Sprawa C‑15/17

Bosphorus Queen Shipping Ltd Corp.

przeciwko

Rajavartiolaitos

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Korkein oikeus)

Odesłanie prejudycjalne – Konwencja z Montego Bay – Artykuł 220 ust. 6 – Uprawnienie państwa nadbrzeżnego do zapewnienia wykonania przepisów – Właściwość Trybunału do dokonywania wykładni przepisów prawa międzynarodowego – Dyrektywa 2005/35/WE – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków – Artykuł 7 ust. 2 – Konwencja Marpol 73/78 – Zrzut oleju z obcego statku przepływającego przez wyłączną strefę ekonomiczną – Okoliczności, w których państwo nadbrzeżne może wszcząć postępowanie przeciwko obcemu statkowi – Wolność żeglugi – Ochrona środowiska morskiego – Poważne szkody lub zagrożenie poważnymi szkodami dla wybrzeża, związanych z nim interesów lub jakichkolwiek zasobów morza terytorialnego lub wyłącznej strefy ekonomicznej – Niepodważalny dowód

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 11 lipca 2018 r.

  1. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Konwencja międzynarodowa wiążąca Unię – Wykładnia postanowień konwencji podpisanej i zatwierdzonej przez Unię – Włączenie – Konwencja o prawie morza z 1982 r. (konwencja z Montego Bay)

    (art. 267 TFUE; dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  2. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Konwencja międzynarodowa niewiążąca Unii – Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (konwencja Marpol 73/78) – Wykładnia przepisów prawa wtórnego Unii wchodzącego w zakres stosowania konwencji – Włączenie

    (art. 267 TFUE; dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  3. Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Konwencja międzynarodowa niewiążąca Unii – Konwencja w sprawie interwencji na morzu pełnym w razie zanieczyszczenia olejami – Wyłączenie

    (art. 267 TFUE)

  4. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Niepodważalny dowód naruszenia – Pojęcie

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  5. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Naruszenie powodujące poważne szkody lub niebezpieczeństwo poważnych szkód dla wybrzeża lub związanych z tym interesów zainteresowanego państwa członkowskiego – Pojęcie wybrzeża lub interesów związanych z wybrzeżem

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  6. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Szkody dla zasobów morza terytorialnego lub wyłącznej strefy ekonomicznej państwa nadbrzeżnego – Pojęcie zasobów – Wykładnia rozszerzająca

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  7. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Naruszenie powodujące poważne szkody lub niebezpieczeństwo poważnych szkód dla wybrzeża lub związanych z tym interesów zainteresowanego państwa członkowskiego – Ocena skutków naruszenia – Znaczenie pojęcia poważnego zanieczyszczenia w rozumieniu konwencji o prawie morza z 1982 r. (konwencja z Montego Bay) – Brak

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  8. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Naruszenie powodujące poważne szkody lub niebezpieczeństwo poważnych szkód dla wybrzeża lub związanych z tym interesów zainteresowanego państwa członkowskiego – Ocena skutków naruszenia – Kryteria

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  9. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Warunki – Naruszenie powodujące poważne szkody lub niebezpieczeństwo poważnych szkód dla wybrzeża lub związanych z tym interesów zainteresowanego państwa członkowskiego – Ocena skutków naruszenia – Uwzględnienie cech danego obszaru morskiego – Granice

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 7 ust. 2)

  10. Transport – Transport morski – Zanieczyszczenie pochodzące ze statków i wprowadzenie sankcji w przypadku naruszenia prawa – Dyrektywa 2005/35 – Egzekwowanie przepisów przez państwa przybrzeżne – Zatrzymanie statku – Możliwość nałożenia przez państwo członkowskie bardziej restrykcyjnego środka zgodnie z prawem międzynarodowym – Wyłączenie

    (dyrektywa 2005/35 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/123, art. 1 ust. 2, art. 7 ust. 2)

  1.  Zobacz tekst orzeczenia.

    (zob. pkt 44, 49)

  2.  Zobacz tekst orzeczenia.

    (zob. pkt 45)

  3.  Zobacz tekst orzeczenia.

    (zob. pkt 46)

  4.  Artykuł 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzonej w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r., oraz art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie zanieczyszczeń pochodzących ze statków oraz wprowadzenia sankcji, w tym sankcji karnych, za przestępstwa związane z zanieczyszczeniami, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 października 2009 r., należy interpretować w ten sposób, że wyrażenie „wyraźne, obiektywne dowody” w rozumieniu art. 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza oraz wyrażenie „niepodważalne dowody” w rozumieniu art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35 odnosi się nie tylko do okoliczności popełnienia naruszenia, ale również do dowodu na okoliczność zaistnienia jego skutków.

    Wynika stąd, że autorzy konwencji z Montego Bay zamierzali przyznać państwu nadbrzeżnemu prawo do podjęcia tak szczególnie restrykcyjnego środka, ponieważ, po pierwsze, naruszenie, którego dopuścił się statek, spowodowało poważną szkodę po stronie tego państwa, a po drugie, jest oczywiste, że dany statek jest sprawcą tego naruszenia. Ponieważ przesłanki te, o jednakowym znaczeniu, mają charakter kumulatywny, art. 220 ust. 6 UNCLOS należy interpretować w ten sposób, że przewiduje on, iż prawo państwa nadbrzeżnego do interwencji jest uzależnione od istnienia niepodważalnych dowodów na okoliczność zarówno popełnienia naruszenia przez dany statek, w rozumieniu art. 220 ust. 3 tej konwencji, jak i na okoliczność powstania poważnej szkody lub zagrożenia poważną szkodą dla państwa nadbrzeżnego wskutek takiego naruszenia.

    (zob. pkt 61, 62, 65; pkt 1 sentencji)

  5.  Pojęcie „wybrzeża lub interesów związanych [z wybrzeżem]” zawarte w art. 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i pojęcie „wybrzeża lub związanych z tym [nim] interesów” użyte w art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, należy interpretować w ten sposób, że mają one co do zasady to samo znaczenie co sformułowanie „wybrzeża lub związane z nimi interesy” zawarte w art. I ust. 1 i w art. II ust. 4 Konwencji w sprawie interwencji na morzu pełnym z 1969 r., sporządzonej w Brukseli w dniu 29 listopada 1969 r., przy czym art. 220 ust. 6 stosuje się również do nieożywionych zasobów morza terytorialnego państwa nadbrzeżnego i do wszystkich zasobów wyłącznej strefy ekonomicznej tego państwa.

    (zob. pkt 79; pkt 2 sentencji)

  6.  Artykuł 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, powinny być interpretowane w ten sposób, że zakres pojęcia zasobów morza terytorialnego lub wyłącznej strefy ekonomicznej państwa nadbrzeżnego w rozumieniu tych przepisów obejmuje gatunki użytkowe, ale również gatunki współżyjące z gatunkami użytkowymi lub od nich zależne, takie jak gatunki roślin i zwierząt, które wykorzystywane są jako pożywienie przez gatunki użytkowe.

    Należy wskazać, że art. 220 ust. 6 konwencji z Montego Bay dotyczy szkód lub zagrożenia szkodą dla „jakichkolwiek” zasobów morza terytorialnego lub WSE państwa nadbrzeżnego. Postanowienie to winno zatem być w tym względzie przedmiotem wykładni rozszerzającej, która wynika z samego brzmienia tego postanowienia, które nie może być rozumiane jako wyłączające niektóre zasoby z zakresu jego zastosowania.

    (zob. pkt 81, 84; pkt 3 sentencji)

  7.  Co do zasady nie należy uwzględniać pojęcia „poważnego zanieczyszczenia”, o którym mowa w art. 220 ust. 5 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza, przy stosowaniu art. 220 ust. 6 tej konwencji, jak też art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, w szczególności przy ocenie skutków naruszenia, zdefiniowanych w tych postanowienia i przepisach.

    Tymczasem, chociaż ochrona „interesów związanych” państwa nadbrzeżnego staje się zazwyczaj znacząca w sytuacji zanieczyszczenia środowiska, należy stwierdzić, że art. II ust. 4 konwencji o interwencji na morzu pełnym z 1969 r., odnosi się jednak szczególnie do szkodliwych skutków – gospodarczych, społecznych oraz dotyczących zdrowia – takiego zanieczyszczenia dla państwa nadbrzeżnego, mianowicie, w szczególności, poważnej szkody lub zagrożenia poważną szkodą wyrządzoną, przede wszystkim różnym rodzajom działalności zawodowej związanym z eksploatacją morza wykonywanym przez ludność zamieszkującą nadbrzeże, które stanowią podstawowe źródło utrzymania dla tej ludności, następnie działalności turystycznej w regionach nadbrzeża oraz wreszcie zdrowiu i dobrostanowi ludności. Z porównania tego wynika, że istnieją istotne różnice między art. 220 ust. 5 i art. 220 ust. 6 konwencji z Montego Bay. Z jednej strony bowiem rzeczony art. 220 ust. 5 w związku z art. 1 ust. 4 UNCLOS nie ma na celu ochrony szczególnie nakierowanej na dobra i związane z nimi interesy państwa nadbrzeżnego, a z drugiej strony państwo to nie ma obowiązku wykazania istnienia „poważnej szkody” dla swoich interesów.

    (zob. pkt 88–90, 92; pkt 4 sentencji)

  8.  W celu dokonania oceny skutków naruszenia, takiego jak zdefiniowane w art. 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, należy uwzględnić wszelkie przesłanki pozwalające ustalić, że szkoda powstała lub istnieje zagrożenie jej powstaniem w odniesieniu do dóbr i związanych z nimi interesów państwa nadbrzeżnego, a także ocenić znaczenie powstałej szkody lub zagrożenia jej powstaniem w stosunku do tych dóbr i interesów, biorąc w szczególności po uwagę:

    –

    kumulatywny charakter naruszenia wielu, a nawet wszystkich dóbr i związanych z nimi interesów, oraz różną wrażliwość państw nadbrzeżnych na naruszenia różnych dóbr i związanych z nimi interesów;

    –

    przewidywalne niekorzystne skutki zrzutów dla tych dóbr i związanych z nimi interesów, ustalane nie tylko na podstawie dostępnych danych naukowych, ale również z uwzględnieniem rodzaju substancji szkodliwych zawartych w rozpatrywanych zrzutach, a także ich objętości, kierunku, prędkości i czasu ich rozprzestrzeniania się.

    (zob. pkt 102; pkt 5 sentencji)

  9.  Szczególne cechy geograficzne i ekologiczne oraz wrażliwość obszaru Morza Bałtyckiego mają wpływ na przesłanki stosowania art. 220 ust. 6 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza i art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, pod kątem definicji i kwalifikacji naruszenia, jak również, lecz nie w sposób automatyczny, na ocenę rozmiaru szkody, jaką naruszenie to spowodowało w odniesieniu do dóbr i związanych z nimi interesów państwa nadbrzeżnego.

    W tym względzie, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 105 opinii, Morze Bałtyckie jest uznawane na arenie międzynarodowej za obszar specjalny, odznaczający się szczególnymi cechami geograficznymi, i szczególnie wrażliwy ekosystem, wymagający szczególnej ochrony. W związku z tym należy przypomnieć, że szczególnym celem art. 220 ust. 6 konwencji z Montego Bay nie jest zapewnienie szczególnej ochrony obszarowi specjalnemu, ale ochrona określonych dóbr i interesów państwa nadbrzeżnego, niezależnie od okoliczności, czy przylegające do jego terytorium morze jest, czy nie jest specjalnym obszarem ochrony.

    (zob. pkt 104, 106, 108; pkt 6 sentencji)

  10.  Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 2005/35, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2009/123, należy interpretować w ten sposób, że nie pozwala on państwom członkowskim na stosowanie zgodnych z prawem międzynarodowym środków bardziej rygorystycznych niż środki przewidziane w art. 7 ust. 2 tej dyrektywy, w przypadkach gdy przepis ten znajduje zastosowanie, przy czym państwa nadbrzeżne są uprawnione do podejmowania innych środków równoważnych ze środkami przewidzianymi w przytoczonym art. 220 ust. 6.

    Tymczasem, jak wynika z pkt 63 niniejszego wyroku, wspomniany art. 220 ust. 6 stanowi wyraz woli, by konwencja z Montego Bay ustanowiła sprawiedliwą równowagę, na wszystkich obszarów morskich, między interesami państw nadbrzeżnych oraz interesami państw bandery. W związku z tym art. 7 ust. 2 dyrektywy 2005/35 nie może być traktowany jako zezwolenie na stosowanie przez państwo nadbrzeżne środków bardziej rygorystycznych niż te przewidziane tym przepisem, albowiem może prowadzić to do naruszenia sprawiedliwej równowagi między interesami państwa nadbrzeżnego i państwa bandery, do ustanowienia której zmierza art. 220 ust. 6 konwencji z Montego Bay. Niemniej taka wykładnia nie uniemożliwia państwu nadbrzeżnemu podejmowania środków równoważnych ze środkami przewidzianymi w art. 220 ust. 6, ponieważ przepis ten nie zawiera wyczerpującego wykazu dopuszczalnych środków, co zresztą wynika z zastosowania pojęcia „w szczególności”.

    (zob. pkt 115–118; pkt 7 sentencji)