WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 5 grudnia 2019 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Wzajemne uznawanie – Kary o charakterze pieniężnym – Podstawy odmowy uznania lub wykonania – Decyzja ramowa 2005/214/WSiSW – Decyzja organu wydającego państwa członkowskiego podjęta w oparciu o dane dotyczące rejestracji pojazdu – Zapoznanie się przez zainteresowanego z sankcjami i trybami postępowania odwoławczego – Prawo do skutecznej ochrony sądowej

W sprawie C‑671/18

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Rejonowy w Chełmnie (Polska) postanowieniem z dnia 16 października 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 29 października 2018 r., w postępowaniu:

Centraal Justitieel Incassobureau, Ministerie van Veiligheid en Justitie (CJIB),

przy udziale:

Z.P.,

Prokuratury Rejonowej w Chełmnie,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: J.C. Bonichot, prezes izby, R. Silva de Lapuerta (sprawozdawczyni), wiceprezes Trybunału, M. Safjan, L. Bay Larsen i C. Toader, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Pikamäe,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi przedstawione:

w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika,

w imieniu rządu niderlandzkiego przez K. Bulterman oraz L. Noort, działające w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu austriackiego przez G. Hessego i J. Schmoll, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu Komisji Europejskiej przez R. Troostersa oraz A. Szmytkowską, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym (Dz.U. 2005, L 76, s. 16), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwanej dalej „decyzją ramową”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania wszczętego przez Centraal Justitieel Incassobreau, Ministerie van Veiligheid en Justitie (CJIB) [centralne sądowe biuro windykacji wierzytelności, ministerstwo bezpieczeństwa i sprawiedliwości (CJIB), zwane dalej „Centraal Justitieel Incassobreau”] w celu uzyskania uznania i wykonania w Polsce kary pieniężnej nałożonej na Z.P. w Niderlandach z powodu naruszenia norm ruchu drogowego.

Ramy prawne

Prawo Unii

3

Motywy 1, 2, 4 i 5 decyzji ramowej przewidują:

„(1)

Rada Europejska na posiedzeniu w Tampere w dniach 15 i 16 października 1999 r. zatwierdziła zasadę wzajemnego uznawania, która powinna stanowić podstawę współpracy sądowej w Unii, zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych.

(2)

Zasada wzajemnego uznawania powinna mieć zastosowanie do kar o charakterze pieniężnym wymierzonych przez organy sądowe lub administracyjne w celu ułatwienia [aby ułatwić] egzekwowani[e] takich kar w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym wymierzono kary.

[…]

(4)

Niniejsza decyzja ramowa powinna obejmować także kary o charakterze pieniężnym wymierzane w związku z naruszeniem przepisów ruchu drogowego.

(5)

Niniejsza decyzja uwzględnia prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych przez art. 6 ust. 2 traktatu i wyrażonych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej […]”.

4

Artykuł 1 decyzji ramowej, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów niniejszej decyzji ramowej:

a)

»orzeczenie« oznacza prawomocne orzeczenie nakazujące osobie fizycznej lub prawnej uiszczenie kary o charakterze pieniężnym, wydane przez:

i)

sąd państwa wydającego w odniesieniu do przestępstwa lub wykroczenia zgodnie z prawem państwa wydającego;

ii)

organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do przestępstwa lub wykroczenia zgodnie z prawem państwa wydającego, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych;

iii)

organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do czynów podlegających karze zgodnie z prawem państwa wydającego jako naruszenie przepisów, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych;

iv)

sąd właściwy także w sprawach karnych [w przypadku orzeczenia], które dotyczy orzeczenia [sytuacji], o którym mowa w [p]pkt (iii);

b)

»kara o charakterze pieniężnym« oznacza zobowiązanie do zapłaty:

i)

określonej w orzeczeniu kwoty pieniężnej w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia;

[…]”.

5

Artykuł 3 decyzji ramowej, zatytułowany „Prawa podstawowe”, stanowi:

„Niniejsza decyzja ramowa nie narusza obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych zawartych w art. 6 traktatu”.

6

Artykuł 5 ust. 1 decyzji ramowej w odniesieniu do zakresu stosowania tej decyzji stanowi:

„Następujące przestępstwa i wykroczenia, jeśli są karalne w państwie wydającym oraz zdefiniowane w sposób określony w prawie państwa wydającego, stanowią, bez konieczności weryfikacji ich karalności w obu państwach, podstawę uznania i wykonania orzeczenia, zgodnie z postanowieniami niniejszej decyzji ramowej:

[…]

naruszenie przepisów ruchu drogowego, w tym łamanie przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu i okresów odpoczynku oraz przepisów dotyczących towarów niebezpiecznych,

[…]”.

7

Artykuł 6 owej decyzji ramowej stanowi:

„Właściwe organy w państwie wykonującym uznają orzeczenie, które zostało przekazane zgodnie z art. 4, z pominięciem dalszych formalności i niezwłocznie podejmują wszelkie niezbędne środki w celu jego wykonania, o ile właściwy organ nie zdecyduje o powołaniu się na podstawy odmowy uznania lub wykonania przewidziane w art. 7”.

8

Artykuł 7 decyzji ramowej, zatytułowany „Podstawy odmowy uznania i wykonania” w ust. 2 lit. g) i w ust. 3stanowi:

„2.   Właściwy organ w państwie wykonującym może również odmówić uznania i wykonania orzeczenia, jeżeli zostanie wykazane, że:

[…]

g)

według zaświadczenia określonego w art. 4 dana osoba – w przypadku procedury pisemnej – nie została, wbrew prawu państwa wydającego, poinformowana osobiście ani za pośrednictwem pełnomocnika właściwego zgodnie z prawem krajowym o swoim prawie do zakwestionowania sprawy [zaskarżenia orzeczenia] ani o terminie skorzystania z takiego środka prawnego;

[…]

i)

według zaświadczenia określonego w art. 4 dana osoba nie stawiła się osobiście na rozprawie, w wyniku której wydano orzeczenie, chyba że w zaświadczeniu stwierdza się, że dana osoba zgodnie z dalszymi wymogami proceduralnymi określonymi w prawie krajowym państwa wydającego:

[…]

iii)

po doręczeniu jej orzeczenia i wyraźnym pouczeniu o prawie do ponownego rozpoznania sprawy lub do złożenia odwołania, w których to procedurach dana osoba ma prawo uczestniczyć i które pozwalają na ponowne rozpoznanie sprawy pod względem merytorycznym i z uwzględnieniem nowych dowodów oraz które mogą prowadzić do uchylenia lub zmiany pierwotnego orzeczenia:

wyraźnie oświadczyła, że nie kwestionuje orzeczenia,

lub

w ustawowym terminie nie wystąpiła o ponowne rozpoznanie sprawy ani nie złożyła odwołania;

[…]

3.   W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i ust. 2 lit. c), g), i) oraz j), właściwy organ w państwie wykonującym przed podjęciem decyzji o nieuznaniu i niewykonaniu orzeczenia w całości lub w części zasięga wszelkimi odpowiednimi sposobami opinii właściwego organu w państwie wydającym, a w stosownych przypadkach występuje do niego o niezwłoczne dostarczenie wszelkich niezbędnych informacji”.

9

Artykuł 20 ust. 3 rzeczonej decyzji ramowej przewiduje:

„Każde państwo członkowskie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia, w przypadku gdy zaświadczenie określone w art. 4 pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne zawarte w art. 6 traktatu. W takim przypadku zastosowanie ma procedura określona w art. 7 ust. 3”.

Prawo niderlandzkie

10

Z art. 4 ust. 1 i 2 Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (ustawy o sankcjach administracyjnoprawnych za naruszanie przepisów ruchu drogowego, zwanej dalej „kodeksem drogowym”) wynika, że kara administracyjna jest nakładana w drodze decyzji opatrzonej datą. Decyzja ta zostaje notyfikowana w terminie czterech miesięcy od chwili, w którym miało miejsce zarzucane zainteresowanemu zachowanie, poprzez wysyłanie jej na adres wskazany przez zainteresowanego. Jeżeli nie jest to możliwe, a inkryminowany czyn popełniono pojazdem mechanicznym lub za pomocą takiego pojazdu, którego numer rejestracyjny został wskazany, decyzja nakładająca karę administracyjną powinna zostać notyfikowana w terminie czterech miesięcy od dnia, w którym nazwisko i adres posiadacza numeru rejestracyjnego tego pojazdu staną się znane, poprzez przesłanie jej na ten adres, przy czym decyzję tą należy notyfikować nie później niż pięć lat po dniu, w którym miało miejsce zdarzenie.

11

Z art. 5 kodeksu drogowego wynika, że jeśli zostanie wykazane, iż inkryminowany czyn popełniono pojazdem mechanicznym lub za pomocą pojazdu mechanicznego, który posiada numer rejestracyjny, lecz w przypadku którego nie można od razu ustalić, kto jest jego kierowcą, bez uszczerbku dla przepisów art. 31 ust. 2 tego kodeksu, kara administracyjna jest nakładana na osobę, pod której nazwiskiem numer rejestracyjny figurował w ewidencji pojazdów w momencie, w którym miało miejsce dane zdarzenie.

12

Zgodnie z art. 8 kodeksu drogowego należy stwierdzić nieważność decyzji, na mocy której nałożono karę administracyjną, jeżeli osoba, pod której nazwiskiem figuruje w rejestrze numer rejestracyjny danego pojazdu mechanicznego, zaskarża tą decyzję i, po pierwsze, uprawdopodobni, że pojazd ten był używany wbrew jej woli przez inną osobę, a ona sama nie mogła w sposób racjonalny przeszkodzić w tym używaniu, po drugie, przedstawi umowę najmu na maksymalny okres trzech miesięcy, pozwalającą na ustalenie, kto w dacie badanego zdarzenia był najemcą tego pojazdu, lub, po trzecie, przedstawi dowód odciążający lub oświadczenie, z którego wynikało będzie, że w dacie badanego zdarzenia nie była ona już właścicielem lub posiadaczem danego pojazdu mechanicznego.

13

Artykuł 6:7 Algemeen wet bestuursrecht (ogólnej ustawy o prawie administracyjnym) stanowi:

„Termin na wniesienie odwołania lub apelacji wynosi sześć tygodni”.

14

Artykuł 6:8 wspomnianej ustawy stanowi:

„Termin rozpoczyna swój bieg od dnia następnego po dniu notyfikowania decyzji w przepisanej formie”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

15

Centraal Justitieel Incassobreau jest częścią ministerstwa bezpieczeństwa i sprawiedliwości Królestwa Niderlandów i jest odpowiedzialne w szczególności za windykację grzywien w związku z wykroczeniami drogowymi.

16

W dniu 9 listopada 2017 r. Centraal Justitieel Incassobreau wydało decyzję nakładającą na Z.P. karę pieniężną w wysokości 232 EUR za naruszenie kodeksu drogowego, którego dopuścił się kierowca pojazdu zarejestrowanego w Polsce na jego nazwisko. Zgodnie z art. 5 kodeksu drogowego, z zastrzeżeniem dowodu przeciwnego, odpowiedzialność spoczywa na osobie, na którą pojazd jest zarejestrowany.

17

Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że decyzja z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nałożenia kary pieniężnej została przekazana w drodze złożenia w skrzynce na listy Z.P. i że decyzja ta wskazywała dzień 21 grudnia tego samego roku jako datę końcową na skorzystanie z prawa do wniesienia odwołania. Ten termin do wniesienia skargi rozpoczął swój bieg nie w chwili faktycznego otrzymania rzeczonej decyzji, lecz w dacie jej wydania.

18

Wobec braku wniesienia odwołania od decyzji z dnia 9 listopada 2017 r. stała się ona ostateczna w dniu 21 grudnia 2017 r.

19

Pismem z dnia 24 maja 2018 r. Centraal Justitieel Incassobreau zwrócił się do Sądu Rejonowego w Chełmnie (Polska) o uznanie i wykonanie decyzji z dnia 9 listopada 2017 r.

20

Z.P. podnosi przed Sądem Rejonowym w Chełmnie, że przed datą spornego naruszenia sprzedał przedmiotowy pojazd i poinformował o tym swego ubezpieczyciela. Niemniej jednak Z.P. przyznaje, że nie poinformował o tym organu odpowiedzialnego za rejestrację pojazdu. Ponadto Z.P. zauważa przed sądem odsyłającym, że zarówno forma nadania decyzji z dnia 9 listopada 2017 r., jak i jej treść były dla niego niezrozumiałe oraz że nie wiedział o tym, iż doręczony dokument miał charakter urzędowy.

21

Ponieważ Z.P. podnosi ponadto, że nie znał daty doręczenia decyzji z dnia 9 listopada 2017 r., sąd odsyłający zwrócił się do Centraal Justitieel Incassobreau, zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji ramowej, o wskazanie tej daty. Urząd ten odpowiedział, że nie posiada tej informacji.

22

W tym właśnie kontekście sąd odsyłający zastanawia się przede wszystkim, czy Z.P. miał możliwość skierowania sprawy do rozpoznania przez sąd i czy w związku z tym istnieją podstawy do odmówienia wykonania decyzji z dnia 9 listopada 2017 r. w oparciu o decyzję ramową. W tym względzie sąd ten stwierdza, że jeżeli na etapie przedsądowym nie przysługuje odpowiedni termin do wniesienia skargi, może to stanowić naruszenie prawa do skutecznego środka prawnego przed sądem.

23

Sąd odsyłający zastanawia się następnie, czy decyzja ramowa pozwala na odmienne traktowanie osób objętych sankcjami, w zależności od tego, czy postępowanie w sprawie nałożenia kary ma charakter administracyjny, wykroczeniowy, czy też karny.

24

Wreszcie sąd odsyłający ma wątpliwości odnośnie do kwestii, czy kara pieniężna nałożona na podstawie numeru rejestracyjnego pojazdu i informacji uzyskanych w ramach transgranicznej wymiany danych dotyczących jego rejestracji jest zgodna z zasadą, według której w prawie polskim odpowiedzialność karna ma charakter osobisty.

25

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy w Chełmnie postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy przepisy art. 7 ust. 2 lit. i) ppkt (iii) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej […] powinny być interpretowane w ten sposób, że upoważniają sąd do odmowy wykonania orzeczenia organu państwa wydającego innego niż sąd w razie stwierdzenia, że jego doręczenie nastąpiło w sposób naruszający prawo strony do skutecznej obrony przed sądem?

2)

W szczególności czy podstawą odmowy może być ustalenie, że pomimo zachowania obowiązujących w państwie wydającym procedur dotyczących doręczenia oraz terminów przyjętych do zaskarżenia orzeczenia, o którym mowa w art. 1 lit. a) ppkt (ii) oraz (iii) decyzji ramowej […], strona zamieszkująca w państwie wykonania orzeczenia nie miała na etapie postępowania poprzedzającego skierowanie sprawy do sądu zapewnionej realnej i skutecznej możliwości ochrony własnych praw ze względu na brak wystarczającego terminu do zareagowania we właściwy sposób na zawiadomienie o nałożeniu kary?

3)

Czy zgodnie z postanowieniami art. 3 decyzji ramowej […] zakres ochrony prawnej przyznany osobom, wobec których ma być uznana kara o charakterze pieniężnym, może zależeć od tego, czy postępowanie w przedmiocie nałożenia kary ma charakter administracyjny, wykroczeniowy czy też karny?

4)

Czy w świetle celów i zasad określonych w decyzji ramowej […], w tym w jej art. 3, podlegają wykonaniu orzeczenia organów pozasądowych wydane w oparciu o przepisy prawa państwa wydającego orzeczenie, obarczające odpowiedzialnością za naruszenie przepisów ruchu drogowego osobę, na którą zarejestrowany jest pojazd, a więc orzeczenia wydane jedynie w oparciu o informacje uzyskane w ramach transgranicznej wymiany danych rejestracyjnych pojazdów, z pominięciem jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego w tej sprawie, w tym ustalenia faktycznego sprawcy naruszeń?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytań od pierwszego do trzeciego

26

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Mając to na uwadze, Trybunał powinien w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania. Ponadto Trybunał może wziąć pod rozwagę normy prawa Unii, na które sąd krajowy nie powołał się w swoich pytaniach prejudycjalnych (wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., Smith, C‑122/17, EU:C:2018:631, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

W tym względzie z postanowienia odsyłającego wynika, że pytanie pierwsze opiera się na założeniu, zgodnie z którym art. 7 ust. 2 lit. i) ppkt (iii) decyzji ramowej ma zastosowanie w postępowaniu głównym. Niemniej jednak z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że w niniejszym wypadku postępowanie nie osiągnęło etapu sądowego, ponieważ sprawa w postępowaniu głównym dotyczy jedynie możliwości podważenia nałożonej przez organ administracyjny grzywny przed niderlandzkim prokuratorem, a nie możliwości wniesienia sprawy do sądu po wydaniu przez tego prokuratora postanowienia. W konsekwencji w celu udzielenia sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi należy dokonać wykładni art. 7 ust. 2 lit. g) wspomnianej decyzji ramowej.

28

W pytaniach od pierwszego do trzeciego, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy z jednej strony art. 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy orzeczenie nakładające karę pieniężną zostało przekazane zgodnie z przepisami krajowymi wydającego państwa członkowskiego, ze wskazaniem prawa do wniesienia skargi oraz terminu do dokonania tej czynności, organ wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania i wykonania tego orzeczenia, jeżeli okaże się, że zainteresowanemu nie został zapewniony wystarczający termin do wniesienia skargi na to orzeczenie, a z drugiej strony – czy okoliczność, że postępowanie w przedmiocie nałożenia rozpatrywanej kary pieniężnej ma charakter administracyjny, ma wpływ na zobowiązania właściwych organów wykonującego państwa członkowskiego.

29

Na wstępie należy zauważyć, że celem decyzji ramowej, jak wynika w szczególności z jej art. 1 i 6, a także z motywów 1 i 2, jest ustanowienie skutecznego mechanizmu transgranicznego uznawania i wykonywania orzeczeń wymierzających ostatecznie osobie fizycznej lub prawnej karę o charakterze pieniężnym w związku z popełnieniem jednego z naruszeń wymienionych w art. 5 tej decyzji (wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž, C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 27).

30

Z pewnością w przypadku gdy zaświadczenie określone w art. 4 decyzji ramowej, dołączone do orzeczenia wymierzającego karę o charakterze pieniężnym, pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne zawarte w art. 6 TUE, właściwe organy państwa wykonującego mogą odmówić uznania i wykonania takiego orzeczenia w obliczu jednej z podstaw nieuznania i niewykonania wymienionych w art. 7 ust. 1 i 2 decyzji ramowej, a także na podstawie jej art. 20 ust. 3 (wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž, C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 28).

31

Z uwagi na okoliczność, że zasada wzajemnego uznawania, na której opiera się systematyka decyzji ramowej, oznacza stosownie do art. 6 tej decyzji, iż państwa członkowskie są co do zasady zobowiązane uznać orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym, które zostało przekazane zgodnie z art. 4 decyzji ramowej, bez jakiegokolwiek innego wymogu formalnego, oraz niezwłocznie podjąć wszelkie działania konieczne do jego wykonania, podstawy odmowy uznania czy wykonania takiego orzeczenia powinny podlegać ścisłej wykładni (wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž, C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że w dniu 24 maja 2018 r. Centraal Justitieel Incassobreau zwrócił się do sądu odsyłającego z wnioskiem o uznanie i wykonanie decyzji o nałożeniu kary pieniężnej na Z.P. ze względu na zachowanie stanowiące naruszenie norm dotyczących ruchu drogowego. Do pisma zostało załączone zaświadczenie sporządzone w języku polskim, tak jak określono w art. 4 decyzji ramowej, oraz decyzja nakładająca karę pieniężną. Zaświadczenie to wskazywało, że dana osoba, Z.P., miała możliwość wniesienia sprawy do sądu właściwego w sprawach karnych, zgodnie z wymogami art. 1 lit. a) ppkt (iii) decyzji ramowej.

33

W tym kontekście, jak wynika z pkt 31 niniejszego wyroku, właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego jest co do zasady zobowiązany do uznania i wykonania przekazanego orzeczenia i odmówić tego może – w drodze odstępstwa od zasady ogólnej – wyłącznie w przypadku wystąpienia jednej z podstaw odmowy uznania lub wykonania wyraźnie przewidzianych w decyzji ramowej.

34

Jeżeli chodzi, po pierwsze, o podstawę odmowy uznania i wykonania orzeczenia w przedmiocie kary pieniężnej przewidzianą w art. 7 ust. 2 lit. g) decyzji ramowej – dotyczy ona wypadku, w którym zainteresowany nie został poinformowany „zgodnie z prawem państwa wydającego” o przysługującym mu prawie do wniesienia skargi i o terminie.

35

Odsyłając w ten sposób do ustawodawstwa państw członkowskich, prawodawca Unii pozostawił im decyzję o sposobie poinformowania zainteresowanego o prawie do wniesienia skargi, o terminie do jego dokonania, a także o momencie, w którym rozpoczyna się bieg tego terminu, pod warunkiem że doręczenie jest skuteczne i zagwarantowana jest możliwość rzeczywistego skorzystania z prawa do obrony (zob. analogicznie wyrok z dnia 22 marca 2017 r., Tranca i in., C‑124/16, C‑188/16 i C‑213/16, EU:C:2017:228, pkt 42).

36

W tym względzie z postanowienia odsyłającego wynika, że decyzja z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nałożenia kary pieniężnej na Z.P. została przekazana zgodnie z ustawodawstwem niderlandzkim oraz że wspomniana decyzja informowała o prawie do wniesienia skargi, która mogła zostać wniesiona do dnia 21 grudnia tego samego roku.

37

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 decyzji ramowej nie może ona naruszać obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych zawartych w art. 6 TUE, w związku z czym art. 20 ust. 3 decyzji ramowej stanowi również, że właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę pieniężną w przypadku naruszenia praw podstawowych lub podstawowych zasad prawnych określonych w art. 6 traktatu.

38

W tym względzie zasada skutecznej ochrony sądowej praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii, do której odnosi się art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, stanowi zasadę ogólną prawa Unii, wynikającą z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, wyrażoną w art. 6 i 13 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), obecnie potwierdzoną w art. 47 Karty praw podstawowych (wyrok z dnia 27 lutego 2018 r., Associação Sindical dos Juízes Portugueses, C‑64/16, EU:C:2018:117, point 35).

39

Tymczasem gwarancja faktycznego oraz skutecznego otrzymania orzeczeń, czyli ich doręczenie zainteresowanemu, a także istnienie wystarczająco długiego czasu do wniesienia skargi na te orzeczenia oraz przygotowania tej skargi, jest wymogiem poszanowania prawa do skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 września 2013 r., PPG i SNF/ECHA, C‑625/11 P, EU:C:2013:594, pkt 35; a także z dnia 2 marca 2017 r., Henderson, C‑354/15, EU:C:2017:157, pkt 72).

40

W tym względzie należy zauważyć, że termin sześciu tygodni, taki jak ten, o którym mowa w postępowaniu głównym, okazuje się wystarczający, aby zainteresowany mógł zdecydować w sprawie wniesienia ewentualnego środka zaskarżenia od orzeczenia nakładającego karę pieniężną.

41

Prawdą jest, że z postanowienia odsyłającego wynika, iż w niniejszej sprawie istnieją wątpliwości co do dokładnej daty doręczenia decyzji z dnia 9 listopada 2017 r., ponieważ doręczenie to zostało dokonane przez złożenie w skrzynce pocztowej adresata, a tym samym co do daty, od której adresat mógł skorzystać z terminu na wniesienie środka zaskarżenia od decyzji wydanej w stosunku do niego.

42

Niemniej jednak nic we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wskazuje na to, że w postępowaniu głównym Z.P. nie przysługiwał wystarczający termin, aby mógł przygotować swoją obronę, a w każdym wypadku to do sądu odsyłającego należy zbadanie, w świetle okoliczności danego przypadku, czy zainteresowany mógł rzeczywiście zapoznać się z decyzją nakładającą na niego karę pieniężną i dysponował wystarczającym terminem na przygotowanie obrony.

43

W takim wypadku, zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania, na której opiera się systematyka decyzji ramowej – jak wynika z pkt 31 niniejszego wyroku – właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego jest zobowiązany uznać orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym, które zostało przekazane zgodnie z art. 4 decyzji ramowej, bez ustanawiania jakiegokolwiek innego wymogu formalnego oraz niezwłocznie podjąć wszelkie działania konieczne do jego wykonania.

44

Natomiast jeżeli w świetle dostępnych mu informacji właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego stwierdzi, że zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 decyzji ramowej, pozwala sądzić, iż naruszono prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne, może sprzeciwić się uznaniu i wykonaniu przekazanego orzeczenia. W pierwszej kolejności musi on zwrócić się do organu wydającego państwa członkowskiego o wszelkie niezbędne informacje, zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji ramowej.

45

W celu zapewnienia skuteczności decyzji ramowej, a w szczególności poszanowania praw podstawowych, organ wydającego państwa członkowskiego jest zobowiązany do dostarczenia takich informacji [zob. analogicznie wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Generalstaatsanwaltschaft (Warunki pozbawienia wolności na Węgrzech), C‑220/18 PPU, EU:C:2018:589, pkt 64].

46

Po drugie, w odniesieniu do kwestii, czy administracyjny charakter nałożenia kary pieniężnej może mieć wpływ na zobowiązania właściwych organów wykonującego państwa członkowskiego, należy zauważyć, że zgodnie z motywem 2 decyzji ramowej jej celem jest stosowanie zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym wymierzonych zarówno przez organy sądowe, jak i przez organy administracyjne.

47

I tak z art. 1 decyzji ramowej wynika, że orzeczenie nakładające karę pieniężną może zostać wydane nie tylko przez sąd wydającego państwa członkowskiego z powodu popełnienia przestępstwa w świetle prawa wydającego państwa członkowskiego, ale także przez organ wydającego państwa członkowskiego inny niż sąd – z uwagi na zarówno przestępstwo, jak i czyny karalne w świetle krajowego prawa wydającego państwa członkowskiego, w zakresie w jakim stanowią one naruszenie przepisów prawa, pod warunkiem że zainteresowany miał w obu przypadkach możliwość skierowania sprawy przed sąd właściwy w szczególności w sprawach karnych.

48

Co więcej, zgodnie z art. 5 ust. 1 decyzji ramowej jej zakres stosowania obejmuje również kary pieniężne nakładane z powodu wykroczeń dotyczących „naruszenia przepisów ruchu drogowego”, w odniesieniu do których Trybunał miał już ponadto okazję wypowiedzieć się, iż wykroczenia te nie są traktowane w jednolity sposób w różnych państwach członkowskich, ponieważ niektóre z państw kwalifikują je jako wykroczenia administracyjne, podczas gdy inne uważają je za wykroczenia o charakterze karnym (wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž, C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 34, 46).

49

W związku z tym okoliczność, że kara będąca przedmiotem postępowania głównego ma charakter administracyjny, jest pozbawiona jakiegokolwiek wpływu na obowiązki ciążące na właściwych organach wykonującego państwa członkowskiego.

50

W świetle powyższych rozważań na pytania od pierwszego do trzeciego trzeba odpowiedzieć, iż art. 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że jeśli orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym notyfikowano zgodnie z ustawodawstwem krajowym wydającego państwa członkowskiego, ze wskazaniem prawa do wniesienia skargi i terminu do jej wniesienia, to organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania tego orzeczenia, o ile termin na wniesienie przez zainteresowanego skargi na to orzeczenie był wystarczający, co powinien zbadać sąd odsyłający, oraz że w tym względzie jest bez znaczenia fakt, iż postępowanie w sprawie nałożenia przedmiotowej kary pieniężnej ma charakter administracyjny.

W przedmiocie pytania czwartego

51

Poprzez pytanie czwarte sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę pieniężną za wykroczenia drogowe, jeżeli taka kara została nałożona na osobę, na którą dany pojazd jest zarejestrowany, na podstawie domniemania odpowiedzialności przewidzianego w przepisach krajowych wydającego państwa członkowskiego.

52

W niniejszej sprawie w niderlandzkim systemie prawnym, zgodnie z art. 5 kodeksu drogowego, jeżeli naruszenie zostało dokonane przy użyciu pojazdu mechanicznego, który posiada numer rejestracyjny, lecz w przypadku którego nie można od razu określić, kto jest jego kierowcą, kara administracyjna jest nakładana na osobę, pod której nazwiskiem numer rejestracyjny był wpisany do ewidencji pojazdów w momencie, w którym miało miejsce zdarzenie.

53

Sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością tego przepisu z zasadą domniemania niewinności ustanowioną w art. 48 karty praw podstawowych, który odpowiada art. 6 ust. 2 EKPC.

54

W tym względzie z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 ust. 2 EKPC wynika, że na podstawie art. 52 ust. 3 karty praw podstawowych należy wziąć pod uwagę, w celu dokonania wykładni art. 48 tego aktu, iż prawo każdego oskarżonego o popełnienie przestępstwa karnego do bycia objętym domniemaniem niewinności i do obciążenia oskarżenia ciężarem dowodu wykazania twierdzeń formułowanych przeciwko niemu nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ każdy system prawny zna domniemania faktyczne i prawne, w odniesieniu do których co do zasady EKPC nie stwarza przeszkód, przy czym państwa są jedynie zobowiązane do ustanawiania ich w rozsądnych granicach, z uwzględnieniem znaczenia zagadnienia i zachowaniem prawa do obrony (orzeczenie ETPC z dnia 19 października 2004 r., Falk przeciwko Niderlandom, CE:ECHR:2004:1019DEC006627301).

55

We wspomnianym orzeczeniu Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że art. 5 niderlandzkiego kodeksu drogowego jest zgodny z domniemaniem niewinności, ponieważ osoba, na którą nałożono grzywnę na podstawie tego artykułu, może zaskarżyć decyzję nakładającą na nią grzywnę do sądu właściwego do rozpoznania tej kwestii, i że w ramach tego postępowania zainteresowana osoba nie jest pozbawiona jakiegokolwiek środka obrony, ponieważ może ona podnieść argumenty oparte na art. 8 kodeksu drogowego.

56

W niniejszej sprawie z akt, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że zgodnie z art. 8 niderlandzkiego kodeksu drogowego decyzję, na mocy której nałożono karę administracyjną, należy uchylić, jeżeli osoba, pod której nazwiskiem figuruje w rejestrze pojazd o takim numerze rejestracyjnym, o którym mowa, udowodni w szczególności, że osoba trzecia używała tego pojazdu wbrew jej woli, a ona sama nie mogła w sposób racjonalny temu zapobiec, lub jeśli przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że nie była właścicielem tego pojazdu lub jego posiadaczem w chwili zaistnienia danych okoliczności faktycznych.

57

W zakresie, w jakim domniemanie odpowiedzialności przewidziane przez niderlandzki kodeks drogowy może zostać obalone oraz wykazano, iż Z.P. rzeczywiście miał w prawie niderlandzkim podstawę pozwalającą mu na dochodzenie stwierdzenia nieważności decyzji nakładającej przedmiotową karę pieniężną, art. 5 tego kodeksu nie może stanowić przeszkody dla uznania i wykonania tej decyzji.

58

W świetle powyższych rozważań na pytanie czwarte trzeba udzielić odpowiedzieć, że art. 20 ust. 3 decyzji ramowej należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę pieniężną w związku z wykroczeniami drogowymi, jeżeli taka kara została nałożona na osobę, na której nazwisko zarejestrowany jest przedmiotowy pojazd, w oparciu o domniemanie odpowiedzialności przewidziane w ustawodawstwie krajowym wydającego państwa członkowskiego, o ile domniemanie to może zostać obalone.

W przedmiocie kosztów

59

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Artykuł 7 ust. 2 lit. g) i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., należy interpretować w ten sposób, że jeśli orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym notyfikowano zgodnie z ustawodawstwem krajowym wydającego państwa członkowskiego, ze wskazaniem prawa do wniesienia skargi i terminu do jej wniesienia, to organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania tego orzeczenia, o ile termin na wniesienie przez zainteresowanego skargi na to orzeczenie był wystarczający, co powinien zbadać sąd odsyłający, oraz że w tym względzie jest bez znaczenia fakt, iż postępowanie w sprawie nałożenia przedmiotowej kary pieniężnej ma charakter administracyjny.

 

2)

Artykuł 20 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214, zmienionej decyzją ramową 2009/299, należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ wykonującego państwa członkowskiego nie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia nakładającego karę o charakterze pieniężnym w związku z wykroczeniami drogowymi, jeżeli taka kara została nałożona na osobę, na której nazwisko zarejestrowany jest przedmiotowy pojazd, w oparciu o domniemanie odpowiedzialności przewidziane w ustawodawstwie krajowym wydającego państwa członkowskiego, o ile domniemanie to może zostać obalone.

 

Bonichot

Silva de Lapuerta

Safjan

Bay Larsen

Toader

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 5 grudnia 2019 r.

Sekretarz

A. Calot Escobar

Prezes pierwszej izby

J.C. Bonichot


( *1 ) Język postępowania: polski.