W związku z tym jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia ( 81 ). To jednak do Trybunału należy zbadanie w razie potrzeby warunków, w jakich sąd krajowy przedstawił wniosek, w celu stwierdzenia swej właściwości, a zwłaszcza w celu ustalenia, czy wykładnia prawa Unii będąca przedmiotem danego wniosku pozostaje w związku ze stanem faktycznym i z przedmiotem postępowania głównego, tak by Trybunał nie był zmuszony do wydawania opinii o charakterze doradczym, dotyczących zagadnień ogólnych lub hipotetycznych ( 82 ).

96.

Sąd odsyłający powołuje się na § 7 ust. 2 pkt 2 niemieckiego kodeksu karnego i argumentuje, że zgodnie z tym uregulowaniem istniałaby możliwość uwzględnienia zakazu dyskryminacji, o którym mowa w art. 18 TFUE, w ten sposób, iż ekstradycję obywatela Unii do państwa trzeciego uznano by za niedopuszczalną, a prowadzenie postępowania karnego przejęłyby niemieckie organy ścigania. Niemniej jednak zdaniem rządu niemieckiego, który powołuje się na niedawne rozstrzygnięcie Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy) ( 83 ), właściwość sądów niemieckich w oparciu o § 7 ust. 2 pkt 2 niemieckiego kodeksu karnego ma jedynie charakter pomocniczy. Oznacza to, że sądy niemieckie są właściwe na mocy tego przepisu wyłącznie wówczas, gdy żadne obce państwo nie może lub nie chce przejąć prowadzenia postępowania karnego. Tak nie jest w tym przypadku, ponieważ Ukrainie w sposób wyraźny przysługuje jurysdykcja do przeprowadzenia postępowania karnego przeciwko BY, a ponadto chce ona skorzystać z tej jurysdykcji ( 84 ). W tych okolicznościach pytanie trzecie przedstawione przez sąd odsyłający wydaje się być pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu, a zatem niedopuszczalne.

97.

Należy oczywiście przypomnieć, że zadaniem Trybunału nie jest wypowiadanie się co do wykładni i stosowania przepisów krajowych. Do Trybunału należy natomiast, w ramach podziału kompetencji pomiędzy sądami Unii i sądami krajowe, uwzględnienie kontekstu faktycznego i prawnego, w który wpisują się pytania prejudycjalne, w sposób, w jaki został on określony przez sąd odsyłający ( 85 ).

98.

Z uwagi na fakt, że strony wydają się nie zgadzać co do tej kwestii ( 86 ), a z założenia, na jakim opiera się pytanie trzecie, wynika, iż sąd odsyłający nie poczynił, przynajmniej na razie, żadnych innych ustaleń, kwestii tej nie można uznać za w sposób oczywisty pozbawioną znaczenia dla sprawy. Należy zatem zbadać pytanie trzecie z uwzględnieniem określonego przez sąd odsyłający kontekstu prawnego czy też raczej tego, który leży u podstaw poczynionego odesłania.

99.

Jak już zauważyłem, w wyroku Petruhhin Trybunał przyjął następujące podstawowe założenie: państwo członkowskie, co do zasady, nie jest właściwe do orzekania, jeśli przestępstwo nie zostało popełnione na jego terytorium, jeśli sprawcą przestępstwa nie jest jego obywatel lub jeśli pokrzywdzonym domniemanym przestępstwem nie jest obywatel owego państwa członkowskiego ( 87 ). Wyszedłszy z tego założenia Trybunał uznał, że w sytuacji braku ekstradycji bezkarności można zapobiec, jeżeli państwo członkowskie pochodzenia jest właściwe, zgodnie ze swym prawem krajowym, do prowadzenia przeciwko ściganemu postępowania karnego związanego z czynami popełnionymi poza jego terytorium. Trybunał miał tutaj na uwadze sytuację występującą w wielu państwach członkowskich, w których prawo krajowe nie zezwala na ekstradycję własnych obywateli.

100.

Inaczej niż ma to miejsce w niniejszej sprawie, jeśliby przyjąć zaproponowaną przez sąd odsyłający wykładnię § 7 ust. 2 pkt 2 niemieckiego kodeksu karnego, w okolicznościach opisanych w wyroku Petruhhin prawo łotewskie nie przewidywało jurysdykcji eksterytorialnej w przypadkach, w których ani sprawca, ani pokrzywdzony nie byli obywatelami łotewskimi lub – w tym pierwszym przypadku – posiadaczami zezwolenia na pobyt stały na Łotwie. W tym kontekście Trybunał podjął jednak wysiłki w celu zapewnienia równego traktowania osobie, która skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się w obrębie Unii, w sytuacji, w której w przyjmującym państwie członkowskim obowiązywała norma sprzeciwiająca się ekstradycji jego własnych obywateli do państw trzecich. Jak już wskazałem, rozwiązanie tego problemu polegało na poinformowaniu organów państwa członkowskiego pochodzenia o złożonym wniosku oraz na umożliwieniu temu państwu, w razie potrzeby, wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu doprowadzenia do wydania osoby, której dotyczy wniosek, z myślą o przeprowadzeniu przeciwko niej postępowania karnego w jej państwie członkowskim pochodzenia. Takie są granice obowiązku ciążącego na przyjmującym państwie członkowskim, a podjęcie przez nie takich działań pozwala mu zapewnić równość w rozumieniu wyroku Petruhhin.

101.

W tym względzie podzielam przedstawione na rozprawie argumenty Komisji, zgodnie z którymi w wyroku Petruhhin Trybunał zaproponował nowatorskie podejście do kwestii równego traktowania w tym kontekście oraz nałożył na przyjmujące państwo członkowskie, które nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli, pewien ograniczony zbiór obowiązków. Służy to interesowi pewności prawa, która ma ogromne znaczenie dla podmiotów w sferze prawa karnego. Moim zdaniem w świetle prawa Unii na przyjmującym państwie członkowskim nie spoczywa żaden dalej idący obowiązek. W szczególności stwierdzenie, że przyjmujące państwo członkowskie powinno automatycznie odmówić ekstradycji obywatela Unii pochodzącego z innego państwa członkowskiego oraz samemu przejąć prowadzenie postępowania karnego, miałoby – powtórzmy to raz jeszcze – bardzo ograniczający charakter, co kłóciłoby się z zasadą ogólnej niezależności i autonomii organów ścigania przyjmującego państwa członkowskiego.

102.

W wyroku Petruhhin Trybunał nie wziął pod uwagę innych, mniej restrykcyjnych niż ekstradycja środków, które przyjmujące państwo członkowskie mogłoby być zobowiązane podjąć w celu wykonania swoich obowiązków wynikających z art. 18 i 21 TFUE.

103.

Trybunał nie po raz pierwszy mierzy się z analizowanym w tym miejscu przepisem niemieckim oraz z logiką, zgodnie z którą państwo członkowskie powinno, jeśli przysługuje mu właściwość w tym przedmiocie, przejąć prowadzenie postępowania karnego przeciwko obywatelowi innego państwa członkowskiego, co miałoby stanowić środek mniej restrykcyjny aniżeli ekstradycja do państwa trzeciego. U podstaw leży tutaj oczywiście założenie, że owo państwo członkowskie nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli, ponieważ wszelkie ograniczenia ekstradycji w świetle prawa Unii wynikają właśnie z tej zasady, a nie z prawa nierozerwalnie związanego z obywatelstwem Unii.

104.

Można zauważyć, że w postępowaniu zakończonym wydaniem wyroku Pisciotti ( 88 ) strona powodowa w postępowaniu głównym również podniosła ten argument. W tym względzie rzecznik generalny Y. Bot nawiązał do przestawionych przez rząd niemiecki wyjaśnień, z których wynikało, że § 7 ust. 2 niemieckiego kodeksu karnego nie miał zastosowania, ponieważ jeden ze stawianych przez ten przepis warunków, mianowicie warunek, by zrealizowanie żądanej ekstradycji nie było możliwe, nie został spełniony ( 89 ). Z kolei Trybunał zwrócił uwagę, że „należ[ało] jedynie rozpatrzyć, czy Republika Federalna Niemiec mogła działać w odniesieniu do R. Pisciottiego w sposób naruszający w mniejszym stopniu wykonywanie przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się – rozpatrując, czy nie należało go raczej przekazać do Republiki Włoskiej niż przeprowadzać jego ekstradycję do Stanów Zjednoczonych Ameryki” ( 90 ).

105.

Ponadto nakazywanie państwu członkowskiemu przejęcia prowadzenia postępowania karnego przeciwko cudzoziemcowi w miejsce jego ekstradycji byłoby w wielu przypadkach sprzeczne ze zobowiązaniami wynikającymi dla tego państwa z umów międzynarodowych o ekstradycji. Zgodnie z art. 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. umawiające się państwo może odmówić wydania własnych obywateli, o ile – na wniosek państwa wzywającego – przekaże sprawę właściwym organom w celu wszczęcia, w stosownych wypadkach, postępowania karnego. Nie istnieje żadne analogiczne postanowienie regulujące sytuację, w której umawiające się państwo przejmuje prowadzenie postępowania karnego przeciwko cudzoziemcowi. Jak zostało to podniesione przez szereg uczestników postępowania w niniejszej sprawie, międzynarodowa pomoc prawna w sprawach karnych, w szczególności w dziedzinie ekstradycji, jest pochodną zaufania pomiędzy poszczególnymi umawiającymi się stronami. Kolejne ograniczenie dopuszczalności ekstradycji osób podejrzewanych o popełnienie przestępstwa mogłoby zniechęcić inne umawiające się państwa do zawierania umów z państwami członkowskimi Unii. Taka sytuacja nie może z kolei leżeć w interesie Unii, której członkowie, jak to jasno wynika z motywów Traktatu o Unii Europejskiej, są „zdecydowani ułatwić swobodny przepływ osób, przy zapewnieniu bezpieczeństwa swym narodom, poprzez ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości […]”.

106.

W każdym razie tytułem podsumowania całego tego długiego wywodu wystarczy stwierdzić w odpowiedzi na pytanie trzecie, że wyrok Petruhhin w istocie nie nakłada na państwo, do którego skierowano wniosek, obowiązku przejęcia prowadzenia postępowania karnego przeciwko cudzoziemcowi, którego dotyczy wniosek o ekstradycję złożony przez państwo trzecie.

107.

Podsumowując, stwierdzam zatem, co następuje:

Wydany przez Trybunał wyrok z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin (C‑182/15, EU:C:2016:630) nie stanowi, z całym należnym szacunkiem, prawidłowego rozstrzygnięcia i nie powinien być stosowany przez Trybunał. Z praktyki i doświadczenia wynika, że obywatel państwa członkowskiego, które nie dokonuje ekstradycji własnych obywateli, i obywatele innych państw członkowskich nie znajdują się w rzeczywistości w porównywalnej sytuacji dla potrzeb stosowania art. 18 TFUE. Praktyczne problemy związane z ewentualną bezkarnością są dodatkowo pogłębiane przez brak odpowiedniej struktury normatywnej na szczeblu Unii. Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej powody, proponuję zatem, aby Trybunał odstąpił od stosowania wyroku Petruhhin.

108.

Niezależnie od tego, czy Trybunał przychyli się do dokonanej przeze mnie analizy, doszedłem do wniosku, że Trybunał powinien odpowiedzieć na pytania przedstawione przez Kammergericht Berlin (wyższy sąd krajowy w Berlinie, Niemcy) w następujący sposób: