1.

Niniejsze odesłanie prejudycjalne wpisuje się w postępowanie dotyczące badania przez niemiecki organ sądowy zgodności z prawem przekazania Dumitru-Tudora Dorobantu rumuńskiemu organowi sądowemu, który wydał europejski nakaz aresztowania na mocy decyzji ramowej 2002/584/WSiSW ( 2 ). Początkowo ten europejskie nakaz aresztowania został wydany w celu przeprowadzenia postępowania karnego, a następnie w celu wykonania kary pozbawienia wolności.

2.

Zgodnie z wyrokami z dnia 5 kwietnia 2016 r., Aranyosi i Căldăraru ( 3 ) oraz z dnia 25 lipca 2018 r., Generalstaatsanwaltschaft (Warunki pozbawienia wolności na Węgrzech) ( 4 ) rozpatrywane w niniejszej sprawie odesłanie przyczynia się do określenia gwarancji, jakie muszą zostać ustanowione w celu zapewnienia poszanowania praw podstawowych osoby przekazywanej w ramach europejskiego nakazu aresztowania w sytuacji, gdy system penitencjarny wydającego nakaz państwa członkowskiego wykazuje nieprawidłowości systemowe lub ogólne.

3.

W szczególności w rozpatrywanym w niniejszej sprawie odesłaniu prejudycjalnym wezwano Trybunał do określenia zakresu kontroli, do przeprowadzenia której jest zobowiązany wykonujący nakaz organ sądowy w celu oceny rzeczywistego niebezpieczeństwa poddania nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu osoby podlegającej przekazaniu ze względu na warunki pozbawienia jej wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim, a także poszczególnych czynników i kryteriów, jakie wykonujący nakaz organ sądowy ma obowiązek uwzględnić do celów tej oceny.

4.

Artykuł 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ( 5 ), zatytułowany „Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania”, stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

5.

Zgodnie z wyjaśnieniami dotyczącymi karty ( 6 )„[p]rawo zawarte w artykule 4 [karty] odpowiada prawu zagwarantowanemu na mocy artykułu 3 [konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ( 7 )] o takim samym brzmieniu […]. W zastosowaniu artykułu 52 ustęp 3 karty ma ono więc takie samo znaczenie i zakres jak wspomniany artykuł z [konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności]” ( 8 ).

6.

Europejski nakaz aresztowania wprowadzony decyzją ramową 2002/584 został utworzony w celu zastąpienia klasycznego mechanizmu ekstradycji, wymagającego decyzji władzy wykonawczej, instrumentem współpracy krajowych organów sądowych opartym na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych oraz wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi ( 9 ).

7.

Tym samym wspomniana decyzja ramowa ustanawia nowy, prostszy i wydajniejszy system przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej ( 10 ), bardzo ściśle ograniczając podstawy odmowy wykonania i określając terminy wydawania orzeczeń dotyczących europejskiego nakazu aresztowania ( 11 ).

8.

Motywy 12 i 13 decyzji ramowej 2002/584 mają następujące brzmienie:

9.

Artykuł 1 wspomnianej decyzji ramowej, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, stanowi:

„1.   Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną [orzeczenie sądowe wydane] przez państwo członkowskie w celu aresztowania [zatrzymania] i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].

2.   Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.

3.   Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją [prowadzi do zmiany] obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 [TUE]”.

10.

Paragrafy 78–83k Gesetz über die internationale Rechtshilfe in Strafsachen (niemieckiej ustawy o międzynarodowej pomocy sądowej w sprawach karnych) ( 12 ) z dnia 23 grudnia 1982 r., zmienionej przez Gesetz zur Umsetzung des Rahmenbeschlusses über den Europäischen Haftbefehl und die Übergabeverfahren zwischen den Mitgliedstaaten der Europäischen Union (ustawę transponującą decyzję ramową w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi) ( 13 ) z dnia 20 lipca 2006 r., dokonały transpozycji decyzji ramowej 2002/584 do niemieckiego porządku prawnego.

11.

Na mocy § 29 ust. 1 IRG, który na mocy § 78 ust. 1 IRG znajduje zastosowanie do europejskiego nakazu aresztowania, Oberlandesgericht (wyższy sąd krajowy, Niemcy) orzeka na wniosek Staatsanwaltshaft (prokuratura, Niemcy) o zgodności z prawem ekstradycji, jeśli oskarżony nie wyraził zgody na uproszczoną procedurę ekstradycji. Zgodnie z § 32 IRG orzeczenie zostaje wydane w formie postanowienia.

12.

Paragraf 73 IRG stanowi:

„Wzajemna pomoc sądowa i przekazywanie informacji bez uprzedniego wniosku są niedopuszczalne, jeśli naruszają istotne zasady niemieckiego porządku prawnego. W przypadku wniosku na mocy części ósmej […] wszajemna pomoc sądowa jest niedopuszczalna, jeśli narusza zasady wymienione w art. 6 TUE”.

13.

Dumitru-Tudor Dorobantu jest obywatelem rumuńskim, zamieszkałym w Hamburgu (Niemcy).

14.

Niemieckie organy sądowe otrzymały wniosek o wydanie zainteresowanego na mocy pierwszego nakazu aresztowania wydanego w dniu 12 sierpnia 2016 r. przez Judecătoria Medgidia (sąd pierwszej instancji w Medgidia, Rumunia). Ten nakaz aresztowania został wydany w celu przeprowadzenia postępowania karnego w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstw przeciwko mieniu, fałszerstwa i wyłudzenia.

15.

W ramach wykonania wspomnianego nakazu aresztowania Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Hamburgu, Niemcy) uwzględnił konkretne dowody świadczące o brakach systemowych lub ogólnych w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności w Rumunii. Zgodnie z zasadami ustanowioymi przez Trybunał w wyroku Aranyosi i Căldăraru, wspomniany sąd zbadał przekazane przez organy rumuńskie informacje dotyczące warunków w zakładzie karnym, w którym D.T. Dorobantu miał pozostawać po jego przekazaniu. Z informacji tych wynikało, że w przypadku tymczasowego aresztowania zainteresowany będzie przebywał w celach zbiorowych, czteroosobowych (których powierzchnia wynosi 12,30 m2, 12,67 m2 oraz 13,50 m2) lub dziesięcioosobowych (o powierzchni 36,25 m2). Natomiast w przypadku wykonywania kary pozbawienia wolności D.T. Dorobantu będzie przebywał przez okres 21 dni w placówce, w której każdy więzień dysponuje powierzchnią 3 m2, a następnie w takich samych warunkach, gdyby zainteresowany musiał odbywać karę w zakładzie karnym typu zamkniętego. Jednakże, gdyby D.T. Dorobantu miał odbywać karę w zakładzie karnym typu otwartego lub półotwartego, korzystałby z przestrzeni osobistej, której powierzchnia wynosi 2 m2 na osobę ( 14 ).

16.

Sąd odsyłający dokonał całościowej oceny tych warunków pozbawienia wolności w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Mając na uwadze znaczące usprawnienia w rumuńskim systemie wykonywania kar, zarówno w odniesieniu do infrastruktury, jak i mechanizmów kontroli, wspomniany sąd stwierdził, że nie istnieje rzeczywiste niebezpieczeństwo nieludzkiego lub poniżającego traktowania zainteresowanego w rozumieniu wyroku Aranyosi i Căldăraru.

17.

Ponadto Sąd odsyłający stwierdził, że w przypadku odmowy przekazania zainteresowanego, popełnione przez nią przestępstwa nie zostaną ukarane, co będzie sprzeczne z celem zagwarantowania skuteczności wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w Unii Europejskiej.

18.

Na podstawie postanowień z dnia 3 i 19 stycznia 2017 r. wydanych przez Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Hamburgu), Generalstaatsanwaltschaft Hamburg (prokuratura generalna w Hamburgu, Niemcy) zatwierdził zatem przekazanie D.T. Dorobantu organom rumuńskim, które miało zostać dokonane po odbyciu przez niego kary pozbawienia wolności, na którą został skazany w związku z innymi przestępstwami popełnionymi w Niemczech.

19.

Niemniej jednak powyższe postanowienia zostały uchylone postanowieniem z dnia 19 grudnia 2017 r. wydanym przez Bundesverfassungsgericht (federalny trybunał konstytucyjny, Niemcy). Sąd ten orzekł bowiem, że ocena dotycząca zgodności z prawem przekazania zainteresowanego zakłada, że do Trybunału Sprawiedliwości zostaną uprzednio skierowane pytania prejudycjalne, aby mógł on wypowiedzieć się w przedmiocie istotnych czynników w ramach badania warunków pozbawienia wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim.

20.

Postanowieniem z dnia 8 lutego 2018 r. Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Hamburgu) postanowił zatem zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

21.

Postanowieniem z dnia 25 września 2018 r. Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Hamburgu, Niemcy) powiadomił Trybunał, że D.T. Dorobantu został w międzyczasie skazany przez Judecătoria Medgidia (sąd pierwszej instancji w Medgidia) na karę dwóch lat i czterech miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwa popełnione na terytorium Rumunii. Orzeczenie to zostało wydane zaocznie w dniu 14 czerwca 2018 r. Sąd odsyłający wskazał wówczas Trybunałowi, że europejski nakaz aresztowania wydany w dniu 12 sierpnia 2016 r. w celu przeprowadzenia postępowania karnego został „zastąpiony” nowym europejskim nakazem aresztowania wydanym w dniu 1 sierpnia 2018 r. w celu wykonania kary pozbawienia wolności. Sąd odsyłający wskazał jednak, że podtrzymuje swój wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ponieważ przedłożone pytania zachowują całe swoje znaczenie z punktu widzenia postępowania głównego.

22.

Zanim przystąpię do zbadania pytań skierowanych do Trybunału przez sąd odsyłający uważam, że należy przedstawić dwie wstępne uwagi.

23.

Pierwsza uwaga dotyczy „zastąpienia” europejskich nakazów aresztowania, do którego to odniósł się sąd odsyłający w postanowieniu z dnia 25 września 2018 r. Druga uwaga dotyczy stanu orzecznictwa Trybunału, które moim zdaniem ustala ramy, w których należy udzielić odpowiedzi na postawione w niniejszej sprawie pytania prejudycjalne.

24.

Jak wskazano, sąd odsyłający poinformował Trybunał w drodze postanowienia z dnia 25 września 2018 r., że europejski nakaz aresztowania wydany przez Judecătoria Medgidia (sąd pierwszej instancji w Medgidia, Rumunia) w odniesieniu do D.T. Dorobantu w celu przeprowadzenia sądowego postępowania karnego został „zastąpiony” w toku postępowania głównego nowym europejskim nakazem aresztowania wydanym przez ten sam sąd tym razem w celu wykonania kary pozbawienia wolności.

25.

O ile pytania przedłożone przez sąd odsyłający pozostają aktualne w kontekście wykonania tego drugiego europejskiego nakazu aresztowania – co wszystkie strony potwierdziły podczas rozprawy – tym niemniej konieczne jest, aby wykonujący nakaz organ sądowy wydał orzeczenie w przedmiocie nieważności pierwszego europejskiego nakazu aresztowania w najkrótszym możliwym terminie i podjął od początku postępowanie w sprawie wykonania drugiego nakazu. Jest to konieczne w celu zapewnienia przestrzegania zasady pewności prawa oraz praw i gwarancji przyznanych przez decyzję ramową 2002/584 osobie, której dotyczy nakaz.

26.

Z racji bowiem samego charakteru europejskiego nakazu aresztowania oraz ze względu na przesłanki prawne i materialne jego wykonania, wykonanie tego drugiego europejskiego nakazu aresztowania nie może nastąpić przez zwykłe zastąpienie.

27.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 „[e]uropejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową [orzeczenie sądowe]”. Domniemane „zastąpienie” nie może zatem przysłonić tego, że drugi europejski nakaz aresztowania wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności opiera się na nowym orzeczeniu krajowym i stanowi orzeczenie sądowe odrębne od orzeczenia będącego podstawą pierwszego europejskiego nakazu aresztowania i które z tego względu powinno spełniać szczególne przesłanki prawne i materialne. Wystarczy zatem zauważyć, że wykonanie tego drugiego europejskiego nakazu aresztowania może skutkować nowym okresem aresztowania, który będzie porównywalny nie do tymczasowego aresztowania przed wydaniem wyroku – tak jak w przypadku pierwszego europejskiego nakazu aresztowania –, ale raczej do początku wykonywania kary, przy czym odbyty okres zatrzymania musi zostać zaliczony na poczet kary podlegającej wykonaniu ( 15 ).

28.

Wykonanie drugiego europejskiego nakazu aresztowania wymaga zatem od wykonującego nakaz organu sądowego, po pierwsze, że stwierdzi on nieważność pierwszego europejskiego nakazu aresztowania, oraz po drugie, że podejmie postępowanie w sprawie wykonania nakazu od początku, kontrolując tym samym ważność wszystkich przesłanek wykonania tego drugiego nakazu, co w sprawie głównej zdaje się wynikać z postanowienia z dnia 25 września 2018 r. przekazanego przez sąd odsyłający.

29.

Druga uwaga dotyczy reguł i zasad przyjętych przez Trybunał w wyroku Aranyosi i Căldăraru, a następnie powtórzonych w wyroku Generalstaatsanwaltschaft. Orzecznictwo to określa ramy, w których należy dokonać analizy i udzielić odpowiedzi na rozpatrywane w niniejszej sprawie pytania prejudycjalne.

30.

W wyroku Aranyosi i Căldăraru Trybunał po raz pierwszy dopuścił ograniczenie zasad wzajemnego uznawania i wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, wymagając od wykonującego nakaz organu sądowego przeprowadzenia kontroli warunków pozbawienia wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim w przypadku, gdy ze względu na nieprawidłowości w systemie penitencjarnym tego państwa osoba podlegająca przekazaniu może być narażona na rzeczywiste niebezpieczeństwo nieludzkiego lub poniżającego traktowania, sprzeczne z art. 4 karty.

31.

W wyroku tym Trybunał ustalił ramy, w jakich należy wykonywać wspomnianą kontrolę, określając jej podstawę prawną, cel i formę oraz charakter i wywierane przez nią skutki.

32.

Kontrola ta opiera się na art. 1 ust. 3, art. 5 oraz art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, a jej celem jest zapewnienie przestrzegania art. 4 karty, który to – jak przypomniał Trybunał – ustanawia „jedną z podstawowych wartości Unii i jej państw członkowskich” ( 16 ) i „ma […] charakter bezwzględny” ( 17 ).

33.

Wspomniana kontrola jest wdrażana wyłącznie w przypadku, gdy wykonujący nakaz organ sądowy stwierdza na podstawie obiektywnych, wiarygodnych, dokładnych i należycie zaktualizowanych danych, którymi dysponuje, że system penitencjarny wydającego nakaz państwa członkowskiego wykazuje nieprawidłowości, czy to systemowe lub ogólne, czy dotyczące niektórych grup osób, czy też niektórych ośrodków penitencjarnych ( 18 ).

34.

W tych okolicznościach wykonujący nakaz organ sądowy jest zobowiązany do sprawdzenia w sposób „konkretny i dokładny”, czy istnieją poważne i sprawdzone podstawy, aby uznać, że osoba podlegająca przekazaniu będzie ze względu na warunki jej pozbawienia wolności narażona na rzeczywiste niebezpieczeństwo nieludzkiego lub poniżającego traktowania w rozumieniu art. 4 karty ( 19 ).

35.

Po stwierdzeniu ogólnej nieprawidłowości w systemie penitencjarnym wydającego nakaz państwa członkowskiego następuje zatem indywidualna i szczegółowa analiza niebezpieczeństwa, na które będzie narażona osoba podlegająca przekazaniu.

36.

Kontrola ta może mieć istotny wpływ na wykonanie europejskiego nakazu aresztowania. Trybunał potwierdził, że może ona doprowadzić wykonujący nakaz organ sądowy do odroczenia, a nawet umorzenia procedury przekazania zainteresowanej osoby ( 20 ).

37.

Po wydaniu wyroku Aranyosi i Căldăraru Hanseatisches Oberlandesgericht in Bremen (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Bremie, Niemcy) skierował do Trybunału dwa nowe odesłania prejudycjalne. Pierwsze odesłanie, wniesione w dniu 12 września 2016 r. w ramach postępowania w sprawie wykonania dwóch europejskich nakazów aresztowania wydanych w odniesieniu do Pála Aranyosi, zakończyło się wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania, ponieważ europejskie nakazy aresztowania wydane w odniesieniu do zainteresowanego zostały wycofane przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał ( 21 ).

38.

Drugie odesłanie, wniesione w dniu 27 marca 2018 r. w ramach wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w odniesieniu do ML, pozwoliło Trybunałowi w wyroku Generalstaatsanwaltschaft na sprecyzowanie zakresu zasad wyrażonych w wyroku Aranyosi i Căldăraru ( 22 ), w szczególności w kontekście indywidualnej i szczegółowej oceny niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania.

39.

I tak Trybunał orzekł w wyroku Generalstaatsanwaltschaft, że art. 1 ust. 3, art. 5 i art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że „gdy wykonujący nakaz organ sądowy dysponuje danymi świadczącymi o istnieniu systemowych lub ogólnych nieprawidłowości dotyczących warunków pozbawienia wolności w zakładach penitencjarnych wydającego nakaz państwa członkowskiego, […]:

40.

Wyrok Generalstaatsanwaltschaft został wydany w dniu 25 lipca 2018 r., czyli kilka miesięcy po wniesieniu odesłania prejudycjalnego w niniejszej sprawie. Uważam, że wyrok ten rozwiewa większość wątpliwości sądu odsyłającego w niniejszej sprawie.

41.

Wskazane jest przeprowadzenie analizy przedłożonych pytań w kolejności innej niż zostały przedstawione przez sąd odsyłający.

42.

Skoro bowiem w pytaniach prejudycjalnych pierwszym i drugim lit. b) sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie poszczególnych czynników, jakie wykonujący nakaz organ sądowy powinien uwzględnić w celu dokonania oceny w sposób konkretny i dokładny warunków osadzenia w wydającym nakaz państwie członkowskim, wydaje mi się nieodzowne określenie na wstępie zakresu tej kontroli, jak proponuje sąd odsyłający w pytaniu drugim lit. a).

43.

W pytaniu drugim lit. a) sąd odsyłający zwraca się w istocie do Trybunału z pytaniem o określenie zakresu kontroli, jaką powinien przeprowadzić wykonujący nakaz organ sądowy przy przeprowadzaniu indywidualnej i szczegółowej analizy, czy osoba podlegająca przekazaniu może zostać narażona na nieludzkie lub poniżające traktowanie ze względu na warunki jej pozbawienia wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim.

44.

W szczególności sąd odsyłający pyta, czy wykonujący nakaz organ sądowy powinien przeprowadzić „pełną” analizę warunków, w których osoba podlegająca przekazaniu będzie pozbawiona wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim czy też organ te powinien przeprowadzić raczej „uproszczoną” kontrolę rzeczonych warunków, ograniczoną do „oczywistych niezgodności z prawem”. W tym kontekście sąd odsyłający wydaje się wątpić, czy wykonującemu nakaz organowi sądowemu może wystarczyć zapewnienie przedstawione przez wydające nakaz państwo członkowskie, że zainteresowana osoba nie będzie poddana nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu ze względu na warunki jej pozbawienia wolności.

45.

Jak już wskazałem, reguły i zasady sformułowane przez Trybunał w wyroku Aranyosi i Căldăraru, a następnie powtórzone w wyroku Generalstaatsanwaltschaft, pozwalają rozwiać te wątpliwości.

46.

Wprawdzie w wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał potrafił ograniczyć zakres właściwości ratione loci kontroli, którą powinien przeprowadzić wykonujący nakaz organ sądowy, zawężając ją do badania warunków pozbawienia wolności w zakładach penitencjarnych, w których wspomniana osoba zostanie „prawdopodobnie” ( 23 ) osadzona lub w których osadzenie tej osoby „jest konkretnie planowane”, w tym osadzenie tymczasowe lub przejściowe ( 24 ), jednakże dołożył wszelkich starań, aby wykazać, że rzeczona kontrola oznacza analizę wszystkich mających znaczenie aspektów materialnych osadzenia.

47.

Nie ulega wątpliwości, że prawo do niebycia poddanym nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu w rozumieniu art. 4 karty jest prawem bezwzględnym, którego naruszenie można stwierdzić jedynie w wyniku badania uwzględniającego wszystkie okoliczności istotne dla danego przypadku.

48.

Wspomniana zasada została w sposób dorozumiany stwierdzona przede wszystkim w wyroku Aranyosi i Căldăraru, kiedy Trybunał zażądał od wykonującego nakaz organu sądowego, aby dokonał oceny w sposób „konkretny i dokładny” ( 25 ), czy istnieje rzeczywiste niebezpieczeństwo nieludzkiego lub poniżającego traktowania.

49.

Wspomniana zasada została następnie potwierdzona w wyroku Generalstaatsanwaltschaft.

50.

W sprawie zakończonej wspomnianym wyrokiem do Trybunału zwrócono się w szczególności z pytaniem, czy w celu poszanowania art. 1 ust. 3, art. 5 i art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 konieczne jest, aby wykonujący nakaz organ sądowy dokonał „każdorazowo sprawdzenia kompleksowo warunków pozbawienia wolności” w wydającym nakaz państwie członkowskim, obejmującego nie tylko ustalenie powierzchni osobistej przestrzeni na więźnia, ale również „inne warunki pozbawienia wolności” ( 26 ). Zadano także pytanie, czy warunki te należy oceniać w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którego odzwierciedleniem jest wyrok z dnia 20 października 2016 r., Muršić przeciwko Chorwacji ( 27 ).

51.

W wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał stwierdził już na wstępie, że ocena minimalnego progu dotkliwości złego traktowania na podstawie art. 3 EKPC zależy „od wszystkich okoliczności [danego przypadku]” ( 28 ) i tym samym zażądał od wykonującego nakaz organu sądowego, aby w razie potrzeby zwrócił się o wyjaśnienia na temat „konkretnych i dokładnych warunków pozbawienia wolności” zainteresowanej osoby ( 29 ).

52.

W odniesieniu do warunków pozbawienia wolności Trybunał odwołał się do warunków wyraźnie określonych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Muršić przeciwko Chorwacji ( 30 ). Wykonujący nakaz organ sądowy powinien uwzględnić nie tylko przestrzeń osobistą, jaką będzie dysponować więzień w czasie osadzenia, ale również inne istotne aspekty, które mogą wpływać na warunki jego pozbawienia wolności. Tym samym wspomniany organ sądowy powinien wziąć pod uwagę czas trwania i zakres ograniczenia, ale również swobodę poruszania się i ofertę zajęć poza celą, z których osadzony może korzystać, a wreszcie uwzględnić ogólnie godziwy charakter infrastruktury i obsługi danego zakładu karnego. Trybunał wykluczył natomiast, aby podstawą oceny przeprowadzonej przez wykonujący nakaz organ sądowy były czynniki niemające oczywistego znaczenia dla pozbawienia wolności ( 31 ).

53.

W świetle zasad wypracowanych przez Trybunał w wyroku Generalstaatsanwaltschaft wykonujący nakaz organ sądowy jest zatem zobowiązany do oceny rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania, na które byłaby narażona osoba podlegająca przekazaniu ze względu na warunki pozbawienia wolności w zakładzie karnym, w którym zostanie prawdopodobnie osadzona, poprzez zbadanie wszystkich materialnych aspektów pozbawienia wolności, które mają znaczenie dla tej oceny. Natomiast jak już wskazałem w ramach mojej opinii wydanej w sprawie zakończonej rzeczonym wyrokiem, ocena ta nie może dotyczyć aspektów, które wykraczają poza to, co nieodzowne dla tej oceny ( 32 ).

54.

Co się tyczy obecnie znaczenia, jakie należy przyznać zapewnieniu przedstawionemu przez organy wydającego nakaz państwa członkowskiego, pragnę wskazać, że Trybunał orzekł we wspomnianym wyroku, iż wspomniane zapewnienie jest elementem, którego wykonujący nakaz organ sądowy „nie może pominąć” ( 33 ). Trybunał stwierdził w szczególności, że w przypadku braku jakiejkolwiek konkretnej przesłanki pozwalającej przypuszczać, iż warunki pozbawienia wolności istniejące w określonym zakładzie penitencjarnym są sprzeczne z art. 4 karty, wykonujący nakaz organ sądowy „musi polegać na tym zapewnieniu” przy uwzględnieniu wzajemnego zaufania, na którym opiera się system europejskiego nakazu aresztowania ( 34 ).

55.

Nie mogę zatem zgodzić się z opinią, że wykonujący nakaz organ sądowy może podważyć i sprawdzić wiarygodność tego zapewnienia w świetle dostępnych danych w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności w odnośnym państwie członkowskim.

56.

Taka weryfikacja, niezachęcająca wydającego i wykonującego nakaz organów sądowych do kierowania się zaufaniem we wzajemnych relacjach między sobą, co powinno być regułą, powodowałaby wzajemną nieufność, co z kolei podważałoby uproszczony system przekazywania osób będący podstawą europejskiego nakazu aresztowania.

57.

Przypomnę ponadto, że w prawie Unii, zgodnie z zasadami dotyczącymi skarg o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, zobowiązania podjęte przez organ danego państwa członkowskiego są wiążące dla tego państwa. Przykładowo, gdyby zobowiązania podjęte przez wydający nakaz organ sądowy, za pośrednictwem organu należącego do administracji penitencjarnej, nie były przestrzegane, a w związku z tym osoba podlegająca przekazaniu mogła być narażona na nieludzkie lub poniżające traktowanie sprzeczne z postanowieniami karty i EKPC, skutkowałoby to uznaniem odpowiedzialności wydającego nakaz państwa członkowskiego. Ponadto, jak już podkreśliłem w opinii rzecznika generalnego wydanej w sprawie ML (Warunki pozbawienia wolności na Węgrzech) ( 35 ), osoba podlegająca przekazaniu może powoływać się na naruszenie takiego zobowiązania przed sądami wydającego nakaz państwa członkowskiego.

58.

Pytania pierwsze i drugie lit. b), które sąd odsyłający kieruje do Trybunału, należy rozpatrzyć łącznie. Oba dotyczą bowiem kryteriów, na podstawie których wykonujący nakaz organ sądowy powinien dokonać oceny w sposób konkretny i dokładny rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania ze względu na warunki pozbawienia wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim.

59.

Przede wszystkim sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o ustalenie, czy prawo Unii ustanawia bezwzględny próg w odniesieniu do minimalnej powierzchni osobistej przestrzeni, jaką należy przydzielić osadzonemu. Zwraca się on także do Trybunału o określenie sposobu obliczania tej przestrzeni w przypadku celi pojedynczej i zbiorowej, w której znajduje się umeblowanie i urządzenia sanitarne.

60.

Następnie sąd odsyłający koncentruje się na innych czynnikach, które mogą zostać wzięte pod uwagę na potrzeby tej oceny, odnosząc się w szczególności do wymogów w zakresie infrastruktury zakładu karnego, typu zakładu karnego czy też do usprawnień prawnych i organizacyjnych wprowadzonych przez wydające nakaz państwo członkowskie w odniesieniu do odbywania kary.

61.

Wreszcie w przypadku, gdyby Trybunał doszedł do wniosku, że prawo Unii nakłada „bezwzględne” wymogi w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności, sąd odsyłający pyta, czy wykonujący nakaz organ sądowy może jednakże dokonać wyważenia pomiędzy przestrzeganiem tych wymogów a wymogami dotyczącymi przestrzegania zasad wzajemnego zaufania i wzajemnego uznawania oraz skuteczności systemu będącego podstawą europejskiego nakazu aresztowania.

62.

Powtórzę, wyrok Generalstaatsanwaltschaft określa wytyczne, w ramach których Trybunał powinien udzielić odpowiedzi na pytania sądu odsyłającego.

63.

W wyroku tym Trybunał już na wstępie podkreślił, że prawo Unii nie ustanawia żadnych minimalnych zasad w zakresie warunków pozbawienia wolności.

64.

Ponieważ art. 4 karty ma takie samo znaczenie i zakres jak art. 3 EKPC, Trybunał oparł się na zasadach, które wynikają z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ( 36 ).

65.

W szczególności Trybunał odwołał się do wyroku Muršić przeciwko Chorwacji, w którym Europejski Trybunał Praw Człowieka (wielka izba) przedstawił podsumowanie zasad i przepisów wynikających z jego orzecznictwa w odniesieniu do przeludnienia więzień oraz objaśnił przesłanki uznania braku przestrzeni osobistej w celi za sprzeczne z art. 3 EKPC.

66.

Trybunał przyjął zatem podejście, które zastosował już w wyroku Aranyosi i Căldăraru. W rzeczonym wyroku Trybunał odniósł się bowiem wyraźnie do przełomowego orzeczenia ETPC z dnia 8 stycznia 2013 r., Torreggiani i in. przeciwko Włochom ( 37 ), w celu określenia ogólnych obowiązków ciążących na organach wydającego nakaz państwa członkowskiego w odniesieniu do każdego więźnia ( 38 ).

67.

W wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał przypomniał tym samym, że zgodnie z art. 3 EKPC złe traktowanie musi osiągnąć minimalny próg dotkliwości, który zależy od wszystkich okoliczności sprawy, takich jak czas trwania tego traktowania i jego skutki fizyczne lub psychiczne oraz czasami płeć, wiek i stan zdrowia ofiary ( 39 ).

68.

Trybunał skupił się następnie na czynniku przestrzennym warunków pozbawienia wolności wskazując w pkt 92 i 93 swojego wyroku, co następuje:

69.

W pkt 97–100 tego wyroku Trybunał wypowiedział się ponadto w sprawie zakresu czynnika dotyczącego długości okresu osadzenia, podkreślając w szczególności, że „stosunkowo krótki okres osadzenia sam nie wyłącza automatycznie spornego traktowania z zakresu stosowania art. 3 EKPC, gdy inne elementy wystarczają do tego, by traktowanie to było objęte tym przepisem” ( 40 ).

70.

Wreszcie w pkt 103 wspomnianego wyroku Trybunał wykluczył fakt, aby wykonujący nakaz organ sądowy dokonywał oceny rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania, opierając się na aspektach niemających oczywistego znaczenia dla pozbawienia wolności, takich jak praktyki religijne, możliwość palenia, sposób czyszczenia odzieży czy też instalowanie krat lub żaluzji w oknach cel.

71.

Pomimo krytycznych uwag formułowanych wobec wyroku Muršić przeciwko Chorwacji ( 41 ), uważam, że w aktualnym stanie prawa Unii Trybunał przyjął podejście pozwalające na zapewnienie niezbędnej spójności między kartą a EKPC zgodnie z celem określonym w art. 52 ust. 3 karty ( 42 ).

72.

Wspomniane postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało ochronę szerszą niż EKPC ( 43 ). Tym niemniej uważam, że wymagane w tym celu przesłanki materialne nie mają zastosowania w omawianej sprawie. Obecnie nie obowiązuje bowiem żaden przepis dotyczący warunków pozbawienia wolności w Unii i zadaniem Trybunału nie jest wskazywanie wymiernych danych liczbowych w odniesieniu do przestrzeni osobistej, jaką powinien dysponować więzień, nawet jeśli chodzi o standardy minimalne. Takie zadanie leży w zakresie kompetencji nie Trybunału, lecz prawodawcy. Ponadto należy uznać, że Trybunał nie dysponuje obecnie niezbędną do tego celu specjalistyczną wiedzą w przeciwieństwie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka lub innych organów Rady Europy, które korzystają ze specjalistycznej wiedzy w zakresie systemów penitencjarnych oraz praktycznej znajomości warunków pozbawienia wolności w poszczególnych państwach poprzez spory rozpatrywane przez tę pierwszą instytucję lub dzięki sprawozdaniom i inspekcjom, za które odpowiada ta druga instytucja.

73.

Przypomnę wreszcie, że wymogi określone przez Europejski Trybunał Praw Człowieka stanowią standardy minimalne. W Unii, a w szczególności w ramach europejskiego obszaru karnego, wymogi te powinny umożliwić zapewnienie jednolitego progu mającego zastosowanie do wszystkich systemów penitencjarnych państw członkowskich ponad istniejącymi między nimi różnicami, co przyczynia się do wzmocnienia wzajemnego zaufania, jakim powinny się darzyć państwa członkowskie. Przypomnę również, że na szczeblu krajowym każde państwo członkowskie może jednakże przewidzieć wyższe standardy w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności w znajdujących się na jego terytorium zakładach karnych, na które to standardy nie może powoływać się wobec sąsiednich państw w ramach wykonywania europejskiego nakazu aresztowania.

74.

Należy obecnie szczegółowo zająć się pytaniami skierowanymi do Trybunału przez sąd odsyłający.

75.

Jak już wskazałem, w wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał już na wstępie wyjaśnił, że brak jest w prawie Unii minimalnych zasad dotyczących warunków pozbawienia wolności ( 44 ). W tych okolicznościach Trybunał określił minimalną powierzchnię osobistej przestrzeni, jaka powinna przypadać na więźnia poprzez odniesienie do progu określonego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, to znaczy minimalnej powierzchni 3 m2.

76.

Próg ta nie jest progiem bezwzględnym.

77.

Ocena minimalnego progu dotkliwości, jaki musi osiągnąć złe traktowanie, aby podlegało art. 3 EKPC, jest bowiem w gruncie rzeczy względna. Tego progu nie można sprowadzić do dokładnego określenia liczby metrów kwadratowych, z których powinien korzystać osadzony, ponieważ takie podejście nie pozwala na uwzględnienie wszystkich warunków pozbawienia wolności, w których codziennie żyje.

78.

Jak uznał Trybunał, czynnik przestrzenny ma istotne znaczenie ( 45 ). Powinien on jednak wpisywać się w ramy całościowej oceny warunków pozbawienia wolności, która powinna uwzględniać wszystkie istotne aspekty materialne. I tak, o ile minimalna powierzchnia poniżej 3 m2 w celi zbiorowej rodzi silne domniemanie naruszenia art. 3 EKPC, tym niemniej domniemanie to można obalić, jeżeli istnieją inne czynniki, które mogą skompensować w odpowiedni sposób brak przestrzeni osobistej. Trybunał jasno to przedstawił w pkt 92 i 93 wyroku Generalstaatsanwaltschaft ( 46 ).

79.

Natomiast Europejski Trybunał Praw Człowieka nie uznaje systematycznie, aby nieznaczne odstępstwo od minimalnej wielkości 3 m2 powierzchni podłogi na więźnia w celi zbiorowej samo w sobie stanowiło nieludzkie lub poniżające traktowanie.

80.

Na podobnej zasadzie Europejski Komitet do spraw zapobiegania torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (zwany dalej „CPT”) nie wymaga bezwzględnego charakteru zalecanych wymogów dotyczących „przestrzeni życiowej na osadzonego”. CPT dopuszcza nieznaczne odstępstwo od wymogu 4 m2 przestrzeni życiowej w celi zbiorowej lub 6 m2 przestrzeni życiowej w celi pojedynczej w przypadku, gdy istnieją inne pozytywne czynniki związane przykładowo z wszystkimi zajęciami, w których osadzony może uczestniczyć poza swoją celą ( 47 ).

81.

W celu określenia progu wyznaczającego minimalną powierzchnię przestrzeni osobistej, którą należy przyznać osadzonemu, należy wziąć pod uwagę szereg czynników.

82.

Po pierwsze, określenie tego progu zależy od tego, czy osadzony przebywa w celi pojedynczej czy w celi zbiorowej ( 48 ).

83.

Chodzi bowiem o dwa rodzaje pobytu w więzieniu budzące całkowicie inne wątpliwości i wymagające z tego względu szczególnej oceny przestrzeni życiowej osadzonego. Pobyt w celi pojedynczej, chociaż często jest uznawany za jedyny sposób zapewnienia godności i bezpieczeństwa psychicznego więźnia, może narażać go na szczególne ryzyko związane z samotnością i brakiem kontaktów społecznych. Pobyt w celi zbiorowej może natomiast narażać więźnia na złe warunki higieniczne oraz na zwiększone ryzyko zastraszenia lub wręcz przemocy w przypadku wyjątkowo małego rozmiaru celi. W tych okolicznościach minimalne wymogi, które Europejski Trybunał Praw Człowieka określił w wyroku Muršić przeciwko Chorwacji w odniesieniu do pobytu w celi zbiorowej nie mają jako takie zastosowania do pobytu w celi pojedynczej, co sam poza tym przyznał ( 49 ).

84.

CPT przyznaje, że wymogi dotyczące przestrzeni życiowej jednostki różnią się w zależności nie tylko od rodzaju zakładu, ale również od poziomu obłożenia celi oraz od systemu, któremu podlegają więźniowie ( 50 ). W odniesieniu do poziomu obłożenia celi CPT bardzo wyraźnie rozróżnia cele pojedyncze i cele zbiorowe. W tym ostatnim przypadku nie zgadza się ponadto na zrównanie celi dwuosobowej z celą przeznaczoną dla od sześciu do dziesięciu więźniów i również stara się odróżnić sale sypialniane dla około dziesięciu więźniów od wielkich sal zajmowanych przez około sto osób.

85.

Po drugie, z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz z zaleceń CPT wynika, że minimalna powierzchnia osobistej przestrzeni nie może obejmować powierzchni zajmowanej przez urządzenia sanitarne znajdujące się wewnątrz celi ( 51 ).

86.

Powierzchnia ta powinna natomiast zasadniczo uwzględniać przestrzeń zajmowaną przez umeblowanie i sprzęty stojące na podłodze. Tym niemniej jednak Europejski Trybunał Praw Człowieka uwzględnia sposób, w jaki przestrzeń życiowa więźnia jest w rzeczywistości pomniejszona przez wyposażenie znajdujące się w celi, aby upewnić się, czy więzień ma możliwość normalnego poruszania się w celi lub swobodnego przemieszczania się pomiędzy jej umeblowaniem ( 52 ).

87.

Jeżeli osobista przestrzeń, jaką dysponuje więzień, wynosi poniżej 3 m2 w celi zbiorowej, Europejski Trybunał Praw Człowieka bada łączne skutki pozostałych aspektów materialnych pozbawienia wolności w celu wyjaśnienia, czy ze względu na ich niezapewnienie stanowią one okoliczności obciążające, czy też raczej ze względu na ich zgodność z określonymi standardami pozwalają „skompensować w odpowiedni sposób brak przestrzeni osobistej” ( 53 ), a tym samym obalić domniemanie naruszenia art. 3 EKPC.

88.

Sąd odsyłający zwrócił się zatem do Trybunału o uściślenie tych pozostałych aspektów materialnych pozbawienia wolności, które mają znaczenie dla celów oceny konkretnych warunków panujących w zakładzie karnym.

89.

W pkt 93 wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał przedstawił szereg aspektów, które wykonujący nakaz aresztowania organ sądowy ma obowiązek zbadania w celu oceny, czy brakowi przestrzeni osobistej towarzyszą przesłanki materialne pozbawienia wolności zgodne z podstawowymi prawami osadzonego.

90.

Pierwszy aspekt dotyczy czasu trwania i zakresu ograniczenia.

91.

Przypominam, że w pkt 97–100 wspomnianego wyroku Trybunał dostarczył wskazówek co do sposobu oceny czasu trwania i zakresu ograniczenia. W oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunały Praw Człowieka Trybunał przypomniał, że czas trwania pozbawienia wolności jest istotnym czynnikiem. Niemniej jednak Trybunał wyjaśnił, że stosunkowo krótki okres osadzenia lub tymczasowy czy przejściowy charakter pozbawienia wolności sam w sobie nie może wykluczyć wszelkiego rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania, gdy inne elementy wystarczają do tego, by traktowanie to było objęte art. 3 EKPC.

92.

Drugi aspekt dotyczy swobody poruszania się i oferty zajęć poza celą, z których może korzystać osadzony.

93.

Wykonujący nakaz organ sądowy musi zatem ocenić przestrzeń osobistą, jaką dysponuje więzień pod kątem czasu spędzanego przez niego w celi. W wyroku Generalstaatsanwaltschaft Trybunał nie podał wyjaśnień co do sposobu oceny tego aspektu osadzenia. Niemniej jednak zastępuje je orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zebrane w wyroku Muršić przeciwko Chorwacji. Zgodnie z tym orzecznictwem osadzeni powinni mieć możliwość spędzania odpowiedniej części dnia poza celą w ramach działań związanych z pracą i nauką lub aktywnością sportową, ale również przy okazji spacerów ocenianych w orzecznictwie ze względu na wymogi jakościowe i ilościowe. W tym względzie Europejski Trybunał Praw Człowieka bierze pod uwagę rozmieszczenie obiektów zewnętrznych, które to powinny zapewniać odpowiednią otwartą przestrzeń.

94.

Wreszcie trzeci aspekt dotyczy ogólnie godziwego charakteru warunków pozbawienia wolności.

95.

Trybunał nie podał również żadnych informacji dotyczących oceny tego aspektu w wyroku Generalstaatsanwaltschaft. Tym niemniej jak wynika z wyjaśnień przedstawionych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Muršić przeciwko Chorwacji, zrozumiałym jest, że wykonujący nakaz organ sądowy powinien w tym przypadku dokonać badania urządzenia celi oraz usług i kluczowej infrastruktury zakładu karnego, w którym osoba podlegająca przekazaniu zostanie prawdopodobnie osadzona ( 54 ).

96.

Podkreślam „kluczowy” charakter usług i infrastruktury więziennej mających znaczenie dla tej oceny. Wykonujący nakaz organ sądowy nie może bowiem rozpatrywać i składać w tym celu wniosków o udzielenie informacji uzupełniających dotyczących aspektów osadzenia, które są całkowicie bezużyteczne z punktu widzenia art. 4 karty. Tak wyglądała sytuacja w ramach sprawy zakończonej wyrokiem Generalstaatsanwaltschaft. Trybunał wyraźnie wówczas wskazał, że przedmiotem wniosku o udzielenie informacji uzupełniających mogą być jedynie te aspekty pozbawienia wolności, które mają znaczenie dla oceny dotkliwości cierpienia lub poniżenia doznanego przez więźnia ze względu na złe warunki pozbawienia wolności. Jak już wskazałem Trybunał wykluczył tym samym takie aspekty jak praktyki religijne, możliwość palenia lub usługi czyszenia odzieży ( 55 ).

97.

Podkreślam, że ocena tych poszczególnych czynników powinna koniecznie uwzględniać rodzaj zakładu karnego, w którym przebywa osadzony, a także system wykonania kary, któremu podlega.

98.

Warunki pozbawienia wolności osadzonego przebywającego w „więzieniu centralnym”, czyli w zakładzie dla osób skazanych na długie kary lub szczególnie niebezpiecznych różnią się znacznie od warunków znanych osadzonemu w zakładzie typu półotwartego lub umieszczonego w zakładzie typu otwartego. Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł zatem, że ten pierwszy osadzony powinien korzystać z korzystniejszych rozwiązań w odniesieniu do swobody poruszania się w ramach zakładu karnego i oferty zajęć poza celą (praca, rozrywka, nauka). Jest to logiczne, ponieważ drugi osadzony może opuszczać zakład karny w ciągu dnia w celu wykonywania pracy zawodowej, kształcenia się lub zaangażowania się w jakikolwiek inny program integracji lub reintegracji.

99.

I właśnie w świetle tych poszczególnych aspektów wykonujący nakaz organ sądowy powinien ocenić, czy brak przestrzeni osobistej jest kompensowany odpowiednimi warunkami materialnymi pozbawienia wolności.

100.

Przypomnę, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której z informacji przekazanych przez wydające nakaz państwo członkowskie wynika, iż przestrzeń na podłodze, z której będzie korzystać osoba podlegająca przekazaniu będzie niższa lub równa 3 m2 ( 56 ), czynnik przestrzenny jest decydujący i powoduje powstanie silnego domniemania naruszenia art. 4 karty. Ocena łącznych skutków tych poszczególnych aspektów powinna zatem pozwolić wykonującemu nakaz organowi sądowemu na określenie, czy to domniemanie może zostać obalone.

101.

Sytuacja wygląda natomiast zupełnie inaczej, gdy powierzchnia podłogi, jaką dysponuje osadzony, wynosi od 3 do 4 m2. O ile czynnik przestrzenny pozostaje istotnym elementem, nie powoduje powstania żadnego domniemania naruszenia. Wykonujący nakaz organ sądowy powinien wówczas określić, czy wspomnianemu brakowi przestrzeni osobistej towarzyszą materialne warunki pozbawienia wolności, które są odpowiednie czy też, przeciwnie, nie są zgodne z prawami podstawowymi osadzonego, w związku z czym należałoby stwierdzić naruszenie art. 4 karty.

102.

Sąd odsyłający pyta Trybunał, czy wykonujący nakaz organ sądowy może uwzględnić usprawnienia wprowadzone przez wydające nakaz państwo członkowskie w odniesieniu zarówno do krajowej infrastruktury penitencjarnej, jak i krajowych mechanizmów nadzoru nad wykonywaniem kar.

103.

Wykonujący nakaz organ sądowy może uwzględnić wszystkie przyjęte przez wydające nakaz państwo członkowskie przepisy ustawowe lub środki strukturalne, które przyczyniają się do wzmocnienia ochrony osób pozbawionych wolności przed rzeczywistym niebezpieczeństwem nieludzkiego lub poniżającego traktowania. Tak więc uznanie prawa do wniesienia skargi przez osadzonego, wprowadzenie skutecznego systemu odwoławczego do administracji więziennej i organów odpowiedzialnych za nadzór nad wykonywaniem kar czy też do niezależnego organu zobowiązanego do zapewnienia przestrzegania praw człowieka w miejscach przebywania osób pozbawionych wolności, również są środkami, które przyczyniają się do ustanowienia reżimu odbywania kary zgodnego z prawami podstawowymi.

104.

Niemniej jednak, jak już wskazałem w mojej opinii wydanej w sprawie ML (Warunki pozbawienia wolności na Węgrzech) ( 57 ), wspomniane środki mogą nie wystarczyć, jeżeli wykonujący nakaz sąd żywi zasadne wątpliwości co do ewentualności, że osoba podlegająca przekazaniu może być narażona na nieludzkie lub poniżające traktowanie, niezależnie od późniejszego zadośćuczynienia temu naruszeniu za pomocą skutecznych sądowych środków odwoławczych w państwie wydającym nakaz. Tym samym, wspomniane środki – niezależnie od ich charakteru – zasadniczo zachowują ogólny zakres i jako takie nie mogą kompensować rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania, na które osoba podlegająca przekazaniu byłaby narażona ze względu na warunki jej pozbawienia wolności w zakładzie karnym, w którym prawdopodobnie zostanie osadzona.

105.

W drugim pytaniu lit. b) sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o stwierdzenie, czy w przypadku gdyby uznał, że prawo Unii nakłada „bezwzględne” wymogi w odniesieniu do warunków pozbawienia wolności, wykonujący nakaz organ sądowy może, w ramach swojej oceny rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania, dokonać wyważenia w sposób uwzględniający wymogi dotyczące przestrzegania zasad wzajemnego zaufania i wzajemnego uznawania oraz zagwarantowania skuteczności systemu będącego podstawą europejskiego nakazu aresztowania.

106.

Chociaż prawo Unii nakłada pewien bezwzględny wymóg, nie odnosi się on do przepisów dotyczących warunków pozbawienia wolności, ale raczej do poszanowania godności człowieka i zakazu nieludzkiego lub poniżającego traktowania ze względu na wspomniane warunki pozbawienia wolności zgodnie z art. 1 i 4 karty.

107.

Prawo do poszanowania godności człowieka oraz prawo do niebycia poddawanym nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu są prawami o charakterze bezwzględnym, co samo w sobie wyklucza jakiekolwiek ważenie. W wyroku Aranyosi i Căldăraru Trybunał to przypomniał to wskazując, że EKPC zakazuje w sposób absolutny nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania bez względu na zachowanie danej osoby, we wszelkich okolicznościach, w tym w odniesieniu do walki z terroryzmem i z zorganizowaną przestępczością ( 58 ). Wspomniane prawa nie mogą zatem być przedmiotem żadnego z ograniczeń, o których mowa w art. 52 ust. 1 karty.

108.

Jest zatem wykluczone, aby w ramach kontroli, którą musi sprawować wykonujący nakaz organ sądowy, dokonał on wyważenia pomiędzy koniecznością zagwarantowania, że osoba podlegająca przekazaniu nie zostanie poddana żadnemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu w rozumieniu art. 4 karty a wymogami dotyczącymi przestrzegania zasad wzajemnego zaufania i wzajemnego uznawania, a także skuteczności systemu będącego podstawą europejskiego nakazu aresztowania.

109.

Ponadto, uwzględnienie tych czynników jest wykluczone ze względu na istotę i sam charakter kontroli, którą musi sprawować wykonujący nakaz organ sądowy w ramach wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Jak wynika z orzecznictwa Aranyosi i Căldăraru, kontrola ta stanowi sama w sobie wyjątek od zasady wzajemnego zaufania i uznania i może dotyczyć wyłącznie warunków pozbawienia wolności w wydającym nakaz państwie członkowskim zarówno w odniesieniu do warunków ogólnych występujących w tym państwie, jak i do warunków szczególnych, w których osoba podlegająca przekazaniu ma być pozbawiona wolności we wspomnianym państwie, wyłączając wszelkie inne rozważania dotyczące zasad stanowiących podstawę europejskiej przestrzeni karnej.

110.

W świetle wszystkich tych rozważań do wykonującego nakaz organu sądowego obecnie należy dokonanie oceny w odniesieniu do informacji przekazanych przez organy wydającego nakaz państwa członkowskiego, czy warunki, w których D.T. Dorobantu zostanie osadzony po jego przekazaniu, nie naruszają jego prawa zagwarantowanego w art. 4 karty.

111.

W tym względzie zwracam uwagę, że wątpliwość co do zgodności z prawem przekazania D.T. Dorobantu została wyjaśniona pozytywnie przez wykonujący nakaz organ sądowy zanim Bundesverfassungsgericht (federalny trybunał konstytucyjny) uchylił postanowienia z dnia 3 i 19 stycznia 2017 r. z powodu braku odesłania prejudycjalnego do Trybunału.

112.

Podkreślam, że w ramach postępowania głównego wykonujący nakaz organ sądowy dokonał ogólnej oceny warunków, w których D.T. Dorobantu byłby osadzony po jego przekazaniu, zestawiając informacje przekazane przez organy rumuńskie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

113.

Zwracam również uwagę, że podczas rozprawy rząd rumuński potwierdził, iż D.T. Dorobantu po przekazaniu zostanie osadzony w zakładzie typu półotwartego. Z tego względu rząd ten wskazał, że zainteresowany będzie mógł korzystać z dużej swobody poruszania się, a ponadto będzie mógł pracować, co ograniczy czas spędzany w celi.

114.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne przedłożone przez Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (hanzeatycki wyższy sąd krajowy w Hamburgu, Niemcy) w następujący sposób:

Artykuł 1 ust. 3, art. 5 i art. 6 ust. 1 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., w związku z art. 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że: