–

w imieniu rządu hiszpańskiego – J. Ruiz Sánchez i J. García-Valdecasas Dorrego, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – S. Pardo Quintillán i R. Troosters, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności (Dz.U. 2013, L 294, s. 1), a także art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko VW w związku z przestępstwami związanymi z kierowaniem pojazdem bez uprawnień i fałszerstwem dokumentu.

3

Motywy 4, 6, 19 i 30–32 dyrektywy 2013/48 stanowią:

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„W niniejszej dyrektywie ustanawia się normy minimalne dotyczące praw podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz osób objętych postępowaniem na mocy decyzji ramowej 2002/584/WSiSW [Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi – Oświadczenia niektórych państw członkowskich w sprawie przyjęcia decyzji ramowej (Dz.U. 2002, L 190, s. 1)] […], dostępu do adwokata, do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności”.

5

Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Zakres stosowania”, w ust. 1 stanowi:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, o tym, że są podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa, niezależnie od tego, czy zostali pozbawieni wolności. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do czasu zakończenia postępowania, przez co rozumie się ostateczne rozstrzygnięcie kwestii, czy podejrzany lub oskarżony popełnił przestępstwo, w tym w stosownych przypadkach wydanie wyroku skazującego i rozpatrzenie wszelkich środków odwoławczych”.

6

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo dostępu do adwokata w postępowaniu karnym”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzani i oskarżeni mieli prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, aby osoby te mogły rzeczywiście i skutecznie wykonywać przysługujące im prawo do obrony.

2.   Podejrzani lub oskarżeni mają prawo dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki. W każdym wypadku podejrzani lub oskarżeni mają dostęp do adwokata począwszy od najwcześniejszego spośród następujących terminów:

3.   Prawo dostępu do adwokata pociąga za sobą, co następuje:

4.   Państwa członkowskie dokładają starań, aby udostępniać informacje ogólne mające ułatwić podejrzanym lub oskarżonym uzyskanie dostępu do adwokata.

Niezależnie od przepisów prawa krajowego dotyczących obowiązkowej obecności adwokata państwa członkowskie wprowadzają niezbędne rozwiązania, by zapewnić podejrzanym lub oskarżonym, którzy zostali pozbawieni wolności, możliwość skutecznego skorzystania z prawa dostępu do adwokata, chyba że takie osoby zrzekły się tego prawa zgodnie z art. 9.

5.   W wyjątkowych okolicznościach i jedynie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania ust. 2 lit. c), w przypadku gdy oddalenie geograficzne podejrzanego lub oskarżonego uniemożliwia zapewnienie prawa dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu go wolności.

6.   W wyjątkowych okolicznościach i jedynie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw przewidzianych w ust. 3, w zakresie, w jakim jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym z następujących istotnych powodów:

7

Artykuł 8 dyrektywy 2013/48 stanowi:

„1.   Odstępstwa czasowe stosowane na mocy art. 3 ust. 5 lub 6 albo na mocy art. 5 ust. 3:

2.   Na czasowe odstępstwa na mocy art. 3 ust. 5 lub 6 można zezwolić jedynie w drodze należycie uzasadnionej decyzji podjętej w trybie indywidualnym przez organ sądowy lub przez inny właściwy organ, pod warunkiem że decyzja ta może podlegać kontroli sądowej. Należycie uzasadnioną decyzję odnotowuje się, wykorzystując procedurę protokołowania, zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego.

3.   Na czasowe odstępstwa na mocy art. 5 ust. 3 może zezwolić jedynie w trybie indywidualnym organ sądowy lub inny właściwy organ, pod warunkiem że decyzja ta może podlegać kontroli sądowej”.

8

Artykuł 24 Constituciόn (konstytucji) stanowi:

„1.   Każdy ma prawo do otrzymania skutecznej ochrony sędziów i sądów w wykonywaniu swych praw i prawnie uzasadnionych interesów. W żadnym wypadku nie można nikogo pozbawić prawa do obrony.

2.   Każdy ma również prawo do sądu powszechnego wcześniej określonego w ustawie, do obrony i do dostępu do obrońcy, do powiadomienia o sformułowanym przeciwko niemu oskarżeniu, do jawnego procesu bez nieuzasadnionej zwłoki i z zachowaniem wszelkich gwarancji, do wykorzystania odpowiednich środków dowodowych dla swej obrony, do nieskładania zeznań przeciwko sobie, do nieprzyznania się do winy i do domniemania niewinności […]”.

9

Artykuł 118 Ley de Enjuiciamiento Criminal (kodeksu postępowania karnego) został zmieniony przez Ley Orgánica 13/2015 de modificación de la Ley de Enjuiciamiento Criminal para el fortalecimiento de las garantías procesales y la regulación de las medidas de investigación tecnológica (ustawę organiczną 13/2015 zmieniającą kodeks postępowania karnego w celu wzmocnienia gwarancji procesowych i uregulowania środków technologicznego dochodzenia) z dnia 5 października 2015 r. (BOE nr 239 z dnia 6 października 2015 r., s. 90192) (zwanego dalej „kodeksem postępowania karnego”) stanowi:

„1.   Każdy, komu zarzuca się popełnienie czynu karalnego, może skorzystać z prawa do obrony, biorąc udział w postępowaniu, od chwili, kiedy został poinformowany o istnieniu postępowania, został aresztowany lub zastosowano wobec niego inny środek zapobiegawczy albo przedstawiono mu zarzuty. W powyższym celu osobę tę bez zbędnej zwłoki poucza się o następujących prawach:

[…]

[…]

[…]

2.   Prawo do obrony wykonuje się bez żadnych ograniczeń innych niż te wyraźnie przewidziane w ustawie od chwili zarzucenia czynu zabronionego, który jest przedmiotem dochodzenia, aż do chwili umorzenia postępowania […]”.

10

Zgodnie z art. 527 kodeksu postępowania karnego:

„1.   W przypadkach, o których mowa w art. 509, osoba zatrzymana lub tymczasowo aresztowana może zostać pozbawiona następujących praw, jeżeli przemawiają za tym okoliczności danego przypadku:

[…]

11

W dniu 20 kwietnia 2018 r. policja w Badalonie (Hiszpania), w następstwie kontroli drogowej, podczas której VW przedstawił albańskie prawo jazdy, sporządziła protokół dotyczący zarzucanych zainteresowanemu przestępstw związanych z kierowaniem pojazdem bez uprawnień i fałszerstwem dokumentu.

12

W dniu 19 maja 2018 r. biegły stwierdził w opinii, że owo prawo jazdy zostało sfałszowane.

13

Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2018 r. Juzgado de Instrucción n. 4 de Badalona (sąd prowadzący postępowanie przygotowawcze nr 4 w Badalonie, Hiszpania), orzekający w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko VW, postanowił wysłuchać tego ostatniego. W tym celu wyznaczono adwokata z urzędu. Po kilku bezskutecznych wezwaniach zainteresowanego do stawiennictwa, ze względu na niemożność ustalenia jego miejsca pobytu, w dniu 27 września 2018 r. wydano w stosunku do niego nakaz aresztowania i doprowadzenia.

14

W dniu 16 października 2018 r. za pośrednictwem faksu przesłane zostało pismo adwokata VW, który oświadczył, że będzie brał udział w postępowaniu jako pełnomocnik procesowy VW; w załączeniu znalazło się podpisane pełnomocnictwo procesowe oraz zgoda na odwołanie pełnomocnictwa poprzedniego adwokata ustanowionego z urzędu dla zainteresowanego. Adwokat VW wniósł o doręczanie mu kolejnych pism procesowych w sprawie oraz o wstrzymanie wykonania nakazu aresztowania i powiadomił, że w każdym wypadku jego mocodawca zamierza dobrowolnie stawić się przed sądem.

15

W zakresie, w jakim VW nie stawił się w następstwie pierwszego wezwania do stawiennictwa i jest objęty nakazem aresztowania, sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy korzystanie z prawa dostępu do obrońcy może zostać opóźnione do chwili wykonania tego nakazu, zgodnie z krajowym uregulowaniem dotyczącym prawa do obrony.

16

W tym względzie sąd ten wskazuje, że uregulowanie to opiera się na art. 24 konstytucji i że, w dziedzinie prawa karnego, prawo do obrony osoby oskarżonej jest regulowane art. 118 kodeksu postępowania karnego. Wspomniany sąd dodaje, że przepisy te są interpretowane przez Tribunal Constitucional (trybunał konstytucyjny, Hiszpania) i Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania) w ten sposób, że prawo dostępu do obrońcy może być uzależnione od obowiązku osobistego stawiennictwa osoby oskarżonej przed sądem. W szczególności zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Tribunal Constitucional (trybunału konstytucyjnego) można odmówić skorzystania z takiego prawa, gdy osoba ta jest nieobecna lub miejsce jej pobytu nie jest znane. Zgodnie z tym orzecznictwem osobiste stawiennictwo zainteresowanego jest uznawane za racjonalny wymóg niemający istotnego wpływu na prawo do obrony. W istocie obecność osoby oskarżonej jest obowiązkowa. Mogłaby ona okazać się niezbędna dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych. Ponadto w wypadku utrzymującej się nieobecności tej osoby w chwili zamknięcia postępowania przygotowawczego nie można przeprowadzić rozprawy ani wydać wyroku, w związku z czym postępowanie zostałoby zamrożone, ze szkodą dla zainteresowanych osób i interesu publicznego.

17

Co więcej, sąd odsyłający wskazuje, że wspomniane orzecznictwo zostało utrzymane pomimo reformy z 2015 r., która miała w szczególności na celu zapewnienie transpozycji do prawa hiszpańskiego dyrektywy 2013/48. Sąd ten podkreśla także, że na mocy art. 118 kodeksu postępowania karnego prawo dostępu do obrońcy jest ograniczone jedynie w wypadkach wskazanych w art. 527 tego kodeksu, co wyraźnie wspomniano w tym przepisie.

18

W konsekwencji sąd ten dąży do ustalenia zakresu prawa dostępu do obrońcy określonego w tej dyrektywie. W szczególności powziął on wątpliwości w przedmiocie zgodności tego orzecznictwa z art. 3 ust. 2 wspomnianej dyrektywy i z art. 47 karty.

19

W tych okolicznościach Juzgado de Instrucción n. 4 de Badalona (sąd prowadzący postępowanie przygotowawcze nr 4 w Badalonie) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy wykładni art. 47 karty oraz w szczególności art. 3 ust. 2 dyrektywy 2013/48 należy dokonywać w ten sposób, że zwłoka w zapewnieniu prawa dostępu do adwokata może być uzasadniona, jeżeli podejrzany lub oskarżony nie stawia się na pierwsze wezwanie sądu oraz zostanie wydany krajowy, europejski lub międzynarodowy nakaz aresztowania, opóźniając dostęp do adwokata i jego udział w sprawie, dopóki nie zostanie wykonany wspomniany nakaz, a podejrzany przymusowo doprowadzony do sądu?”.

20

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający wniósł o zastosowanie trybu przyspieszonego, zgodnie z art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Wniosek ten został oddalony postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 18 stycznia 2019 r., VW (Prawo dostępu do adwokata w przypadku niestawiennictwa) (C‑659/18, niepublikowanym, EU:C:2019:45).

21

Poprzez zadane pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 2013/48, a w szczególności jej art. 3 ust. 2 w związku z art. 47 karty należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu interpretowanemu w orzecznictwie krajowym w ten sposób, że zgodnie z nim na etapie karnego postępowania przygotowawczego korzystanie z prawa dostępu do adwokata może zostać ze względu na brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego – i to po wystosowaniu wezwania do stawiennictwa przed sądem prowadzącym postępowanie przygotowawcze – opóźnione do chwili wykonania wydanego przeciwko zainteresowanemu krajowego nakazu aresztowania.

22

Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, należy na wstępie rozpatrzyć, czy dyrektywa 2013/48 ma zastosowanie do sytuacji osoby takiej jak VW, którego wielokrotnie wzywano do stawiennictwa przed sądem prowadzącym postępowanie przygotowawcze w celu przesłuchania go po raz pierwszy w przedmiocie przestępstw, o których popełnienie jest on podejrzewany, i wobec którego wydano w tym celu krajowy nakaz aresztowania.

23

W tym względzie rząd hiszpański powziął wątpliwości, czy sytuacja taka jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy. Rząd ten twierdzi, że w zakresie, w jakim wezwania zainteresowanego do stawiennictwa okazały się bezskuteczne, ten ostatni nie został powiadomiony o tym, że jest podejrzany o popełnienie przestępstwa w rozumieniu art. 2 ust. 1 wspomnianej dyrektywy.

24

Należy przypomnieć, że zgodnie z jej art. 1 dyrektywa 2013/48 ma za przedmiot zdefiniowanie norm minimalnych dotyczących praw podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym, w szczególności prawa dostępu do adwokata. Zakres stosowania tej dyrektywy zdefiniowano w jej art. 2 ust. 1, zgodnie z którym wspomnianą dyrektywę stosuje się do podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, o tym, że są podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa.

25

Po pierwsze, osoba wezwana do stawiennictwa przed sądem prowadzącym postępowanie przygotowawcze, który bada sprawę w ramach postępowania karnego wszczętego ze względu na zarzucane tej osobie przestępstwa, jest objęta pojęciem „podejrzanego” w rozumieniu art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48. Po drugie, brzmienie tego przepisu, w szczególności wyrażenie „od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób”, wskazuje na to, że dla możności stosowania dyrektywy 2013/48 powiadomienie danej osoby przez właściwe organy państwa członkowskiego jest wystarczające – bez względu na sposób tego powiadomienia.

26

W konsekwencji należy uznać za wystarczające, jak w pkt 31 opinii wskazał rzecznik generalny, przyjęcie przez te organy formalnej decyzji lub jakiegokolwiek innego środka proceduralnego mającego na celu powiadomienie zainteresowanego o tym, że jest on podejrzany lub oskarżony, zgodnie z prawem krajowym. Natomiast sposób, w jaki taka informacja dotrze do tego ostatniego, jest nieistotny.

27

W niniejszym wypadku z przedstawionych Trybunałowi akt sprawy wynika jednoznacznie, że taką decyzję przyjęto w stosunku do VW oraz że dowiedział się o niej, ponieważ udzielił adwokatowi pełnomocnictwa w celu reprezentowania go we wszczętym przeciwko niemu postępowaniu karnym.

28

W tych okolicznościach wątpliwości rządu hiszpańskiego dotyczące możności stosowania dyrektywy 2013/48 w sprawie w postępowaniu głównym nie wydają się być zasadne – co powinien jednak zbadać sąd odsyłający.

29

Co się tyczy prawa dostępu do adwokata określonego w dyrektywie 2013/48 rozpatrywanej w świetle art. 47 karty, przede wszystkim należy uściślić, że zgodnie ze wskazaniami zawartymi we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy możliwość skorzystania z tego prawa może zostać opóźniona ze względu na brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego na wezwanie. Natomiast wniosek ten nie dotyczy – określonej w art. 3 ust. 3 tej dyrektywy – istoty prawa dostępu do adwokata.

30

W art. 3 ust. 1 wspomnianej dyrektywy nałożono na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby podejrzani i oskarżeni mieli prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, aby mogli oni rzeczywiście i skutecznie wykonywać przysługujące im prawo do obrony (wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 103).

31

O ile w owym art. 3 ust. 1 ustanowiono podstawową zasadę, zgodnie z którą podejrzani i oskarżeni mają prawo dostępu do adwokata w terminie i na warunkach umożliwiających im wykonywanie prawa do obrony w sposób konkretny i skuteczny, o tyle zasadę tę uściślono w art. 3 ust. 2 – jak wskazał rzecznik generalny w pkt 40 opinii – w odniesieniu do momentu, w którym należy przyznać to prawo.

32

Na mocy art. 3 ust. 2 tej dyrektywy podejrzani i oskarżeni powinni mieć dostęp do adwokata bez zbędnej zwłoki i, w każdym wypadku, począwszy od zaistnienia pierwszego z czterech szczególnych zdarzeń wymienionych w art. 3 ust. 2 lit. a)–d).

33

Ów art. 3 ust. 2 stanowi, że podejrzani lub oskarżeni mają dostęp do adwokata w szczególności „przed ich przesłuchaniem przez policję lub inny organ ścigania lub organ sądowy”, zgodnie z art. 3 ust. 2 lit. a), i „zanim [w sytuacji gdy] zostali wezwani do stawiennictwa przed sądem właściwym w sprawach karnych – w odpowiednim czasie zanim stawią się przed tym sądem”, zgodnie z art. 3 ust. 2 lit. d).

34

W niniejszym wypadku zainteresowany został zaś wezwany do stawiennictwa przed sądem odsyłającym, właściwym w dziedzinie karnej, w celu wysłuchania go w sprawie przestępstw, o których popełnienie jest podejrzany. W takiej sytuacji prawo podejrzanego do dostępu do adwokata w ramach wszczętego przeciwko niemu postępowania karnego powinno co do zasady zostać zapewnione.

35

W motywie 19 dyrektywy 2013/48 wskazano ponadto, że państwa członkowskie powinny zapewnić podejrzanym lub oskarżonym prawo dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki i, w każdym wypadku, zapewnić im dostęp do adwokata podczas postępowania karnego przed sądem, o ile nie zrzekli się oni tego prawa.

36

W tym kontekście należy następnie określić, czy dyrektywa 2013/48, rozpatrywana w świetle art. 47 karty, umożliwia państwom członkowskim ustanowienie odstępstwa od prawa dostępu do adwokata, który co do zasady należy zapewnić podejrzanemu wezwanemu przed sąd prowadzący postępowanie przygotowawcze, ze względu na brak jego stawiennictwa na to wezwanie.

37

W tym względzie art. 3 tej dyrektywy stanowi, że w trzech okolicznościach, wskazanych, odpowiednio, w art. 3 ust. 5, art. 3 ust. 6 lit. a) i art. 3 ust. 6 lit. b) tej dyrektywy, możliwe jest ustanowienie tymczasowego odstępstwa od określonego w tej dyrektywie prawa dostępu do adwokata.

38

Wspomniany art. 3 w ust. 5 i 6 stanowi, że w „wyjątkowych okolicznościach i jedynie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania” niektórych przepisów tego artykułu.

39

W szczególności, zgodnie z art. 3 ust. 5 dyrektywy 2013/48, państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania art. 3 ust. 2 lit. c) tej dyrektywy, „w przypadku gdy oddalenie geograficzne podejrzanego lub oskarżonego uniemożliwia zapewnienie prawa dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki po pozbawieniu go wolności”.

40

Zgodnie z art. 3 ust. 6 dyrektywy 2013/48 państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw przewidzianych w ust. 3 w zakresie, w jakim jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym z dwóch istotnych powodów. Zgodnie z art. 3 ust. 6 lit. a) tej dyrektywy owe istotne powody występują „w przypadku pilnej potrzeby zapobieżenia poważnym negatywnym konsekwencjom dla życia, wolności lub nietykalności cielesnej jakiejś osoby”, zaś zgodnie z art. 3 ust. 6 lit. b) wspomnianej dyrektywy – „w przypadku konieczności podjęcia przez organy ścigania natychmiastowego działania w celu niedopuszczenia do narażenia postępowania karnego na znaczący uszczerbek”.

41

W niniejszym wypadku we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wskazano żadnej z okoliczności określonych w art. 3 ust. 5 i 6 dyrektywy 2013/48.

42

Z systematyki i celów dyrektywy 2013/48 wynika zaś, że czasowe odstępstwa, jakie państwa członkowskie mogą przewidzieć w odniesieniu do prawa dostępu do adwokata, wymieniono w sposób wyczerpujący we wspomnianym art. 3 ust. 5 i 6.

43

Co się tyczy systematyki dyrektywy 2013/48, art. 3 ust. 5 i 6 tej dyrektywy – jako przepisy ustanawiające odstępstwo od zasad określonych w art. 3 ust. 1–3 wspomnianej dyrektywy – powinny podlegać wykładni ścisłej. Ponadto art. 8 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Ogólne warunki stosowania czasowych odstępstw”, dotyczy jedynie – jeśli chodzi o prawo dostępu do adwokata – odstępstw określonych w art. 3 ust. 5 lub 6 tej dyrektywy. W motywach 30–32 dyrektywy 2013/48 również odesłano jedynie do tych odstępstw.

44

Co się tyczy celów dyrektywy 2013/48, z motywów 4 i 6 tej dyrektywy wynika, że ma ona na celu w szczególności wdrożenie zasady wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych, co zakłada, że państwa członkowskie mają wzajemne zaufanie do swoich systemów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Wspomniana dyrektywa służy w szczególności zagwarantowaniu każdemu prawa do uzyskania porady prawnej, prawa do skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela, na co wskazano w art. 47 akapit drugi karty, oraz prawa do obrony, zagwarantowanego w jej art. 48 ust. 2 (wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 104).

45

Wykładnia art. 3 dyrektywy 2013/48 jako umożliwiającego państwom członkowskim określenie innych odstępstw od prawa dostępu do adwokata niż odstępstwa wyczerpująco wymienione w tym przepisie, byłaby niezgodna z tymi celami, systematyką tej dyrektywy, samym brzmieniem tego przepisu, a także – jak w pkt 51 opinii wskazał rzecznik generalny – pozbawiałaby to prawo jego skuteczności (effet utile).

46

W tych okolicznościach należy stwierdzić, po pierwsze, że korzystanie przez podejrzanego lub oskarżonego z prawa dostępu do adwokata określonego w dyrektywie 2013/48, które jest w każdym wypadku możliwe od chwili zaistnienia pierwszego z czterech zdarzeń wskazanych w art. 3 ust. 2 lit. a)–d) tej dyrektywy, nie zależy od stawiennictwa zainteresowanego na wezwanie. Po drugie, brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego na wezwanie nie stanowi jednej z wymienionych w sposób wyczerpujący w tej dyrektywie podstaw odstępstwa od prawa dostępu do adwokata, w związku z czym okoliczność, że podejrzany nie stawił się pomimo wezwań do stawiennictwa kierowanych przez sąd prowadzący postępowanie przygotowawcze, nie może uzasadnić pozbawienia go możliwości skorzystania z tego prawa.

47

Wreszcie należy dodać, że wykładnia art. 3 ust. 2 dyrektywy 2013/48, zgodnie z którą korzystanie z prawa dostępu do adwokata nie może zostać opóźnione ze względu na brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego w następstwie wezwania, jest spójna z wymogami wynikającymi z określonego w art. 47 karty prawa podstawowego do skutecznej ochrony sądowej.

48

W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: dyrektywę 2013/48, a w szczególności jej art. 3 ust. 2 w związku z art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu interpretowanemu w orzecznictwie krajowym w ten sposób, że zgodnie z nim na etapie karnego postępowania przygotowawczego korzystanie z prawa dostępu do adwokata może zostać ze względu na brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego – i to po wystosowaniu wezwania do stawiennictwa przed sądem prowadzącym postępowanie przygotowawcze – opóźnione do chwili wykonania wydanego przeciwko zainteresowanemu krajowego nakazu aresztowania.

49

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności, a w szczególności jej art. 3 ust. 2 w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu interpretowanemu w orzecznictwie krajowym w ten sposób, że zgodnie z nim na etapie karnego postępowania przygotowawczego korzystanie z prawa dostępu do adwokata może zostać ze względu na brak stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego – i to po wystosowaniu wezwania do stawiennictwa przed sądem prowadzącym postępowanie przygotowawcze – opóźnione do chwili wykonania wydanego przeciwko zainteresowanemu krajowego nakazu aresztowania.