Sprawa C‑590–17

Henri Pouvin
i
Marie Dijoux

przeciwko

Electricité de France (EDF)

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Francja)]

Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 21 marca 2019 r.

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 93/13/EWG – Zakres stosowania – Artykuł 2 lit. b) i c) – Pojęcia „konsumenta” i „przedsiębiorcy” – Sfinansowanie nabycia nieruchomości stanowiącej główne miejsce zamieszkania – Pożyczka na zakup nieruchomości udzielona przez pracodawcę pracownikowi i jego małżonkowi będącemu współpożyczkobiorcą solidarnym

Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Pojęcie konsumenta – Pracownik przedsiębiorstwa i jego współmałżonek, którzy zawierają z tym przedsiębiorstwem umowę o kredyt, zastrzeżoną dla członków personelu tego przedsiębiorstwa, przeznaczoną na sfinansowanie zakupu nieruchomości do celów prywatnych – Włączenie

[dyrektywa Rady 93/13, art. 2 lit. b)]

(zob. pkt 29–32, 43; sentencja)
Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Zakres stosowania – Pojęcie przedsiębiorcy – Przedsiębiorstwo, które w ramach działalności zawodowej zawiera z pracownikiem i jego współmałżonkiem umowę o kredyt, zastrzeżoną dla członków personelu tego przedsiębiorstwa, przeznaczoną na sfinansowanie zakupu nieruchomości do celów prywatnych – Włączenie – Zawieranie umów o kredyt, które nie stanowi głównej działalności tego przedsiębiorstwa – Brak wpływu

[dyrektywa Rady 93/13, art. 2 lit. c)]

(zob. pkt 39–43; sentencja)

Streszczenie

W wyroku Pouvin i Dijoux (C‑590/17), wydanym w dniu 21 marca 2019 r., Trybunał wypowiedział się w przedmiocie wykładni pojęć „konsumenta” i „przedsiębiorcy”, zdefiniowanych w dyrektywie 93/13 ( 1 ), w kontekście żądania zapłaty pozostałych kwot należnych w ramach pożyczki na zakup nieruchomości, jakiej spółka ta udzieliła swojemu pracownikowi i jego żonie w celu sfinansowania nabycia głównego miejsca zamieszkania.

Jeden z warunków umowy pożyczki przewidywał jej rozwiązanie z mocy prawa, w sytuacji gdy pożyczkobiorca z jakiegokolwiek powodu przestanie być członkiem personelu tej spółki. W następstwie rezygnacji z pracy przez pracownika on i jego małżonka zaprzestali spłacania rat pożyczki. Na podstawie tego warunku spółka wezwała pożyczkobiorców do zapłaty pozostałych kwot należnych z tytułu kapitału i odsetek oraz kary umownej.

Orzekający w tej sprawie sąd pierwszej instancji uznał za nieuczciwą klauzulę o rozwiązaniu umowy pożyczki z mocy prawa. Wyrok ten został następnie uchylony przez sąd apelacyjny, który stwierdził, że rozwiązanie spornej umowy z mocy prawa nastąpiło z dniem rezygnacji pracownika z pracy. Pożyczkobiorcy wnieśli skargę kasacyjną do cour suprême (sądu najwyższego), twierdząc, iż działali jako konsumenci, i powołując się na nieuczciwy charakter klauzuli przewidującej zakończenie umowy pożyczki z przyczyny, która ma charakter zewnętrzny względem ich umowy.

W odniesieniu w pierwszej kolejności do pojęcia „konsumenta” ( 2 ) Trybunał orzekł, że w zakres tego pojęcia wchodzą pracownik przedsiębiorstwa i jego współmałżonek, którzy zawierają z tym przedsiębiorstwem umowę o kredyt, zasadniczo zastrzeżoną dla członków personelu rzeczonego przedsiębiorstwa, przeznaczoną na sfinansowanie zakupu nieruchomości do celów prywatnych. W tym kontekście Trybunał wyjaśnił, że okoliczność, iż osoba fizyczna zawiera ze swoim pracodawcą umowę inną niż umowa o pracę, jako taka nie stoi na przeszkodzie uznaniu tej osoby za „konsumenta” w rozumieniu dyrektywy 93/13. Trybunał podkreślił również, że okoliczność, iż niektóre rodzaje umów konsumenckich są zastrzeżone dla pewnych grup konsumentów, nie pozbawia ich statusu „konsumenta” w rozumieniu owej dyrektywy. Ponadto w odniesieniu do wyłączenia umów o pracę z zakresu zastosowania dyrektywy 93/13 Trybunał stwierdził, że umowy o kredyt na zakup nieruchomości udzielony przez pracodawcę pracownikowi i jego współmałżonkowi nie można zakwalifikować jako „umowy o pracę”, bowiem nie reguluje ona stosunku pracy ani nie dotyczy warunków zatrudnienia.

W drugiej kolejności, jeśli chodzi o pojęcie „przedsiębiorcy” ( 3 ), Trybunał orzekł, że w jego zakres wchodzi przedsiębiorstwo, które w ramach swojej działalności zawodowej zawiera z jednym ze swoich pracowników i jego współmałżonkiem umowę o kredyt, zasadniczo zastrzeżoną dla członków personelu rzeczonego przedsiębiorstwa, nawet jeśli udzielanie kredytów nie stanowi jego głównej działalności. W tym zakresie Trybunał wyjaśnił, że nawet jeśli główna działalność takiego pracodawcy polega nie na oferowaniu instrumentów finansowych, lecz na dostawach energii, to pracodawca ten dysponuje informacjami i wiedzą fachową, zasobami ludzkimi i materialnymi, których osoba fizyczna, czyli druga strona umowy, nie posiada. Ponadto Trybunał stwierdził, że proponowanie zawarcia takiej umowy o kredyt swoim pracownikom poprzez oferowanie im w ten sposób korzyści w postaci możliwości nabycia nieruchomości ma na celu przyciągnięcie i utrzymanie wykwalifikowanej i kompetentnej siły roboczej wspierającej wykonywanie działalności zawodowej pracodawcy. W tym kontekście Trybunał podkreślił, że istnienie lub brak ewentualnego bezpośredniego dochodu dla tego pracodawcy, przewidzianego w tej umowie, nie ma wpływu na uznanie rzeczonego pracodawcy za „przedsiębiorcę” w rozumieniu dyrektywy 93/13. Trybunał uznał więc, że szeroka interpretacja pojęcia„przedsiębiorcy” służy realizacji celu tej dyrektywy polegającego na ochronie konsumenta jako słabszej strony umowy zawartej z przedsiębiorcą i przywróceniu równowagi między stronami.

( 1 ) Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29).

( 2 ) Artykuł 2 lit. b) dyrektywy 93/13.

( 3 ) Artykuł 2 lit. c) dyrektywy 93/13.