Sprawa C‑75/18

Vodafone Magyarország Mobil Távközlési Zrt.

przeciwko

Nemzeti Adó- és Vámhivatal Fellebviteli Igazgatósága,

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Fővárosi Közigazgatási és Munkaügyi Bíróság)

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 3 marca 2020 r.

Odesłanie prejudycjalne – Swoboda przedsiębiorczości – Podatek od obrotów operatorów telekomunikacyjnych – Progresywny podatek oddziałujący w większym stopniu na przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych lub prawnych z innych państw członkowskich niż na przedsiębiorstwa krajowe – Przedziały podatku progresywnego mające zastosowanie do wszystkich podatników – Neutralność kwoty obrotu jako kryterium odróżniającego – Zdolność płatnicza podatników – Pomoc państwa – Wspólny system podatku od wartości dodanej (VAT) – Podatki obrotowe – Pojęcie

Pomoc przyznawana przez państwa – Plany pomocy – Badanie przez Komisję – Odnośne uprawnienia Komisji i sądów krajowych – Rola sądów krajowych – Ochrona praw jednostek w wypadku naruszenia zakazu wprowadzenia w życie – Spoczywający na sądach krajowych obowiązek wyciągnięcia, zgodnie z ich prawem krajowym, wszelkich konsekwencji wynikających z naruszenia

(art. 108 ust. 2, 3 TFUE)

(zob. pkt 19–23)
Pomoc przyznawana przez państwa – Postanowienia traktatu – Zakres stosowania – Podatki – Wyłączenie, z wyjątkiem podatków, z których finansowana jest pomoc – Podatek, od którego przewidziano zwolnienia rzekomo stanowiące pomoc – Brak obowiązkowego powiązania celowego danego podatku i przysługującego od niego zwolnienia

(art. 108 ust. 3 TFUE)

(zob. pkt 24–28, 30, 31)
Swobodny przepływ osób – Swoboda przedsiębiorczości – Przepisy podatkowe – Podatek dochodowy od osób prawnych – Przepisy krajowe dotyczące podatku obrotowego stosowanego według stawki progresywnej – Dopuszczalność – Progresywny podatek oddziałujący w większym stopniu na przedsiębiorstwa należące do osób z innych państw członkowskich niż na przedsiębiorstwa krajowe – Brak wpływu

(art. 49, 54 TFUE)

(zob. pkt 39, 40, 42, 43, 49, 50, 52, 54, 56, pkt 1 sentencji)
Harmonizacja ustawodawstw podatkowych – Wspólny system podatku od wartości dodanej – Zakaz poboru innych podatków krajowych, które mogą być uznane za podatki obrotowe – Pojęcie podatków obrotowych – Podatek niemający zasadniczych cech charakterystycznych podatku obrotowego – Wyłączenie

(dyrektywa Rady 2006/112, art. 401)

(zob. pkt 59–62, 66, pkt 2 sentencji)

Streszczenie

Podatki specjalne odprowadzane na Węgrzech od obrotu przedsiębiorstw telekomunikacyjnych i z sektora handlu detalicznego są zgodne z prawem Unii

W wyrokach Vodafone Magyarország (C‑75/18) i Tesco-Global Áruházak (C‑323/18), ogłoszonych w dniu 3 marca 2020 r., Trybunał w składzie wielkiej izby orzekł zgodność z zasadą swobody przedsiębiorczości oraz z dyrektywą 2006/112 ( 1 ) (zwaną dalej „dyrektywą VAT”) podatków specjalnych, odprowadzanych na Węgrzech od obrotów przedsiębiorstw telekomunikacyjnych oraz przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze handlu detalicznego. Okoliczność, że te podatki specjalne, obciążające obrót w sposób progresywny (a dla tej drugiej grupy przedsiębiorstw – nawet silnie progresywny), płacą głównie przedsiębiorstwa należące do osób pochodzących z innych państw członkowskich, gdyż to te przedsiębiorstwa osiągają najwyższe obroty na danych rynkach węgierskich, odzwierciedla rzeczywistą sytuację gospodarczą panującą na tych rynkach i nie stanowi dyskryminacji tych przedsiębiorstw. Trybunał orzekł również, że podatek, któremu podlegają przedsiębiorstwa telekomunikacyjne, nie posiada wszystkich zasadniczych cech charakterystycznych VAT, a zatem nie można go traktować na równi z VAT, przez co nie zagraża on funkcjonowaniu unijnego systemu VAT, czyli jest zgodny z dyrektywą VAT.

Trybunał zapytano również o zgodność węgierskich przepisów wprowadzających omawiane podatki specjalne z regułami Unii dotyczącymi pomocy państwa. Trybunał rozstrzygnął najpierw kwestię dopuszczalności tych pytań ( 2 ). W tym względzie przypomniał on, że podatki nie wchodzą w zakres stosowania postanowień traktatu FUE dotyczących pomocy państwa, chyba że stanowią one sposób finansowania pomocy, tak że są integralną częścią tej pomocy. Podatek może zaś stanowić integralny składnik pomocy jedynie wówczas, gdy na podstawie znajdujących zastosowanie uregulowań krajowych istnieje obowiązkowe powiązanie celowe danego podatku z pomocą. W niniejszym przypadku Trybunał stwierdził jednak, że wnioski o zwolnienie z podatku specjalnego składane przez skarżące spółki do węgierskich organów podatkowych dotyczyły podatków o charakterze generalnym, z których przychody zasilają budżet państwa, a przy tym nie są przeznaczone konkretnie na finansowanie korzyści dla jakieś szczególnej kategorii podatników. Trybunał uznał, że brak jest obowiązkowego powiązania celowego podatków specjalnych pobieranych od spółek skarżących ze zwolnieniem, z którego korzystają niektórzy podatnicy, więc ewentualna niezgodność z prawem tego zwolnienia w świetle norm prawa Unii dotyczących pomocy państwa nie może wpływać na legalność tych podatków specjalnych jako takich. W związku z tym skarżące spółki nie mogą powoływać się przed sądami krajowymi na taką ewentualną niezgodność z prawem w celu uniknięcia zapłaty tych podatków.

Następnie Trybunał zbadał, czy węgierskie przepisy wprowadzające rozpatrywane podatki specjalne stwarzają dyskryminację ze względu na siedzibę spółek, zakazaną na mocy postanowień FUE o swobodzie przedsiębiorczości. W tym względzie Trybunał stwierdził przede wszystkim, że spółki dominujące skarżących mają siedziby, odpowiednio, w Zjednoczonym Królestwie i Niderlandach, i że w zakresie, w jakim prowadzą one działalność na rynku węgierskim za pośrednictwem spółek zależnych, jakiekolwiek ograniczenie swobody przedsiębiorczości tych spółek zależnych może mieć wpływ na swobodę przedsiębiorczości spółek dominujących. Przypomniawszy swe orzecznictwo dotyczące zakazu dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej, Trybunał stwierdził, że w przypadku spornych podatków specjalnych nie dokonuje się rozróżnienia ze względu na miejsce siedziby spółek.

Trybunał podkreślił w tym kontekście, po pierwsze, że skoro wszystkie przedsiębiorstwa działające w rozpatrywanych sektorach na Węgrzech są objęte kwestionowanymi podatkami, a odpowiednie stawki podatkowe obowiązujące dla poszczególnych przedziałów obrotu mają zastosowanie do wszystkich takich przedsiębiorstw, to węgierskie przepisy wprowadzające te podatki nie stwarzają dyskryminacji bezpośredniej wobec przedsiębiorstw należących do osób (fizycznych lub prawnych) z innych państw członkowskich.

Po drugie, Trybunał sprawdził, czy (silnie) progresywny charakter podatków specjalnych można uznać za źródło dyskryminacji pośredniej tych przedsiębiorstw.

W tym względzie Trybunał stwierdził, że w odniesieniu do rozpatrywanych lat podatkowych, czyli okresów od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2015 r. w sprawie Vodafone oraz od 1 marca 2010 r. do 28 lutego 2013 r. w sprawie Tesco, podatnicy należący wyłącznie do dolnego przedziału objętego stawką 0% byli podatnikami należącymi do węgierskich podmiotów, natomiast ci należący do górnych przedziałów byli w głównej mierze podatnikami należącymi do osób z innych państw członkowskich. Tym samym największa część podatku specjalnego była opłacana przez podatników należących do osób z innych państw członkowskich.

Trybunał przypomniał jednak, że państwa członkowskie mają swobodę w ustanawianiu systemu opodatkowania, który uznają za najbardziej odpowiedni, i mogą stosować opodatkowanie progresywne oparte na wysokości obrotu, ponieważ kwota obrotu stanowi neutralne kryterium odróżniające, a także istotny wskaźnik zdolności płatniczej podatników. W tym kontekście okoliczność, że większą część ciężaru takiego podatku specjalnego ponoszą podatnicy należący do osób fizycznych lub prawnych z innych państw członkowskich nie może być sama wystarczająca do stwierdzenia, że istnieje wobec nich dyskryminacja. Okoliczność ta wynika bowiem stąd, że rozpatrywane w niniejszych sprawach węgierskie rynki są zdominowane przez takich podatników, którzy osiągają na nich najwyższe obroty. Rzeczona okoliczność stanowi więc wskaźnik niepewny, a wręcz losowy, który może zostać spełniony za każdym razem, gdy odnośny rynek jest zdominowany przez przedsiębiorstwa z innych państw członkowskich lub państw trzecich lub przez przedsiębiorstwa krajowe należące do osób fizycznych lub prawnych z innych państw członkowskich lub państw trzecich. Zresztą podstawowy przedział opodatkowania o stawce 0% nie dotyczy wyłącznie podatników należących do podmiotów węgierskich, ponieważ każde przedsiębiorstwo działające na danym rynku korzysta z ulgi w odniesieniu do części swojego obrotu nieprzekraczającej pułapu określonego dla tego przedziału. Tak więc (silnie) progresywne stawki podatków specjalnych nie stanowią przez sam swój charakter dyskryminacji ze względu na miejsce siedziby spółki między podatnikami należącymi do węgierskich podmiotów a podatnikami będącymi należącymi do podmiotów z innych państw członkowskich.

W wyroku w sprawie C‑75/18 Trybunał rozstrzygał ponadto pytanie o zgodność wprowadzenia specjalnego podatku od obrotu przedsiębiorstw telekomunikacyjnych z dyrektywą VAT ( 3 ). W tym względzie przypomniał on, że należy w szczególności ustalić, czy dany podatek powoduje zagrożenie dla funkcjonowania wspólnego systemu VAT, obciążając obrót towarów i usług oraz oddziałując na transakcje handlowe w sposób podobny do tego, który charakteryzuje VAT, jak ma to miejsce w szczególności w przypadku podatków posiadających zasadnicze cechy charakterystyczne VAT. Trybunał stwierdził jednak, że węgierskie przepisy wprowadzające rozpatrywany podatek specjalny nie przewidują pobierania tego podatku na każdym etapie procesu produkcji i dystrybucji ani odliczenia podatku zapłaconego na poprzednim etapie tego procesu. Tym samym, skoro w przypadku rozpaprywanego podatku specjalnego dwie spośród czterech zasadniczych cech określonych przez Trybunał we wcześniejszym orzecznictwie nie występują, dyrektywa VAT nie stoi na przeszkodzie jego wprowadzeniu.

( 1 ) Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. 2006, L 347, s. 1).

( 2 ) W 2019 r. Sąd stwierdził nieważność dwóch decyzji Komisji o zakwalifikowaniu jako pomoc państwa polskiego podatku w sektorze handlu detalicznego oraz węgierskiego podatku od reklamy [wyrok Sądu z dnia 16 maja 2019 Polska/Komisja (sprawy połączone T‑836/16 i T‑624/17, komunikat prasowy 64/19) i wyrok Sądu z dnia 27 czerwca 2019 r. Węgry/Komisja (T‑20/17, komunikat prasowy 84/19)]. Odwołania od tych wyroków są obecnie rozpatrywane przez Trybunał (C‑562/19 P i C‑596/19 P).

( 3 ) Artykuł 401.