WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)

z dnia 4 lipca 2019 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Swoboda świadczenia usług – Dyrektywa 2010/13/UE – Audiowizualne usługi medialne – Rozpowszechnianie telewizyjne – Artykuł 3 ust. 1 i 2 – Swoboda odbioru i retransmisji – Nawoływanie do nienawiści ze względu na narodowość – Środki podejmowane przez państwo członkowskie będące odbiorcą programu – Nałożony na dostawców usług medialnych i na inne podmioty świadczące usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych tymczasowy obowiązek rozpowszechniania lub retransmitowania danego kanału na terytorium tego państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych

W sprawie C‑622/17

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Vilniaus apygardos administracinis teismas (regionalny sąd administracyjny w Wilnie, Litwa) postanowieniem z dnia 26 października 2017 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 3 listopada 2017 r., w postępowaniu:

Baltic Media Alliance Ltd

przeciwko

Lietuvos radijo ir televizijos komisija,

TRYBUNAŁ (druga izba),

w składzie: A. Arabadjiev, prezes izby, K. Lenaerts, prezes Trybunału, pełniący obowiązki sędziego drugiej izby, T. von Danwitz, C. Vajda (sprawozdawca) i P.G. Xuereb, sędziowie,

rzecznik generalny: H. Saugmandsgaard Øe,

sekretarz: M. Aleksejev, kierownik wydziału,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 28 listopada 2018 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

w imieniu Baltic Media Alliance Ltd przez R. Audzevičiusa, advokatas, i przez H. Stelmokaitisa,

w imieniu Lietuvos radijo ir televizijos komisija przez A. Iškauskasa oraz J. Nikė, advokatai,

w imieniu rządu litewskiego przez K. Juodelytė, R. Dzikoviča i D. Kriaučiūnasa, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu Komisji Europejskiej przez A. Steiblytė, G. Brauna i S.L. Kalėdę działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 28 lutego 2019 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych) (Dz.U. 2010, L 95, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Baltic Media Alliance Ltd (zwaną dalej „BMA”) a Lietuvos radijo ir televizijos komisija (litewską komisją ds. radia i telewizji, Litwa) (zwaną dalej „LRTK”) w przedmiocie decyzji tego organu z dnia 18 maja 2016 r. (zwanej dalej „decyzją z dnia 18 maja 2016 r.”) nakazującej dostawcom usług medialnych prowadzącym działalność na terytorium litewskim i innym podmiotom świadczącym na rzecz konsumentów litewskich usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych rozpowszechnianie lub retransmitowanie kanału NTV Mir Lithuania na terytorium litewskim przezokres dwunastu miesięcy od dnia wejścia w życie tej decyzji jedynie w ramach pakietów płatnych.

Ramy prawne

Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej

3

Artykuł 4 Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej, podpisanej w Strasburgu w dniu 5 maja 1989 r., zatytułowany „Swoboda odbioru i retransmisji”, ma następujące brzmienie:

„Strony zagwarantują wolność wyrażania opinii i informacji zgodnie z artykułem 10 [europejskiej] Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności [podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r.], a także swobodny odbiór oraz nie będą ograniczać retransmisji na swych terytoriach usług programowych zgodnych z warunkami niniejszej konwencji”.

Prawo Unii

Dyrektywa 89/552/EWG

4

Dyrektywa Rady 89/552/EWG z dnia 3 października 1989 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, dotyczących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej (Dz.U. 1989, L 298, s. 23) w motywach czwartym, dziewiątym, dziesiątym i piętnastym stanowiła:

„Rada Europy przyjęła Europejską konwencję o telewizji ponadgranicznej;

[…]

przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne w państwach członkowskich w zakresie podejmowania działalności przez nadawców programów telewizyjnych oraz operatorów telewizji kablowych zawierają rozbieżne przepisy, a niektóre z nich mogą zakłócać swobodny przepływ programów w ramach Wspólnoty oraz przyczynić się do zniekształcenia konkurencji na wspólnym rynku;

zgodnie z postanowieniami Traktatu należy znieść wszelkie takie ograniczenia swobody świadczenia usług nadawczych we Wspólnocie;

[…]

wymóg, by państwo członkowskie, z którego pochodzą programy, odpowiadało za zgodność programów z prawem krajowym objętym niniejszą dyrektywą, uznaje się za wystarczający na gruncie prawa wspólnotowego do zapewnienia swobodnego przepływu programów bez konieczności zastosowania wtórnej kontroli [w tym samym zakresie] w państwie członkowskim, które jest odbiorcą programu; jednakże, w drodze wyjątku oraz w ściśle określonych warunkach, państwo członkowskie, które jest odbiorcą programu, może tymczasowo zawiesić retransmisję programów telewizyjnych”.

5

Artykuł 2 ust. 2 tej dyrektywy stanowił:

„Państwa członkowskie zagwarantują swobodę odbioru i nie będą ograniczać retransmisji na swoim terytorium programów telewizyjnych nadawanych z innych państw członkowskich z powodów, które zostały objęte przepisami niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie mogą tymczasowo ograniczyć [zawiesić] retransmisję programów telewizyjnych, jeśli spełnione są następujące warunki:

[…]”.

Dyrektywa 97/36/WE

6

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 97/36/WE z dnia 30 czerwca 1997 r. zmieniająca dyrektywę 89/552 (Dz.U. 1997, L 202, s. 60) zastąpiła art. 2 dyrektywy 89/552 nowym tekstem i wprowadziła do dyrektywy 89/552 nowy art. 2a, który w ust. 1 i 2 stanowił:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają swobodę odbioru i nie stwarzają przeszkód dla rozpowszechniania na ich terytorium retransmisji [retransmisji na ich terytorium programów telewizyjnych pochodzących] z innych państw członkowskich z powodów należących do dziedzin z zakresu koordynacji niniejszej dyrektywy [związanych z dziedzinami skoordynowanymi w niniejszej dyrektywie].

2.   Państwa członkowskie mogą czasowo odstąpić od ust. 1 przy spełnieniu następujących warunków:

[…]”.

Dyrektywa 2010/13

7

Dyrektywa 2010/13 ujednoliciła i zastąpiła dyrektywę 89/552, zmienioną dyrektywą 2007/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2007 r. (Dz.U. 2007, L 332, s. 27). Motywy 1, 4, 5, 8, 26, 35, 36, 41, 43, 54 i 104 dyrektywy 2010/13 stanowią:

„(1)

Dyrektywa 89/552 […] została kilkakrotnie znacząco zmieniona […]. Dla zapewnienia jasności i zrozumiałości powinna zostać ujednolicona.

[…]

(4)

W świetle nowych technologii transmitowania audiowizualnych usług medialnych ramy regulacyjne dotyczące wykonywania działalności transmisyjnej powinny uwzględniać wpływ zmian strukturalnych, rozpowszechnienia technologii informacyjno-komunikacyjnych (»TIK«) i rozwoju technologicznego na sposoby prowadzenia działalności gospodarczej, a w szczególności na finansowanie transmisji komercyjnych, oraz powinny zapewniać optymalne warunki konkurencyjności i pewność prawną w europejskich sektorach technologii informacyjnych i mediów, a także zapewniać poszanowanie różnorodności kulturowej i językowej.

(5)

Audiowizualne usługi medialne są usługami o charakterze zarówno kulturalnym, jak i gospodarczym. Ich rosnące znaczenie dla społeczeństw, demokracji – polegające w szczególności na zapewnianiu wolności informacji, różnorodności opinii i pluralizmu mediów – oraz dla edukacji i kultury uzasadnia stosowanie do tych usług zasad szczególnych.

[…]

(8)

Państwa członkowskie muszą przeciwdziałać wszelkim działaniom mogącym zagrozić swobodzie przepływu oraz wymianie handlowej programów telewizyjnych, a także działaniom mogącym prowadzić do tworzenia pozycji dominującej nadawcy, stanowiącej ograniczenie pluralizmu i swobody nadawania informacji telewizyjnych oraz całemu sektorowi wymiany informacji.

[…]

(26)

Na użytek niniejszej dyrektywy definicja dostawcy usług medialnych nie powinna obejmować osób fizycznych ani prawnych dokonujących jedynie transmisji audycji, za które odpowiedzialność redakcyjną ponosi osoba trzecia.

[…]

(35)

Ustalenie zbioru kryteriów praktycznych ma na celu określanie na podstawie kompleksowej procedury, że tylko jedno państwo członkowskie posiada jurysdykcję w odniesieniu do dostawcy usług medialnych w związku ze świadczeniem usług, których dotyczy niniejsza dyrektywa. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę orzecznictwo Trybunału […] i w celu uniknięcia przypadków, w których występuje brak jurysdykcji, stosowne jest odwołanie się do kryterium miejsca ustanowienia, w rozumieniu art. 49–55 [TFUE], jako kryterium ostatecznego określenia jurysdykcji państwa członkowskiego.

(36)

Wymóg, by państwo członkowskie, z którego pochodzą programy, odpowiadało za zgodność programów z prawem krajowym objętym niniejszą dyrektywą, uznaje się za wystarczający na gruncie prawa unijnego do zapewnienia swobodnego przepływu programów bez konieczności zastosowania powtórnej kontroli w państwie członkowskim, które jest odbiorcą programu. W drodze wyjątku oraz w ściśle określonych warunkach, państwo członkowskie, które jest odbiorcą programu, może jednak tymczasowo zawiesić retransmisję programów telewizyjnych.

[…]

(41)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania do dostawców usług medialnych, którzy podlegają ich jurysdykcji, bardziej szczegółowych lub surowszych przepisów w dziedzinach, które podlegają koordynacji na mocy niniejszej dyrektywy, i powinny przy tym zapewniać zgodność tych przepisów z podstawowymi zasadami prawa unijnego. Właściwym rozwiązaniem w sytuacji, w której nadawca podlegający jurysdykcji jednego państwa członkowskiego kieruje przekaz telewizyjny w całości lub w przeważającej części na terytorium innego państwa członkowskiego, byłby wymóg współpracy państw członkowskich, a w sytuacji omijania przepisów także włączenie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości […] do treści przepisów w połączeniu ze skuteczniejszą procedurą; rozwiązanie to uwzględnia interesy państw członkowskich, nie stwarzając jednocześnie wątpliwości co do prawidłowego zastosowania zasady kraju pochodzenia. Pojęcie przepisów przyjętych w interesie publicznym zostało wypracowane przez Trybunał Sprawiedliwości w ramach orzecznictwa odnoszącego się do art. 43 i 49 [WE] (obecnie art. 49 i 56 [TFUE]) i obejmuje ono między innymi przepisy o ochronie konsumentów, małoletnich oraz o polityce kulturalnej. Państwo członkowskie występujące z wnioskiem o współpracę powinno zapewnić, aby szczególne przepisy krajowe były obiektywnie niezbędne, stosowane w sposób niedyskryminacyjny i proporcjonalne.

[…]

(43)

Niezależnie od stosowania zasady kraju pochodzenia, państwa członkowskie nadal mogą podejmować na mocy niniejszej dyrektywy działania, które ograniczają swobodę przepływu przekazów telewizyjnych, jednak z zastrzeżeniem spełnienia warunków i w ramach procedury określonej w niniejszej dyrektywie. Jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości wszelkie ograniczenia swobody świadczenia usług, takie jak wszelkie odstępstwa od podstawowej zasady Traktatu, podlegają wykładni zawężającej […].

[…]

(54)

Państwa członkowskie mają możliwość podejmowania środków, które uznają za stosowne, w odniesieniu do audiowizualnych usług medialnych pochodzących z państw trzecich i niespełniających warunków określonych w art. 2, pod warunkiem że są zgodne z prawem unijnym i międzynarodowymi zobowiązaniami Unii.

[…]

(104)

W związku z tym, że cele niniejszej dyrektywy, mianowicie stworzenie obszaru bez granic wewnętrznych na użytek audiowizualnych usług medialnych, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony celów będących przedmiotem interesu ogólnego, w szczególności ochrony małoletnich i godności ludzkiej, jak również upowszechniania praw osób niepełnosprawnych, nie mogą być osiągnięte w wystarczający sposób przez państwa członkowskie, a ze względu na rozmiary i skutki niniejszej dyrektywy, mogą być osiągnięte w lepszy sposób na poziomie Unii, Unia może podjąć działania, zgodnie z zasadą subsydiarności określoną w art. 5 [TUE]. […]”.

8

Artykuł 1 dyrektywy 2010/13, zawarty jej w rozdziale I zatytułowanym „Definicje”, w ust. 1 lit. a), c)–f) stanowi:

„Na użytek niniejszej dyrektywy, zastosowanie mają następujące definicje:

a)

»audiowizualna usługa medialna« oznacza:

(i)

usługę w rozumieniu art. 56 i 57 [TFUE], za którą odpowiedzialność redakcyjną ponosi dostawca usług medialnych i której podstawowym celem jest dostarczanie ogółowi odbiorców – poprzez sieci łączności elektronicznej w rozumieniu art. 2 lit. a) dyrektywy 2002/21/WE [Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (Dz.U. 2002, L 108, s. 33)] – audycji w celach informacyjnych, rozrywkowych lub edukacyjnych. Taka audiowizualna usługa medialna jest przekazem telewizyjnym w rozumieniu lit. e) niniejszego ustępu albo audiowizualną usługą medialną na żądanie w rozumieniu lit. g) niniejszego ustępu;

[…]

[…]

c)

»odpowiedzialność redakcyjna« oznacza sprawowanie faktycznej kontroli zarówno nad wyborem audycji, jak i nad sposobem ich zestawienia w chronologicznym układzie w przypadku przekazów telewizyjnych lub w katalogu w przypadku audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Odpowiedzialność redakcyjna nie musi oznaczać odpowiedzialności prawnej na podstawie prawa krajowego za dostarczaną treść lub świadczone usługi;

d)

»dostawca usług medialnych« oznacza osobę fizyczną lub prawną, która ponosi odpowiedzialność redakcyjną za wybór audiowizualnej treści audiowizualnej usługi medialnej i decyduje o sposobie zestawienia tej treści;

e)

»rozpowszechnianie telewizyjne« lub »przekaz telewizyjny« (tzn. linearna audiowizualna usługa medialna) oznacza audiowizualną usługę medialną świadczoną przez dostawcę usług medialnych, umożliwiającą równoczesny odbiór audycji na podstawie układu audycji;

f)

»nadawca« oznacza dostawcę usług medialnych mających formę przekazów telewizyjnych”.

9

Zgodnie z art. 2 ust. 1–3 dyrektywy 2010/13:

„1.   Każde państwo członkowskie zapewnia, by wszystkie audiowizualne usługi medialne świadczone przez dostawców usług medialnych podlegających jego jurysdykcji pozostawały w zgodzie z zasadami systemu prawa, które mają zastosowanie do audiowizualnych usług medialnych przeznaczonych do odbioru w tym państwie członkowskim.

2.   Do celów niniejszej dyrektywy, dostawcami usług medialnych podlegającymi jurysdykcji państwa członkowskiego są następujący dostawcy:

a)

mający siedzibę w danym państwie członkowskim, zgodnie z ust. 3; […]

[…]

3.   Do celów niniejszej dyrektywy w następujących przypadkach uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w jednym z państw członkowskich:

a)

w tym państwie członkowskim znajduje się główne biuro dostawcy usług medialnych i podejmowane są decyzje redakcyjne dotyczące audiowizualnej usługi medialnej;

b)

jeżeli główne biuro dostawcy usług medialnych znajduje się w jednym państwie członkowskim, ale decyzje redakcyjne dotyczące audiowizualnej usługi medialnej są podejmowane w innym państwie członkowskim, uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w tym państwie członkowskim, w którym działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej. Jeżeli znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej działa w obu z tych państw członkowskich, uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w tym państwie członkowskim, w którym znajduje się jego główne biuro. Jeżeli w żadnym z tych państw członkowskich nie działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej, uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w tym państwie członkowskim, w którym pierwotnie rozpoczął swoją działalność zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego, pod warunkiem że jego związek z gospodarką tego państwa członkowskiego jest faktyczny i trwały;

c)

jeżeli główne biuro dostawcy usług medialnych znajduje się w jednym z państw członkowskich, ale decyzje dotyczące audiowizualnej usługi medialnej są podejmowane w państwie trzecim lub odwrotnie, uznaje się, że dostawca ma siedzibę w danym państwie członkowskim, pod warunkiem że w tym państwie działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej”.

10

Artykuł 3 ust. 1 i 2 tej dyrektywy stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają na swoim terytorium swobodę odbioru i nie ograniczają retransmisji audiowizualnych usług medialnych z innych państw członkowskich z przyczyn, które wchodzą w zakres dziedzin podlegających koordynacji na mocy niniejszej dyrektywy.

2.   W odniesieniu do rozpowszechniania telewizyjnego państwa członkowskie mogą tymczasowo odstąpić od stosowania ust. 1, jeżeli spełnione są następujące warunki:

a)

przekaz telewizyjny pochodzący z innego państwa członkowskiego stanowi jawne, poważne i groźne naruszenie art. 27 ust. 1 lub 2 lub art. 6;

b)

nadawca telewizyjny w okresie poprzednich dwunastu miesięcy przynajmniej dwukrotnie naruszył przepis lub przepisy określone w lit. a);

c)

dane państwo członkowskie na piśmie zawiadomiło nadawcę i Komisję o zarzucanych naruszeniach oraz o środkach zamierzonych w przypadku ponownego zaistnienia takich naruszeń;

d)

konsultacje między państwem emitującym a Komisją nie doprowadziły w terminie 15 dni od określonego w lit. c) zawiadomienia do polubownego rozwiązania sporu i ponownie miało miejsce zarzucane wykroczenie.

Komisja Europejska ma obowiązek w terminie dwóch miesięcy od zawiadomienia o środkach podjętych przez państwo członkowskie podjąć decyzję o zgodności tych środków z prawem unijnym. Jeżeli stwierdzi, że nie są z nim zgodne, państwo członkowskie zostaje zobowiązane do natychmiastowego odstąpienia od tych działań”.

11

Artykuł 4 ust. 2–5 wspomnianej dyrektywy przewiduje:

„2.   W przypadku gdy państwo członkowskie:

a)

na mocy ust. 1 skorzystało z prawa do przyjęcia w ogólnym interesie publicznym bardziej szczegółowych lub surowszych przepisów; oraz

b)

ocenia, że nadawca podlegający jurysdykcji innego państwa członkowskiego dokonuje przekazu telewizyjnego, który w całości lub w przeważającej części jest kierowany na jego terytorium;

może ono kontaktować się z państwem członkowskim sprawującym jurysdykcję w celu osiągnięcia obopólnie zadowalającego rozwiązania wszelkich pojawiających się problemów. Państwo członkowskie sprawujące jurysdykcję, po otrzymaniu uzasadnionego wniosku od pierwszego państwa członkowskiego, występuje do nadawcy o przestrzeganie rzeczonych przepisów przyjętych w interesie publicznym. W terminie dwóch miesięcy państwo członkowskie sprawujące jurysdykcję informuje pierwsze państwo członkowskie o efektach uzyskanych w wyniku tego wystąpienia. Każde z tych państw członkowskich może zwrócić się do Komitetu Kontaktowego ustanowionego na mocy art. 29 o przeanalizowanie sprawy.

3.   Pierwsze państwo członkowskie może przyjąć odpowiednie środki przeciwko takiemu nadawcy, w przypadku gdy ocenia, że:

a)

efekty uzyskane w wyniku zastosowania ust. 2 nie są satysfakcjonujące; oraz

b)

dany nadawca ustanowił swoją siedzibę w państwie członkowskim sprawującym jurysdykcję w celu ominięcia surowszych przepisów, które podlegają koordynacji na mocy niniejszej dyrektywy, które to przepisy miałyby do niego zastosowanie, gdyby miał siedzibę w pierwszym państwie członkowskim.

Środki takie muszą być obiektywnie niezbędne, stosowane w sposób niedyskryminacyjny i proporcjonalne do zamierzonych celów.

4.   Państwo członkowskie może podjąć środki, o których mowa w ust. 3, tylko wówczas, gdy spełnione zostały następujące warunki:

a)

powiadomiło ono Komisję i państwo członkowskie, w którym nadawca ma swoją siedzibę, o zamiarze podjęcia takich środków i uzasadniło swoją ocenę; oraz

b)

Komisja stwierdziła, że środki te są zgodne z prawem unijnym, a zwłaszcza że oceny, których dokonało państwo członkowskie przed podjęciem środków wynikających z ust. 2 i 3, są prawidłowe.

5.   Komisja podejmuje decyzję w sprawie niezgodności środków z prawem unijnym w terminie trzech miesięcy od otrzymania powiadomienia określonego w ust. 4 lit. a). Jeżeli Komisja podejmie decyzję stwierdzającą niezgodność środków z prawem unijnym, dane państwo członkowskie powstrzymuje się od ich podjęcia”.

12

W myśl art. 6 tej samej dyrektywy:

„Państwa członkowskie zapewniają w odpowiedni sposób, by audiowizualne usługi medialne świadczone przez dostawców usług medialnych podlegających ich jurysdykcji nie zawierały żadnych treści nawołujących do nienawiści ze względu na rasę, płeć, religię lub narodowość”.

Prawo litewskie

13

Artykuł 19 ust. 1 pkt 3 Lietuvos Respublikos visuomenės informavimo įstatymas (litewskiej ustawy o informowaniu społeczeństwa) z dnia 2 lipca 2006 r. (Žin. 2006, nr 82-3254), w wersji mającej zastosowanie do sporu rozpoznawanego w postępowaniu głównym (zwanej dalej „ustawą o informowaniu społeczeństwa”), w którym transponowano art. 6 dyrektywy 2010/13, stanowi:

„Zakazane jest rozpowszechnianie w mediach informacji

[…]

3)

stanowiących propagandę wojenną, nawołujących do wojny lub nienawiści, do wyszydzania lub pogardy, nawołujących do dyskryminacji, przemocy lub fizycznego odwetu wobec grupy osób lub członka takiej grupy ze względu na wiek, płeć, orientację seksualną, pochodzenie etniczne, rasę, narodowość, obywatelstwo, język, pochodzenie, pozycję społeczną, przekonania, wiarę, poglądy czy religię; […]”.

14

Artykuł 33 ust. 11 i 12 tej ustawy stanowi:

„11.   Operatorzy retransmitujący kanały telewizyjne oraz inne podmioty dostarczające konsumentom litewskim usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych wchodzących w skład pakietów kanałów rozprowadzanych lub rozpowszechnianych przez internet muszą przestrzegać ustalonych przez [LRTK] zasad dotyczących składu pakietów, a także gwarantować konsumentom prawo do obiektywnej informacji, różnorodności opinii, kultur i języków oraz odpowiedniej ochrony małoletnich przed szkodliwym wpływem informacji publicznie dostępnych. W ciągu dwunastu miesięcy od wydania decyzji, o której mowa w ust. 12 pkt 1 niniejszego artykułu, kanały telewizyjne, na których rozpowszechniane były treści objęte zakazem określonym w art. 19 ust. 1 pkt 3 [niniejszej ustawy], mogą być retransmitowane lub rozpowszechniane przez internet jedynie w ramach pakietów płatnych, które w tym przypadku nie mogą być objęte żadnego rodzaju dotacją, wsparciem ani korzyścią, a ich cena nie może być niższa niż koszty poniesione przez dostawcę usługi w celu pozyskania, retransmisji lub rozpowszechniania w internecie kanałów wchodzących w skład tych pakietów.

12.   W razie gdy [LRTK] stwierdzi, że na kanale telewizyjnym retransmitowanym lub rozpowszechnianym w internecie z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz innych państw europejskich, które ratyfikowały [Europejską konwencję o telewizji ponadgranicznej], albo w programach na tym kanale były upubliczniane, przekazywane lub propagowane treści objęte zakazem rozpowszechniania przewidzianym w art. 19 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 [niniejszej ustawy]:

1)

wydaje decyzję, na podstawie której dany kanał telewizyjny może być rozpowszechniany jedynie w ramach pakietów płatnych, i informuje o tym nadawców telewizyjnych oraz inne podmioty dostarczające konsumentom litewskich usługę rozpowszechniania kanałów lub przekazów telewizyjnych przez internet;

2)

niezwłocznie podejmuje środki przewidziane w art. 341 niniejszej ustawy, aby zagwarantować rozpowszechnianie kanałów lub przekazów telewizyjnych zgodnych z wymogami [tej] ustawy.

[…]”.

15

Artykuł 341 ust. 1 i 3 ustawy o informowaniu społeczeństwa stanowi transpozycję art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13. Artykuł 341 ust. 1 owej ustawy stanowi, że w Litwie jest zagwarantowana swoboda odbioru audiowizualnych usług medialnych pochodzących w szczególności z państw członkowskich. Artykuł 341 ust. 3 omawianej ustawy stanowi, że swoboda ta może zostać „tymczasowo zawieszona”, jeżeli zostały spełnione cztery warunki odpowiadające warunkom przewidzianym w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/13.

16

Z postanowienia odsyłającego wynika, że pakiet podstawowy jest to zestaw kanałów telewizyjnych, który jest zestawiany i oferowany konsumentom przez nadawcę lub inny podmiot świadczący na rzecz tych konsumentów usługi rozpowszechniania kanałów lub przekazów telewizyjnych przez internet za opłatą w stałej wysokości. Pakiet płatny jest to zestaw kanałów rozpowszechnianych na rzecz konsumentów za dodatkową opłatą, która nie została zawarta w cenie pakietu podstawowego.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

17

BMA, spółka zarejestrowana w Zjednoczonym Królestwie, jest posiadaczem koncesji przyznanej przez Office of Communications (urząd ds. łączności, Zjednoczone Królestwo) na rozpowszechnianie kanału telewizyjnego NTV Mir Lithuania.

18

LRTK wydała, zgodnie z art. 33 ust. 11 i art. 33 ust. 12 pkt 1 ustawy o informowaniu społeczeństwa, decyzję z dnia 18 maja 2016 r. Podstawę tej decyzji stanowi okoliczność, że audycja rozpowszechniona w dniu 15 kwietnia 2016 r. na kanale NTV Mir Lithuania, zatytułowana Ypatingas įvykis. Tyrimas („Niezwykłe wydarzenie – Studium”), zawierała treści nawołujące do nienawiści ze względu na narodowość, zakazane na mocy art. 19 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.

19

W dniu 22 czerwca 2016 r. LRTK wydała nową decyzję zmieniającą jej decyzję z dnia 18 maja 2016 r. Zniosła obowiązek rozpowszechniania kanału NTV Mir Lithuania jedynie w ramach pakietów płatnych i postanowiła wszcząć postępowanie mające na celu tymczasowe zawieszenie tego kanału na podstawie art. 341 ust. 3 ustawy o informowaniu społeczeństwa. W związku z tym poinformowała BMA o naruszeniu stwierdzonym w decyzji z dnia 18 maja 2016 r. oraz środkach, jakie zamierza zastosować, w razie gdyby doszło do kolejnego takiego naruszenia. LRTK zawiadomiła również urząd ds. łączności o wspomnianym naruszeniu.

20

Tego samego dnia BMA wniosła do Vilniaus apygardos administracinis teismas (regionalnego sądu administracyjnego w Wilnie, Litwa) o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 18 maja 2016 r. BMA podniosła w szczególności, że decyzja ta została wydana z naruszeniem art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/13 i że ogranicza ona rozpowszechnianie kanału telewizyjnego pochodzącego z państwa członkowskiego. Powody uzasadniające to ograniczenie oraz postępowanie przeprowadzone w celu wydania tej decyzji powinny były zatem spełniać wymagania tego przepisu. Tak zaś nie było.

21

W tych okolicznościach Vilniaus apygardos administracinis teismas (regionalny sąd administracyjny w Wilnie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy [2010/13] obejmuje jedynie przypadki, gdy państwo członkowskie, które jest odbiorcą programu, zamierza zawiesić rozpowszechnianie lub retransmitowanie programów telewizyjnych, czy też obejmuje również inne środki podejmowane przez państwo członkowskie, które jest odbiorcą programu, z zamiarem ograniczenia w pewien sposób swobody odbioru i retransmisji audiowizualnych usług medialnych?

2)

Czy motyw 8 oraz art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy [2010/13] należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie, które są odbiorcami programu, stwierdziwszy, iż materiał, o którym mowa w art. 6 tej dyrektywy, opublikowano, przekazano do dystrybucji i dystrybuowano na kanale telewizyjnym retransmitowanym lub rozpowszechnianym przez internet z państwa członkowskiego Unii Europejskiej, nie mogą – gdy nie są spełnione warunki określone w art. 3 ust. 2 tej dyrektywy – podjąć decyzji takiej jak przewidziana w art. 33 ust. 11 i art. 33 ust. 12 pkt 1 [ustawy o informowaniu społeczeństwa], a mianowicie decyzji nakładającej na nadawców działających na terytorium państwa członkowskiego, które jest odbiorcą programu, i na inne osoby świadczące usługi związane z rozpowszechniania audycji telewizyjnych przez internet obowiązek tymczasowego zapewnienia, aby taki kanał telewizyjny był rozpowszechniany lub retransmitowany przez internet jedynie w pakietach programów telewizyjnych dostępnych za dodatkową opłatą?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie dopuszczalności

22

LRTK i rząd litewski twierdzą, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny.

23

W pierwszej kolejności podnoszą, że pytania te mają charakter hipotetyczny. W tym samym dniu, w którym BMA wniosła sprawę do sądu odsyłającego, LRTK zmieniła decyzję z dnia 18 maja 2016 r., zniosła obowiązek rozpowszechniania kanału NTV Mir Lithuania jedynie w ramach pakietów płatnych i wszczęła postępowanie w sprawie zawieszenia zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/13, spór rozpoznawany w postępowaniu głównym stał się bowiem bezprzedmiotowy, ponieważ BMA straciła interes prawny w stwierdzeniu przez sąd niezgodności tej decyzji z prawem.

24

Należy w tym względzie przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż procedura ustanowiona przez art. 267 TFUE jest instrumentem współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi, dzięki któremu ten pierwszy dostarcza tym drugim wskazówek w ramach wykładni prawa Unii, które są im potrzebne do rozwiązania zawisłego przed nimi sporu (zob. w szczególności wyrok z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin, C‑182/15, EU:C:2016:630, pkt 18).

25

Z orzecznictwa wynika również, że wyłącznie do sądu krajowego, który rozstrzyga spór i musi przyjąć odpowiedzialność za mające zapaść orzeczenie sądowe, należy ocena – w świetle szczególnych okoliczności sprawy – zarówno konieczności uzyskania orzeczenia w trybie prejudycjalnym dla wydania wyroku, jak i znaczenia przedstawionych Trybunałowi pytań. W konsekwencji, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni lub ważności przepisu prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia (wyrok z dnia 10 grudnia 2018 r., Wightman i in., C‑621/18, EU:C:2018:999, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

Oznacza to, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał rozstrzygnięcia w przedmiocie postawionego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy oczywiste jest, że wykładnia, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego, które są niezbędne do udzielenia przydatnej odpowiedzi na przedstawione mu pytania (wyrok z dnia 10 grudnia 2018 r., Wightman i in., C‑621/18, EU:C:2018:999, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Ponadto należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnieniem odesłania prejudycjalnego nie jest wydawanie opinii w kwestiach generalnych lub hipotetycznych, lecz rzeczywista potrzeba związana ze skutecznym rozstrzygnięciem określonego sporu (wyrok z dnia 10 grudnia 2018 r., Wightman i in., C‑621/18, EU:C:2018:999, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

W niniejszym przypadku sąd odsyłający wskazał w postanowieniu odsyłającym, że niezależnie od zmiany decyzji z dnia 18 maja 2016 r., w której LRTK uchyliła kwestionowane przez BMA środki, sąd ten będzie musiał rozstrzygnąć kwestię, czy w drodze tej decyzji LRTK naruszyła prawa tej spółki i czy w dniu jej wydania decyzja ta była zgodna z prawem.

29

W tym względzie BMA podnosi, że decyzja z dnia 18 maja 2016 r. obowiązywała od dnia 23 maja do dnia 27 czerwca 2016 r., że w tym okresie miała dla niej negatywne skutki i że, zmieniając tę decyzję, LRTK nie uznała jej niezgodności z prawem ani nie usunęła jej już osiągniętych skutków. BMA wskazuje ponadto, że stwierdzenie niezgodności z prawem decyzji z dnia 18 maja 2016 r. pozwoliłoby w szczególności zapobiec ryzyku, iż zarzucana niezgodność z prawem powtórzy się w przyszłości.

30

BMA uważa, że ponieważ nie zadowala jej uchylenie przez LRTK środków podważonych przez nią w dniu wniesienia skargi w postępowaniu głównym, istnieje spór zawisły przed sądem odsyłającym.

31

W tej sytuacji nie jest oczywiste, że spór w postępowaniu głównym stał się bezprzedmiotowy, przez co pytania prejudycjalne nie miałyby żadnego związku z rzeczywistością lub przedmiotem sporu albo dotyczyłyby problemu o charakterze hipotetycznym.

32

W drugiej kolejności rząd litewski podnosi, że środek pociągający za sobą obowiązek rozpowszechniania przez okres dwunastu miesięcy kanału telewizyjnego jedynie w ramach pakietów płatnych, taki jak będący przedmiotem postępowania głównego, ogranicza dostępność takiego kanału na terytorium krajowym, nie powodując jednak zawieszenia retransmisji audiowizualnej usługi medialnej. Zdaniem rządu litewskiego środek taki nie jest zatem objęty zakresem stosowania art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 i stanowi samodzielny środek podjęty na mocy prawa krajowego, co powoduje, że wykładnia przepisów tej dyrektywy nie jest konieczna.

33

W tym względzie należy stwierdzić, że argument ów nie dotyczy dopuszczalności wniosku o orzeczenia w trybie prejudycjalnym, lecz dotyczy istoty sprawy w postępowaniu głównym, a dokładniej rzecz ujmując, stanowi przedmiot pytania pierwszego (zob. analogicznie wyrok z dnia 4 października 1991 r., Society for the Protection of Unborn Children Ireland, C‑159/90, EU:C:1991:378, pkt 15).

34

W świetle powyższych rozważań wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy uznać za dopuszczalny.

Co do istoty

Uwagi wstępne

35

W pierwszej kolejności należy zbadać argumentację przedstawioną przez LRTK i przez rząd litewski, zgodnie z którą kanał telewizyjny taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, którego audycje są produkowane w państwie trzecim, nie jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 2010/13 i wobec tego nie może korzystać ze swobody odbioru i retransmisji uznanej w tej dyrektywie.

36

Rząd litewski podnosi bowiem, że audycje na kanale NTV Mir Lithuania są produkowane przez spółkę z siedzibą w Rosji i że BMA, mająca siedzibę w Zjednoczonym Królestwie, poprzestaje na oferowaniu zwykłej usługi rozpowszechniania tego kanału na terytorium litewskim, nie ponosząc żadnej odpowiedzialności redakcyjnej w odniesieniu do jego treści.

37

W tym względzie należy zauważyć, że dyrektywa 2010/13, jak wynika z jej motywu 35, ustanawia szereg kryteriów prawnych określających, które państwo członkowskie posiada jurysdykcję w odniesieniu do dostawcy usług medialnych w związku ze świadczeniem usług, których dotyczy owa dyrektywa.

38

Zgodnie z art. 2 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2010/13 jurysdykcji danego państwa członkowskiego podlegają dostawcy usług medialnych, w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy mający siedzibę w danym państwie członkowskim, zgodnie z art. 2 ust. 3.

39

Po pierwsze, co się tyczy pojęcia „dostawcy usług medialnych”, jest ono zdefiniowane w art. 1 ust. lit. d) dyrektywy 2010/13 jako oznaczające osobę fizyczną lub prawną, która ponosi odpowiedzialność redakcyjną za wybór audiowizualnej treści audiowizualnej usługi medialnej i decyduje o sposobie zestawienia tej treści.

40

Pojęcie „odpowiedzialności redakcyjnej” jest zdefiniowane w art. 1 ust. 1 lit. c) tej dyrektywy jako „sprawowanie faktycznej kontroli zarówno nad wyborem audycji, jak i nad sposobem ich zestawienia w układzie chronologicznym w przypadku przekazów telewizyjnych lub w katalogu w przypadku audiowizualnych usług medialnych na żądanie”. To właśnie sprawowanie tej kontroli prowadzące do podejmowania decyzji redakcyjnych i wynikająca stąd odpowiedzialność redakcyjna charakteryzują dostawcę usług medialnych, zdefiniowanego w art. 1 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy.

41

Zatem osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę w jednym państwie członkowskim ponosi odpowiedzialność redakcyjną w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2010/13 za audycje rozpowszechnianego kanału telewizyjnego, jeżeli wybiera i zestawia w układzie chronologicznym audycje tego kanału. W takim przypadku jest ona dostawcą usług medialnych w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. d) owej dyrektywy.

42

Natomiast, jak wynika z motywy 26 dyrektywy 2010/13, definicja dostawcy usług medialnych nie obejmuje osób fizycznych ani prawnych dokonujących jedynie transmisji audycji, za które odpowiedzialność redakcyjną ponosi osoba trzecia.

43

W odniesieniu do różnych czynników, które należy w tym względzie wziąć pod uwagę, okoliczność, że dany podmiot uzyskał licencję wydawaną przez organ regulacyjny państwa członkowskiego, choć może stanowić wskazówkę, że podmiot ten ponosi odpowiedzialność redakcyjną za audycje rozpowszechnianego kanału, nie może jednak, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 40 opinii, mieć decydującego znaczenia, w braku dokonania przez prawodawcę Unii w dyrektywie 2010/13 harmonizacji przyznawania licencji lub zezwoleń administracyjnych na świadczenie medialnych usług audiowizualnych. Ponadto należy ocenić, czy dany podmiot jest uprawniony do podjęcia ostatecznej decyzji co do oferty audiowizualnej jako takiej, co zakłada, że dysponuje on wystarczającymi zasobami materialnymi i ludzkimi, aby móc ponosić taką odpowiedzialność, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 43–45 opinii.

44

Po drugie, art. 2 ust. 3 lit. a)–c) dyrektywy 2010/13 wymienia przypadki, w których dostawca usług medialnych uznawany jest za podmiot mający siedzibę w jednym z państw członkowskich, a zatem jest objęty zakresem stosowania tej dyrektywy.

45

Artykuł 2 ust. 3 lit. a) stanowi, iż uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w jednym z państw członkowskich, jeżeli w tym państwie członkowskim znajduje się główne biuro dostawcy usług medialnych i „podejmowane są decyzje redakcyjne dotyczące audiowizualnej usługi medialnej”.

46

Jak z tego wynika, aby określić, czy dana osoba fizyczna lub prawna jest objęta zakresem stosowania dyrektywy 2010/13 zgodnie z art. 2 ust. 3 lit. a) tej dyrektywy, należy zbadać nie tylko, czy dany podmiot, który ponosi odpowiedzialność redakcyjną za świadczone audiowizualne usługi medialne, ma siedzibę w państwie członkowskim, lecz również czy decyzje redakcyjne dotyczące tych usług są podejmowane w tym państwie członkowskim.

47

Choć takie zbadanie stanowi kwestię faktyczną, której ocena należy do sądu odsyłającego, jednak Trybunał może dostarczyć temu sądowi elementów wykładni prawa Unii, które są niezbędne dla rozstrzygnięcia sporu zawisłego przed tym sądem.

48

Dla potrzeb badania, o którym mowa w pkt 46 niniejszego wyroku, istotne jest to, czy decyzje redakcyjne dotyczące audiowizualnych usług medialnych, o których mowa w pkt 40 niniejszego wyroku, są podejmowane w państwie członkowskim, na którego terytorium ma siedzibę dany dostawca usług medialnych.

49

W tym kontekście należy zauważyć, że miejsce, w którym są podejmowane decyzje dotyczące audiowizualnych usług medialnych, ma znaczenie również do celów zastosowania kryteriów materialnych przewidzianych w art. 2 ust. 3 lit. b) i c) dyrektywy 2010/13.

50

W tym względzie, po pierwsze, z art. 2 ust. 3 lit. b) zdanie pierwsze dyrektywy 2010/13 wynika, że jeżeli główne biuro dostawcy usług medialnych znajduje się w jednym państwie członkowskim, ale decyzje redakcyjne dotyczące audiowizualnej usługi medialnej są podejmowane w innym państwie członkowskim, uznaje się, że dostawca usług medialnych ma siedzibę w tym państwie członkowskim, w którym działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej. Po drugie, art. 2 ust. 3 lit. c) tej dyrektywy stanowi, że „jeżeli główne biuro dostawcy usług medialnych znajduje się w jednym z państw członkowskich, ale decyzje dotyczące audiowizualnej usługi medialnej są podejmowane w państwie trzecim lub odwrotnie, uznaje się, że dostawca ma siedzibę w danym państwie członkowskim, pod warunkiem że w tym państwie działa znaczna część pracowników zaangażowanych w świadczenie audiowizualnej usługi medialnej”.

51

Ponadto, jak wynika z brzmienia art. 2 ust. 3 lit. b) dyrektywy 2010/13 i art. 2 ust. 3 lit. c) tej dyrektywy, miejsce siedziby dostawcy usług medialnych, podobnie jak miejsce, w którym działają pracownicy zaangażowani w świadczenie tej usługi, mają również znaczenie dla celów stosowania tych przepisów.

52

Z analizy zawartej w pkt 38–51 niniejszego wyroku wynika, że ponoszenie odpowiedzialności redakcyjnej za audiowizualne usługi medialne jest tym, co charakteryzuje dostawcę takich usług zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2010/13. Co więcej, miejsce, w którym dostawca usług medialnych ma swoją siedzibę, i miejsce, w którym podejmowane są decyzje redakcyjne dotyczące takich usług, a także, w stosownych przypadkach, miejsce, w którym działają pracownicy zaangażowani w świadczenie takich usług, są istotnymi kryteriami dla celów badania, czy ten dostawca ma siedzibę w danym państwie członkowskim zgodnie z art. 2 ust. 3 tej dyrektywy, co sprawia, że świadczone przez niego usługi są objęte zakresem stosowania dyrektywy 2010/13. W tym względzie nie ma natomiast znaczenia okoliczność, że audycje danego kanału telewizyjnego rozpowszechniane na terytorium danego państwa członkowskiego mogą być produkowane w państwie trzecim.

53

W drugiej kolejności należy zbadać argument rządu litewskiego, zgodnie z którym należy stosować uregulowanie litewskie, ponieważ kanał NTV Mir Lithuania jest kierowany wyłącznie na terytorium litewskie, a BMA ma siedzibę w państwie członkowskim innym niż Republika Litewska w celu obejścia tych przepisów.

54

W tym względzie wystarczy zauważyć, że art. 4 ust. 2–5 dyrektywy 2010/13 przewiduje szczególną procedurę w celu uregulowania sytuacji, w których nadawca podlegający jurysdykcji jednego państwa członkowskiego dokonuje przekazu telewizyjnego, który w całości lub w przeważającej części jest kierowany na terytorium innego państwa członkowskiego. W istocie, z zastrzeżeniem spełnienia przesłanek i wymogów proceduralnych przewidzianych w tym przepisie, państwo członkowskie będące odbiorcą programu może stosować wobec takiego nadawcy swoje zasady ogólnego interesu publicznego lub inne bardziej rygorystyczne zasady w dziedzinach podlegających koordynacji na mocy tej dyrektywy.

55

Nie ulega jednak wątpliwości, że w rozpatrywanym przypadku LRTK nie postępowała zgodnie z tą procedurą w celu wydania decyzji z dnia 18 maja 2016 r.

56

Z powyższego wynika, że ani okoliczność, iż audycje na kanale NTV Mir Lithuania mogą być wyprodukowane w państwie trzecim, ani – wobec nieprzestrzegania przez Republikę Litewską szczególnej procedury przewidzianej w dyrektywie 2010/13 – okoliczność, iż kanał ten, którego dostawca ma siedzibę w innym państwie członkowskim, jest kierowany wyłącznie na terytorium litewskie, nie zwalnia Republiki Litewskiej ze stosowania tej dyrektywy.

W przedmiocie pytania pierwszego

57

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 należy interpretować w ten sposób, że środek porządku publicznego przyjęty przez państwo członkowskie, polegający na tym, że dostawcy usług medialnych, których programy są kierowane na terytorium tego państwa członkowskiego, oraz inne podmioty świadczące na rzecz konsumentów z tego państwa członkowskiego usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych mają obowiązek rozpowszechniania lub retransmitowania na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwunastu miesięcy kanału telewizyjnego pochodzącego z innego państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych, jest objęty tym przepisem.

58

Odpowiedź Trybunału na to pytanie jest oparta na założeniu, że BMA, której dotyczą środki rozpatrywane w postępowaniu głównym, jest dostawcą usług medialnych z siedzibą w państwie członkowskim innym niż Republika Litewska, mianowicie w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, który jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 2010/13, zgodnie z art. 1 i 2 tej dyrektywy, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego, z uwzględnieniem wskazówek zawartych w pkt 37–52.

59

Natomiast w zakresie, w jakim inne podmioty świadczące na rzecz litewskich konsumentów usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub programów telewizyjnych nie mają statusu „dostawcy usług medialnych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2010/13, nie są one objęte zakresem art. 3 ust. 1 i 2 tej dyrektywy.

60

Ponadto należy zauważyć, że dostawca usług medialnych z siedzibą na Litwie podlega jurysdykcji tego państwa członkowskiego, jak wynika z art. 2 dyrektywy 2010/13, a zatem art. 3 ust. 1 i 2 tej dyrektywy nie miałby do niego zastosowania.

61

W celu udzielenia odpowiedzi na pytanie pierwsze należy przypomnieć, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13 stanowi, iż państwa członkowskie zapewniają na swoim terytorium swobodę odbioru i nie ograniczają retransmisji audiowizualnych usług medialnych z innych państw członkowskich z przyczyn wchodzących w zakres dziedzin podlegających koordynacji na mocy tej dyrektywy, wśród których znajdują się środki przeciwko nawoływaniu do nienawiści, przewidziane w art. 6 tej dyrektywy. Jeśli chodzi o rozpowszechnianie telewizyjne, art. 3 ust. 2 tej dyrektywy zezwala jednak państwom członkowskim na tymczasowe odstąpienie od wspomnianego art. 3 ust. 1, z poszanowaniem pewnych warunków materialnych i proceduralnych.

62

Jak wynika z postanowienia odsyłającego, istnieje rozbieżność stanowisk pomiędzy z jednej strony BMA, a z drugiej strony LRTK i rządem litewskim, co do zakresu art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13. Podczas gdy BMA twierdzi, że przepis ten dotyczy wszelkich ograniczeń wprowadzanych przez państwo członkowskie w zakresie swobody odbioru i retransmisji przekazów telewizyjnych, które to ograniczenia należy rozumieć zgodnie z pojęciem ograniczeń zawartym art. 56 TFUE, LRTK i rząd litewski uważają, że wspomniany przepis obejmuje jedynie przypadki całkowitego zawieszenia odbioru i retransmisji przekazów telewizyjnych.

63

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko brzmienie i cele tego przepisu, lecz także jego kontekst, a także ogół przepisów prawa Unii. Geneza przepisu prawa Unii również może dostarczyć informacji istotnych dla jego wykładni (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2013 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Parlament i Rada, C‑583/11 P, EU:C:2013:625, pkt 50).

64

Po pierwsze, jeśli chodzi o brzmienie art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13, nie pozwala ono samo w sobie na określenie charakteru środków objętych tym przepisem.

65

Po drugie, co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13, oraz celów tej dyrektywy, należy zauważyć, podobnie jak uczynił to rzecznik generalny w pkt 59 opinii, że chociaż dyraktywa ta konkretyzuje w dziedzinie audiowizualnych usług medialnych swobodę świadczenia usług zagwarantowaną w art. 56 TFUE, ustanawiając, jak wynika z jej motywu 104, „obszar bez granic wewnętrznych” w odniesieniu do tych usług, to jednak jednocześnie uwzględnia, o czym świadczy motyw 5 tej dyrektywy, charakter zarówno kulturalny, jak i gospodarczy wspomnianych usług i ich znaczenie dla demokracji, edukacji i kultury, uzasadniające zastosowanie szczególnych zasad w odniesieniu do tych usług.

66

Co więcej, z motywów dziewiątego i dziesiątego dyrektywy 89/552 wynikało, że ograniczenia, które prawodawca Unii zamierzał usunąć, były to ograniczenie wynikające z rozbieżności istniejących między przepisami państw członkowskich w zakresie wykonywania działalności nadawczej i rozpowszechniania programów telewizyjnych. Zatem dziedziny koordynowane przez tę dyrektywę były koordynowane wyłącznie w odniesieniu do nadawania programów telewizyjnych w ścisłym znaczeniu tego terminu, zgodnym z jego definicją, która była zawarta w art. 1 lit. a) tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 22 września 2011 r., Mesopotamia Broadcast i Roj TV, C‑244/10 i C‑245/10, EU:C:2011:607, pkt 31, 32).

67

Z motywów 1 i 4 dyrektywy 2010/13 wynika, że ujednolica ona dyrektywę 89/552 w odniesieniu do nowych technologii transmitowania audiowizualnych usług medialnych. Jak z tego wynika, dziedziny koordynowane przez tę pierwszą dyrektywę mają zastosowanie jedynie do świadczenia audiowizualnych usług medialnych w ścisłym znaczeniu tego terminu.

68

Po trzecie, co się tyczy genezy art. 3 dyrektywy 2010/13, należy zauważyć, że w pierwotnej wersji art. 2 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy 89/552 wskazywał na uprawnienie, w ramach którego państwa członkowskie mogą tymczasowo „ograniczyć” [„zawiesić”] retransmisję programów telewizyjnych, jeżeli spełnione zostały wymienione w nim warunki. Chociaż prawodawca Unii przy dokonanej dyrektywą 97/36 zmianie dyrektywy 89/552 wprowadził nowy art. 2a, który w ust. 2 akapit pierwszy przejął w istocie pierwotne brzmienie art. 2 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie tej dyrektywy, zastępując czasownik „ograniczyć” [„zawiesić”] czasownikiem „odstąpić”, to jednak, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 57 opinii, nie ma żadnej wskazówki w motywach dyrektywy 97/36, że poprzez tę zmianę prawodawca Unii zamierzał zmienić charakter objętych nią środków. Przeciwnie, motyw piętnasty dyrektywy 89/552 nadal wspominał, niezależnie od tej zmiany, o uprawnieniu, w ramach którego państwo członkowskie będące odbiorcą programu mogło „tymczasowo zawiesić retransmisję programów telewizyjnych”, która to wzmianka znajduje się obecnie w motywie 36 dyrektywy 2010/13.

69

Ponadto należy dodać, że Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej, która została opracowana w tym samym czasie co dyrektywa 89/552 i do której dyrektywa ta odnosi się w motywie czwartym, stanowi w art. 4, zawierającym przepis podobny do art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13, że strony tej konwencji „zagwarantują swobodny odbiór” i „nie będą ograniczać retransmisji” na swych terytoriach usług objętych zakresem stosowania wspomnianej konwencji zgodnych z jej postanowieniami.

70

Fakt, że prawodawca Unii oparł się w brzmieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13 na sformułowaniach użytych w art. 4 Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej, sugeruje, że terminy „swoboda odbioru” i „ogranicza” w kontekście tej dyrektywy mają szczególne znaczenie, węższe niż pojęcie „ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług”, o którym mowa w art. 56 TFUE.

71

Należy w związku z tym zauważyć, że Trybunał orzekł, w odniesieniu do dyrektywy 89/552, zmienionej dyrektywą 97/36, której art. 2a ust. 1 i 2 odpowiada w istocie art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13, że owa pierwsza dyrektywa ustanawiała zasadę uznawania przez państwo członkowskie będące odbiorcą programu funkcji kontrolnych państwa członkowskiego, z którego pochodzą programy, wobec audiowizualnych usług medialnych dostawców podlegających jego jurysdykcji (zob. podobnie, wyrok z dnia 22 września 2011 r., Mesopotamia Broadcast i Roj TV, C‑244/10 i C‑245/10, EU:C:2011:607, pkt 35).

72

W tym względzie Trybunał wskazał, że kontrola stosowania prawa państwa członkowskiego będącego odbiorcą programu dotyczącego audiowizualnych usług medialnych i przestrzegania postanowień dyrektywy 89/552, zmienionej dyrektywą 97/36, należy wyłącznie do państwa członkowskiego, z którego usługi te pochodzą, i że państwo członkowskie będące odbiorcą programu nie jest uprawnione do sprawowania własnej kontroli pod względami wchodzącymi w zakres dziedzin koordynowanych przez tę dyrektywę (zob. podobnie wyrok z dnia 22 września 2011 r., Mesopotamia Broadcast i Roj TV, C‑244/10 i C‑245/10, EU:C:2011:607, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

73

Natomiast co do zasady dyrektywa 2010/13 nie sprzeciwia się zastosowaniu przepisów krajowych, które w sposób ogólny mają na celu ochronę interesu ogólnego, nie ustanawiają jednak powtórnej kontroli programów telewizyjnych występującej obok kontroli będącej obowiązkiem państwa członkowskiego, z którego programy są nadawane (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 1997 r., De Agostini i TV-Shop, od C‑34/95 do C‑36/95, EU:C:1997:344, pkt 34).

74

Z wyroku z dnia 9 lipca 1997 r., De Agostini i TV-Shop (od C‑34/95 do C‑36/95, EU:C:1997:344), wynika, że środek krajowy służący osiągnięciu celu leżącego w interesie ogólnym, który reguluje pewne aspekty nadawania lub rozpowszechniania audiowizualnych usług medialnych, nie jest objęty zakresem stosowania art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13, chyba że ustanawia ona powtórną kontrolę programów telewizyjnych, występującą obok kontroli będącej obowiązkiem państwa członkowskiego, z którego programy są nadawane.

75

W pkt 50 wyroku z dnia 22 września 2011 r., Mesopotamia Broadcast i Roj TV (C‑244/10 i C‑245/10, EU:C:2011:607), Trybunał orzekł, że dyrektywa 89/552, zmieniona dyrektywą 97/36, nie obejmuje uregulowań państwa członkowskiego, które nie dotyczą konkretnie nadawania i rozpowszechniania audycji i które – w sposób ogólny – mają na celu zapewnienie porządku publicznego, nie stojąc jednak na przeszkodzie ściśle rozumianej retransmisji na terytorium tego państwa programów telewizyjnych pochodzących z innego państwa członkowskiego.

76

Niemniej jednak nie należy interpretować pkt 50 wyroku z dnia 22 września 2011 r., Mesopotamia Broadcast i Roj TV (C‑244/10 i C‑245/10, EU:C:2011:607), w ten sposób, że środek krajowy stanowi ograniczenie w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/13, jeżeli uregulowanie, na podstawie którego został przyjęty, określa pewne aspekty nadawania lub rozpowszechniania audiowizualnych usług medialnych, takie jak zasady nadawania lub rozpowszechniania tych usług.

77

Nie stanowi takiego ograniczenia środek krajowy, który – w sposób ogólny – ma na celu zapewnienie porządku publicznego i określa zasady rozpowszechniania kanału telewizyjnego na rzecz konsumentów w państwie członkowskim będącym odbiorcą programu, o ile takie zasady nie stoją na przeszkodzie ściśle rozumianej retransmisji tego kanału. Środek taki nie ustanawia bowiem powtórnej kontroli przekazu przedmiotowego kanału, występującej obok kontroli będącej obowiązkiem państwa członkowskiego, z którego programy są nadawane.

78

Co się tyczy środka będącego przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, po pierwsze, z uwag przedstawionych przez LRTK i przez rząd litewski wynika, że poprzez przyjęcie art. 33 ust. 11 i ust. 12 pkt 1 ustawy o informowaniu społeczeństwa, na podstawie którego została wydana decyzja z dnia 18 maja 2016 r., ustawodawca krajowy zamierzał walczyć z aktywnym rozpowszechnianiem informacji dyskredytujących państwo litewskie i zagrażających jego statusowi jako państwa, aby – zważywszy na szczególnie istotny wpływ telewizji na kształtowanie opinii publicznej – chronić bezpieczeństwo litewskiej przestrzeni informacyjnej, a także zagwarantować i zachować interes publiczny polegający na prawie do bycia prawidłowo informowanym. Informacje, o których mowa w tym przepisie, są objęte zakazem przewidzianym w art. 19 tej ustawy, wśród których znajdują się informacje wzywające do siłowego obalenia litewskiego porządku konstytucyjnego, nawołujące do naruszenia suwerenności Republiki Litewskiej, jej integralności terytorialnej oraz niezależności politycznej, stanowiące propagowanie wojny, nawołujące do wojny lub do nienawiści, do drwin lub pogardy, nawołujące do dyskryminacji, przemocy lub represji fizycznych przeciwko grupie osób lub członkowi tej grupy, w szczególności ze względu na przynależność państwową.

79

W uwagach przedstawionych Trybunałowi LRTK wyjaśniła, że decyzja z dnia 18 maja 2016 r. została wydana ze względu na to, że jedna z audycji rozpowszechnianych na kanale NTV Mir Lithuania zawierała fałszywe informacje, które nawoływały do wrogości i do nienawiści opartych na narodowości w stosunku do krajów bałtyckich w odniesieniu do kolaboracji Litwinów i Łotyszy w ramach Holokaustu i do rzekomo nacjonalistycznej i neonazistowskiej polityki wewnętrznej krajów bałtyckich, która stanowi jakoby zagrożenie dla rosyjskiej mniejszości narodowej zamieszkałej na terytorium tych krajów. Według LRTK audycja ta była skierowana do rosyjskojęzycznej mniejszości na Litwie i miała na celu, za pomocą różnych technik propagandowych, wpłynięcie w sposób negatywny i sugestywny na opinię tej grupy społecznej na temat polityki wewnętrznej i zewnętrznej Republiki Litewskiej, Republiki Estońskiej i Republiki Łotewskiej, zwiększenie podziałów i polaryzacji społeczeństwa, a także podkreślenie napięć w regionie Europy Wschodniej wywołanych przez kraje zachodnie oraz roli Federacji Rosyjskiej jako ofiary.

80

Z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wynika, że stwierdzenia te zostały zakwestionowane, czego sprawdzenie należy jednak do sądu odsyłającego. Na tej podstawie należy uznać, że środek taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym realizuje ogólny cel porządku publicznego.

81

Po drugie, LRTK i rząd litewski wyjaśniły w swoich uwagach na piśmie, że decyzja z dnia 18 maja 2016 r. nakładająca na dostawców usług medialnych, których przekazy są kierowane na terytorium litewskie, i na inne podmioty świadczące na rzecz litewskich konsumentów usługę rozpowszechniania lub retransmisji na tym terytorium przez okres dwunastu miesięcy kanału NTV Mir Lithuania jedynie w ramach pakietów płatnych, określa wyłącznie zasady rozpowszechniania tego kanału na rzecz litewskich odbiorców. Jednocześnie w postępowaniu głównym bezsporne jest, że decyzja z dnia 18 maja 2016 r. nie zawiesza ani nie zakazuje retransmisji tego kanału na terytorium litewskim, ponieważ kanał ten może, pomimo tej decyzji, być nadal zgodnie z prawem rozpowszechniany na tym terytorium, a litewscy konsumenci nadal mogą go oglądać, o ile zaabonują płatny pakiet.

82

W konsekwencji środek taki jak będący przedmiotem postępowania głównego nie stoi na przeszkodzie ściśle rozumianej retransmisji na terytorium państwa członkowskiego będącego odbiorcą programu audycji telewizyjnych kanału telewizyjnego objętego tym środkiem, pochodzącego z innego państwa członkowskiego.

83

Tego rodzaju środek nie jest zatem objęty przez art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13.

84

W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze trzeba odpowiedzieć, iż art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2010/13 należy interpretować w ten sposób, że środek porządku publicznego przyjęty przez państwo członkowskie, polegający na tym, że dostawcy usług medialnych, których programy są kierowane na terytorium tego państwa członkowskiego, oraz inne podmioty świadczące na rzecz konsumentów z tego państwa członkowskiego usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych mają obowiązek rozpowszechniania lub retransmitowania na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwunastu miesięcy kanału telewizyjnego pochodzącego z innego państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych, co jednak nie uniemożliwia ściśle rozumianej retransmisji na terytorium tego pierwszego państwa członkowskiego przekazów telewizyjnych tego kanału, nie jest objęty tym przepisem.

W przedmiocie pytania drugiego

85

Zważywszy na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

W przedmiocie kosztów

86

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

 

Artykuł 3 ust. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych) należy interpretować w ten sposób, że środek porządku publicznego przyjęty przez państwo członkowskie, polegający na tym, że dostawcy usług medialnych, których programy są kierowane na terytorium tego państwa członkowskiego, oraz inne podmioty świadczące na rzecz konsumentów z tego państwa członkowskiego usługę rozpowszechniania przez internet kanałów lub przekazów telewizyjnych mają obowiązek rozpowszechniania lub retransmitowania na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres dwunastu miesięcy kanału telewizyjnego pochodzącego z innego państwa członkowskiego jedynie w ramach pakietów płatnych, co jednak nie uniemożliwia ściśle rozumianej retransmisji na terytorium tego pierwszego państwa członkowskiego przekazów telewizyjnych tego kanału, nie jest objęty tym przepisem.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: litewski.