–

w imieniu Abnormal Load Services (International) Ltd przez M. Komonena, asianajaja,

–

w imieniu rządu fińskiego przez J. Heliskoskiego, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa, M. Figueireda i P. Lacerdę, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu szwajcarskiego przez M. Schölla, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez P. Aalta i M. Hellera, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Zurich Insurance plc, zakładem ubezpieczeń z siedzibą w Irlandii (zwanym dalej „Zurichem”), i Metso Minerals Oy, spółką prawa fińskiego (zwaną dalej „Metso”), a Abnormal Load Services (International) Ltd, spółką z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie (zwaną dalej „ALS”), w przedmiocie wypłaty odszkodowania za utratę ładunku podczas jego przewozu dokonywanego przez ALS.

3

Motywy 11 i 12 rozporządzenia nr 44/2001 brzmią następująco:

4

Artykuł 5 omawianego rozporządzenia, należący do sekcji 2 rozdziału II, zatytułowanej „Jurysdykcja szczególna”, stanowi w pkt 1:

„Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:

5

Metso, jako wysyłający, oraz ALS, jako przewoźnik, zawarły umowę o przewóz kruszarki stożkowej na podwoziu gąsienicowym (zwanej dalej „kruszarką”) z Pori (Finlandia) do Sheffield (Zjednoczone Królestwo).

6

Kruszarka była najpierw przewożona na powierzchni ładunkowej samochodu ciężarowego z Pori do portu Rauma (Finlandia), gdzie została wyładowana z tego samochodu i wjechała przy użyciu własnego napędu mechanicznego na statek. Po przewiezieniu drogą morską do portu Hull (Zjednoczone Królestwo) kruszarka zjechała ze statku także przy użyciu własnego napędu mechanicznego, a następnie została załadowana na inny samochód ciężarowy. Kruszarka została następnie odtransportowana z Hull drogą lądową, lecz zaginęła, zanim została dostarczona odbiorcy w Sheffield.

7

Zurich zwrócił Metso wartość kruszarki z odliczeniem przewidzianego umową ubezpieczenia udziału własnego.

8

Powództwem wniesionym do Satakunnan käräjäoikeus (sądu pierwszej instancji dla regionu Satakunta, Finlandia) Zurich i Metso wystąpiły o zasądzenie od ALS odszkodowania w wysokości równowartości kruszarki. ALS wniósł o stwierdzenie niedopuszczalności powództwa ze względu na brak właściwości sądu, przed który je wytoczono.

9

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2012 r. Satakunnan käräjäoikeus (sąd pierwszej instancji dla regionu Satakunta) uznał się za właściwy do rozpoznania tego sporu.

10

Wyrokiem z dnia 22 marca 2013 r. wspomniany sąd zasądził od ALS zapłatę na rzecz Zurichu oraz Metso kwoty żądanej powództwem.

11

ALS wniósł apelację od tego wyroku do Vaasan hovioikeus (sądu apelacyjnego w Vaasa, Finlandia). Wyrokiem z dnia 30 marca 2015 r. sąd ten stwierdził na podstawie art. 5 pkt 1 rozporządzenia nr 44/2001 brak jurysdykcji sądów fińskich w przedmiocie rozpoznania wspomnianego sporu i odrzucił powództwo jako niedopuszczalne.

12

Zurich oraz Metso wniosły środek odwoławczy od wyroku Vaasan hovioikeus (sądu administracyjnego w Vaasa) do Korkein oikeus (sądu najwyższego, Finlandia). Sąd ten uważa, iż w niniejszym wypadku, w którym przewidziane w umowie przewozu towarów miejsca wysyłki i dostawy kruszarki znajdują się w dwóch różnych państwach członkowskich, należy zbadać, czy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że istnieje tylko jedno miejsce świadczenia usługi przewozu, będące miejscem, w którym przewóz zostaje zakończony, a towary zostają dostarczone odbiorcy, czy też rozpatrywana umowa przewozu ma te same cechy charakterystyczne co umowa, w odniesieniu do której zapadł wyrok z dnia 9 lipca 2009 r., Rehder (C‑204/08, EU:C:2009:439), z takim skutkiem, iż powód miałby możliwość wyboru pomiędzy co najmniej dwoma różnymi sądami.

13

W tych okolicznościach Korkein oikeus (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Jak określa się miejsce lub miejsca świadczenia usługi w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 w przypadku umowy, która dotyczy przewozu towarów między państwami członkowskimi i przewóz składa się z kilku etapów, w których wykorzystywane są różne środki transportu?”.

W przedmiocie pytania prejudycjalnego

14

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w ramach umowy dotyczącej przewozu towaru między państwami członkowskimi w kilku etapach i za pomocą różnych środków transportu, takiej jak umowa rozpatrywana w sprawie głównej, zarówno miejsce wysyłki, jak i miejsce dostawy towaru stanowią miejsca świadczenia usługi przewozu w rozumieniu tego przepisu.

15

W tym względzie należy przypomnieć, że zasada jurysdykcji szczególnej w dziedzinie świadczenia usług, przewidziana w art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001, wskazuje jako sąd właściwy sąd „miejsca w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone”.

16

Jeśli chodzi o określenie „miejsca w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone”, Trybunał uznał, że w przypadku wielości miejsc świadczenia usług w różnych państwach członkowskich przez miejsce wykonania należy zasadniczo rozumieć miejsce, które wykazuje najściślejszy związek pomiędzy umową a właściwym sądem, a taki najściślejszy związek wykazuje co do zasady miejsce głównego świadczenia (zob. podobnie wyrok z dnia 11 marca 2010 r., Wood Floor Solutions Andreas Domberger, C‑19/09, EU:C:2010:137, pkt 33).

17

W odniesieniu do tego samego przepisu i w związku z bezpośrednim lotem obsługiwanym przez kontrahenta danego pasażera Trybunał, dokonawszy analizy usług, których świadczenie odpowiadało wykonaniu zobowiązań wynikających z umowy przewozu lotniczego osób, stwierdził, że jedynymi miejscami, które wykazują bezpośredni związek z powyższymi usługami, świadczonymi w wykonaniu zobowiązań związanych z przedmiotem umowy, są miejsca odlotu i przylotu samolotu (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2009 r., Rehder, C‑204/08, EU:C:2009:439, pkt 40, 41).

18

Trybunał wywiódł na tej podstawie, że zarówno miejsce odlotu, jak i miejsce przylotu samolotu muszą być uznane za miejsca głównego świadczenia usług stanowiących przedmiot wspomnianej umowy przewozu lotniczego, uzasadniające – w zakresie rozpoznania powództwa o odszkodowanie wynikającego z tej umowy przewozu – według wyboru powoda, jurysdykcję sądu, w obszarze właściwości którego znajduje się miejsce odlotu, albo sądu, w okręgu którego znajduje się miejsce przylotu samolotu, uzgodnione w tejże umowie (wyrok z dnia 9 lipca 2009 r., Rehder, C‑204/08, EU:C:2009:439, pkt 43, 47).

19

W niniejszym wypadku należy zbadać, czy w kontekście umowy przewozu towarów, takiej jak umowa rozpatrywana w postępowaniu głównym, za miejsce świadczenia usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 wykazujące ścisły związek pomiędzy umową przewozu a właściwym sądem trzeba uznać nie tylko miejsce dostawy towaru, ale również miejsce wysyłki tego towaru.

20

W tym względzie, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 50–53 opinii, należy stwierdzić, że w ramach umowy przewozu towarów miejsce ich wysyłki wykazuje ścisły związek z istotą usług wynikających ze wspomnianej umowy.

21

Podczas przewozu towarów to bowiem w miejscu wysyłki przewoźnik musi wykonać ważną część uzgodnionej usługi, a mianowicie przyjąć, odpowiednio rozmieścić i umocować oraz, ogólnie rzecz biorąc, zabezpieczyć towary przed uszkodzeniem.

22

Nienależyte wykonanie zobowiązań umownych związanych z miejscem wysyłki towaru, takich jak w szczególności obowiązek rozmieszczenia i umocowania, może skutkować nienależytym wykonaniem zobowiązań umownych w miejscu przeznaczenia przewozu.

23

Wynika z tego, że za miejsce świadczenia usługi w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 wykazujące ścisły związek pomiędzy umową przewozu a właściwym sądem należy uznać nie tylko miejsce dostawy, ale również miejsce wysyłki towaru.

24

Rozwiązanie to spełnia wymóg przewidywalności, jako że pozwala zarówno powodowi, jaki i pozwanemu określić, że sądy miejsca wysyłki i miejsca dostawy towaru, stosowanie do tego, jak te miejsca zostały podane w umowie przewozu, są sądami, przed które może zostać wytoczone powództwo (zob. podobnie wyrok z dnia 4 września 2014 r., Nickel & Goeldner Spedition, C‑157/13, EU:C:2014:2145, pkt 41).

25

W świetle powyższych rozważań art. 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w ramach umowy dotyczącej przewozu towaru między państwami członkowskimi w kilku etapach, z postojami przeładunkowymi, i za pomocą różnych środków transportu, takiej jak umowa rozpatrywana w postępowaniu głównym, zarówno miejsce wysyłki, jak i miejsce dostawy towaru stanowią miejsca świadczenia usługi przewozu w rozumieniu tego przepisu.

26

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 5 pkt 1 lit. b) tiret drugie rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w ramach umowy dotyczącej przewozu towaru między państwami członkowskimi w kilku etapach, z postojami przeładunkowymi, i za pomocą różnych środków transportu, takiej jak umowa rozpatrywana w postępowaniu głównym, zarówno miejsce wysyłki, jak i miejsce dostawy towaru stanowią miejsca świadczenia usługi przewozu w rozumieniu tego przepisu.