1

W swojej skardze Komisja Europejska zwraca się do Trybunału o stwierdzenie, że nie wyrównując utraty środków własnych, które powinny były zostać ustalone i przekazane do dyspozycji budżetu Unii Europejskiej zgodnie z art. 2, 6, 10, 11 i 17 rozporządzenia Rady (EWG, Euratom) nr 1552/89 z dnia 29 maja 1989 r. wykonującego decyzję 88/376/EWG, Euratom w sprawie systemu środków własnych Wspólnot (Dz.U. 1989, L 155, s. 1) [następnie art. 2, 6, 10, 11 i 17 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1150/2000 z dnia 22 maja 2000 r. wykonującego decyzję 94/728/WE, Euratom w sprawie systemu środków własnych Wspólnot (Dz.U. 2000, L 130, s. 1)], gdyby świadectwa przewozu towarów EUR.1 nie zostały wystawione z naruszeniem, po pierwsze, art. 101 ust. 1 decyzji Rady 91/482/EWG z dnia 25 lipca 1991 r. w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (Dz.U. 1991, L 263, s. 1) (zwanej dalej „decyzją w sprawie KTZ z 1991 r.”), oraz art. 12 ust. 6 załącznika II do wspomnianej decyzji w odniesieniu do przywozu mleka w proszku i ryżu z Curaçao w okresie 1997–2000, a po drugie, art. 35 ust. 1 decyzji Rady 2001/822/WE z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich ze Wspólnotą Europejską („decyzja o stowarzyszeniu KTZ”) (Dz.U. 2001, L 314, s. 1, zwanej dalej „decyzją w sprawie KTZ z 2001 r.”) i art. 15 ust. 4 załącznika III do wspomnianej decyzji w odniesieniu do przywozu mączki i kaszy z Aruby w okresie 2002/2003, Królestwo Niderlandów uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy art. 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE, obecnie art. 4 ust. 3 TUE).

2

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana w San Francisco w dniu 26 czerwca 1945 r. Artykuł 73 lit. b) tej karty, który znajduje się w jej rozdziale XI, zatytułowanym „Deklaracja w sprawie obszarów nie rządzących się samodzielnie”, stanowi:

„Członkowie Narodów Zjednoczonych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zarząd obszarami, których ludność nie dojrzała jeszcze do pełnego stopnia samorządu, uznają zasadę, że interesy mieszkańców tych obszarów górują nad innymi, i przyjmują jako święty obowiązek popierać ze wszystkich sił dobrobyt mieszkańców tych obszarów, w ramach systemu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, stworzonego przez niniejszą Kartę; w tym celu obowiązują się:

[…]

b) rozwijać samorząd, mieć należycie na względzie aspiracje polityczne tych ludów oraz pomagać im w stopniowym rozwoju ich wolnych instytucyj politycznych, biorąc w rachubę szczególne warunki każdego obszaru i jego ludności tudzież różny stopień ich rozwoju;

[…]”.

3

Okoliczności faktyczne leżące u podstaw zarzucanego uchybienia są zarazem wcześniejsze i późniejsze od wejścia w życie traktatu z Amsterdamu, zmieniającego traktat WE. Jednakże postanowienia mające znaczenie dla niniejszej skargi o stwierdzenie uchybienia pozostały w istocie identyczne. Artykuł 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE) ma następujące brzmienie:

„Państwa członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań.

Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego Traktatu”.

4

Postanowienie to zostało w istocie zastąpione przez art. 4 ust. 3 TUE.

5

Część czwarta tego traktatu, zatytułowana „Stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich”, obejmowała art. 131–137 (następnie, po zmianie, art. 182–188 WE, obecnie art. 198–204 TFUE). Zgodnie ze wspomnianym art. 131 (następnie, po zmianie, art. 182 WE, obecnie art. 198 TFUE):

„Państwa członkowskie zgadzają się stowarzyszyć ze Wspólnotą kraje i terytoria pozaeuropejskie, które utrzymują szczególne stosunki z Belgią, Danią, Francją, Włochami, Niderlandami i Zjednoczonym Królestwem. Lista tych krajów i terytoriów (dalej zwanych »krajami i terytoriami«) zawarta jest w załączniku IV do niniejszego Traktatu.

Celem stowarzyszenia jest promowanie rozwoju gospodarczego i społecznego krajów i terytoriów oraz ustanowienie ścisłych stosunków gospodarczych między nimi i Wspólnotą jako całością.

Zgodnie z zasadami wyrażonymi w preambule niniejszego Traktatu stowarzyszenie służy przede wszystkim sprzyjaniu interesom i pomyślności mieszkańców tych krajów i terytoriów, w sposób prowadzący je do rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, do czego aspirują”.

6

Artykuł 133 ust. 1 wspomnianego traktatu (następnie, po zmianie, art. 184 ust. 1 WE, obecnie art. 200 ust. 1 TFUE) przewidywał:

„Cła na przywóz do państw członkowskich towarów pochodzących z krajów i terytoriów podlegają stopniowemu znoszeniu tak jak cła między państwami członkowskimi zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu”.

7

Zgodnie z art. 136 tego traktatu (następnie, po zmianie, art. 187 WE, obecnie art. 203 TFUE):

„W okresie przejściowym pięciu lat od chwili wejścia w życie niniejszego Traktatu, Konwencja wykonawcza załączona do niniejszego Traktatu określa szczegóły i procedurę dotyczącą stowarzyszenia krajów i terytoriów ze Wspólnotą.

Przed wygaśnięciem Konwencji przewidzianej w poprzednim akapicie, Rada stanowiąc jednomyślnie wydaje postanowienia, dotyczące nowego okresu, uwzględniając osiągnięte rezultaty oraz zasady zawarte w niniejszym Traktacie”.

8

Artykuł 227 ust. 1 i 3 traktatu WE (następnie, po zmianie, art. 299 ust. 1 i 3 WE, obecnie art. 52 ust. 1 TUE i art. 355 ust. 2 TFUE) stanowił:

„1.   Niniejszy Traktat stosuje się do Królestwa Belgii, Królestwa Danii, Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Greckiej, Królestwa Hiszpanii, Republiki Francuskiej, Irlandii, Republiki Włoskiej, Wielkiego Księstwa Luksemburga, Królestwa Niderlandów, Republiki Austrii, Republiki Portugalskiej, Republiki Finlandii, Królestwa Szwecji oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

[…]

3.   Szczególne zasady stowarzyszania określone w części czwartej niniejszego Traktatu stosują się do krajów i terytoriów zamorskich, których lista zawarta jest w załączniku IV do niniejszego Traktatu.

Niniejszy Traktat nie ma zastosowania do krajów i terytoriów zamorskich utrzymujących szczególne stosunki ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które nie są umieszczone na wymienionej liście”.

9

W wykazie zawartym w załączniku IV do traktatu WE (następnie, po zmianie, załącznik II do traktatu WE, obecnie załącznik II do traktatu FUE), zatytułowanym „Kraje i terytoria zamorskie objęte postanowieniami części czwartej traktatu”, wymieniono w szczególności Arubę i Antyle Niderlandzkie, a wśród nich Curaçao.

10

Artykuły 2, 6, 10, 11 i 17 rozporządzenia nr 1552/89 (następnie art. 2, 6, 10, 11 i 17 rozporządzenia nr 1150/2000) regulowały kolejno, w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych warunki, na jakich państwa członkowskie były zobowiązane do ustalenia i przekazania do dyspozycji budżetu Unii środków własnych Unii, obejmujących należności celne.

11

Motyw pierwszy decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. przewidywał:

„[z]ważywszy, że należy ustanowić dla nowego okresu przepisy odnoszące się do stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Europejską Wspólnotą Gospodarczą, zwanych dalej »KTZ«; że przepisy te mają zastosowanie do terytoriów powiązanych z Republiką Francuską, krajów i terytoriów powiązanych ze Zjednoczonym Królestwem, krajów powiązanych z Królestwem Niderlandów, a w części do Grenlandii” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego dokumentu poniżej].

12

Zgodnie z art. 1 tej decyzji jej celem było promowanie i przyspieszenie rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego oraz wzmocnienie struktur gospodarczych KTZ wymienionych w załączniku I do wspomnianej decyzji. Punkt 4 tego załącznika dotyczył Antyli Niderlandzkich, a wśród nich Curaçao, oraz Aruby jako KTZ powiązanych z Królestwem Niderlandów.

13

Artykuł 6 akapit pierwszy decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. stanowił, że:

„W ramach swoich odpowiednich kompetencji organy uczestniczące w procedurze partnerstwa, o której mowa w art. 10, dokonują okresowych weryfikacji wyników jej stosowania, wydają opinie i nadają impulsy niezbędne do realizacji celów niniejszej decyzji”.

14

Zgodnie z art. 10 tej decyzji:

„W celu umożliwienia właściwym władzom lokalnym KTZ wzięcia większego udziału we wprowadzaniu w życie zasady stowarzyszenia KTZ z EWG z poszanowaniem kompetencji odpowiednich władz centralnych zainteresowanych państw członkowskich, ustanawia się procedurę doradczą opartą na zasadzie partnerstwa między Komisją, państwem członkowskim i KTZ.

To partnerstwo, którego szczegółowe zasady określone są w art. 234, 235 i 236 niniejszej decyzji, pozwoli na zbadanie przedsięwzięć zrealizowanych w ramach stowarzyszenia i na omówienie problemów powstających ewentualnie w stosunkach między KTZ a Wspólnotą”.

15

Artykuł 101 ust. 1 wspomnianej decyzji stanowił, co następuje:

„Przywóz do Wspólnoty produktów pochodzących z KTZ jest zwolniony z należności celnych i opłat o skutku równoważnym”.

16

Zgodnie z art. 108 ust. 1 tiret pierwsze decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. pojęcie pochodzenia produktów i związane z nim metody współpracy administracyjnej zdefiniowano w załączniku II do tej decyzji.

17

Zgodnie z art. 234 tej decyzji:

„Działania wspólnotowe opierają się w jak najszerszym zakresie na ścisłym porozumieniu pomiędzy Komisją, państwem członkowskim, z którym KTZ jest powiązane, a właściwymi władzami lokalnymi KTZ.

Porozumienie to zwane jest dalej »partnerstwem«”.

18

Artykuł 235 ust. 1 i 2 rzeczonej decyzji przewidywał:

„1.   Partnerstwo obejmuje programowanie, przygotowanie, finansowanie, monitorowanie oraz ocenę działań podejmowanych przez Wspólnotę w ramach niniejszej decyzji, a także wszelkie problemy pojawiające się w stosunkach między KTZ a Wspólnotą.

2.   W tym celu mogą być tworzone grupy robocze stowarzyszenia KTZ, o charakterze doradczym, składające się z trzech partnerów wymienionych w art. 234, albo według obszaru geograficznego KTZ, albo według grupy KTZ powiązanych z tym samym państwem członkowskim, na wniosek w szczególności zainteresowanych KTZ. Grupy te są tworzone:

19

Zgodnie z art. 237 tej decyzji:

„Z zastrzeżeniem zawartych w niniejszej decyzji szczególnych przepisów dotyczących relacji między KTZ i francuskimi departamentami zamorskimi, decyzję tę stosuje się na terytoriach, na których stosuje się Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, na warunkach ustanowionych we wspomnianym Traktacie, z jednej strony, oraz na terytoriach KTZ, z drugiej strony”.

20

Artykuł 1 załącznika II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. dotyczący definicji pojęcia „produktów pochodzących” i metod współpracy administracyjnej stanowił, że:

„Do celów stosowania przepisów decyzji odnoszących się do współpracy handlowej produkt uważa się za pochodzący z krajów i terytoriów zwanych dalej »KTZ«, Wspólnoty lub państw AKP, jeśli został w nich całkowicie uzyskany lub w wystarczającym stopniu poddany przetworzeniu”.

21

W art. 12 ust. 1 i 6 tego załącznika przewidziano:

„1.   Dowodem pochodzenia produktów w rozumieniu niniejszego załącznika jest świadectwo przewozowe EUR.1, którego wzór znajduje się w załączniku 4 do niniejszego załącznika.

[…]

6.   Świadectwo przewozowe EUR.1 wystawiają organy celne KTZ wywozu, jeżeli towary można uznać za produkty pochodzące w rozumieniu niniejszego załącznika”.

22

Artykuł 26 wspomnianego załącznika, zatytułowany „Kontrola świadectw przewozowych EUR.1 oraz formularzy EUR.2”, stanowił:

„Kontrolę ex post świadectw przewozowych towarów EUR.1 lub formularzy EUR.2 przeprowadza się wyrywkowo lub w każdym przypadku, gdy organy celne państwa przywozu mają uzasadnione wątpliwości co do autentyczności dokumentu lub też prawdziwości informacji dotyczących faktycznego pochodzenia danych produktów.

[…]

6.   W przypadku gdy procedura kontroli lub dowolne inne dostępne informacje wskazują, iż przepisy niniejszego załącznika zostały naruszone, KTZ z własnej inicjatywy lub na wniosek Komisji przeprowadza niezbędne dochodzenie lub podejmuje środki niezbędne do przeprowadzenia takiego dochodzenia w trybie pilnym w celu stwierdzenia takich naruszeń i zapobieżenia im. Komisja może uczestniczyć w tych dochodzeniach.

[…]

7.   Spory, których nie zdołano rozstrzygnąć pomiędzy organami celnymi państwa przywozu i KTZ wywozu lub które wiążą się z problemem wykładni niniejszego załącznika, przedkłada się komitetowi pochodzenia ustanowionemu przez [rozporządzenie Rady (EWG) nr 802/68 z dnia 27 czerwca 1968 r. w sprawie wspólnej definicji pojęcia pochodzenia towarów (Dz.U. 1968, L 148, s. 1)]”.

23

Zgodnie z art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia komitet pochodzenia złożony jest z przedstawicieli państw członkowskich pod przewodnictwem przedstawiciela Komisji.

24

Decyzja w sprawie KTZ z 1991 r. obowiązywała do dnia 1 grudnia 2001 r. W dniu 2 grudnia tego samego roku weszła w życie decyzja w sprawie KTZ z 2001 r. Artykuł 4 ust. 1 tej ostatniej decyzji stanowił:

„W ramach partnerstwa ustanowionego w art. 7, władze KTZ przyjmują zasadniczą odpowiedzialność za opracowanie strategii stowarzyszenia i rozwoju oraz ich realizację poprzez przygotowanie, razem z Komisją i państwami członkowskimi, z którymi związane są KTZ, jednolitych dokumentów programowych […] i programów współpracy”.

25

Artykuł 7 decyzji w sprawie KTZ z 2001 stanowił:

„1.   W celu umożliwienia KTZ wzięcia pełnego udziału w realizacji stowarzyszenia KTZ–WE, w należytym poszanowaniu sposobu zorganizowania instytucji zainteresowanych państw członkowskich, stowarzyszenie stosuje procedurę konsultacji w oparciu o przepisy wymienione poniżej. Zajmuje się ono każdą sprawą, jaka może wyniknąć w stosunkach między KTZ i Wspólnotą.

[…]

3.   W celu umożliwienia praktycznego wdrożenia celów i zasad niniejszej decyzji w szczególności określonych w art. 4 i 19, ustanawia się odrębne partnerstwa między Komisją, Państwem Członkowskim, z którym KTZ jest związany, i każdym KTZ reprezentowanym przez jego władze. Owe trójstronne konsultacje będą dalej zwane »partnerstwem«.

Dla każdego KTZ tworzy się grupy robocze partnerstwa, działające w charakterze doradczym. W ich skład wchodzą trzej wymienieni powyżej partnerzy. Grupy robocze mogą być zwoływane na wniosek Komisji, Państwa członkowskiego lub KTZ. Na wniosek jednego z partnerów, kilka grup roboczych partnerstwa może organizować wspólne posiedzenia w celu rozważenia spraw będących przedmiotem ich wspólnego zainteresowania lub regionalnych aspektów stowarzyszenia.

4.   Konsultacje te są prowadzone w pełnej zgodności z odpowiednimi kompetencjami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi każdego z trzech partnerów.

[…]”.

26

Artykuł 35 tej decyzji stanowił:

„1.   Produkty pochodzące z KTZ są przywożone do Wspólnoty bez ceł przywozowych.

2.   Pojęcie »produkty pochodzące« i metody współpracy administracyjnej odnoszące się do nich są ustanowione w załączniku III”.

27

W art. 2 załącznika III do wspomnianej decyzji, dotyczącym definicji pojęcia „produktów pochodzących” oraz metod współpracy administracyjnej, określono w ust. 1 produkty, które uważa się za produkty pochodzące z KTZ.

28

Zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. a) tego załącznika produkty pochodzące z KTZ objęte były przepisami decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. przy przywozie do Wspólnoty po przedstawieniu świadectwa EUR.1.

29

Artykuł 15 ust. 1 i 4 wspomnianego załącznika III stanowił:

„1.   Świadectwo przewozowe EUR.1 wystawiają organy celne KTZ wywozu na pisemny wniosek eksportera lub, na jego odpowiedzialność, na wniosek upoważnionego przez niego przedstawiciela.

[…]

4.   Świadectwo przewozowe EUR.1 wystawiają organy celne KTZ wywozu, jeżeli dane produkty można uznać za produkty pochodzące z KTZ, ze Wspólnoty lub z państw AKP i spełniają one pozostałe wymogi niniejszego załącznika”.

30

Artykuł 32 załącznika III do decyzji KTZ z 2001 r., zatytułowany „Weryfikacja dowodów pochodzenia”, miał następujące brzmienie:

„1.   W celu zapewnienia właściwego stosowania niniejszego załącznika, KTZ, Wspólnota i Państwa AKP pomagają sobie nawzajem za pośrednictwem właściwych organów celnych w zakresie sprawdzania autentyczności świadectw przewozowych EUR1 lub deklaracji na fakturze oraz poprawności informacji podanych w tych dokumentach.

[…]

2.   Dodatkowa weryfikacja dowodów pochodzenia jest przeprowadzona wyrywkowo lub za każdym razem, kiedy organy celne kraju przywozu mają uzasadnione wątpliwości co do autentyczności takich dokumentów, statusu pochodzenia sprawdzanych produktów lub spełnienia innych wymogów niniejszego załącznika.

[…]

8.   W przypadku gdy procedura weryfikacji lub wszystkie inne dostępne informacje wskazują, że przepisy niniejszego załącznika są naruszane, KTZ z własnej inicjatywy lub na wniosek Wspólnoty przeprowadza odpowiednie dochodzenie lub zleca przeprowadzenie dochodzenia w trybie pilnym, w celu rozpoznania i zapobiegania takim naruszeniom. Komisja może brać udział w dochodzeniach”.

31

Artykuł 34 tego załącznika, zatytułowany „Rozstrzyganie sporów”, w akapicie pierwszym stanowił:

„W przypadku zaistnienia sporów w odniesieniu do procedur weryfikacyjnych określonych w art. 32 i 33, które nie mogą być rozstrzygnięte pomiędzy organami celnymi wnioskującymi o weryfikację i organami celnymi odpowiedzialnymi za przeprowadzenie weryfikacji lub gdy powstają wątpliwości interpretacyjne w odniesieniu do niniejszego załącznika, spory te przekazuje się komitetowi kodeksu celnego – sekcja pochodzenia, ustanowionego na mocy rozporządzenia (EWG) nr 2913/92 [z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.U. 1992, L 302, s. 1)]”.

32

Zgodnie z art. 247 ust. 1 tego rozporządzenia komitet kodeksu celnego składał się z przedstawicieli państw członkowskich pod przewodnictwem przedstawiciela Komisji.

33

W art. 220 ust. 2 lit. b) oraz w art. 239 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny (Dz.U. 1992, L 302, s. 1), zmienionego rozporządzeniem (WE) nr 2700/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 listopada 2000 r. (Dz.U. 2000, L 311, s. 17) (zwanego dalej „kodeksem celnym”), określono warunki, na jakich państwa członkowskie mogły odstąpić od retrospektywnego zaksięgowania należności celnych lub dokonać zwrotu lub umorzenia tych należności.

34

Rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. 2002, L 248, s. 1), zmienione rozporządzeniem Rady (WE, Euratom) nr 1995/2006 z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. 2006, L 390, s. 1) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym”), stanowi w art. 73a:

„Bez uszczerbku dla przepisów określonych uregulowań oraz zastosowania decyzji Rady w sprawie systemu zasobów własnych Wspólnot, dla należności Wspólnot od osób trzecich, jak również dla należności osób trzecich od Wspólnot obowiązuje termin przedawnienia wynoszący pięć lat.

Dzień, począwszy od którego termin przedawnienia zaczyna biec, oraz warunki jego przerwania ustanawiają zasady wykonawcze”.

35

Artykuł 85b rozporządzenia Komisji (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia nr 1605/2002 (Dz.U. 2002, L 357, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE, Euratom) nr 478/2007 z dnia 23 kwietnia 2007 r. (Dz.U. 2007, L 111, s. 13) (zwanego dalej „rozporządzeniem wykonawczym”), zatytułowany „Zasady dotyczące terminów przedawnienia”, stanowi w ust. 1 akapit pierwszy:

„Bieg terminu przedawnienia dla należności Wspólnot od osób trzecich rozpoczyna się wraz z upływem terminu, o którym dłużnik został poinformowany w nocie debetowej […]”.

36

Zgodnie z Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden (statutem Królestwa Niderlandów) w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie Królestwo Niderlandów składało się z trzech krajów (landen), mianowicie Niderlandów (Nederland), Antyli Niderlandzkich (Nederlandse Antillen) i Aruby. W tym okresie Curaçao stanowiła integralną część Antyli Niderlandzkich.

37

Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) tego statutu sprawy zagraniczne należały do „kompetencji Królestwa”.

38

Zgodnie z art. 50 ust. 1 wspomnianego statutu:

„Środki ustawodawcze i administracyjne na Antylach Niderlandzkich i na Arubie, które są sprzeczne z tym statutem, aktem prawa międzynarodowego, ustawą Królestwa lub zarządzeniem organu administracji publicznej w imieniu Królestwa lub z interesami, których wspieranie lub ochrona należy do kompetencji Królestwa, mogą zostać zawieszone i uchylone przez Króla jako głowę Królestwa w drodze dekretu z uzasadnieniem […]”.

39

Artykuł 51 tego statutu miał następujące brzmienie:

„Jeżeli jakiś organ na Antylach Niderlandzkich i Arubie nie wykonuje swoich obowiązków wynikających z niniejszego statutu, aktu prawa międzynarodowego, ustawy Królestwa lub zarządzenia organu administracji publicznej w imieniu Królestwa lub wykonuje te obowiązki niewłaściwie, sposób, w jaki wspomniane obowiązki należy wykonywać może określić zarządzenie organu administracji publicznej w imieniu Królestwa, przedstawiające podstawy prawne i uzasadnienie, na których się opiera”.

40

Artykuł 52 statutu Królestwa Niderlandów stanowił:

„Za zgodą króla przepisy kraju mogą przyznawać kompetencje w zakresie spraw wspomnianego kraju królowi jako głowie Królestwa oraz gubernatorowi jako organowi Królestwa”.

41

W latach 1997–2000 mleko w proszku i ryż były przywożone z Curaçao do Niemiec, zaś w latach 2002 i 2003 mączka i kasza były przywożone z Aruby do Niderlandów.

42

Organy Curaçao i Aruby wystawiły świadectwa przewozowe EUR.1 (zwane dalej „świadectwami EUR.1”) dla tych towarów, mimo że nie spełniały one wymogów niezbędnych do uznania ich za produkty pochodzenia preferencyjnego na podstawie art. 101 ust. 1 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i art. 35 ust. 1 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.

43

Wystawienie świadectw EUR.1 przez organy Curaçao i Aruby było przedmiotem dochodzenia Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF‑u). Urząd ten opublikował sprawozdania z kontroli w sprawie Curaçao i Aruby, odpowiednio w dniach 24 października 2000 r. i 23 grudnia 2004 r.

44

W wyniku tych dochodzeń Komisja poinformowała organy niderlandzkie i niemieckie o nieprawidłowościach w wystawieniu tych świadectw EUR.1 i wezwała je do pokrycia należności celnych związanych z odpowiednim przywozem. Organy niderlandzkie i niemieckie stwierdziły istnienie jedynie części tych należności celnych, ponieważ pozostała część uległa przedawnieniu.

45

Pismami, odpowiednio, z dnia 27 stycznia i z dnia 31 maja 2012 r., Komisja uznała Królestwo Niderlandów za odpowiedzialne za błąd popełniony przez organy Curaçao i Aruby. Zwróciła się ona do Królestwa Niderlandów o wyrównanie, odpowiednio najpóźniej do dnia 20 marca i 20 lipca 2012 r., spowodowanej tym utraty środków własnych.

46

Ponieważ Królestwo Niderlandów nie zastosowało się do tego wezwania, w dniu 21 listopada 2013 r. Komisja skierowała do niego wezwanie do usunięcia uchybienia, na które władze niderlandzkie odpowiedziały w dniu 20 lutego 2014 r., przecząc wszelkiej odpowiedzialności za działania jej KTZ.

47

W dniu 17 października 2014 r. Komisja skierowała do Królestwa Niderlandów uzasadnioną opinię, w której podtrzymała stanowisko zawarte w wezwaniu do usunięcia uchybienia. Termin na podjęcie środków niezbędnych w celu zastosowania się do uzasadnionej opinii upłynął w dniu 17 grudnia 2014 r.

48

W piśmie z dnia 19 listopada 2015 r. Królestwo Niderlandów udzieliło odpowiedzi na uzasadnioną opinię, nadal zaprzeczając wszelkiej odpowiedzialności.

49

Komisja podjęła zatem decyzję o wniesieniu niniejszej skargi.

50

Królestwo Niderlandów kwestionuje dopuszczalność skargi na tej podstawie, że skarga jest niejednoznaczna i nie przedstawia w sposób spójny i precyzyjny podstawy uchybienia zobowiązaniom wynikającym z art. 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE, obecnie art. 4 ust. 3 TUE). W tym względzie Królestwo Niderlandów podnosi, że w niektórych punktach skargi Komisja zdaje się wskazywać, że jest ono odpowiedzialne za działania organów celnych swojego KTZ, tak jakby stanowiły one jego własne organy, podczas gdy w innych punktach zarzuca jej, że nie przyjęła odpowiednich środków w celu zapobieżenia wystawieniu nieprawidłowych świadectw EUR.1 przez te organy.

51

Komisja podnosi, że jej skarga jest dopuszczalna.

52

Z utrwalonego orzecznictwa dotyczącego art. 120 lit. c) regulaminu postępowania przed Trybunałem wynika, że każda skarga wszczynająca postępowanie powinna zawierać wyraźne i precyzyjne określenie przedmiotu sporu oraz przedstawienie zarzutów umożliwiające stronie pozwanej przygotowanie obrony, a Trybunałowi – dokonanie kontroli. Wynika z tego, że istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których opiera się skarga, muszą wynikać w sposób spójny i zrozumiały z tekstu samej skargi oraz że żądania w niej zawarte powinny być sformułowane w sposób pozbawiony dwuznaczności w celu uniknięcia orzekania przez Trybunał ultra petita lub z pominięciem któregoś zarzutu (wyrok z dnia 11 lipca 2018 r., Komisja/Belgia, C‑356/15, EU:C:2018:555, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

53

Trybunał orzekł też, że skarga wniesiona na podstawie art. 258 TFUE powinna przedstawiać zarzuty w sposób spójny i precyzyjny, aby umożliwić państwu członkowskiemu oraz Trybunałowi dokładne zapoznanie się z zakresem zarzucanego danemu państwu naruszenia prawa Unii, co jest niezbędnym warunkiem możliwości podjęcia przez to państwo skutecznej obrony oraz zbadania przez Trybunał istnienia zarzucanego temu państwu uchybienia (wyrok z dnia 11 lipca 2018 r., Komisja/Belgia, C‑356/15, EU:C:2018:555, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).

54

W szczególności skarga Komisji powinna zawierać spójne i szczegółowe przedstawienie powodów, które doprowadziły ją do przekonania, iż dane państwo członkowskie uchybiło któremuś ze zobowiązań ciążących na nim na mocy traktatów (wyrok z dnia 11 lipca 2018 r., Komisja/Belgia, C‑356/15, EU:C:2018:555, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

55

W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Komisja dokładnie wskazuje postanowienie prawa Unii naruszone, jej zdaniem, przez Królestwo Niderlandów, a mianowicie art. 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE, obecnie art. 4 ust. 3 TUE), a także zarzucane mu okoliczności faktyczne, a mianowicie niewyrównanie kwoty, wraz z odsetkami, odpowiadającej utracie tradycyjnych środków własnych spowodowanej wystawieniem przez władze Curaçao i Aruby świadectw EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r.

56

Ponadto, jakkolwiek Komisja w swojej skardze wskazuje na ewentualne zaniechanie przez Niderlandy przyjęcia odpowiednich środków w celu uniknięcia takiego nieprawidłowego wystawienia, to jednak ze skargi tej jasno wynika, że przedmiotem skargi Komisji jest nie ewentualne zaniechanie, lecz jedynie niewyrównanie przez Niderlandy utraty tradycyjnych środków własnych spowodowanej nieprawidłowym wystawieniem rozpatrywanych świadectw EUR.1.

57

Co więcej, jak wskazał w istocie rzecznik generalny w pkt 43 swojej opinii, okoliczność, że wspomniana skarga nie precyzuje, czy zdaniem Komisji takie nieprawidłowe wystawienie było rezultatem działania organów Curaçao i Aruby, które można przypisać Królestwu Niderlandów, czy też konsekwencją zaniechania przez to państwo członkowskie przyjęcia odpowiednich środków w celu zapobieżenia takiemu wystawieniu, nie uniemożliwiła mu skutecznego skorzystania z przysługującego mu prawa do obrony w odniesieniu do zarzucanego uchybienia.

58

Tym samym zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Królestwo Niderlandów należy oddalić.

59

Komisja utrzymuje, że na mocy zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE, obecnie art. 4 ust. 3 TUE) Królestwo Niderlandów jest zobowiązane wyrównać utratę tradycyjnych środków własnych spowodowaną okolicznością, że organy Curaçao i Aruby wystawiły świadectwa EUR.1 z naruszeniem przepisów decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. i w ten sposób uniemożliwiły państwom członkowskim przywozu pokrycie niektórych należności celnych związanych z rozpatrywanym przywozem.

60

W tym względzie Komisja uważa, w pierwszej kolejności, że Królestwo Niderlandów powinno, jako państwo członkowskie, przyjąć odpowiedzialność za działania i zaniedbania popełnione przez organy Curaçao i Aruby sprzeczne z decyzjami w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., biorąc pod uwagę szczególne stosunki, jakie utrzymuje ono z tymi KTZ, które zdaniem Komisji nie są niezależnymi państwami i stanowią oba integralną część tego Królestwa.

61

Komisja dodaje, że Królestwo Niderlandów nie może powoływać się na autonomię, jaką dysponują Curaçao i Aruba, zgodnie ze statutem Królestwa Niderlandów, w celu uzasadnienia uchybienia zobowiązaniom wynikającym z zasady lojalnej współpracy. Ponadto autonomia tych KTZ nie jest bezwzględna, ponieważ na mocy art. 50–52 tego statutu władze Królestwa Niderlandów posiadają uprawnienia umożliwiające zapewnienie przestrzegania przez organy Curaçao i Aruby przepisów decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r.

62

W drugiej kolejności, Komisja przypomina, że zasada lojalnej współpracy nakłada na państwa członkowskie obowiązek podejmowania wszelkich właściwych środków w celu zagwarantowania stosowania i skuteczności prawa Unii. W niniejszej sprawie nieprawidłowe wystawienie świadectw EUR.1 przez organy Curaçao i Aruby uniemożliwiło pokrycie należności celnych i przekazanie tych należności do dyspozycji budżetu Unii jako środków własnych. Tymczasem, powstrzymując się od wyrównania tej utraty środków własnych, Królestwo Niderlandów zakłóciło prawidłowe funkcjonowanie systemu środków własnych Unii, ponieważ wspomniana strata musiała zostać wyrównana przez wszystkie państwa członkowskie poprzez podwyższenie środków własnych opartych na dochodach krajowych brutto. Z tego względu ochrona budżetu Unii wymaga, aby Królestwo Niderlandów mogło zostać pociągnięte do odpowiedzialności za naruszenie przez organy Curaçao i Aruby decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., a także zobowiązane do wyrównania utraty środków spowodowanej tym naruszeniem.

63

Komisja utrzymuje, w trzeciej kolejności, że Królestwo Niderlandów jest zobowiązane do zapłaty odsetek za zwłokę od kwoty odpowiadającej wysokości tej utraty środków własnych. Zdaniem Komisji obowiązek zapłaty takich odsetek za zwłokę nie opiera się na uregulowaniach Unii w dziedzinie środków własnych, lecz wynika bezpośrednio z obowiązku lojalnej współpracy, biorąc pod uwagę nierozerwalny związek pomiędzy obowiązkiem ustalenia środków własnych Unii, obowiązkiem ich wpisania na rachunek Komisji w wyznaczonych terminach oraz wreszcie obowiązkiem zapłaty odsetek za zwłokę.

64

Królestwo Niderlandów, popierane przez Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, kwestionuje zarzucane mu uchybienie zobowiązaniom. W pierwszej kolejności, przyznając, że jest ono bezpośrednio odpowiedzialne za działania krajów, które je tworzą, Królestwo Niderlandów uważa, że odpowiedzialność ta rozciąga się wyłącznie na naruszenie obowiązków, które spoczywają na nim jako na państwie członkowskim Unii.

65

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału wynikającym z opinii 1/78 (umowa międzynarodowa w sprawie kauczuku naturalnego) z dnia 4 października 1979 r. (EU:C:1979:224, pkt 62) należy określić, w jakim charakterze Królestwo Niderlandów mogłoby zostać pociągnięte do odpowiedzialności, czyli jako państwo członkowskie Unii, czy jako przedstawiciel jego KTZ w stosunkach międzynarodowych. Zgodnie zaś z art. 227 ust. 3 traktatu WE (następnie art. 299 ust. 3 WE, obecnie art. 355 ust. 2 TFUE) terytorialny zakres stosowania tego traktatu ogranicza się do części europejskiej Królestwa, mianowicie do Niderlandów, podczas gdy KTZ podlegają wyłącznie szczególnym zasadom stanowiącym przedmiot części czwartej wspomnianego traktatu. Tak więc, postanowienia ogólne wspomnianego traktatu nie znajdują zastosowania do KTZ, w braku wyraźnego odesłania. W szczególności KTZ należy traktować jako państwa trzecie w odniesieniu do przywozu towarów do Unii. Co za tym idzie, KTZ nie można uznać za integralną część państwa członkowskiego, z którym są one powiązane.

66

W tym kontekście Królestwo Niderlandów podkreśla, że ze względu na to, iż jedynie Królestwo posiada status podmiotu w prawie międzynarodowym publicznym i kompetencję do zawierania traktatów, ratyfikowało ono traktat WE jedynie w odniesieniu do Niderlandów, tak że jedynie te ostatnie są związane prawami i obowiązkami wynikającymi z jego przystąpienia do Unii.

67

Królestwo Niderlandów uważa, że biorąc pod uwagę autonomię, jaka przysługiwała Antylom Niderlandzkim i Arubie, teza, zgodnie z którą Niderlandy ponoszą odpowiedzialność za działania organów tych KTZ, jest sprzeczna z art. 4 ust. 2 TUE i z art. 73 Karty Narodów Zjednoczonych. Zgodnie z postanowieniami statutu Królestwa Niderlandów Antyle Niderlandzkie i Aruba nie mogą zostać uznane za stanowiące część Niderlandów w spornym okresie, ponieważ jakkolwiek, podobnie jak Niderlandy, te dwa terytoria posiadały status krajów (landen) Królestwa Niderlandów, to jednak każde z nich miało swoją własną Staatsregeling (ustawę zasadniczą), i korzystało ze znacznej autonomii na poziomie Królestwa. Ponadto w art. 50–52 statutu Królestwa Niderlandów nie przyznano Niderlandom żadnych uprawnień względem organów Curaçao i Aruby i przewidziano jedynie możliwość wydawania decyzji w odniesieniu do tych terytoriów w ramach rady ministrów Królestwa.

68

W drugiej kolejności Królestwo Niderlandów wskazuje, że podnoszony obowiązek wyrównania i zapłaty odsetek za zwłokę nie znajduje podstaw ani w uregulowaniach Unii dotyczących środków własnych, ani w decyzjach w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. Tym samym dopuszczenie takiego obowiązku byłoby sprzeczne z zasadą pewności prawa. Królestwo Niderlandów dodaje, że Komisja nie może też opierać się w tym względzie na art. 5 traktatu WE (następnie art. 10 WE, obecnie art. 4 ust. 3 TUE), bez wykazania, że Niderlandy naruszyły swoje własne zobowiązania wynikające z prawa Unii. Tymczasem Komisja nie przedstawiła takiego dowodu i ograniczyła się do stwierdzenia, że Niderlandy nie zareagowały „w odpowiedni sposób” na naruszenie popełnione przez odnośne KTZ.

69

Królestwo Niderlandów podnosi jeszcze, że zgodnie z decyzjami w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. wystawianie świadectw EUR.1 należało wyłącznie do organów KTZ, a organy państw członkowskich nie miały żadnej możliwości ingerencji ani nie podlegały żadnej odpowiedzialności w tym względzie. W szczególności te decyzje w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. przewidziały system współpracy administracyjnej między organami KTZ z jednej strony, a Komisją i organami państw członkowskich, z drugiej strony, umożliwiając weryfikację przestrzegania tych decyzji i zwrócenie się w tym celu bezpośrednio do organów KTZ. Ponadto problemy powstające pomiędzy KTZ a Unią powinny być rozstrzygane w ramach partnerstwa.

70

Co więcej, pociągnięcie do odpowiedzialności Niderlandów jako państwa członkowskiego byłoby sprzeczne z zasadą pewności prawa i zasadą dobrej administracji. W tym względzie Królestwo Niderlandów podnosi, że wbrew orzecznictwu wywodzącemu się z wyroku z dnia 13 listopada 2014 r., Nencini/Parlament (C‑447/13 P, EU:C:2014:2372, pkt 48), Komisja nie działała w rozsądnym terminie, ponieważ instytucja ta zwróciła się o przekazanie do dyspozycji rozpatrywanych należności celnych odpowiednio ponad siedem lat i ponad jedenaście lat po stwierdzeniu przez OLAF rozpatrywanych nieprawidłowości.

71

Tytułem wstępu należy podkreślić, że o ile w okresie obejmującym zachowanie organów Curaçao i Aruby leżące u podstaw niniejszej skargi o stwierdzenie uchybienia zasada lojalnej współpracy była ustanowiona w art. 5 traktatu WE, a następnie w art. 10 WE, o tyle postanowienia te, w okresie, w którym Komisja zwróciła się do Królestwa Niderlandów o wyrównanie utraty środków własnych, która jej zdaniem wynikała z tego zachowania, zostały zastąpione przez art. 4 ust. 3 TUE. Wynika z tego, że skargę należy rozpoznać w świetle zasady lojalnej współpracy ustanowionej w tym ostatnim postanowieniu.

72

Zgodnie z art. 4 ust. 3 akapit drugi TUE Królestwo Niderlandów jest, jako państwo członkowskie Unii, zobowiązane do podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania ciążących na nim zobowiązań wynikających z tego traktatu lub z aktów instytucji Unii.

73

O ile w tym celu wszystkie organy tego państwa członkowskiego mają obowiązek zapewnić przestrzeganie przepisów prawa Unii w ramach swoich kompetencji, o tyle wspomniane państwo członkowskie pozostaje, na mocy art. 258 TFUE, wyłącznie odpowiedzialne wobec Unii za przestrzeganie zobowiązań wynikających z tego prawa (zob. podobnie wyroki z dnia 4 października 2012 r., Byankov, C‑249/11, EU:C:2012:608, pkt 64 i przytoczone tam orzecznictwo, oraz z dnia 13 maja 2014 r., Komisja/Hiszpania, C‑184/11, EU:C:2014:316, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo).

74

Tymczasem, jak wyjaśniła Komisja w replice, niniejsza skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego jest oparta nie na błędach popełnionych przez organy Królestwa Niderlandów, lecz na odpowiedzialności tego państwa członkowskiego za utratę środków własnych w następstwie naruszenia, które nie jest sporne, przez organy Curaçao i Aruby przepisów decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. regulujących wystawianie świadectw EUR.1.

75

Jak wynika z art. 227 ust. 3 traktatu WE w związku z załącznikiem IV do tego traktatu (następnie art. 299 ust. 3 WE, obecnie art. 355 ust. 2 TFUE i załącznik II do traktatu FUE), Curaçao i Aruba figurowały wśród KTZ wymienionych we wspomnianym załączniku i były w związku z tym objęte szczególnymi zasadami stowarzyszenia określonymi w części czwartej traktatu WE, która obejmowała art. 131–137 tego traktatu (następnie art. 182–188 WE, obecnie art. 198–204 TFUE), których szczegółowe zasady i procedury zostały określone w decyzjach w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. na podstawie art. 136 omawianego traktatu (następnie art. 187 WE, obecnie art. 203 TFUE).

76

W tym kontekście należy podkreślić, że jakkolwiek Trybunał orzekł, iż postanowienia ogólne traktatu WE, a mianowicie te, które nie znajdują się w części czwartej tego traktatu, nie mają zastosowania do KTZ bez wyraźnego odesłania (wyrok z dnia 5 czerwca 2014 r., X i TBG, C‑24/12 i C‑27/12, EU:C:2014:1385, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo), to jednak uchybienie zarzucane Królestwu Niderlandów nie jest objęte przypadkiem przewidzianym przez to orzecznictwo. Komisja nie podnosi bowiem, że zasada lojalnej współpracy znajduje zastosowanie do Curaçao i Aruby, ale twierdzi, że Królestwo Niderlandów jest zobowiązane, zgodnie z tą zasadą, do poniesienia odpowiedzialności za skutki nieprawidłowego wystawienia świadectw EUR.1 przez organy Curaçao i Aruby. Tymczasem, jak przypomniano w pkt 72 niniejszego wyroku, omawiana zasada wiąże Królestwo Niderlandów jako państwo członkowskie Unii.

77

W świetle tych rozważań należy zbadać w pierwszej kolejności, czy Królestwo Niderlandów – z tytułu zobowiązań ciążących na nim jako na państwie członkowskim na podstawie art. 4 ust. 3 TUE – jest odpowiedzialne wobec Unii za ewentualne wystawienie przez organy Curaçao i Aruby świadectw EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., w drugiej kolejności, czy na mocy tego postanowienia ciąży na nim obowiązek wyrównania kwoty, ewentualnie powiększonej o odsetki za zwłokę, spowodowanej w ten sposób ewentualnej utraty środków własnych Unii, a w trzeciej kolejności, jeśli tak jest, to czy zarzut uchybienia podnoszony wobec Królestwa Niderlandów jest zasadny.

78

Komisja utrzymuje, że ze względu na szczególne stosunki wiążące Curaçao i Arubę z Królestwem Niderlandów to państwo członkowskie powinno odpowiadać wobec Unii za działania i zaniechania organów Curaçao i Aruby przy wystawianiu świadectw EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r.

79

Królestwo Niderlandów znajduje się wśród państw członkowskich, które utrzymują, zgodnie z art. 131 akapit pierwszy traktatu WE (następnie art. 182 akapit pierwszy WE, obecnie art. 198 akapit pierwszy TFUE) „szczególne stosunki” z KTZ. Zgodnie z tym postanowieniem objęcie tych krajów i terytoriów szczególnymi zasadami stowarzyszenia określonymi w części czwartej traktatu WE opierało się, w okresie tego wystawienia, na tych szczególnych stosunkach.

80

Wspomniane szczególne stosunki cechują się tym, że KTZ nie stanowią niepodległych państw, lecz są krajami i terytoriami zależnymi od takiego państwa, które w szczególności zapewnia ich reprezentację na płaszczyźnie międzynarodowej [zob. podobnie opinie 1/78 (umowa międzynarodowa dotycząca kauczuku naturalnego) z dnia 4 października 1979 r., EU:C:1979:224, pkt 62; 1/94 (Porozumienia załączone do porozumienia WTO) z dnia 15 listopada 1994 r., EU:C:1994:384, pkt 17].

81

Zgodnie z art. 131 traktatu WE (następnie art. 182 WE, obecnie art. 198 TFUE) szczególne zasady stowarzyszenia określone w części czwartej tego traktatu, mające na celu promowanie rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego KTZ, stosuje się tylko do krajów i terytoriów utrzymujących szczególne stosunki z danym państwem członkowskim, które zwróciło się o zastosowanie do nich szczególnych zasad stowarzyszenia. Jeśli chodzi w szczególności o Curaçao i Arubę, które stanowiły część Antyli Niderlandzkich w czasie wejścia w życie traktatu EWG, państwa członkowskie zawarły porozumienie 64/533/EWG z dnia 13 listopada 1962 r. zmieniające Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą dla celów zastosowania stosunku określonego w części IV traktatu do Antyli Niderlandzkich (Dz.U. 1964, 150, s. 2414).

82

Tak więc, terminy użyte w szczególności w motywie pierwszym, a także w art. 234 i art. 235 ust. 2 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r., oraz w szczególności w art. 4 i 7 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r., aby wskazać państwo członkowskie „z którym KTZ jest powiązane” lub państwo członkowskie, z którym KTZ jest „związane”, stanowią wyraz szczególnych stosunków istniejących między nimi, zgodnie z art. 131 akapit pierwszy traktatu WE (następnie art. 182 akapit pierwszy WE, obecnie art. 198 akapit pierwszy TFUE). Wykładnię tę potwierdza art. 1 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. w związku z pkt 4 załącznika I do tej decyzji, z którego wynika, że Curaçao i Aruba były KTZ „powiązanymi z” Królestwem Niderlandów.

83

Ponadto w ramach wspomnianych szczególnych zasad stowarzyszenia produkty pochodzące z Curaçao i Aruby korzystały zgodnie z art. 133 ust. 1 traktatu WE (następnie art. 184 ust. 1 WE, obecnie art. 200 ust. 1 TFUE) w związku z art. 101 ust. 1, art. 108 ust. 1 tiret pierwsze, oraz załącznikiem II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. (art. 35 i załącznikiem III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.), z uprzywilejowanego dostępu do rynku wewnętrznego poprzez zwolnienie z należności celnych i opłat o skutku równoważnym.

84

Tymczasem, wystawianie świadectw EUR.1 było regulowane prawem Unii. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 6 załącznika do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. (art. 15 ust. 4 załącznika III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.), która ma zastosowanie do terytoriów KTZ zgodnie z jej art. 237, owe świadectwa, stanowiące dowód tego pochodzenia, powinny zostać wystawione przez organy KTZ. Tak więc, kiedy organy te wystawiały takie świadectwa, były one zobowiązane do przestrzegania wymogów zawartych w załączniku II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. (załącznik III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.).

85

Ponadto procedury, o których mowa w decyzjach w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., zmierzające do rozwiązania sporów lub problemów, które mogą pojawić się w tym kontekście, odzwierciedlały zasadniczy dla zasad stowarzyszenia określonych w części czwartej traktatu WE charakter szczególnych stosunków w rozumieniu art. 131 akapit pierwszy traktatu WE (następnie art. 182 akapit pierwszy WE, obecnie art. 198 akapit pierwszy TFUE) między danym KTZ a państwem członkowskim, z którym było powiązane.

86

W tym względzie należy mieć na uwadze w szczególności art. 26 ust. 7 załącznika II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i art. 34 załącznika II do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r., zgodnie z którymi spory dotyczące zgodności z prawem świadectw EUR.1, których nie udało się rozstrzygnąć pomiędzy organami celnymi państwa przywozu i KTZ wywozu, powinny były być rozstrzygane na szczeblu komitetu pochodzenia, a następnie komitetu kodeksu celnego, w ramach procedury, w której uczestniczył w szczególności przedstawiciel państwa członkowskiego powiązanego z KTZ wywozu, lecz nie uczestniczyły właściwe władze lokalne tego KTZ.

87

Ponadto w odniesieniu do ewentualnego rozwiązania problemów mogących pojawić się w związku z nieprawidłowym wystawieniem świadectw EUR.1 w ramach partnerstwa, o którym mowa w art. 234 i 235 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. (następnie art. 7 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.), należy stwierdzić, że partnerstwo to nie mogło opierać się na dwustronnym dialogu między danym KTZ a Komisją, lecz wymagało przeprowadzenia trójstronnego uzgodnienia, w którym powinny uczestniczyć, poza Komisją, państwo członkowskie, z którym powiązane było KTZ i właściwe lokalne władze KTZ. Zgodnie z art. 10 akapit pierwszy decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. udział państwa członkowskiego, z którym powiązane było KTZ, w tych trójstronnych uzgodnieniach był wymagany w celu zapewnienia poszanowania „kompetencji władz centralnych odpowiednich zainteresowanych państw członkowskich”. Podobnie, w art. 7 ust. 1 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. położono nacisk na konieczność poszanowania „organizacji instytucjonalnej odpowiednich zainteresowanych państw członkowskich”.

88

W tych okolicznościach istnienie szczególnych stosunków w rozumieniu art. 131 akapit pierwszy traktatu WE (następnie art. 182 akapit pierwszy WE, obecnie art. 198 akapit pierwszy TFUE) między Królestwem Niderlandów a jego KTZ może rodzić szczególną odpowiedzialność tego państwa członkowskiego wobec Unii, w sytuacji gdy organy tych KTZ wystawiają świadectwa EUR.1 z naruszeniem wspomnianych decyzji.

89

Królestwo Niderlandów kwestionuje jednak istnienie takiej odpowiedzialności. Po pierwsze, utrzymuje ono, że skoro traktat WE został ratyfikowany wyłącznie w odniesieniu do Niderlandów, należy dokonać rozróżnienia pomiędzy Curaçao i Arubą, z jednej strony, a Królestwem Niderlandów jako państwem członkowskim, z drugiej strony, zgodnie z orzecznictwem wynikającym z opinii 1/78 (umowa międzynarodowa dotycząca kauczuku naturalnego) z dnia 4 października 1979 r.,EU:C:1979:224, pkt 62. Po drugie, zdaniem Królestwa Niderlandów system współpracy administracyjnej ustanowiony przez decyzje w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. pozwalał na zwrócenie się bezpośrednio do organów wspomnianych KTZ, tak że Komisja nie może uznać go za odpowiedzialne za działania tych organów na podstawie art. 4 ust. 3 TUE. Po trzecie, uznanie takiej odpowiedzialności naruszałoby autonomię tych KTZ, w sposób sprzeczny z art. 4 ust. 2 TUE i art. 73 Karty Narodów Zjednoczonych.

90

Co się tyczy pierwszego argumentu, Trybunał co prawda orzekł w istocie w pkt 62 opinii cytowanej w poprzednim punkcie, że gdy państwo członkowskie zawiera umowę międzynarodową jako międzynarodowy przedstawiciel KTZ, które jest powiązane z tym państwem, nie działa ono w charakterze państwa członkowskiego. Tym nie mniej, to stwierdzenie, które umożliwiło Trybunałowi wyciągnięcie wniosku, że taka reprezentacja nie ma wpływu na „wyznaczenie granic kompetencji wewnątrz Wspólnoty”, nie ma znaczenia dla oceny odpowiedzialności państwa członkowskiego w kontekście wystawiania przez organy KTZ powiązanego z tym państwem członkowskim świadectw EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., które to wystawianie regulowały normy prawa Unii mające zastosowanie na terytorium KTZ.

91

Co się tyczy drugiego argumentu Królestwa Niderlandów, opartego na systemie współpracy administracyjnej ustanowionym na mocy decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., co prawda zgodnie z art. 26 ust. 6 załącznika II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r., a następnie art. 32 ust. 8 załącznika III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. do organów danego KTZ należało w szczególności przeprowadzenie niezbędnych dochodzeń, w przypadku gdy procedura kontroli, o której mowa w art. 26 ust. 1 załącznika II do pierwszej decyzji, a następnie w art. 32 ust. 2 załącznika III do drugiej decyzji, lub wszelkie inne dostępne informacje wydawały się wskazywać, że przepisy tych załączników zostały naruszone, jednakże, z jednej strony, te same przepisy przewidywały, że Komisja „może uczestniczyć” w dochodzeniach mających na celu wykrycie naruszeń przepisów regulujących wystawianie świadectw EUR.1 i zapobieżenie im, nie nakładając na nią obowiązku w tym względzie. Z drugiej strony, o ile art. 26 ust. 7 załącznika II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r., a następnie art. 34 załącznika III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. stanowiły, że spory powstałe w związku z takimi dochodzeniami czy też wiążące się z problemem interpretacyjny „przekazuje się” do rozstrzygnięcia w procedurze rozstrzygania sporów, o tyle z samego brzmienia tych przepisów wynika, iż dotyczyły one wyłącznie sporów powstających między państwem przywozu a KTZ wywozu i w związku z tym nie były wiążące dla Komisji.

92

Ponadto wbrew temu, co twierdzi Królestwo Niderlandów, przepisy odnoszące się do uzgodnień nazwanych „partnerstwem” nie stoją również na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie mogło zostać pociągnięte do odpowiedzialności na podstawie art. 4 ust. 3 TUE za nieprawidłowe wystawienie przez organy jego KTZ świadectw EUR.1. Zgodnie z samym brzmieniem art. 234 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r., działanie Unii powinno opierać się bowiem jedynie „w jak najszerszym zakresie” na tych uzgodnieniach pomiędzy Komisją, państwem członkowskim, z którym jest powiązane KTZ, a jego właściwymi władzami lokalnymi. Co więcej, zgodnie z art. 235 ust. 2 tej decyzji grupy robocze stowarzyszenia „mogą być tworzone”, na wniosek między innymi danych KTZ, w celu rozpatrzenia wszelkich problemów powstających między KTZ a Unią. Podobnie, w art. 7 ust. 3 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. przewidziano jedynie, że posiedzenia grup roboczych partnerstwa utworzonych dla każdego KTZ „mogą być zwoływane” na wniosek w szczególności KTZ. Tak więc, jakkolwiek prawdą jest, że ta procedura partnerstwa nie została w niniejszym przypadku zastosowana, to jednak nie zmienia to faktu, że brzmienie tych przepisów wskazuje, iż zgodnie z nimi jej stosowanie miało fakultatywny charakter.

93

Nie można także uwzględnić trzeciego argumentu dotyczącego autonomii konstytucyjnej Curaçao i Aruby, ponieważ Królestwo Niderlandów nie wyjaśnia, w jaki sposób odpowiedzialność państwa członkowskiego za działania swoich KTZ, która pozostaje bez uszczerbku dla zadań powierzonych im na mocy decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r., mogłaby naruszać ich autonomię.

94

Należy jeszcze ocenić kwestię tego, za jakie rodzaje błędów popełnionych przez KTZ w związku z wystawianiem świadectw EUR.1 państwo członkowskie, z którym jest ono powiązane, winno zostać pociągnięte do odpowiedzialności.

95

W tym względzie z zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 TUE wynika, że państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszelkich właściwych środków w celu zagwarantowania stosowania i skuteczności prawa Unii (zob. podobnie wyroki z dnia 7 października 2010 r., Stils Met, C‑382/09, EU:C:2010:596, pkt 44, oraz z dnia 5 grudnia 2017 r., Niemcy/Rady, C‑600/14, EU:C:2017:935, pkt 94).

96

Tymczasem z uwagi na preferencyjny i stanowiący odstępstwo charakter systemu celnego, z którego korzystały produkty pochodzące z KTZ, na warunkach przewidzianych w art. 133 ust. 1 traktatu WE (następnie art. 184 ust. 1 WE, obecnie art. 200 ust. 1 TFUE) oraz art. 101 ust. 1 w związku z art. 108 ust. 1 tiret pierwsze oraz załącznikiem II do decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. (art. 35 i załącznik III do decyzji w sprawie KTZ z 2001 r.), obowiązek przypomniany w poprzednim punkcie powinien być przestrzegany ze szczególną surowością w niniejszej sprawie. Z tego względu odpowiedzialność wobec Unii spoczywająca na państwie członkowskim, z którym KTZ jest powiązane, rozciąga się, zgodnie z art. 4 ust. 3 TUE, na każdy błąd popełniony przez organy tego KTZ w kontekście wystawiania świadectw EUR.1.

97

Mając na względzie całość powyższych rozważań, należy stwierdzić, że Królestwo Niderlandów, na podstawie zobowiązań ciążących na nim jako na państwie członkowskim na mocy art. 131 akapit pierwszy traktatu WE (następnie art. 182 akapit pierwszy WE, obecnie art. 198 akapit pierwszy TFUE), a także art. 4 ust. 3 TUE, jest odpowiedzialne wobec Unii za ewentualne wystawienie przez organy Curaçao i Aruby świadectw EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. [zob. analogicznie wyrok z dnia dzisiejszego, Komisja/Zjednoczone Królestwo (Odpowiedzialność za działania KTZ), C‑391/17, pkt 95].

98

Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że zgodnie z zasadą lojalnej współpracy państwa członkowskie mają obowiązek usuwania bezprawnych skutków naruszenia prawa Unii. W związku z tym to do organów państw członkowskich należy podjęcie w ramach ich kompetencji wszelkich niezbędnych środków w celu naprawienia naruszenia tego prawa (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 czerwca 2007 r., Jonkman i in., od C‑231/06 do C‑233/06, EU:C:2007:373, pkt 37, 38; z dnia 26 lipca 2017 r., Comune di Corridonia i in., C‑196/16 i C‑197/16, EU:C:2017:589, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 27 czerwca 2019 r., Belgisch Syndicaat van Chiropraxie i in., C‑597/17, EU:C:2019:544, pkt 54).

99

Ponieważ wystawienie świadectwa EUR.1 z naruszeniem decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i z 2001 r. uniemożliwia, w okolicznościach przewidzianych w art. 220 ust. 2 lit. b) i art. 239 kodeksu celnego, organom danego państwa członkowskiego przywozu pobranie należności celnych, które powinny były pobrać w braku takiego świadectwa EUR.1, spowodowana tym utrata tradycyjnych środków własnych Unii stanowi bezprawny skutek naruszenia prawa Unii. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału taka strata powinna być wyrównana albo poprzez inne własne środki, albo poprzez dostosowanie wydatków (zob. analogicznie wyroki: z dnia 15 listopada 2005 r., Komisja/Dania, C‑392/02, EU:C:2005:683, pkt 54; z dnia 5 października 2006 r., Komisja/Niemcy, C‑105/02, EU:C:2006:637, pkt 88).

100

Z tego względu państwo członkowskie odpowiedzialne wobec Unii za niezgodne z prawem wydanie takiego świadectwa jest zobowiązane, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, do podjęcia wszelkich koniecznych środków w celu usunięcia tego naruszenia prawa Unii, a w szczególności powinno wyrównać wynikającą z niego utratę środków własnych [zob. analogicznie wyrok z dnia dzisiejszego, Komisja/Zjednoczone Królestwo (Odpowiedzialność za działania KTZ), C‑391/17, pkt 98].

101

Co się tyczy w szczególności tego, czy kwotę takiej utraty środków własnych należy w danym przypadku powiększyć o odsetki za zwłokę, wystarczy zauważyć, iż samo wyrównanie kwoty należności celnych, których nie można było pobrać, nie jest wystarczające do usunięcia bezprawnych skutków nieprawidłowego wystawienia świadectwa EUR.1.

102

Wykładni tej nie podważa argument dotyczący zasady pewności prawa, na którą powołuje się Królestwo Niderlandów i Zjednoczone Królestwo, zgodnie z którym taki obowiązek wyrównania nie może istnieć w braku wyraźnego przepisu dotyczącego tej zasady w prawie Unii. Obowiązek wyrównania utraty środków własnych wynikającej z nieprawidłowego wystawienia świadectw EUR.1 stanowi bowiem jedynie szczególny wyraz obowiązku wynikającego z zasady lojalnej współpracy, zgodnie z którym państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszelkich koniecznych środków w celu naprawienia naruszenia prawa Unii i usunięcia jego bezprawnych skutków. Tak więc, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa przypomnianego w pkt 98 niniejszego wyroku, ten ostatni obowiązek rozciąga się na wszystkie bezprawne skutki naruszenia tego prawa, a w szczególności te, które mają charakter finansowy, takie jak rozpatrywane w niniejszej sprawie.

103

Jednakże naliczanie odsetek za zwłokę rozpoczyna się dopiero od dnia zwrócenia sią do danego państwa członkowskiego o wyrównanie wspomnianej utraty środków własnych.

104

Mając na względzie całość powyższych rozważań, należy stwierdzić, że państwo członkowskie, które jest odpowiedzialne wobec Unii za nieprawidłowe wystawienie świadectw EUR.1 przez powiązane z nim KTZ, jest zobowiązane, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, do wyrównania ewentualnej utraty środków własnych, powiększonej, w stosownym przypadku, o odsetki za zwłokę.

105

Z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że w latach 1997–2000 oraz w latach 2002 i 2003 towary korzystające ze świadectw EUR.1 wystawionych przez organy Curaçao i Aruby zostały zwolnione z należności celnych przywozowych przy przywozie do Niderlandów i do Niemiec.

106

Strony są zgodne co do tego, że rozpatrywane świadectwa EUR.1 zostały wystawione przez wspomniane organy, mimo że rozpatrywane towary nie spełniały wymogów przyjętych dla uznania za produkty pochodzenia preferencyjnego na podstawie art. 101 ust. 1 decyzji w sprawie KTZ z 1991 r. i art. 35 ust. 1 decyzji w sprawie KTZ z 2001 r. Bezsporne jest również to, że naruszenie tych przepisów doprowadziło do utraty przez Unię środków własnych z tytułu należności celnych przywozowych.

107

W tych okolicznościach zgodnie z art. 4 ust. 3 TUE Królestwo Niderlandów jest zobowiązane do wyrównania kwoty tej utraty środków własnych, o co zwróciła się do niego Komisja pismami z dnia 27 stycznia i z dnia 31 maja 2012 r.

108

Królestwo Niderlandów podnosi jednak, że zasady pewności prawa i dobrej administracji stoją w niniejszym przypadku na przeszkodzie możliwości stwierdzenia uchybienia temu obowiązkowi wyrównania ze względu na to, że Komisja nie zwróciła się do niego o dokonanie takiego wyrównania w rozsądnym terminie zgodnie z orzecznictwem wynikającym z wyroku z dnia 13 listopada 2014 r., Nencini/Parlament (C‑447/13 P, EU:C:2014:2372, pkt 48).

109

W tym względzie należy przypomnieć, że orzecznictwo wywodzące się z wyroku przytoczonego w poprzednim punkcie dotyczy art. 85b rozporządzenia wykonawczego, wyznaczającego rozpoczęcie biegu pięcioletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 73a rozporządzenia finansowego na dzień upływu terminu, o którym dłużnik został poinformowany w nocie debetowej.

110

We wspomnianym wyroku Trybunał orzekł wprawdzie, że w braku stosownych aktów prawnych zasada pewności prawa wymaga, aby dana instytucja dokonała takiego powiadomienia w rozsądnym terminie, przy czym należy domniemywać, iż termin doręczenia noty debetowej należy uznać za nierozsądny, jeżeli doręczenie to następuje po upływie ponad pięciu lat od momentu, kiedy instytucja zwyczajnie mogła dochodzić swej wierzytelności (zob. podobnie wyrok z dnia 13 listopada 2014 r., Nencini/Parlament, C‑447/13 P, EU:C:2014:2372, pkt 48 i 49).

111

Jednakże bez konieczności badania, czy art. 73a rozporządzenia finansowego i art. 85b rozporządzenia wykonawczego mają zastosowanie do obowiązku wyrównania utraty środków własnych na podstawie art. 4 ust. 3 TUE, takiego jak będący przedmiotem niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że w każdym razie Komisja nie przekroczyła terminu pięciu lat, po upływie którego termin doręczenia noty debetowej należy uznać za nierozsądny zgodnie z orzecznictwem wynikającym z wyroku przytoczonego w poprzednim punkcie. Nie jest bowiem kwestionowane, że utrata środków własnych Unii wynikająca z nieprawidłowego wystawienia świadectw EUR.1 przez organy Curaçao i Aruby stała się ostateczna dopiero w 2009 r. Ponieważ przed tą datą Komisja nie była w stanie żądać wyrównania wspomnianej straty, należy uznać, że dochowała ona wspomnianego pięcioletniego terminu, kiedy zwróciła się do Królestwa Niderlandów o dokonanie tego wyrównania w 2012 r.

112

W konsekwencji należy stwierdzić, że nie wyrównując utraty środków własnych wynikającej z nieprawidłowego, w świetle decyzji w sprawie KTZ z 1991 r., a następnie decyzji w sprawie KTZ z 2001 r., wystawieniem przez organy Curaçao i Aruby świadectw EUR.1 w odniesieniu do, odpowiednio, przywozu mleka w proszku i ryżu z Curaçao w okresie 1997/2000 oraz przywozu mączki i kaszy z Aruby w okresie 2002/2003, Królestwo Niderlandów uchybiło zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy art. 4 ust. 3 TUE.

113

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Królestwa Niderlandów kosztami postępowania, a to ostatnie przegrało sprawę, należy obciążyć je kosztami postępowania.

114

Na podstawie art. 140 § 1 tego samego regulaminu, zgodnie z którym państwa członkowskie interweniujące w sprawie pokrywają własne koszty, Zjednoczone Królestwo pokrywa własne koszty.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje: