Sprawa C‑216/17

Autorità Garante della Concorrenza e del Mercato – Antitrust
i
Coopservice Soc. coop. arl

przeciwko

Azienda Socio-Sanitaria Territoriale della Vallecamonica – Sebino (ASST) i in.

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Consiglio di Stato)

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2004/18/WE – Artykuł 1 ust. 5 – Artykuł 32 ust. 2 – Udzielanie zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Umowy ramowe – Klauzula rozszerzenia umowy ramowej na inne instytucje zamawiające – Zasady przejrzystości i równego traktowania wykonawców – Brak określenia liczby kolejnych zamówień lub określenie poprzez odniesienie do zwyczajnego zapotrzebowania instytucji zamawiających niebędących sygnatariuszami umowy ramowej – Zakaz

Streszczenie – wyrok Trybunału (ósma izba) z dnia 19 grudnia 2018 r.

  1. Prawo Unii Europejskiej – Skarga do sądu krajowego – Uwzględnienie z urzędu zarzutu opartego na naruszeniu prawa Unii – Obowiązek sądu krajowego – Brak – Granice

    (art. 4 ust. 3 TUE)

  2. Zbliżanie ustawodawstw – Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Dyrektywa 2004/18 – Udzielanie zamówień – Zawarcie przez instytucję zamawiającą umowy ramowej z kilkoma zwycięskimi oferentami – Ustanowienie klauzuli przewidującej rozszerzenie umowy ramowej na inne instytucje zamawiające – Dopuszczalność – Przesłanki

    (dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, motyw 11, art. 32 ust. 2, 4)

  3. Zbliżanie ustawodawstw – Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Dyrektywa 2004/18 – Udzielanie zamówień – Zasada równego traktowania oferentów i zasada przejrzystości – Zakres – Obowiązek sformułowania w sposób jasny, precyzyjny i jednoznaczny warunków i zasad postępowania w sprawie udzielenia zamówienia

    (art. 49, 56 TFUE; dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2)

  4. Zbliżanie ustawodawstw – Procedury udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi – Dyrektywa 2004/18 – Udzielanie zamówień – Zawarcie przez instytucję zamawiającą umowy ramowej z kilkoma zwycięskimi oferentami – Rozszerzenie umowy ramowej na inne instytucje zamawiające niebiorące udziału w podpisaniu umowy – Możliwość braku określenia przez te instytucje zamawiające liczby kolejnych zamówień lub określenia poprzez odniesienie do ich zwyczajnego zapotrzebowania – Wykluczenie – Naruszenia zasad przejrzystości i równego traktowania

    (dyrektywa 2004/18 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 1 ust. 5, art. 32 ust. 2 akapit czwarty)

  1.  Ponadto prawo Unii nie wymaga od sądów krajowych uwzględnienia z urzędu zarzutu naruszenia przepisów Unii, jeśli analiza takiego zarzutu zmuszałaby je do rezygnacji z przypisanej im biernej roli i wyjścia poza granice sporu wyznaczone przez jego strony oraz oparcia się na okolicznościach innych niż te, na których strony zainteresowane stosowaniem tych przepisów opierają swoje roszczenie (zob. podobnie wyrok z dnia 14 grudnia 1995 r., van Schijndel i van Veen, C‑430/93 i C‑431/93, EU:C:1995:441, pkt 21, 22).

    (zob. pkt 40)

  2.  W tym względzie należy przede wszystkim podkreślić, że art. 32 ust. 4 akapit drugi dyrektywy 2004/18 w świetle motywu 11 tej dyrektywy stanowi, że w przypadku gdy umowę ramową zawarto z kilkoma wykonawcami, kolejne umowy są zawierane po ponownym otwarciu zamówienia na konkurencję pomiędzy stronami umowy ramowej w odniesieniu do warunków, które nie zostały ustalone w tej umowie. Z przepisów tych wynika, że wymóg bycia od samego początku stroną umowy ramowej ma zastosowanie wyłącznie do wykonawców, ponieważ nie może być mowy o otwarciu zamówienia na konkurencję pomiędzy samymi instytucjami zamawiającymi.

    Z powyższych rozważań wynika, że art. 32 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2004/18 ma na celu umożliwienie instytucji zamawiającej udostępnienie innym instytucjom zamawiającym dostępu do umowy ramowej, którą zamierza zawrzeć z wykonawcami będącymi początkowo stronami tej umowy. Artykuł 32 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2004/18 nie wymaga zatem, aby „wtórna” instytucja zamawiająca, taka jak ASST Valcamonica w sprawie w postępowaniu głównym, która przystąpiła do umowy ramowej w późniejszym terminie, brała udział w jej podpisaniu, po to, by później mogła udzielić zamówienia. Wystarczy, aby taka instytucja zamawiająca została wskazana jako potencjalny beneficjent tej umowy od daty jej zawarcia, będąc wyraźnie wymieniona w dokumentacji przetargowej, tak aby poinformować o tej możliwości zarówno samą „wtórną” instytucję zamawiającą, jak i każdego zainteresowanego wykonawcę. Wskazanie to może znajdować się w samej umowie ramowej lub w innym dokumencie, takim jak klauzula rozszerzająca zawarta w specyfikacji warunków zamówienia, o ile spełnione są wymogi jawności i pewności prawa, a w konsekwencji przejrzystości.

    (zob. pkt 51, 52, 55 56)

  3.  Tymczasem zarówno zasady równości traktowania i niedyskryminacji, jak i zasada przejrzystości, która z nich wynika (zob. podobnie wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., UNIS i Beaudout Père i Fils, C‑25/14 i C‑26/14, EU:C:2015:821, pkt 38), oznaczają, że wszystkie warunki i zasady postępowania w sprawie udzielenia zamówienia powinny być określone w sposób jasny, precyzyjny i jednoznaczny w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji warunków zamówienia, tak by, po pierwsze, pozwolić wszystkim rozsądnie poinformowanym i wykazującym zwykłą staranność oferentom na zrozumienie ich dokładnego zakresu i dokonanie ich wykładni w taki sam sposób, a po drugie, umożliwić instytucji zamawiającej rzeczywistą weryfikację, czy oferty złożone przez oferentów odpowiadają kryteriom wyznaczonym dla danego zamówienia (zob. podobnie wyrok z dnia 13 lipca 2017 r., Ingsteel i Metrostav, C‑76/16, EU:C:2017:549, pkt 34).

    (zob. pkt 63)

  4.  Artykuł 1 ust. 5 i art. 32 ust. 2 akapit czwarty dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi należy interpretować w ten sposób, że:

    –

    instytucja zamawiająca może działać na swoją rzecz i na rzecz innych, wyraźnie wskazanych instytucji zamawiających, które nie są bezpośrednio stronami umowy ramowej, o ile spełnione są wymogi dotyczące jawności i pewności prawa, a w konsekwencji przejrzystości; oraz

    –

    nie jest dopuszczalne, by instytucje zamawiające niebędące sygnatariuszami tej umowy ramowej nie określiły ilości świadczeń, których wykonania będą mogły żądać przy zawieraniu przez nie umów dotyczących wykonania tejże umowy, lub by określały ilość tych świadczeń poprzez odniesienie do swojego zwyczajnego zapotrzebowania, pod rygorem naruszenia zasady przejrzystości i równego traktowania wykonawców zainteresowanych zawarciem tej umowy.

    (zob. pkt 70; sentencja)