–

w imieniu OC i in. – F. Capelli, F.S. Marini i U. Corea, avvocati,

–

w imieniu Banca d’Italia – D. La Licata, M. Perassi i R. D’Ambrosio, avvocati,

–

w imieniu Banca Popolare di Sondrio ScpA – G. Tanzarella, M.A. Sandulli, P. Mondini i C. Tanzarella, avvocati,

–

w imieniu Unione di Banche Italiane – Ubi Banca SpA – G. Lombardi i G. de Vergottini, avvocati,

–

w imieniu Amber Capital Italia SGR SpA i Amber Capital UK LLP – G. Sciacca i P. Cardellicchio, avvocati,

–

w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierali P. Gentili i G.M. De Socio, avvocati dello Stato,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – V. Di Bucci, H. Krämer i A. Steiblytė, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3, art. 63 i nast. oraz art. 107 i nast. TFUE, art. 16 i 17 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), art. 29 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. 2013, L 176, s. 1), art. 6 ust. 4 rozporządzenia Rady (UE) nr 1024/2013 z dnia 15 października 2013 r. powierzającego Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi (Dz.U. 2013, L 287, s. 63), a także art. 10 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 241/2014 z dnia 7 stycznia 2014 r. uzupełniającego rozporządzenie nr 575/2013 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących wymogów w zakresie funduszy własnych obowiązujących instytucje (Dz.U. 2014, L 74, s. 8).

2

Wniosek ten został złożony w ramach trzech sporów, przy czym pierwszy z nich istnieje pomiędzy OC i in. a Banca d’Italia (bankiem Włoch) i Presidenza del Consiglio dei Ministri (prezydium rady ministrów, Włochy), drugi – pomiędzy Associazione Difesa Utenti Servizi Bancari Finanziari Postali Assicurativi – Adusbef, Federazione Nazionale di Consumatori ed Utenti – Federconsumatori oraz PB i in. a bankiem Włoch, prezydium rady ministrów i Ministero dell’Economia e delle Finanze (ministerstwem gospodarki i finansów, Włochy), zaś trzeci – pomiędzy QA i in. a bankiem Włoch w przedmiocie aktów przyjętych przez bank Włoch w ramach wykonywanych przez niego zadań nadzoru ostrożnościowego nad włoskimi bankami spółdzielczymi.

3

Zgodnie z motywem 7 rozporządzenia nr 575/2013:

„Niniejsze rozporządzenie powinno między innymi zawierać wymogi ostrożnościowe dla instytucji ściśle dotyczące funkcjonowania rynków usług bankowych i finansowych oraz służące zapewnieniu stabilności finansowej podmiotów gospodarczych na tych rynkach, a także wysokiego poziomu ochrony inwestorów i deponentów. […]”.

4

Zgodnie z art. 1 akapit pierwszy tego rozporządzenia ustanawia się w nim jednolity zbiór przepisów dotyczących ogólnych wymogów ostrożnościowych, których instytucje objęte nadzorem w ramach dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającej dyrektywę 2002/87/WE i uchylającej dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz.U. 2013, L 176, s. 338) muszą przestrzegać w odniesieniu do wymogów w zakresie funduszy własnych, wymogów ograniczających duże ekspozycje, wymogów dotyczących płynności, obowiązków sprawozdawczych, dźwigni finansowej oraz wymogów dotyczących podawania informacji do wiadomości publicznej.

5

Stosownie do art. 26 ust. 1 akapit pierwszy lit. a) wspomnianego rozporządzenia instrumenty kapitałowe stanowią pozycje kapitału podstawowego Tier I instytucji, o ile zostały spełnione warunki określone w art. 28 lub, w stosownych przypadkach, w art. 29 tego rozporządzenia.

6

Artykuł 28 rozporządzenia nr 575/2013, zatytułowany „Instrumenty w kapitale podstawowym Tier I”, stanowi w ust. 1:

„1.   Instrumenty kapitałowe kwalifikują się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I wyłącznie wtedy, gdy są spełnione wszystkie wskazane poniżej warunki:

[…]

[…]”.

7

Artykuł 29 tego rozporządzenia, zatytułowany „Instrumenty kapitałowe emitowane przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje”, stanowi:

„1.   Instrumenty kapitałowe emitowane przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje kwalifikują się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I wyłącznie wtedy, gdy spełnione są warunki określone w art. 28, z uwzględnieniem zmian wynikających z zastosowania niniejszego artykułu.

2.   Wykup instrumentów kapitałowych spełnia następujące warunki:

[…]

6.   [Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB)] opracowuje projekt regulacyjnych standardów technicznych w celu określenia charakteru ograniczeń wykupu koniecznych w przypadku, gdy na mocy mającego zastosowanie prawa krajowego instytucja nie może odmówić wykupu instrumentów funduszy własnych.

[…]

Komisja jest uprawniona do przyjmowania regulacyjnych standardów technicznych, o których mowa w akapicie pierwszym, zgodnie z art. 10–14 rozporządzenia [Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE (Dz.U. 2010, L 331, s. 12)]”.

8

Artykuł 30 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Konsekwencje zaprzestania spełniania warunków obowiązujących w odniesieniu do instrumentów w kapitale podstawowym Tier I”, ma następujące brzmienie:

„W przypadku instrumentu w kapitale podstawowym Tier [I], jeżeli warunki określone w art. 28 lub, w stosownych przypadkach, w art. 29 przestaną być spełniane, zastosowanie ma, co następuje:

9

Zgodnie z art. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 1024/2013 rozporządzenie to powierza Europejskiemu Bankowi Centralnemu (EBC) szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi, aby przyczynić się do bezpieczeństwa i dobrej kondycji instytucji kredytowych oraz stabilności systemu finansowego w ramach Unii Europejskiej i każdego państwa członkowskiego, w pełni i z należytą starannością uwzględniając jedność i integralność rynku wewnętrznego w oparciu o równe traktowanie instytucji kredytowych w celu zapobieżenia arbitrażowi regulacyjnemu.

10

Stosownie do art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia EBC wykonuje swoje zadania w ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego (JMN), w którego skład wchodzą EBC i właściwe organy krajowe, oraz odpowiada za skuteczne i spójne funkcjonowanie tego mechanizmu.

11

Artykuł 6 ust. 4 wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„Jeśli chodzi o zadania określone w art. 4, z wyjątkiem ust. 1 lit. a) i c), EBC ma obowiązki określone w ust. 5 niniejszego artykułu, a właściwe organy krajowe mają obowiązki określone w ust. 6 niniejszego artykułu, w ramach i z zastrzeżeniem procedur, o których mowa w ust. 7 niniejszego artykułu, w odniesieniu do nadzoru nad następującymi instytucjami kredytowymi, finansowymi spółkami holdingowymi lub finansowymi spółkami holdingowymi o działalności mieszanej, lub mającymi siedzibę w uczestniczących państwach członkowskich oddziałami instytucji kredytowych, które mają siedzibę w nieuczestniczących państwach członkowskich:

W odniesieniu do akapitu pierwszego powyżej instytucji kredytowej lub finansowej spółki holdingowej lub finansowej spółki holdingowej o działalności mieszanej nie uznaje się za mniej istotną – chyba że znajduje to uzasadnienie w szczególnych okolicznościach, które należy sprecyzować w metodologii – o ile spełniony jest dowolny z poniższych warunków:

EBC może również z własnej inicjatywy uznać daną instytucję za instytucję o istotnym znaczeniu, jeżeli ustanowiła ona bankowe jednostki zależne w co najmniej dwóch uczestniczących państwach członkowskich, a transgraniczne aktywa lub pasywa tej instytucji stanowią istotną część jej całkowitych aktywów lub pasywów, z zastrzeżeniem warunków określonych w metodologii.

Tych [instytucji], dla których publiczna pomoc finansowa była wnioskowana lub otrzymana bezpośrednio z [Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej (EISF)] lub [Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS)], nie uznaje się za mniej istotne.

Niezależnie od przepisów poprzednich akapitów EBC wykonuje zadania powierzone mu na mocy niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do trzech najistotniejszych instytucji kredytowych w każdym z uczestniczących państw członkowskich, chyba że szczególne okoliczności uzasadniają odmienne postępowanie”.

12

Motyw 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 ma następujące brzmienie:

„Aby móc stosować przepisy w zakresie funduszy własnych w odniesieniu do towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielni, instytucji oszczędnościowych i podobnych instytucji, należy odpowiednio uwzględnić specyfikę takich instytucji. Należy wprowadzić przepisy służące m.in. zapewnieniu takim instytucjom możliwości ograniczania, w stosownych przypadkach, wykupu ich instrumentów kapitałowych. Dlatego też w przypadku gdy na mocy mającego zastosowanie prawa krajowego odmowa wykupu instrumentów jest zabroniona w odniesieniu do tych rodzajów instytucji, konieczne jest, aby przepisy regulujące te instrumenty dawały instytucji możliwość odroczenia ich wykupu i ograniczenia kwoty podlegającej wykupowi. […]”.

13

Artykuł 1 tego rozporządzenia stanowi:

„W niniejszym rozporządzeniu ustanawia się przepisy dotyczące:

[…]

[…]”.

14

Artykuł 10 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Ograniczenia wykupu instrumentów kapitałowych emitowanych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, instytucje oszczędnościowe, spółdzielnie i podobne instytucje nakładane do celów art. 29 ust. 2 lit. b) i art. 78 ust. 3 rozporządzenia […] nr 575/2013”, ma następujące brzmienie:

„1.   Instytucja może emitować instrumenty w kapitale podstawowym Tier I z opcją wykupu wyłącznie w przypadku, gdy jest to przewidziane w mającym zastosowanie prawie krajowym.

2.   Zdolność instytucji do ograniczenia wykupu na mocy przepisów regulujących instrumenty kapitałowe ustanowionych w art. 29 ust. 2 lit. b) i art. 78 ust. 3 rozporządzenia […] nr 575/2013 obejmuje zarówno prawo do odroczenia wykupu, jak i prawo do ograniczenia kwoty, która ma zostać wykupiona. Zgodnie z ust. 3 instytucja jest uprawniona do odroczenia wykupu lub ograniczenia jego kwoty na czas nieokreślony.

3.   Instytucja określa zakres ograniczeń wykupu przewidzianych w przepisach regulujących funkcjonowanie instrumentów w dowolnym momencie w oparciu o ocenę sytuacji, w jakiej znajduje się instytucja pod względem ostrożnościowym, zwracając uwagę w szczególności na następujące kwestie:

15

Artykuł 28 ust. 2ter decreto legislativo n. 385 – Testo unico delle leggi in materia bancaria e creditizia (dekretu ustawodawczego nr 385 – tekst jednolity ustaw w dziedzinie bankowości i kredytów) z dnia 1 września 1993 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 230 z dnia 30 września 1993 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie w postępowaniu głównym (zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 385/1993”), stanowi:

„W bankach spółdzielczych […] prawo do wykupu akcji w przypadku wystąpienia, w tym wskutek przekształcenia, śmierci lub wykluczenia wspólnika jest ograniczone zgodnie z postanowieniami banku Włoch, również w drodze odstępstwa od przepisów ustawowych, jeżeli jest to konieczne, aby zapewnić możliwość ujęcia akcji w kapitale regulacyjnym Tier I banku. Dla tych samych celów bank Włoch może ograniczyć prawo do wykupu innych wyemitowanych instrumentów kapitałowych”.

16

Artykuł 29 dekretu ustawodawczego nr 385/1993 stanowi:

„1.   Banki spółdzielcze są tworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością.

2.   Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 2 EUR.

2bis   Aktywa banku spółdzielczego nie mogą przekroczyć kwoty 8 mld EUR. Jeżeli bank jest jednostką dominującą grupy bankowej, limit ustala się na poziomie skonsolidowanym.

2ter   W przypadku przekroczenia limitu, o którym mowa w ust. 2bis, organ zarządzający zwołuje zgromadzenie w celu podjęcia odpowiednich środków. Jeżeli w ciągu jednego roku od przekroczenia limitu stan aktywów nie zostanie zmniejszony poniżej progu ani nie zostanie podjęta uchwała o przekształceniu banku w spółkę akcyjną […] lub o jego likwidacji, bank Włoch, biorąc pod uwagę okoliczności i zakres przekroczenia, może wydać zakaz dokonywania nowych transakcji […] lub podjąć środki przewidziane w tytule IV rozdział I sekcja I lub zaproponować [EBC] uchylenie zezwolenia na prowadzenie działalności bankowej, a ministerstwu gospodarki i finansów – przymusową likwidację. Nie narusza to powierzonych bankowi Włoch na mocy niniejszego dekretu ustawodawczego uprawnień do podejmowania działań i nakładania sankcji.

2quater   Bank Włoch określa przepisy wykonawcze do niniejszego artykułu.

[…]”.

17

Artykuł 1 ust. 2 decreto-legge n. 3, recante „Misure urgenti per il sistema bancario e gli investimenti” (dekretu z mocą ustawy nr 3 w sprawie „Pilnych środków dla systemu bankowego i inwestycji”), z dnia 24 stycznia 2015 r. (GURI nr 19 z dnia 24 stycznia 2015 r.), przekształconego w ustawę, ze zmianami, przez legge n. 33 (ustawę nr 33) z dnia 24 marca 2015 r. (GURI nr 70 z dnia 25 marca 2015 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie w postępowaniu głównym (zwanego dalej „dekretem z mocą ustawy nr 3/2015”), stanowi:

„W ramach pierwszego zastosowania niniejszego dekretu banki spółdzielcze, które mają zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej w chwili wejścia w życie niniejszego dekretu, dostosują się do przepisów art. 29 ust. 2bis i 2ter [dekretu ustawodawczego nr 385/1993], wprowadzonych na mocy niniejszego artykułu, w terminie 18 miesięcy od daty wejścia w życie przepisów wykonawczych przyjętych przez bank Włoch zgodnie z art. 29”.

18

Decreto-legge n. 91 (dekret z mocą ustawy nr 91) z dnia 25 lipca 2018 r. (GURI nr 171 z dnia 25 lipca 2018 r.), przekształcony przez legge n. 108 (ustawę nr 108) z dnia 21 września 2018 r. (GURI nr 220 z dnia 21 września 2018 r.), przedłużył 18-miesięczny termin przewidziany w art. 1 ust. 2 dekretu z mocą ustawy nr 3/2015 do dnia 31 grudnia 2018 r.

19

Bank Włoch w drodze dziewiątej aktualizacji z dnia 9 czerwca 2015 r. okólnika nr 285 z dnia 17 grudnia 2013 r., zatytułowanego „Przepisy dotyczące nadzoru nad bankami”, (zwanej dalej „dziewiątą aktualizacją okólnika nr 285”) wdrożył art. 28 i 29 dekretu ustawodawczego nr 385/1993.

20

Dziewiąta aktualizacja okólnika nr 285, na podstawie art. 28 ust. 2ter dekretu ustawodawczego nr 385/1993, przewiduje w szczególności, że statut banku spółdzielczego i spółdzielczego banku kredytowego przyznaje organowi pełniącemu funkcję nadzoru strategicznego, na wniosek organu pełniącego funkcję zarządczą, po zapoznaniu się z opinią organu pełniącego funkcję kontrolną, uprawnienie do ograniczenia lub odroczenia, w całości lub w części i bez ograniczenia czasowego, wykupu akcji oraz innych instrumentów kapitałowych wspólnika w przypadku jego wystąpienia (w tym w razie przekształcenia banku), wykluczenia lub śmierci.

21

W postanowieniu odsyłającym wskazano, że wszystkie włoskie banki spółdzielcze, z wyjątkiem dwóch, zastosowały się do powyższych przepisów prawa włoskiego.

22

Skarżący w postępowaniu głównym wnieśli trzy odrębne skargi na akty banku Włoch, w szczególności na dziewiątą aktualizację okólnika nr 285, do Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalnego sądu administracyjnego dla Lacjum, Włochy), który oddalił je wyrokami nr 6548/2016, 6544/2016 i 6540/2016.

23

Skarżący w postępowaniu głównym wnieśli od tych wyroków środki zaskarżenia do sądu odsyłającego, tj. Consiglio di Stato (rady stanu, Włochy), który wydał postanowienia zawieszające skutki dziewiątej aktualizacji okólnika nr 285 i zadał pytania dotyczące zgodności dekretu z mocą ustawy nr 3/2015 z konstytucją.

24

Wyrokiem nr 99/2018 Corte costituzionale (trybunał konstytucyjny, Włochy) stwierdził bezzasadność owych pytań.

25

Po podjęciu postępowania przed sądem odsyłającym sąd ten postanowieniem nr 3645/2018 przedłużył uprzednio zarządzone zawieszenia do dnia wydania wyroku rozstrzygającego spór co do istoty, z wyjątkiem zawieszenia dotyczącego 18-miesięcznego terminu przewidzianego w art. 1 ust. 2 dekretu z mocą ustawy nr 3/2015, który został już ustawowo przedłużony do dnia 31 grudnia 2018 r.

26

W tych okolicznościach Consiglio di Stato (rada stanu) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

27

Sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o rozpoznanie niniejszej sprawy w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

28

Wniosek ten został oddalony postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 18 stycznia 2019 r., Adusbef i in. (C‑686/18, niepublikowanym, EU:C:2019:68).

29

Unione di Banche Italiane – Ubi Banca SpA uważa, że ze względu na to, iż rozpatrywany wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony po orzeczeniu przez Corte costituzionale (trybunał konstytucyjny), że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym jest zgodne z włoską konstytucją, istnieje ryzyko niezgodności między postępowaniem krajowym przed Corte costituzionale (trybunałem konstytucyjnym) a wspomnianym wnioskiem, wskutek czego wniosek ten jest w całości niedopuszczalny.

30

W tym względzie należy przypomnieć, że funkcjonowanie systemu współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi ustanowionego w art. 267 TFUE oraz zasada pierwszeństwa prawa Unii wymagają, aby sąd krajowy miał swobodę zwrócenia się do Trybunału z każdym pytaniem prejudycjalnym, jakie uważa za niezbędne, i to na każdym etapie postępowania uznanym przez niego za właściwy, nawet po zakończeniu postępowania wpadkowego w sprawie kontroli zgodności z konstytucją (wyroki: z dnia 22 czerwca 2010 r., Melki i Abdeli, C‑188/10 i C‑189/10, EU:C:2010:363, pkt 52; a także z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 22).

31

Skuteczność prawa Unii byłaby bowiem zagrożona, a effet utile art. 267 TFUE osłabiony, gdyby ze względu na postępowanie w sprawie kontroli zgodności z konstytucją sąd krajowy nie mógł zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi i bezpośrednio nadać prawu Unii zastosowania zgodnego z decyzją lub orzecznictwem Trybunału (wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 23).

32

Na Consiglio di Stato (radzie stanu) jako sądzie najwyższym ciąży wręcz obowiązek, zgodnie z art. 267 akapit trzeci TFUE, zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w razie stwierdzenia, że meritum sporu obejmuje kwestię wchodzącą w zakres art. 267 akapit pierwszy TFUE, nawet jeśli w ramach tego sporu istnieje możliwość zwrócenia się do trybunału konstytucyjnego danego państwa członkowskiego o zbadanie zgodności przepisów krajowych z konstytucją (zob. analogicznie wyrok z dnia 15 stycznia 2013 r., Križan i in., C‑416/10, EU:C:2013:8, pkt 72).

33

W związku z tym okoliczność, że Corte costituzionale (trybunał konstytucyjny) wypowiedział się w przedmiocie zgodności uregulowania krajowego rozpatrywanego w postępowaniu głównym z postanowieniami włoskiej konstytucji, nie ma żadnego wpływu na wspomniany obowiązek zwrócenia się do Trybunału z pytaniami dotyczącymi wykładni lub ważności prawa Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Global Starnet, C‑322/16, EU:C:2017:985, pkt 25).

34

Wynika z tego, że nie można stwierdzić niedopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w oparciu o tę okoliczność.

35

Ponadto bank Włoch, Unione di Banche Italiane – Ubi Banca, Banca Popolare di Milano, Amber Capital Italia SGR SpA, Amber Capital UK LLP, rząd włoski i Komisja Europejska podnoszą, że pytania prejudycjalne są w całości lub w części niedopuszczalne ze względu na to, że informacje przedstawione przez sąd odsyłający są niewystarczające, a wspomniane pytania nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.

36

Co się tyczy informacji, jakie powinny zostać zawarte w każdym wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, należy przypomnieć, że – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem – w ramach współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi ustanowionej w art. 267 TFUE konieczność dokonania użytecznej dla sądu krajowego wykładni prawa Unii wymaga, aby sąd ten określił ramy faktyczne i prawne stawianych pytań lub przynajmniej wyjaśnił założenia faktyczne, na których pytania te są oparte. Trybunał jest bowiem jedynie uprawniony do orzekania w przedmiocie wykładni aktu prawa Unii na podstawie okoliczności faktycznych, które zostały mu wskazane przez sąd krajowy (postanowienia: z dnia 5 października 2017 r., OJ, C‑321/17, niepublikowane, EU:C:2017:741, pkt 12; a także z dnia 5 czerwca 2019 r., Wilo Salmson France, C‑10/19, niepublikowane, EU:C:2019:464, pkt 12).

37

Trybunał podkreśla również znaczenie wskazania przez sąd krajowy dokładnych powodów, dla których powziął on wątpliwości w przedmiocie wykładni prawa Unii i uznał za konieczne postawienie pytań prejudycjalnych Trybunałowi. Trybunał orzekł już, że niezbędne jest, aby sąd krajowy przedstawił w postanowieniu odsyłającym minimalne chociażby wyjaśnienie powodów odnośnie do wyboru przepisów prawa Unii, o których wykładnię wnosi, a także odnośnie do związku, jaki ustalił on pomiędzy tymi przepisami a uregulowaniem krajowym mającym zastosowanie do rozpoznawanego przez niego sporu (postanowienia: z dnia 12 maja 2016 r., Security Service i in., od C‑692/15 do C‑694/15, EU:C:2016:344, pkt 20; a także z dnia 5 czerwca 2019 r., Wilo Salmson France, C‑10/19, niepublikowane, EU:C:2019:464, pkt 13).

38

Owe wymogi dotyczące treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym są wyraźnie określone w art. 94 regulaminu postępowania, z którym w ramach współpracy ustanowionej w art. 267 TFUE sąd odsyłający powinien być zapoznany i którego powinien skrupulatnie przestrzegać (postanowienia: z dnia 12 maja 2016 r., Security Service i in., od C‑692/15 do C‑694/15, EU:C:2016:344, pkt 18; z dnia 5 czerwca 2019 r., Wilo Salmson France, C‑10/19, niepublikowane, EU:C:2019:464, pkt 14; a także z dnia 7 listopada 2019 r., P.J., C‑513/19, niepublikowane, EU:C:2019:953, pkt 15). Są one również ujęte w pkt 15 zaleceń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dla sądów krajowych dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2019, C 380, s. 1).

39

Wreszcie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem należy odmówić wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o które wystąpił sąd krajowy, w wypadku gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu w postępowaniu głównym (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Apple, C‑421/13, EU:C:2014:2070, pkt 30; a także postanowienie z dnia 17 stycznia 2019 r., Cipollone, C‑600/17, niepublikowane, EU:C:2019:29, pkt 21).

40

Dopuszczalność rozpatrywanego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy zbadać w świetle wszystkich powyższych wymogów.

41

Poprzez pierwszą część pytania pierwszego sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 29 rozporządzenia nr 575/2013, art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 oraz art. 16 i 17 karty, w związku z art. 6 ust. 4 rozporządzenia nr 1024/2013, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu ustanawiającemu próg aktywów na poziomie 8 mld EUR, powyżej którego banki spółdzielcze utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne.

42

Artykuł 6 rozporządzenia nr 1024/2013 określa szczegółowe zasady wykonywania w ramach JMN, w którego skład wchodzą EBC i właściwe organy krajowe, zadań powierzonych EBC na mocy tego rozporządzenia w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi.

43

W tym kontekście ów art. 6 ust. 4 przewiduje zasadniczo kryteria pozwalające określić przypadki, w których zadania te są wykonywane wyłącznie przez EBC, oraz przypadki, w których właściwe organy krajowe wspierają EBC w wykonywaniu owych zadań poprzez zdecentralizowane wykonywanie niektórych z nich w odniesieniu do mniej istotnych instytucji kredytowych w rozumieniu akapitu pierwszego wspomnianego art. 6 ust. 4 (zob. podobnie wyrok z dnia 8 maja 2019 r., Landeskreditbank Baden-Württemberg/EBC, C‑450/17 P, EU:C:2019:372, pkt 41).

44

Artykuł 6 ust. 4 rozporządzenia nr 1024/2013 nie ustanawia żadnego progu aktywów, powyżej którego banki spółdzielcze mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów lub postawić się w stan likwidacji. Przepis ten nie wymaga ani nie wyklucza ustanowienia takiego progu.

45

Próg na poziomie 30 mld EUR ustanowiony w akapicie drugim ppkt (i) owego art. 6 ust. 4 jest jednym z określonych w tym przepisie warunków służących identyfikacji instytucji kredytowych, których nie należy uznawać za mniej istotne dla celów stosowania wspomnianego art. 6 ust. 4.

46

W związku z tym art. 6 ust. 4 rozporządzenia nr 1024/2013 nie ma żadnego związku z progiem aktywów na poziomie 8 mld EUR ustanowionym w uregulowaniu krajowym rozpatrywanym w postępowaniu głównym.

47

Związku z owym progiem nie mają również art. 29 rozporządzenia nr 575/2013 ani art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014.

48

Otóż owe przepisy, określające – w ramach uregulowania dotyczącego wymogów ostrożnościowych ustanowionego we wspomnianych rozporządzeniach w odniesieniu do funduszy własnych – warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby instrumenty kapitałowe emitowane przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I, nie ustanawiają progu aktywów, powyżej którego owe podmioty i instytucje mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów lub postawić się w stan likwidacji. Przepisy te nie wymagają od państw członkowskich ustanowienia takiego progu ani im tego nie uniemożliwiają.

49

W tych okolicznościach, skoro art. 6 ust. 4 rozporządzenia nr 1024/2013, art. 29 rozporządzenia nr 575/2013 ani art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 nie mają żadnego związku z progiem aktywów ustanowionym w uregulowaniu rozpatrywanym w postępowaniu głównym, wykładnia tych przepisów jest w sposób oczywisty pozbawiona znaczenia.

50

Ponadto sąd odsyłający nie wyjaśnia ani powodów, dla których taka wykładnia miałaby jego zdaniem znaczenie dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu, ani związku, jaki ustalił on pomiędzy owymi przepisami a wspomnianym uregulowaniem.

51

Co się tyczy wniosku o wykładnię art. 16 i 17 karty, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 51 ust. 1 karty jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii.

52

Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że pojęcie „stosowania prawa Unii” w rozumieniu art. 51 karty wymaga istnienia powiązania między aktem prawa Unii a danym środkiem krajowym, które wykracza poza bliskość odnośnych dziedzin lub pośredni wpływ jednej dziedziny na drugą (wyroki: z dnia 6 marca 2014 r., Siragusa, C‑206/13, EU:C:2014:126, pkt 24; z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C‑198/13, EU:C:2014:2055, pkt 34; a także z dnia 6 października 2016 r., Paoletti i in., C‑218/15, EU:C:2016:748, pkt 14).

53

W tym zakresie Trybunał stwierdził brak możliwości zastosowania praw podstawowych Unii w kontekście uregulowań krajowych ze względu na okoliczność, że przepisy Unii w danej dziedzinie nie nakładały na państwa członkowskie żadnych konkretnych obowiązków w odniesieniu do sytuacji, której dotyczyło postępowanie główne (wyroki: z dnia 6 marca 2014 r., Siragusa, C‑206/13, EU:C:2014:126, pkt 26; a także z dnia 10 lipca 2014 r., Julián Hernández i in., C‑198/13, EU:C:2014:2055, pkt 35).

54

Tymczasem, jak wynika z powyższych rozważań, żaden z przepisów prawa Unii wymienionych przez sąd odsyłający w pierwszej części pytania pierwszego nie nakłada na państwa członkowskie obowiązku ustanowienia progu aktywów, takiego jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, powyżej którego banki spółdzielcze utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów lub postawić się w stan likwidacji.

55

W świetle ogółu powyższych rozważań pierwsza część pytania pierwszego jest w całości niedopuszczalna.

56

Pytanie drugie dotyczy zgodności z art. 3 oraz art. 63 i nast. TFUE uregulowania krajowego ustanawiającego próg aktywów dla prowadzenia działalności bankowej w formie banków spółdzielczych, powyżej którego owe banki, utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością, mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów poniżej tego progu lub postawić się w stan likwidacji.

57

Pytanie to jest niedopuszczalne w zakresie, w jakim dotyczy ono wykładni art. 3 TFUE, ponieważ sąd odsyłający ogranicza się do wystąpienia o dokonanie wykładni tego postanowienia „w dziedzinie konkurencji na rynku wewnętrznym”, a wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera żadnego uzasadnienia odnośnie do powodów, dla których sąd ten powziął wątpliwości w przedmiocie wykładni wspomnianego postanowienia, ani odnośnie do związku, jaki ustalił pomiędzy tym postanowieniem a sporem w postępowaniu głównym.

58

Poprzez pytanie trzecie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 107 i nast. TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które z jednej strony ustanawia próg aktywów, powyżej którego banki spółdzielcze utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów poniżej tego progu lub postawić się w stan likwidacji, a z drugiej strony umożliwia danej instytucji ograniczenie wykupu udziału występującego wspólnika w celu uniknięcia ewentualnej likwidacji.

59

Sąd odsyłający nie wskazuje jednak w sposób wystarczająco precyzyjny i jasny powodów, dla których powziął on wątpliwości w przedmiocie wykładni owych postanowień prawa Unii, ani związku, jaki ustalił pomiędzy tymi postanowieniami a uregulowaniem krajowym rozpatrywanym w postępowaniu głównym.

60

Sąd ten nie wyjaśnia bowiem powodów, dla których mógłby uznać, że uregulowanie krajowe takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym przyznaje korzyść lub wprowadza środek selektywny, że pomoc pochodzi z zasobów państwowych lub że uregulowanie to zakłóca konkurencję bądź grozi jej zakłóceniem. Sąd odsyłający nie przedstawia zatem Trybunałowi informacji pozwalających na dokonanie oceny, czy taki środek można uznać za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

61

W tych okolicznościach wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie spełnia w zakresie trzeciego pytania wymogów określonych w art. 94 regulaminu postępowania i nie pozwala Trybunałowi na udzielenie sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi na owo pytanie, w związku z czym należy stwierdzić jego niedopuszczalność.

62

Poprzez pytanie piąte sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o orzeczenie w przedmiocie ważności art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014.

63

W tym względzie istotne jest, aby sąd odsyłający wskazał w szczególności dokładne powody, dla których powziął on wątpliwości w przedmiocie ważności określonych przepisów prawa Unii, i przedstawił podstawy nieważności, które w związku z tym mogą być jego zdaniem uwzględnione (wyrok z dnia 4 maja 2016 r., Philip Morris Brands i in., C‑547/14, EU:C:2016:325, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

64

Z powyższego wynika po pierwsze, że w ramach odesłania prejudycjalnego Trybunał bada ważność aktu prawnego Unii lub określonych przepisów aktu w odniesieniu do podstaw nieważności wskazanych w postanowieniu odsyłającym. Po drugie, brak jakiegokolwiek wskazania dokładnych powodów, dla których sąd odsyłający powziął wątpliwości w przedmiocie ważności owego aktu lub przepisów prowadzi do niedopuszczalności pytań dotyczących ich ważności (wyrok z dnia 4 maja 2016 r., Philip Morris Brands i in., C‑547/14, EU:C:2016:325, pkt 50).

65

Należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie sąd odsyłający nie wskazał powodów, dla których powziął on wątpliwości w przedmiocie ważności art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014.

66

W tych okolicznościach pytanie piąte jest niedopuszczalne.

67

Druga część pytania pierwszego oraz pytanie czwarte dotyczą zgodności z określonymi przepisami prawa Unii uregulowania krajowego umożliwiającego bankom spółdzielczym ograniczenie wykupu ich instrumentów funduszy własnych.

68

W tym kontekście należy na wstępie zauważyć, że treść art. 6 ust. 4 rozporządzenia nr 1024/2013, jak wskazano w pkt 42 i 43 niniejszego wyroku, nie nawiązuje do tego rodzaju uprawnienia do ograniczania wykupu instrumentów funduszy własnych i że w związku z tym wykładnia owego przepisu jest w tym względzie pozbawiona znaczenia. Należy zatem przeformułować owe pytania bez odwoływania się do wspomnianego przepisu.

69

I tak poprzez drugą część pytania pierwszego oraz pytanie czwarte, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 29 rozporządzenia nr 575/2013, art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 oraz art. 16 i 17 karty należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, które umożliwia bankowi spółdzielczemu z siedzibą w tym państwie odroczenie na czas nieokreślony wykupu udziału występującego wspólnika oraz ograniczenie jego kwoty.

70

Z motywu 7 rozporządzenia nr 575/2013 wynika, że zgodnie z zamiarem prawodawcy Unii rozporządzenie to powinno zawierać w szczególności wymogi ostrożnościowe dla instytucji ściśle dotyczące funkcjonowania rynków usług bankowych i finansowych oraz służące zapewnieniu stabilności finansowej podmiotów gospodarczych na tych rynkach, a także wysokiego poziomu ochrony inwestorów i deponentów.

71

Zgodnie z art. 1 akapit pierwszy lit. a) tego rozporządzenia ustanawia ono jednolite przepisy dotyczące ogólnych wymogów ostrożnościowych, które muszą być przestrzegane przez instytucje objęte nadzorem w ramach dyrektywy 2013/36 w odniesieniu do wymogów w zakresie funduszy własnych.

72

W tym właśnie kontekście art. 28 wspomnianego rozporządzenia określa warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby instrumenty kapitałowe kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I, zaś art. 29 owego rozporządzenia ustanawia szczegółowe warunki, jakie muszą w tym celu zostać spełnione w odniesieniu do instrumentów kapitałowych emitowanych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje.

73

W szczególności, zgodnie z art. 29 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 575/2013 instytucja może odmówić wykupu tych instrumentów, chyba że jest to zabronione na mocy mającego zastosowanie prawa krajowego. W odniesieniu do tego ostatniego przypadku rzeczony art. 29 przewiduje w ust. 2 lit. b), że przepisy regulujące owe instrumenty przyznają instytucji uprawnienie do ograniczenia tego wykupu.

74

Na podstawie wspomnianego art. 29 ust. 6 Komisja przyjęła przepisy określające szczegółowe zasady wykonywania tego uprawnienia do ograniczenia wykupu instrumentów kapitałowych emitowanych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje. Przepisy te są ustanowione w art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014.

75

I tak zgodnie z art. 10 ust. 2 zdanie pierwsze owego rozporządzenia delegowanego wspomniane uprawnienie obejmuje prawo do odroczenia wykupu i prawo do ograniczenia jego kwoty.

76

W zdaniu drugim tego przepisu uściślono, że prawa te mogą być wykonywane przez czas nieokreślony zgodnie z art. 10 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia delegowanego, który przewiduje, że dana instytucja określa zakres ograniczeń wykupu przewidzianych w przepisach regulujących instrumenty kapitałowe w dowolnym momencie w oparciu o ocenę sytuacji, w jakiej znajduje się ona pod względem ostrożnościowym, zwracając uwagę w szczególności na ogólną sytuację tej instytucji pod względem finansowym, płynnościowym oraz pod względem wypłacalności, a także na kwotę kapitału podstawowego Tier I, kapitału Tier I oraz łącznego kapitału zestawioną z łączną kwotą ekspozycji na ryzyko, obliczonymi zgodnie ze szczegółowymi wymogami, do których odsyła art. 10 ust. 3 lit. b) owego rozporządzenia delegowanego.

77

Z art. 29 rozporządzenia nr 575/2013 i art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 wynika zatem po pierwsze, że zakwalifikowanie instrumentów kapitałowych emitowanych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, instytucje oszczędnościowe i podobne instytucje jako instrumentów w kapitale podstawowym Tier I – w przypadku gdy prawo krajowe zabrania takim instytucjom odmowy wykupu ich instrumentów funduszy własnych – jest uzależnione od tego, czy przedmiotowym instytucjom przysługuje uprawnienie do ograniczenia owego wykupu, obejmujące prawo do odroczenia wykupu i prawo do ograniczenia jego kwoty, a po drugie, że zakres ograniczeń wykupu jest określany przez daną instytucję przy uwzględnieniu, w dowolnym momencie, sytuacji, w jakiej znajduje się ona pod względem ostrożnościowym.

78

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że rozpatrywane przepisy prawa włoskiego zabraniają włoskim bankom spółdzielczym odmowy wykupu instrumentów funduszy własnych. Przepisy te umożliwiają im natomiast ograniczenie wykupu akcji w przypadku wystąpienia wspólnika, jeżeli jest to konieczne, aby zapewnić możliwość ujęcia instrumentów kapitałowych emitowanych przez owe banki jako instrumentów w kapitale podstawowym Tier I. Z postanowienia tego wynika również, że zgodnie z tymi przepisami wspomniane banki mogą odroczyć ów wykup na czas nieokreślony i ograniczyć kwotę tego wykupu w całości lub w części.

79

Tymczasem, jak wynika z samego brzmienia art. 10 ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia delegowanego nr 241/2014, w przypadku gdy prawo krajowe zabrania odmowy wykupu instrumentów funduszy własnych, uprawnienie przewidziane w art. 29 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 575/2013 umożliwia odroczenie owego wykupu i ograniczenie jego kwoty na czas nieokreślony zgodnie z art. 10 ust. 3 tego rozporządzenia delegowanego, to znaczy tak długo i w takim zakresie, jak jest to konieczne ze względu na sytuację, w jakiej instytucje znajdują się pod względem ostrożnościowym, przy uwzględnieniu w szczególności elementów, o których mowa w tym ostatnim przepisie.

80

W związku z tym art. 29 rozporządzenia nr 575/2013 i art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 nie stoją na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego zabraniającemu bankom spółdzielczym z siedzibą w tym państwie odmowy wykupu instrumentów funduszy własnych, które to uregulowanie – jeżeli jest to konieczne, aby instrumenty kapitałowe emitowane przez te banki kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I – umożliwia wszakże wspomnianym bankom odroczenie na czas nieokreślony wykupu akcji występującego wspólnika oraz ograniczenie kwoty tego wykupu w całości lub w części.

81

Stosownie do art. 16 karty uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.

82

Ochrona przyznana przez ten artykuł obejmuje wolność prowadzenia działalności gospodarczej lub handlowej, swobodę zawierania umów i wolną konkurencję (wyroki: z dnia 22 stycznia 2013 r., Sky Österreich, C‑283/11, EU:C:2013:28, pkt 42; z dnia 17 października 2013 r., Schaible, C‑101/12, EU:C:2013:661, pkt 25; a także z dnia 12 lipca 2018 r., Spika i in., C‑540/16, EU:C:2018:565, pkt 34).

83

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wolność prowadzenia działalności gospodarczej nie jest uprawnieniem bezwzględnym. Może ona podlegać różnorodnym ingerencjom władz publicznych, które mają prawo ustanowić w interesie ogólnym ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej (wyroki: z dnia 22 stycznia 2013 r., Sky Österreich, C‑283/11, EU:C:2013:28, pkt 45, 46; z dnia 17 października 2013 r., Schaible, C‑101/12, EU:C:2013:661, pkt 28; a także z dnia 26 października 2017 r., BB construct, C‑534/16, EU:C:2017:820, pkt 36).

84

Zgodnie z art. 17 ust. 1 karty każdy ma prawo do władania, używania, rozporządzania i przekazania w drodze spadku mienia nabytego zgodnie z prawem i nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za słusznym odszkodowaniem za jej utratę wypłaconym we właściwym terminie. Korzystanie z mienia może podlegać regulacji ustawowej w zakresie, w jakim jest to konieczne ze względu na interes ogólny.

85

W tym względzie należy przypomnieć, że zagwarantowane w tym postanowieniu prawo własności nie jest uprawnieniem bezwzględnym i że korzystanie z niego może być przedmiotem ograniczeń pod warunkiem, że ograniczenia te rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego, do których dąży Unia, i nie stanowią, ze względu na zamierzony cel, nieproporcjonalnej i niedopuszczalnej ingerencji naruszającej samą istotę zagwarantowanych w ten sposób praw (wyrok z dnia 20 września 2016 r., Ledra Advertising i in./Komisja i EBC, od C‑8/15 P do C‑10/15 P, EU:C:2016:701, pkt 69, 70).

86

Co więcej, należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 52 ust. 1 karty dopuszcza się wprowadzenie ograniczeń w wykonywaniu praw i wolności uznanych w karcie, takich jak wolność prowadzenia działalności gospodarczej lub prawo własności, o ile ograniczenia te przewidziane są ustawą, zachowują istotę tych praw i wolności, a ponadto, z poszanowaniem zasady proporcjonalności, są one konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.

87

Przyznane bankom spółdzielczym na gruncie uregulowania krajowego uprawnienie do ograniczenia wykupu ich instrumentów funduszy własnych, jeżeli jest to konieczne, aby zapewnić możliwość ujęcia emitowanych przez nie instrumentów kapitałowych jako instrumentów w kapitale podstawowym Tier I, jest przewidziane ustawą w rozumieniu art. 52 ust. 1 karty.

88

Uregulowanie krajowe takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które przewiduje uprawnienie do ograniczenia wykupu akcji w przypadku wystąpienia wspólnika i którego celem jest spełnienie warunku określonego w art. 29 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 575/2013, aby akcje kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I, zachowuje istotę wolności prowadzenia działalności gospodarczej zagwarantowanej w art. 16 karty oraz prawa własności uznanego w jej art. 17.

89

Otóż po pierwsze uprawnienie to nie prowadzi do pozbawienia własności, a zatem nie stanowi ingerencji naruszającej samą istotę prawa własności. Po drugie – nawet przy założeniu, że ogranicza ono wolność prowadzenia działalności gospodarczej – uprawnienie to zachowuje istotę tej wolności, ponieważ nie uniemożliwia ono prowadzenia działalności bankowej. W tym względzie Trybunał uznał, że funkcjonowanie spółdzielni rządzi się szczególnymi zasadami, które wyraźnie odróżniają spółdzielnie od innych podmiotów gospodarczych (zob. podobnie wyrok z dnia 8 września 2011 r., Paint Graphos i in., od C‑78/08 do C‑80/08, EU:C:2011:550, pkt 55).

90

Jeśli chodzi o cele uregulowania rozpatrywanego w postępowaniu głównym, to oprócz tego, że poprzez wprowadzenie wspomnianego uprawnienia zmierza ono do wdrożenia owego warunku, sąd odsyłający zauważa, że celem tego uregulowania jest zapewnienie adekwatności między formą prawną a wielkością banku spółdzielczego, a także zapewnienie poszanowania zasad ostrożnościowych Unii regulujących prowadzenie działalności bankowej. Zdaniem tego sądu wspomniane uregulowanie zmierza tym samym do zapewnienia większej spójności między formą organizacyjno-prawną banków spółdzielczych a dynamiką rynku odniesienia, wzmocnienie konkurencyjności tych banków oraz wspieranie większej przejrzystości ich struktury organizacyjnej, prowadzonej przez nie działalności oraz pełnionych przez nie funkcji.

91

Tego rodzaju cele, mające zapewnić odpowiedni ład korporacyjny w sektorze bankowości spółdzielczej i jego stabilność, a także ostrożne prowadzenie działalności bankowej, przyczyniają się do zapobiegania upadłości przedmiotowych instytucji, a wręcz do zapobiegania ryzyku systemowemu, i tym samym do zagwarantowania stabilności systemu bankowego i finansowego.

92

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału cele polegające na zapewnieniu stabilności systemu bankowego i finansowego oraz zapobieganiu ryzyku systemowemu są celami interesu ogólnego, do którego dąży Unia (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 lipca 2016 r., Kotnik i in., C‑526/14, EU:C:2016:570, pkt 69, 88, 91; z dnia 20 września 2016 r., Ledra Advertising i in./Komisja i EBC, od C‑8/15 P do C‑10/15 P, EU:C:2016:701, pkt 71, 74; a także z dnia 8 listopada 2016 r., Dowling i in., C‑41/15, EU:C:2016:836, pkt 51, 54).

93

Usługi finansowe odgrywają bowiem centralną rolę w gospodarce Unii. Banki i instytucje kredytowe są istotnym źródłem finansowania dla przedsiębiorstw działających na różnych rynkach. Ponadto między bankami występują często silne wzajemne powiązania, a wiele z nich prowadzi działalność na skalę międzynarodową. Z tego to powodu upadłość jednego lub kilku banków grozi szybkim rozprzestrzenieniem się jej na inne banki, bądź to w danym państwie członkowskim, bądź to w pozostałych państwach członkowskich. To z kolei powoduje ryzyko wywołania negatywnych skutków w innych sektorach gospodarki (wyroki: z dnia 19 lipca 2016 r., Kotnik i in., C‑526/14, EU:C:2016:570, pkt 50; a także z dnia 20 września 2016 r., Ledra Advertising i in./Komisja i EBC, od C‑8/15 P do C‑10/15 P, EU:C:2016:701, pkt 72).

94

Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 81 i 104 opinii, istnieje oczywisty interes ogólny w niedopuszczeniu do niespodziewanego wycofania głównych składników kapitału podstawowego banku, a tym samym w zapobieganiu narażenia owego banku i całego sektora bankowego na wystąpienie sytuacji niestabilnej pod względem ostrożnościowym.

95

W związku z tym należy stwierdzić, że ograniczenia w wykonywaniu prawa własności oraz – przy założeniu, że istnieją – w korzystaniu z wolności prowadzenia działalności gospodarczej wynikające z uregulowania takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię w rozumieniu art. 52 ust. 1 karty.

96

Ponadto ograniczenia te będą zgodne z zasadą proporcjonalności, o ile nie wykraczają poza to, co w świetle sytuacji ostrożnościowej przedmiotowych banków jest konieczne dla zapewnienia, aby emitowane przez nie instrumenty kapitałowe kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. W tym celu sąd ten będzie musiał wziąć pod uwagę w szczególności elementy, o których mowa w art. 10 ust. 3 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014.

97

W świetle ogółu powyższych rozważań na drugą część pytania pierwszego i na pytanie czwarte należy odpowiedzieć, że art. 29 rozporządzenia nr 575/2013, art. 10 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014 oraz art. 16 i 17 karty należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego zabraniającemu bankom spółdzielczym z siedzibą w tym państwie odmowy wykupu instrumentów funduszy własnych, które to uregulowanie umożliwia wszakże owym bankom odroczenie na czas nieokreślony wykupu udziału występującego wspólnika oraz ograniczenie kwoty tego wykupu w całości lub w części, o ile ograniczenia wykupu zastosowane w ramach wykonywania tego uprawnienia nie wykraczają poza to, co w świetle sytuacji ostrożnościowej rzeczonych banków jest konieczne dla zapewnienia, aby emitowane przez nie instrumenty kapitałowe kwalifikowały się jako instrumenty w kapitale podstawowym Tier I, przy uwzględnieniu w szczególności elementów, o których mowa w art. 10 ust. 3 rozporządzenia delegowanego nr 241/2014, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.

98

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 63 i nast. TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego ustanawiającemu próg aktywów dla prowadzenia działalności bankowej przez banki spółdzielcze z siedzibą w tym państwie członkowskim utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością, powyżej którego to progu owe banki mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów poniżej tego progu lub postawić się w stan likwidacji.

99

Zgodnie z art. 63 ust. 1 TFUE zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a państwami trzecimi.

100

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, ponieważ w traktacie FUE brak definicji pojęcia „przepływu kapitału” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE, Trybunał uznał za wskazówkę interpretacyjną nomenklaturę przepływów kapitału zawartą w załączniku I do dyrektywy Rady 88/361/EWG z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie wykonania art. 67 traktatu [WE (uchylonego przez traktat z Amsterdamu)] (Dz.U. 1988, L 178, s. 5) (wyroki: z dnia 27 stycznia 2009 r., Persche, C‑318/07, EU:C:2009:33, pkt 24; z dnia 10 listopada 2011 r., Komisja/Portugalia, C‑212/09, EU:C:2011:717, pkt 47; a także z dnia 22 października 2013 r., Essent i in., od C‑105/12 do C‑107/12, EU:C:2013:677, pkt 40).

101

Trybunał wielokrotnie orzekał, że przepływem kapitału w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE są w szczególności inwestycje zwane „bezpośrednimi”, czyli inwestycje w formie udziałów w danym przedsiębiorstwie poprzez posiadanie akcji, które dają możliwość rzeczywistego udziału w zarządzaniu tym przedsiębiorstwem lub sprawowania nad nim kontroli, jak również inwestycje zwane „portfelowymi”, czyli inwestycje w formie nabycia papierów wartościowych na rynku kapitałowym dokonanego jedynie w celu lokaty kapitału, bez zamiaru uczestniczenia w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub sprawowania nad nim kontroli [wyroki: z dnia 11 listopada 2010 r., Komisja/Portugalia, C‑543/08, EU:C:2010:669, pkt 46; z dnia 22 października 2013 r., Essent i in., od C‑105/12 do C‑107/12, EU:C:2013:677, pkt 40; a także z dnia 26 lutego 2019 r., X (spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 26].

102

Odnośnie do tych dwóch form inwestycji Trybunał wyjaśnił, że jako „ograniczenia” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE należy zakwalifikować te środki krajowe, które mogą utrudniać lub ograniczać nabywanie akcji określonych spółek lub które mogą zniechęcać inwestorów z innych państw członkowskich do inwestowania w ich kapitał (wyroki: z dnia 21 października 2010 r., Idryma Typou, C‑81/09, EU:C:2010:622, pkt 55; z dnia 10 listopada 2011 r., Komisja/Portugalia, C‑212/09, EU:C:2011:717, pkt 48; a także z dnia 22 października 2013 r., Essent i in., od C‑105/12 do C‑107/12, EU:C:2013:677, pkt 41).

103

W niniejszej sprawie uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym ustanawia próg aktywów dla prowadzenia działalności bankowej przez włoskie banki spółdzielcze utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością, powyżej którego to progu owe banki mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów poniżej tego progu lub postawić się w stan likwidacji.

104

Zatem, poprzez ograniczenie rozmiarów działalności gospodarczej, którą włoskie banki utworzone w określonej formie prawnej mogą prowadzić, uregulowanie tego rodzaju może zniechęcać inwestorów z państw członkowskich innych niż Republika Włoska i z państw trzecich do nabywania udziałów w kapitale rzeczonych banków i w związku z tym stanowi ograniczenie swobodnego przepływu kapitału zakazane co do zasady przez art. 63 TFUE.

105

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem krajowe środki ograniczające swobodny przepływ kapitału mogą być uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, pod warunkiem że są one właściwe dla zagwarantowania osiągnięcia zamierzonego przez nie celu i nie wykraczają poza to, co jest konieczne dla jego osiągnięcia (wyrok z dnia 10 listopada 2011 r., Komisja/Portugalia, C‑212/09, EU:C:2011:717, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo). Trybunał uznał ponadto, że uregulowanie krajowe może stanowić uzasadnione ograniczenie jednej ze swobód podstawowych, jeżeli zostało podyktowane względami o charakterze gospodarczym służącymi celom interesu ogólnego (wyrok z dnia 22 października 2013 r., Essent i in., od C‑105/12 do C‑107/12, EU:C:2013:677, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

106

W tym względzie należy przypomnieć, jak orzeczono w pkt 90–95 niniejszego wyroku, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym odpowiada celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię.

107

W związku z tym, o ile ustanowiony w owym uregulowaniu próg aktywów, od przestrzegania którego uregulowanie to uzależnia prowadzenie działalności bankowej przez włoskie banki spółdzielcze utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością, jest odpowiedni dla zagwarantowania osiągnięcia owych celów i nie wykracza poza to, co jest konieczne dla ich osiągnięcia, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego, ograniczenie swobodnego przepływu kapitału wynikające z rzeczonego uregulowania jest uzasadnione.

108

W tych okolicznościach na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że art. 63 i nast. TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego ustanawiającemu próg aktywów dla prowadzenia działalności bankowej przez banki spółdzielcze z siedzibą w tym państwie członkowskim utworzone w formie spółdzielni akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością, powyżej którego to progu owe banki mają obowiązek przekształcić się w spółki akcyjne, zmniejszyć stan swoich aktywów poniżej tego progu lub postawić się w stan likwidacji, o ile uregulowanie to jest właściwe dla zagwarantowania osiągnięcia zamierzonych przez nie celów interesu ogólnego i nie wykracza poza to, co jest konieczne dla ich osiągnięcia, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.

109

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje: