1.

W następstwie kilku przeprowadzonych kontroli władze niderlandzkie nałożyły na siedem prowadzących ubojnie podmiotów grzywny w związku z nieprzestrzeganiem przepisów prawa krajowego i prawa Unii dotyczących żywności pochodzenia zwierzęcego. Kontrole te przeprowadzono na etapie procesu uboju następującym po wypatroszeniu i oczyszczeniu drobiu oraz przed schłodzeniem. Na szeregu tusz stwierdzono występowanie widocznych zanieczyszczeń w postaci odchodów, żółci lub zawartości wola.

2.

Ubojnie drobiu kwestionują sposób, w jaki przeprowadzono kontrole, a także ustalenia dokonane przez organy krajowe. W tym kontekście zwrócono się do Trybunału o dokonanie wykładni charakteru i treści spoczywających na ubojniach obowiązków wynikających z przepisów prawa Unii regulujących działalność sektora drobiu, zwłaszcza w odniesieniu do rodzaju zanieczyszczeń, którym należy zapobiegać podczas procesu uboju, a także do uprawnień przyznawanych przez prawo Unii urzędowym lekarzom weterynarii w związku z przeprowadzaniem kontroli procesu uboju.

3.

Artykuł 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 853/2004”) ( 2 ) stanowi, że „[p]rzedsiębiorstwa sektora spożywczego zobowiązane są stosować odpowiednie przepisy załącznika II i III”.

4.

W sekcji II załącznika III ustanowiono wymogi szczególne dotyczące mięsa drobiu i zajęczaków. W rozdziale II określono wymogi, jakie muszą spełniać ubojnie działające w tym sektorze:

„Przedsiębiorstwa sektora spożywczego zobowiązane są zapewnić, aby konstrukcja, rozplanowanie i wyposażenie zakładów, w których dokonuje się uboju drobiu lub zajęczaków, spełniały poniższe wymogi.

[…]

[…]”.

5.

W sekcji II rozdziału IV załącznika III określono szereg wymogów dotyczących higieny uboju, które muszą być przestrzegane przez przedsiębiorstwa sektora spożywczego prowadzące ubojnie drobiu.

„[…]

[…]

[…]”.

6.

Motyw 8 rozporządzenia (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 854/2004”) ( 3 ) stanowi, co następuje: „Urzędowe kontrole w odniesieniu do produkcji mięsa są konieczne w celu sprawdzenia, że podmioty działające na rynku spożywczym stosują się do przepisów w zakresie higieny oraz przestrzegają kryteriów i celów ustanowionych w prawodawstwie wspólnotowym. Urzędowe kontrole powinny obejmować audyty dotyczące działalności podmiotów działających na rynku spożywczym oraz inspekcje, w tym sprawdzenie kontroli wewnętrznej podmiotów działających na rynku spożywczym”.

7.

Artykuł 4 ust. 3 przewiduje, że urzędowe kontrole obejmują:

8.

Zgodnie z art. 5 „[p]aństwa członkowskie zapewniają, aby urzędowe kontrole w odniesieniu do mięsa świeżego odbywały się zgodnie z załącznikiem I.

9.

W sekcji I załącznika I określono zadania urzędowego lekarza weterynarii w sektorze mięsa świeżego. W szczególności w rozdziale I przewidziano zadania w zakresie audytu, a w rozdziale II – zadania w zakresie inspekcji.

10.

W rozdziale I pkt 2 lit. b) stanowi, że „[w] uzupełnieniu ogólnych wymogów określonych w art. 4 ust. 5 dotyczących audytu zasad opartych na HACCP urzędowy lekarz weterynarii upewnia się, że procedury stosowane przez dane podmioty gwarantują, w możliwym zakresie, iż mięso […] nie zawiera zanieczyszczenia odchodami lub innego zanieczyszczenia”.

11.

W rozdziale II część D wskazano, w jaki sposób należy przeprowadzać badania poubojowe.

[…]

[…]”.

12.

W rozdziale V sekcji II załącznika I określono zasady dotyczące decyzji w sprawie mięsa, które należy podjąć po przeprowadzeniu kontroli. W szczególności pkt 1 lit. s) stanowi, że „[m]ięso uznaje się za nienadające się do spożycia przez ludzi, jeżeli […] wykazuje zanieczyszczenie ziemią, odchodami lub inne zanieczyszczenia”.

13.

Część B rozdziału V sekcji IV załącznika I odnosi się konkretnie do badań poubojowych drobiu.

14.

Artykuł 3 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 882/2004”) ( 4 ) stanowi, że „[k]ontrole urzędowe przeprowadza się na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji pasz lub żywności oraz zwierząt i produktów zwierzęcych”.

15.

W myśl art. 10 ust. 1 tego rozporządzenia „[z]adania związane z kontrolami urzędowymi są co do zasady wykonywane przy wykorzystaniu właściwych metod i technik kontroli, takich jak monitoring, nadzór, weryfikacja, audyt, inspekcja, pobieranie próbek oraz analiza”.

16.

W art. 2 ust. 1 lit. f) rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 852/2004”) ( 5 )„zanieczyszczenie” zdefiniowano jako „istnienie lub powstanie zagrożenia”.

17.

Artykuł 5 dotyczy analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP):

„1.   Przedsiębiorstwa sektora spożywczego opracowują, wykonują i utrzymują stałą procedurę lub procedury na podstawie zasad HACCP.

2.   Zasady HACCP określone w ust. 1 obejmują następujące:

[…]”.

18.

W art. 3 ust. 14 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 178/2002” lub „rozporządzeniem w sprawie przepisów ogólnych prawa żywnościowego”) ( 6 )„zagrożenie” zdefiniowano jako „czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny w żywności lub paszy bądź stan żywności lub paszy, mogąc[e] powodować negatywne skutki dla zdrowia”.

19.

W art. 14 określono wymogi w zakresie bezpieczeństwa żywności:

„1.   Żaden niebezpieczny środek spożywczy nie może być wprowadzany na rynek.

2.   Środek spożywczy jest uznawany za niebezpieczny, jeżeli uważa się, że:

3.   Podczas podejmowania decyzji, że dany środek spożywczy jest niebezpieczny, należy mieć na względzie:

4.   Podczas podejmowania decyzji, że środek spożywczy jest szkodliwy dla zdrowia, należy mieć na względzie:

5.   Podczas podejmowania decyzji, że środek spożywczy nie nadaje się do spożycia przez ludzi, należy mieć na względzie [kwestię], czy środek spożywczy nie może być spożywany przez ludzi stosownie z jego przeznaczeniem z powodu zanieczyszczenia, zarówno przez czynniki obce, jak i w inny sposób, czy też z powodu gnicia, psucia się lub rozkładu”.

20.

Artykuł 6.2 ust. 1 Wet van 19 mei 2011, houdende een integraal kader voor regels over gehouden dieren en daaraan gerelateerde onderwerpen (ustawy z dnia 19 maja 2011 r. zawierającej integralne ramy dla przepisów dotyczących hodowli zwierząt i związanych z tym kwestii, zwanej dalej „ustawą o zwierzętach”) ( 7 ) stanowi, co następuje: „Zakazuje się naruszania przepisów rozporządzeń Unii Europejskiej dotyczących kwestii, do których ta ustawa ma zastosowanie, wskazanych w rozporządzeniu wykonawczym lub ministerialnym lub na podstawie rozporządzenia wykonawczego lub ministerialnego”.

21.

Zgodnie z art. 8.7 ustawy o zwierzętach Minister van Economische Zaken (minister gospodarki) może nałożyć karę administracyjną na tego, kto dopuszcza się naruszenia w rozumieniu art. 8.6 ust. 1 tej ustawy.

22.

Artykuł 2.4 ust. 1 Regeling van de Minister van Economische Zaken van 7 december 2012, nr WJZ/12346914, houdende regels met betrekking tot dierlijke producten (rozporządzenia ministra gospodarki nr WJZ/12346914 z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie przepisów dotyczących wyrobów pochodzenia zwierzęcego, zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie wyrobów pochodzenia zwierzęcego”) ( 8 ) stanowi, co następuje:

„Przepisami rozporządzeń Unii Europejskiej, o których mowa w art. 6.2 ust. 1 ustawy, są:

[…]

[…]”.

23.

W 2015 r. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (niderlandzki urząd środków spożywczych i towarów konsumpcyjnych, zwany dalej „NVWA”) rozpoczął kontrolowanie wielkich ubojni drobiu pod kątem zagrożeń. Tego rodzaju kontrola obejmuje codzienne pobranie szeregu próbek w tych ubojniach. Trzy razy podczas jednej zmiany w ubojni kontrolowanych jest po 50 sztuk tusz zwierzęcych z danej linii uboju.

24.

Skarżące w postępowaniu głównym to siedem przedsiębiorstw prowadzących w Niderlandach ubojnie drobiu. Kontrole (inspekcje), które NVWA przeprowadził w ich zakładach, wykazały zanieczyszczenia tusz drobiowych. Kontrole te zostały przeprowadzone na końcu tzw. linii patroszenia (działu, w którym usuwane są przewód trawienny i wole), przed schłodzeniem. Obejmowały one badanie zarówno strony zewnętrznej, jak i wewnętrznej tusz, a niekiedy także odwracanie tkanki tłuszczowej. Wykryto trzy rodzaje zanieczyszczeń: odchody (określane też jako obornik lub zawartość jelit), zawartość wola (ziarna zbóż lub ich wewnętrzne łupinki) i żółć.

25.

Po dwóch pierwszych stwierdzeniach naruszenia skarżącym udzielono pisemnych ostrzeżeń. Po stwierdzeniu naruszenia po raz trzeci zarządzono środek naprawczy polegający na zobowiązaniu skarżących do dostosowania procedury HACCP. Decyzjami z dnia 27 listopada 2015 r., 11 grudnia 2015 r. i 18 grudnia 2015 r. na każdą ze skarżących nałożono też grzywnę w wysokości 2500 EUR.

26.

Skarżące złożyły odwołanie od tych decyzji do Staatssecretaris van Economische Zaken (sekretarza stanu ds. gospodarczych, zwanego dalej „pozwanym”). Decyzjami z dnia 29 kwietnia 2016 r., 2 maja 2016 r. i 3 maja 2016 r. (zwanymi dalej „zaskarżonymi decyzjami”) pozwany oddalił odwołania skarżących jako bezzasadne.

27.

Skarżące wniosły do Rechtbank Rotterdam (sądu rejonowego, Rotterdam, Niderlandy) skargę na zaskarżone decyzje. Skarżące kwestionują w szczególności fakt, że nałożone grzywny odnoszą się do zanieczyszczeń ujawnionych na linii „produktów gotowych do obróbki termicznej”. Na tym etapie jest jeszcze zbyt „wcześnie”, aby badać, czy tusze są zanieczyszczone, oraz – jeśli taka sytuacja rzeczywiście ma miejsce – aby nakładać sankcje. Ponadto skarżące kwestionują fakt, że źródłem zanieczyszczenia mogą być odchody, zawartość wola i żółć. Skarżące mają także zastrzeżenia co do sposobu przeprowadzania kontroli.

28.

Właśnie w takim kontekście faktycznym i prawnym Rechtbank Rotterdam (sąd rejonowy, Rotterdam) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

29.

Skarżące, rządy duński, niemiecki, niderlandzki i fiński oraz Komisja Europejska przedstawili uwagi na piśmie. Skarżące, rządy duński i niderlandzki oraz Komisja przedstawili uwagi ustne podczas rozprawy w dniu 4 października 2018 r.

30.

Te pięć zadanych przez sąd odsyłający pytań dotyczy zasadniczo trzech kwestii. Pierwsza z nich odnosi się do wykładni zakresu pojęcia zanieczyszczenia, o którym mowa pkt 5 rozdziału IV sekcji II załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 (przepis ten jest zwany dalej „punktem 5” lub „pkt 5”) (pytania drugie, piąte i częściowo pytanie pierwsze). Druga kwestia dotyczy charakteru i treści obowiązków nałożonych na ubojnie drobiu w pkt 5, a także w pkt 8 tego samego załącznika (przepis ten jest zwany dalej „punktem 8” lub „pkt 8”), a ponadto konkretnego etapu procesu uboju, na którym obowiązki te należy wykonać (pytanie trzecie i częściowo pytanie pierwsze). Trzecia kwestia dotyczy urzędowych kontroli, w ramach których można dokonywać oceny przestrzegania poszczególnych obowiązków (pytanie czwarte i częściowo pytanie pierwsze).

31.

W niniejszej opinii ustosunkuję się do pytań zadanych przez sąd odsyłający w kontekście konkretnych kwestii, których one dotyczą: co dokładnie jest w toku procesu przedmiotem kontroli urzędowych (sekcja A); na jakim etapie procesu kontrole te mają być przeprowadzane (sekcja B); oraz kto ma przeprowadzać takie kontrole i jaka jest ich podstawa prawna (sekcja C). Uważam, że dzięki przeanalizowaniu w ten sposób najważniejszych zagadnień wynikających z tej sprawy odpowiedź na pytania zadane przez sąd odsyłający będzie się jawić jako dość oczywista (sekcja D).

32.

Punkt 5 stanowi, że „[c]zynności oszołomienia, odkrwawienia, oskórowania lub oskubania, patroszenia i dalszego oczyszczania trzeba wykonać bez zbędnej zwłoki i w sposób zapobiegający zanieczyszczeniu mięsa. W szczególności należy podjąć środki zapobiegające rozlaniu się treści przewodu pokarmowego w trakcie patroszenia” ( 9 ).

33.

Zgodnie z pkt 8 „[p]o badaniu i wypatroszeniu zwierzęta poddane ubojowi trzeba oczyścić i jak najszybciej schłodzić do temperatury nie wyższej niż 4 °C, o ile mięso nie jest krojone w stanie ciepłym”.

34.

W niniejszej sekcji zastanowię się najpierw, czy pkt 5 i pkt 8 obejmują jedynie widoczne zanieczyszczenia, ponieważ sąd odsyłający sformułował swoje pytania w odniesieniu wyłącznie do tego szczególnego rodzaju zanieczyszczeń (część 1). Następnie przeanalizuję źródła zanieczyszczeń, o których mowa w pkt 5, w szczególności zaś ocenię, czy zanieczyszczenie może być spowodowane odchodami, żółcią i zawartością wola (część 2).

35.

W swoich pytaniach, zwłaszcza zaś w pytaniu pierwszym, sąd odsyłający ograniczył się do „widocznych zanieczyszczeń”. Rozumiem, że ujęcie problemu w tak ścisły i dość wąski sposób wynika z okoliczności faktycznych sprawy rozpoznawanej w postępowaniu głównym. Analizowana sprawa rzeczywiście dotyczy wyłącznie zarzucanych przedsiębiorcom widocznych zanieczyszczeń tusz drobiowych.

36.

Z uwagi jednak na to, że sąd krajowy pragnie, aby Trybunał dokonał ogólnej (lub też uogólnionej) wykładni konkretnego pojęcia prawa Unii, mianowicie pojęcia „zanieczyszczenia”, za konieczne uważam dokonanie na samym początku pewnego uściślenia.

37.

Moim zdaniem brak jest podstaw do wyodrębniania – na potrzeby wykładni rozporządzenia nr 853/2004 stosowanego w odniesieniu do drobiu – widocznych zanieczyszczeń. Wszyscy uczestnicy rozprawy przyznali, że w zakres pkt 5 oraz – co stanowi logiczną konsekwencję przyjęcia tego założenia – także pkt 8 wchodzą zarówno widoczne, jak i niewidoczne zanieczyszczenia. Wynika to z brzmienia, kontekstu i celu tych przepisów.

38.

Po pierwsze, co się tyczy brzmienia pkt 5 i pkt 8, na wstępie należy stwierdzić, że zakres żadnego z tych przywołanych przez sąd odsyłający przepisów nie jest ograniczony do widocznych zanieczyszczeń. W pkt 8 pojęciem tym nie posłużono się w wyraźny sposób. Punkt 5 odnosi się ogólnie do zanieczyszczeń i nie czyni się w nim żadnego rozróżnienia między widocznymi a niewidocznymi zanieczyszczeniami.

39.

Po drugie, z całościowej analizy rozporządzenia nr 853/2004 wynika, że pojęcie „widocznych zanieczyszczeń” jest użyte w sposób wyraźny tylko raz – w konkretnym przypadku domowych zwierząt kopytnych ( 10 ). Tak więc gdy prawodawca Unii chciał użyć tego pojęcia w sposób zawężający, był w stanie uczynić to wyraźnie w przypadku, w którym dokonanie takiego rozróżnienia najwidoczniej było konieczne. W odniesieniu do drobiu brak jest natomiast takiego zawężenia.

40.

Po trzecie, taka interpretacja znajduje potwierdzenie w wykładni systemowej pkt 5 i pkt 8 nie tylko w kontekście rozporządzenia nr 853/2004, ale również w kontekście innych aktów prawnych. Szereg przepisów tego rozporządzenia dotyczy w istocie spoczywającego na ubojniach drobiu obowiązku zapobiegania zanieczyszczeniom, natomiast nie precyzuje się w nich dokładniej, o jaki rodzaj zanieczyszczeń chodzi. Na przykład, aby zapobiec zanieczyszczeniu lub zanieczyszczeniu krzyżowemu, ubojnie muszą zapewnić fizyczne wyodrębnienie poszczególnych czynności wykonywanych w ramach procesu uboju, a także oddzielenie tych czynności w czasie ( 11 ). Należy także podjąć wszelkie środki ostrożności, aby zapobiec zanieczyszczeniu tusz przy poddawaniu ich procesowi schładzania immersyjnego ( 12 ). Ponadto – wychodząc już poza zakres rozporządzenia nr 853/2004, które dotyczy konkretnie żywności pochodzenia zwierzęcego – art. 2 ust. 1 lit. f) rozporządzenia nr 852/2004, które odnosi się do higieny żywności w ujęciu ogólnym, zawiera szeroką definicję pojęcia „zanieczyszczenia”: jest nim bowiem „istnienie lub powstanie zagrożenia” ( 13 ). Z kolei „zagrożenie” zostało zdefiniowane w sposób szeroki w art. 3 ust. 14 rozporządzenia nr 178/2002, które ustanawia ogólne zasady prawa żywnościowego, jako „czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny w żywności lub paszy bądź stan żywności lub paszy mogący powodować negatywne skutki dla zdrowia”.

41.

Wreszcie, po czwarte, z ogólnego celu rozporządzenia nr 853/2004 wynika, że pojęciem zanieczyszczenia objęte są wszystkie rodzaje zanieczyszczeń – tak widoczne, jak i niewidoczne. Zgodnie z motywem 9 rozporządzenie to ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumenta w odniesieniu do bezpieczeństwa żywności. Trudno jest jednak twierdzić, że tak wysoki standard zostałby dochowany, gdyby pojęcie zanieczyszczenia odnosiło się wyłącznie do zanieczyszczeń widocznych. Ma to bodaj jeszcze większe znaczenie w przypadku drobiu, ponieważ – jak podniosły skarżące – źródłem zanieczyszczenia są w tym przypadku głównie skóra, uda i upierzenie, a zanieczyszczenie to w istocie może być niewidoczne.

42.

W związku z tym moim zdaniem obowiązek zapobiegania zanieczyszczeniu mięsa, który jest przewidziany w pkt 5, dotyczy zanieczyszczeń zarówno widocznych, jak i niewidocznych.

43.

Drugie pytanie sądu odsyłającego dotyczy trzech potencjalnych źródeł (widocznych) zanieczyszczeń, którym powinny zapobiegać ubojnie drobiu. Czy pkt 5 w związku z pkt 8 obejmuje odchody, żółć i zawartość wola?

44.

Skarżące uważają, że nie. W szczególności nie można uznać za zanieczyszczenie żółci, ponieważ z mikrobiologicznego punktu widzenia jest ona sterylna. Jeśli chodzi o zawartość wola, to również nie można zaklasyfikować jej jako zanieczyszczenia, ponieważ nie stanowi ona treści żołądka i jelit, w związku z czym nie wchodzi w zakres pkt 5.

45.

Rządy niderlandzki, duński, niemiecki i fiński, a także Komisja utrzymują, że odchody, żółć i zawartość wola mogą stanowić zanieczyszczenie, ponieważ pochodzą z „przewodu pokarmowego”, a pojęcie to jest użyte w pkt 5 w większości wersji językowych rozporządzenia, choć nie w wersji niderlandzkiej.

46.

Zgadzam się z tym stanowiskiem. Odchody, żółć i zawartość wola znajdujące się na tuszy mogą zostać uznane za zanieczyszczenie w rozumieniu rozporządzenia nr 853/2004, zwłaszcza zaś w rozumieniu pkt 5.

47.

Po pierwsze, w pkt 5 nie wskazano w sposób wyraźny, jakie mogą być źródła zanieczyszczeń. Ze struktury zawartej w nim normy zdaje się jednak wynikać, że istnieje związek między rozlaniem się treści przewodu pokarmowego w trakcie patroszenia a zanieczyszczeniem mięsa. Otóż podczas gdy w pkt 5 zdanie pierwsze w sposób ogólny wymaga się, aby poszczególne czynności procesu uboju wykonywane na linii „produktów gotowych do obróbki termicznej” były przeprowadzone w sposób zapobiegający zanieczyszczeniu mięsa, to w zdaniu drugim w sposób wyraźny nakazano podjęcie środków „zapobiegając[ych] rozlaniu się treści przewodu pokarmowego w trakcie patroszenia”. W związku z tym raczej bezsprzeczne jest, że treść przewodu pokarmowego została uznana za źródło zanieczyszczenia (mięsa), co tłumaczy wymóg zapobiegania jej rozlaniu się.

48.

Po drugie, co się tyczy szczególnego pojęcia „treści przewodu pokarmowego”, sąd odsyłający, podobnie jak inni uczestnicy postępowania toczącego się przed Trybunałem, wskazał na istnienie pomiędzy poszczególnymi wersjami językowymi różnic dotyczących brzmienia pkt 5 zdanie drugie. Wersje niderlandzka i niemiecka wydają się mieć węższy zakres, ponieważ odwołują się jedynie do treści żołądka i jelit ( 14 ), podczas gdy większość pozostałych wersji językowych odsyła do treści przewodu pokarmowego rozumianej w sposób szerszy ( 15 ).

49.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału dotyczącym takich sytuacji w razie rozbieżności pomiędzy poszczególnymi wersjami językowymi nie można – ze względu na jednakową autentyczność wszystkich języków Unii – rozpatrywać jednej wersji tekstu w oderwaniu od innych. Należy się odwołać do systematyki i celów odnośnych przepisów w świetle zwłaszcza wszystkich pozostałych wersji sporządzonych w językach urzędowych ( 16 ).

50.

Mając na uwadze sposób przeprowadzania procesu uboju, za dość dziwną ze względu na zasady logiki uznałbym sytuację, w której prawodawca Unii, przy określaniu, co nie może się rozlewać na tusze, miał zamiar w sposób zróżnicowany traktować treść organów, które właśnie bez rozróżnienia wypatroszono z tuszy drobiowej. W związku z tym moim zdaniem pkt 5 należy interpretować w ten sposób, że ubojnie są zobowiązane podjąć podczas patroszenia środki zapobiegające rozlaniu się na tusze „treści przewodu pokarmowego”. Prosta wykładnia tego szerokiego pojęcia obejmuje nie tylko wszystkie organy, ale także treść organów wchodzących w skład układu pokarmowego, między jamą gębową a odbytem. Punkt 5 obejmuje więc siłą rzeczy wątrobę (oraz żółć), jelito (oraz odchody) i wole (oraz jego zawartość).

51.

Po trzecie, jak już wskazano powyżej ( 17 ), prawodawca Unii zamierzał promować wysoki poziom bezpieczeństwa żywności poprzez przyjęcie szeroko ujętego pojęcia zanieczyszczenia, które obejmuje czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny w żywności lub paszy bądź stan żywności lub paszy mogący powodować negatywne skutki dla zdrowia. I rzeczywiście – trzy wymienione powyżej potencjalne źródła zanieczyszczenia, w tym żółć, mogą – jak podnosi rząd niderlandzki – zawierać bakterie.

52.

Wreszcie, po czwarte, co wynika być może ze zdrowego rozsądku, o ile w ogóle można jeszcze kierować się nim w tej dziedzinie prawa, muszę przyznać rację rządowi duńskiemu, który wskazuje, że pojęcia zanieczyszczenia nie można wiązać jedynie z okolicznością, że żywność jest szkodliwa dla zdrowia. Środki spożywcze należy uznać za zanieczyszczone także wówczas, gdy mięso po prostu nie nadaje się do spożycia przez ludzi ( 18 ), nawet jeżeli jego spożycie nie wywołuje od razu zatrucia pokarmowego ani nie zagraża bezpośrednio zdrowiu w inny sposób. W związku z tym nawet jeśli tusza zawierająca pozostałości odchodów, żółci lub zawartości wola nie okazała się być bezpośrednio szkodliwa dla zdrowia na poziomie mikrobiologicznym, jak twierdzą skarżące, to można śmiało założyć, pomijając być może bardzo dziwne gusta ekscentrycznych smakoszy, że pochodzące z niej mięso najprawdopodobniej nie będzie się nadawało do (normalnego) spożycia przez ludzi.

53.

Podsumowując – pkt 5 rozdziału IV sekcji II załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 należy interpretować w ten sposób, że ma ona zastosowanie do zanieczyszczenia odchodami, żółcią i zawartością wola.

54.

W pierwszym pytaniu sąd odsyłający zastanawia się nad charakterem i treścią obowiązków nakładanych na ubojnie drobiu w rozporządzeniu nr 853/2004 w odniesieniu do (widocznych) zanieczyszczeń. Czy pkt 5 i 8 zawierają wymóg, by tusza drobiowa po wypatroszeniu i oczyszczaniu nie zawierała żadnego rodzaju (widocznych) zanieczyszczeń? Na wypadek udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie, poprzez pytanie trzecie, do ustalenia, kiedy w procesie uboju ma mieć miejsce oczyszczanie. W szczególności pragnie on ustalić, czy musi ono nastąpić bezpośrednio po wypatroszeniu, czy też może się odbywać na późniejszym etapie, nawet podczas schładzania lub rozbioru albo przy pakowaniu.

55.

Aby udzielić odpowiedzi na te pytania, Trybunał musi przeanalizować dwie ściśle powiązane ze sobą kwestie. Po pierwsze, musi zastanowić się, jakiego rodzaju obowiązek ciąży na ubojniach drobiu w odniesieniu do zanieczyszczeń oraz czy charakter tego obowiązku ulega zmianie w toku procesu uboju. Po drugie, musi on określić, kiedy ma się odbyć czynność oczyszczania, o której mowa w pkt 8.

56.

W niniejszej sekcji wyjaśnię, dlaczego zakres i charakter obowiązku zmieniają się w zależności od etapu procesu uboju (część 1), a także dlaczego oczyszczanie, o którym mowa w pkt 8, ma się odbyć po badaniu poubojowym i wypatroszeniu, lecz przed schłodzeniem (część 2).

57.

Zdaniem skarżących w toku całego procesu uboju na ubojniach drobiu spoczywa obowiązek starannego działania (należytej staranności). Z uwagi na fakt, że niemożliwe jest całkowite zapobieżenie rozlaniu się treści przewodu pokarmowego w trakcie patroszenia, na ubojniach ciąży obowiązek dołożenia wszelkich możliwych starań w celu uniknięcia zanieczyszczenia mięsa. Obowiązek ten istnieje także na etapie patroszenia i oczyszczania. Ani pkt 5, ani pkt 8 nie dają podstaw, aby oczekiwać, że rozlanie się treści przewodu pokarmowego nie będzie miało miejsca oraz że na końcu linii „produktów gotowych do obróbki termicznej”, przed schłodzeniem, tusze będą całkowicie czyste, który to pogląd podziela także sąd odsyłający. W pkt 8 nie wskazano żadnego konkretnego efektu procesu oczyszczania (np. braku widocznych zanieczyszczeń). Skarżące podnoszą, że widoczne pozostałości zanieczyszczeń można jeszcze usunąć na późniejszym etapie, podczas rozbioru lub przy pakowaniu, w związku z czym nie można na nie nałożyć w tym zakresie żadnego bezwzględnego obowiązku osiągnięcia wymaganego rezultatu („normy o zerowej tolerancji”) po wypatroszeniu i oczyszczeniu oraz przed schłodzeniem. Ich zdaniem ze względu na szybkość pracy linii uboju w ramach procesu realizowanego środkami mechanicznymi nierealistyczne z technicznego punktu widzenia byłoby wymaganie od nich dochowania tak wysokiego standardu. Ponadto wymóg usunięcia widocznych zanieczyszczeń po wypatroszeniu i przed schłodzeniem nie znajduje żadnego naukowego oparcia, ponieważ zanieczyszczenie zazwyczaj powstaje wcześniej, tj. podczas oskubywania drobiu.

58.

Poza kilkoma drobnymi różnicami pozostali uczestnicy postępowania przed Trybunałem co do zasady zgadzają się, że obowiązki ubojni na etapie patroszenia i na etapie oczyszczania są odmienne. Z jednej strony patroszenie należy przeprowadzić z należytą starannością, tak aby zapobiec zanieczyszczeniu. Z drugiej strony po wypatroszeniu i przed rozpoczęciem schładzania a po zakończeniu oczyszczania tusze muszą być czyste i pozbawione zanieczyszczeń, ponieważ celem oczyszczania jest usunięcie wszelkich widocznych pozostałości zanieczyszczeń.

59.

W dużej mierze podzielam ten ostatni pogląd.

60.

W pkt 5 i pkt 8 przewidziano dwa odmienne – choć zarazem komplementarne – obowiązki, które dotyczą różnych etapów procesu uboju. Do momentu zakończenia czynności patroszenia należy dochować należytej staranności: linie uboju muszą być zorganizowane i obsługiwane w sposób umożliwiający zapobieganie zanieczyszczeniom w najszerszym możliwym technicznie zakresie (pkt 5). Po zakończeniu patroszenia, badania poubojowego i oczyszczania ubojnie muszą dopilnować, aby tusze były pozbawione zanieczyszczeń (pkt 8).

61.

Po pierwsze, z brzmienia pkt 5 wynika, że ubojnie drobiu muszą we właściwym czasie podjąć wszystkie odpowiednie środki w celu zapobiegnięcia zanieczyszczeniu mięsa na każdym etapie procesu uboju, mianowicie podczas oszołomienia, odkrwawiania, oskórowania lub oskubania, patroszenia i dalszego oczyszczania. W szczególności ubojnie muszą dołożyć wszelkich możliwych starań w celu zapewnienia, by patroszenie nie było przeprowadzane w sposób prowadzący do rozlania się na tuszy treści przewodu pokarmowego, która – jak wskazano powyżej ( 19 ) – stanowi źródło zanieczyszczenia.

62.

Po drugie, z wykładni systemowej pkt 5 wynika, że prawodawca Unii nie zakładał, że patroszenie, stanowiące jeden z etapów procesu uboju, zawsze będzie wykonywane w sposób nieskazitelnie czysty i nigdy nie będzie prowadziło do powstania jakichkolwiek zanieczyszczeń. Nie tylko byłoby to nierozsądne, ale także czyniłoby zbędnym przeprowadzanie badania poubojowego. Jak wynika bowiem z treści pkt 6 i 7, które stanowią logiczną kontynuację pkt 5, części zgłoszone jako niezdatne do spożycia przez ludzi po badaniu poubojowym trzeba jak najszybciej usunąć z czystego sektora zakładu, a wnętrzności pozostałe w tuszy należy usunąć w całości oraz jak najszybciej. Z przepisów tych wyraźnie wynika, że ubojnie mogą eliminować problemy powstałe podczas patroszenia na etapie następującym bezpośrednio po jego zakończeniu. Albo należy zakończyć w jakiś sposób czynności w ramach patroszenia, albo trzeba usunąć całą tuszę.

63.

W tym ostatnim względzie trzeba zauważyć, że mięso wykazujące zanieczyszczenie ziemią, odchodami lub inne zanieczyszczenia należy uznać za nienadające się do spożycia przez ludzi ( 20 ). Moim zdaniem jednak, jak zasadnie argumentował podczas rozprawy rząd duński, obowiązek ten należy interpretować w sposób ścisły w razie znacznego zanieczyszczenia tego rodzaju. Jeżeli zanieczyszczenie jest nieznaczne, tuszę należy odpowiednio oczyścić przed schłodzeniem. Jeśli jest to niemożliwe lub jeśli czynność ta nie zostanie wykonana, wówczas mięso należy ostatecznie uznać za nienadające się do spożycia przez ludzi.

64.

Po trzecie, na potwierdzenie stanowiska, że obowiązek zapobiegania zanieczyszczeniom na etapie patroszenia stanowi obowiązek „starannego działania” lub „należytej staranności”, można przywołać liczne przepisy zawarte w innych właściwych aktach prawa Unii. Procesy uboju muszą być opracowywane w taki sposób, aby zapobiegać zanieczyszczeniu mięsa w stopniu, w jakim jest to technicznie możliwe. Należy na przykład zapewnić fizyczne odseparowanie od siebie zwierząt oraz wyodrębnić w czasie i w przestrzeni poszczególne czynności realizowane na linii uboju w celu zapobiegania zanieczyszczeniu krzyżowemu ( 21 ). Stosowane przez ubojnie procedury oparte na HACCP muszą zapobiegać zagrożeniom, eliminować je lub co najmniej ograniczyć do akceptowalnych poziomów ( 22 ). Podobnie, co pozostaje w ścisłym związku z kwestią widocznych zanieczyszczeń, pkt 2 lit. b) rozdziału I sekcji I załącznika I do rozporządzenia nr 854/2004 zobowiązuje urzędowego lekarza weterynarii do upewnienia się, że procedury stosowane przez dany podmiot gwarantują, w możliwym zakresie, że mięso nie zawiera zanieczyszczenia odchodami lub innego zanieczyszczenia.

65.

Podsumowując: jak jednomyślnie przyznali wszyscy uczestnicy postępowania przed Trybunałem, pkt 5 należy więc interpretować w ten sposób, że zobowiązuje on ubojnie do prowadzenia linii uboju, zwłaszcza do celów patroszenia, w taki sposób, aby uniknąć zanieczyszczeń w najszerszym możliwym technicznie zakresie.

66.

Dla zachowania przejrzystości oraz ze względu na fakt, że skarżące podniosły szereg argumentów dotyczących mechanizmu procesu uboju, pragnę ustosunkować się do jeszcze jednej kwestii. W mojej opinii czym innym jest „brak możliwości technicznych”, a czym innym „istnienie możliwości technicznych, które wiążą się ze znacznymi kosztami”. Potrzeba ewentualnego przeprojektowania procesu produkcyjnego i powstanie po stronie podmiotów prowadzących ubojnie dodatkowych kosztów, co z kolei sprawiłoby, że cały proces stałby się mniej zyskowny (ponieważ na przykład szybkość linii uboju zmniejszyłaby się z obecnych ok. 10000 kur na godzinę, tak by więcej czasu można było przeznaczać na oczyszczenie), wchodzi oczywiście w zakres tej drugiej kategorii.

67.

Z kolei obowiązek, o którym mowa w pkt 8, odnosi się do innego (kolejnego) etapu procesu uboju, który jest realizowany na końcu linii „produktów gotowych do obróbki termicznej”. Ma on również inny charakter. Punkt 8 nakłada na ubojnie dodatkowy i bardziej kategoryczny obowiązek dotyczący następnego etapu procesu, kiedy to mięso uznaje się za gotowe do spożycia. Wówczas ubojnia musi zapewnić, by mięso na tym ostatnim etapie było pozbawione zanieczyszczeń.

68.

Przyznaję, że w pkt 8 nie posłużono się w sposób wyraźny pojęciem „zanieczyszczenia”. Wskazuje się w nim jedynie na wymóg oczyszczenia i schłodzenia mięsa po wypatroszeniu i zbadaniu. Podzielam jednak pogląd rządu niderlandzkiego, który wskazuje, że czynność oczyszczania jest przeprowadzana na tym etapie w celu usunięcia wszystkich, niewątpliwie widocznych, pozostałości zanieczyszczeń. Pragnę ponownie zaznaczyć, że moim zdaniem rząd duński słusznie i rozsądnie wskazał ( 23 ), iż o ile znaczne zanieczyszczenie powinno skutkować odrzuceniem mięsa jako nienadającego się do spożycia przez ludzi na etapie badania poubojowego, o tyle można zezwolić na występowanie nieznacznych zanieczyszczeń, jednak w takim przypadku mięso należy dokładnie oczyścić, tak aby nadawało się ono do spożycia przez ludzi.

69.

Zatem z lektury pkt 5 w związku z pkt 8 wynika, po pierwsze, że do chwili przeprowadzenia badania poubojowego procesy uboju należy prowadzić w taki sposób, aby unikać, na ile to możliwe, wszelkich zanieczyszczeń. Po drugie, poddany ubojowi drób musi, po przejściu operacji oczyszczania, być w każdym przypadku pozbawiony zanieczyszczeń.

70.

Zainteresowani uczestnicy niniejszego postępowania prezentują dwa różne podejścia w odniesieniu do określenia konkretnego punktu w czasie, w którym w toku procesu uboju należy przeprowadzić oczyszczanie, o którym mowa w pkt 8.

71.

Zdaniem skarżących okoliczność, że w pkt 8 najpierw wymienia się oczyszczanie, a dopiero potem schładzanie, nie oznacza, iż oczyszczanie należy zakończyć przed schłodzeniem. Z tego przepisu wynika jedynie, że oczyszczanie musi się rozpocząć przed schłodzeniem. Z kolei rząd niderlandzki i pozostali uczestnicy postępowania utrzymują, że oczyszczanie powinno nastąpić (i zakończyć się) przed schłodzeniem, ponieważ to właśnie wtedy w ramach procesu uboju mięso można oczyścić po raz ostatni. Na etapie rozbioru lub odłączania tuszy od kości – które to czynności uregulowane są zresztą w rozdziale V, a nie w rozdziale IV sekcji II załącznika III – byłoby już bowiem za późno na przeprowadzenie czynności oczyszczania.

72.

Moim zdaniem nie ulega raczej wątpliwości, że czynność oczyszczania, której przeprowadzenie jest wymagane na podstawie pkt 8, powinna zostać zrealizowana i zakończona przed schłodzeniem.

73.

Zgadzam się, że literalne brzmienie pkt 8 jest dość niejasne. Stanowi on, że „[p]o badaniu i wypatroszeniu, zwierzęta poddane ubojowi trzeba oczyścić i jak najszybciej schłodzić do temperatury nie wyższej niż 4 °C, o ile mięso nie jest krojone w stanie ciepłym”. Z kolejności przywołanych czynności wynika, że badanie następuje przed wypatroszeniem (a nie po nim) oraz że poddane ubojowi zwierzęta rzeczywiście trzeba oczyścić i schłodzić. Jeśliby skupić się na spójniku „i”, to można by próbować argumentować, że z wykładni językowej wynika, iż czynności te mogą być przeprowadzane jednocześnie.

74.

Takiemu rozumieniu tego przepisu sprzeciwiają się jednak w sposób wyraźny zarówno względy strukturalne, jak i logiczne.

75.

Po pierwsze, z kolejności i struktury poszczególnych punktów rozdziału IV sekcji II załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 jasno wynika, że tusze najpierw są poddawane badaniu przedubojowemu, następnie – ubojowi (wszystkie czynności wymienione w pkt 5), a wreszcie – badaniu poubojowemu (pkt 6). W związku z tym, z uwagi na fakt, że należy przeprowadzić dwa badania, przedstawiona w sposób wyraźny kolejność chronologiczna nie wydaje się być całkowicie niewłaściwa. Oczyszczanie ma mieć miejsce po badaniu (poubojowym) i przed schłodzeniem.

76.

Po drugie, tę interpretację pkt 8 potwierdza cel oczyszczania za pomocą wody, którym jest usunięcie wszystkich (widocznych) zanieczyszczeń. Pomimo twierdzeń skarżących, które utrzymują, że wszystkie czynności oczyszczania wykonywane w procesie uboju są równoważne, etap oczyszczania, o którym mowa w pkt 8, ma z natury charakter decydujący, ponieważ – jak zostało to już wyjaśnione w poprzedniej sekcji niniejszej opinii – to właśnie on jest kluczowy dla usunięcia wszystkich pozostałości zanieczyszczeń. Z uwagi na ten cel z praktycznego punktu widzenia dość nielogiczna byłaby sytuacja, w której oczyszczanie odbywałoby się przed badaniem poubojowym lub po schładzaniu. W pierwszym przypadku osoba przeprowadzająca kontrolę nie byłaby w stanie należycie wykonać swoich zadań kontrolnych, jako że – w szczególności – nie mogłaby dostrzec znacznych śladów zanieczyszczeń (ponieważ zostałyby one zawczasu spłukane). W drugim przypadku istniałoby ryzyko – o którym napomknięto w pkt 9 lit. a) rozdziału IV sekcji II załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 ( 24 ) – zanieczyszczenia krzyżowego tusz w razie poddania zanieczyszczonej tuszy procesowi schładzania immersyjnego.

77.

Po trzecie, z powyższego wynika, że cel i charakter kontaktu tusz z wodą na etapie oczyszczania są zupełnie inne niż na etapie schładzania. W istocie, jak wskazują skarżące, zanurzenie tusz w zbiorniku napełnionym wodą o określonej temperaturze w celu ich schłodzenia może w pewnym stopniu skutkować także ich oczyszczeniem. Niemniej jednak, pomijając nawet kwestię zanieczyszczeń występujących na tym etapie, która została omówiona w poprzednim punkcie, nie zmienia to faktu, że schładzanie (podobnie jak rozbiór czy pakowanie) stanowi po prostu część odmiennego procesu, który jest realizowany po zakończeniu wykonywania czynności na linii „produktów gotowych do obróbki termicznej” i którego celem nie jest uczynienie mięsa w jeszcze większym stopniu „gotowym do obróbki termicznej”, lecz przygotowanie go do wysyłki.

78.

Podsumowując: zawarta w pkt 8 norma, zgodnie z którą „zwierzęta […] trzeba oczyścić”, nakłada obowiązek usunięcia wszelkich pozostałości zanieczyszczeń po wypatroszeniu i oczyszczeniu, lecz bezsprzecznie przed rozpoczęciem procesu schładzania.

79.

Poprzez pytanie czwarte sąd odsyłający dąży do ustalenia, w jaki sposób należy przeprowadzać urzędowe kontrole, zwłaszcza zaś czy właściwy organ może pobierać tusze z linii uboju i kontrolować po stronie zewnętrznej i wewnętrznej oraz pod tkanką tłuszczową pod kątem widocznych zanieczyszczeń.

80.

Wszyscy uczestnicy postępowania odpowiedzieli na to pytanie twierdząco, choć skarżące kwestionują normę o zerowej tolerancji, która jakoby miała być zastosowana przez urzędników przeprowadzających kontrole.

81.

Na wstępie należy zauważyć, że istnieje pewna niejasność co do charakteru i podstawy prawnej kontroli, których dotyczy postępowanie główne. Sąd odsyłający powołuje się na przepis rozporządzenia nr 854/2004 dotyczący badań poubojowych, mianowicie na pkt 1 części D rozdziału II sekcji I załącznika I. Z kolei według skarżących badania poubojowe nie obejmują żadnych kontroli pod kątem zanieczyszczenia tusz. Przeprowadzanie takich kontroli byłoby nielogiczne, skoro badanie poubojowe nie odbywa się na końcu, lecz w połowie procesu dotyczącego „produktów gotowych do obróbki termicznej”, po zakończeniu którego tusze przechodzą jeszcze szereg procedur oczyszczania. Rząd niderlandzki utrzymuje, że z uwagi na fakt, iż przedmiotowe kontrole obejmują pobieranie próbek po badaniu poubojowym i oczyszczaniu, nie służą one wykrywaniu ewentualnych chorób. W związku z tym ich podstawę prawną mogłyby raczej stanowić art. 4 rozporządzenia nr 854/2004 oraz art. 3 i 10 rozporządzenia nr 882/2004. Rząd duński uważa, że pkt 1 części B rozdziału V sekcji IV załącznika I do rozporządzenia nr 854/2004, który dotyczy pobierania próbek i codziennego badania wnętrzności, również mógłby stanowić w tym zakresie stosowną normę.

82.

Biorąc za punkt wyjścia oświadczenia złożone przez rząd niderlandzki i naturalnie nie wykluczając żadnej innej podstawy prawnej, która potencjalnie mogłaby mieć zastosowanie ( 25 ) i której zidentyfikowanie należy ostatecznie do sądu krajowego, można uznać, że art. 3 i 10 rozporządzenia nr 882/2004, które dotyczą kontroli urzędowych służących w ogólnym ujęciu zweryfikowaniu faktu przestrzegania prawa paszowego i żywnościowego, mogą faktycznie stanowić podstawę prawną kontroli, których dotyczy postępowanie główne. W szczególności art. 3 ust. 3 stanowi, że „[k]ontrole urzędowe przeprowadza się na każdym etapie produkcji, przetwarzania i dystrybucji pasz lub żywności oraz zwierząt i produktów zwierzęcych”. W art. 10 ust. 2 lit. b) ppkt (i) w szczególności przewidziano inspekcję pasz i żywności, zwłaszcza w drodze pobierania próbek.

83.

Co się tyczy zakresu uprawnień urzędowych lekarzy weterynarii, na których koncentruje się sąd odsyłający, przepisy rozporządzenia nr 882/2004 nie odnoszą się bezpośrednio do konkretnych działań. Ten akt prawny zawiera normy sformułowane w szeroki sposób. Wynika z tego, że uprawnienia urzędników przeprowadzających kontrole mogą obejmować realizowaną po zakończeniu oczyszczania i przed rozpoczęciem schładzania kontrolę po stronie zewnętrznej i wewnętrznej oraz pod tkanką tłuszczową próbki tusz pobranych z linii uboju w celu ułatwienia kontroli. W związku z tym wydaje się raczej oczywiste, że właściwe organy krajowe są uprawnione do przeprowadzania kontroli na każdym etapie procesu uboju.

84.

Kwestia tego, kiedy można przeprowadzić kontrolę, nie jest oczywiście równoważna z kwestią tego, co można kontrolować i wedle jakich kryteriów. Odpowiedzi na to drugie pytanie należy udzielić poprzez odwołanie się do zakresu i charakteru obowiązków, o których była już mowa powyżej ( 26 ): będzie ona zależeć od tego, czy osoby przeprowadzające kontrole weryfikują fakt przestrzegania obowiązków określonych w pkt 5, czy tych określonych w pkt 8. Dokonanie takiej identyfikacji pozwoli z kolei określić dokładne zasady, jakimi w sposób uzasadniony mogą się kierować osoby przeprowadzające kontrole.

85.

Ze względu na skąpe informacje dotyczące dokładnego stanu faktycznego i charakteru prawnego przedmiotowych kontroli w zasadzie nie da się przedstawić w tym zakresie żadnych dalszych wskazówek; można jedynie poczynić ogólną uwagę, że podobnie jak wszelkie inne kontrole, także i te powinny być przeprowadzane w sposób racjonalny i proporcjonalny. W zależności od tego, co dokładnie jest przedmiotem kontroli, a także na jakim etapie procesu uboju należy je przeprowadzić, środki wybrane z myślą o przeprowadzeniu konkretnych kontroli (liczba próbek, konieczność lub brak konieczności zatrzymania linii bądź pobranie próbki drobiu z pracującej linii) muszą być odpowiednie ze względu na przedmiot kontroli (tak, aby kontrole te rzeczywiście były reprezentatywne), ale nie mogą wykraczać ponad to, co jest niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia tych kontroli.

86.

Przedstawiwszy owe trzy zagadnienia, których dotyczy pięć zadanych przez sąd odsyłający pytań, przedstawię teraz – dla zachowania przejrzystości – zwięzłe odpowiedzi na poszczególne pytania.

87.

Na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć twierdząco. Jeżeli przedmiotowe kontrole są przeprowadzane po wypatroszeniu i oczyszczeniu, czyli służą zweryfikowaniu faktu przestrzegania pkt 8, to na tuszy nie powinny się znajdować żadne zanieczyszczenia, zwłaszcza zaś widoczne zanieczyszczenia.

88.

Niezależnie od innych kwestii podnoszonych przez sąd odsyłający, a zwłaszcza niezależnie od dość szczegółowych argumentów przedstawionych na rozprawie przez skarżące, nie sądzę, aby Trybunał powinien wykraczać ponad to twierdzenie. Zdaję sobie oczywiście sprawę z tego, jak niewątpliwie intrygujący charakter muszą mieć rozważania na temat kwestii, czy plamka lub dwie plamki odchodów lub żółci znajdujące się w okolicy odbytu po wewnętrznej stronie tuszy mieszczą się jeszcze w granicach „dopuszczalnego” poziomu zanieczyszczenia (potencjalnie w grę może tu wchodzić także kwestia ich średnicy), na który to problem skarżące zwróciły – tytułem przykładu – uwagę na rozprawie, jednak rolą Trybunału nie jest ani ocena okoliczności faktycznych, ani ich analiza w celu rozwiązania sporu zawisłego przed sądem odsyłającym.

89.

Na pytanie drugie również należy udzielić odpowiedzi twierdzącej: pojęcie zanieczyszczenia obejmuje zanieczyszczenie odchodami, żółcią i zawartością wola.

90.

Co się tyczy pytania trzeciego, oczyszczanie powinno mieć miejsce jak najszybciej po wypatroszeniu – jak w sposób wyraźny wskazano w pkt 8 – oraz przed rozpoczęciem procesu schładzania, rozbioru lub pakowania.

91.

W przedmiocie pytania czwartego: mimo pewnego braku jasności co do dokładnego przedmiotu kontroli i podstawy prawnej w postaci normy prawa Unii, wydaje się dość oczywiste, że organy władzy publicznej mogą pobierać określoną liczbę tusz z linii uboju i kontrolować przestrzeganie odpowiednich wymogów na każdym etapie, zwłaszcza zaś po przeprowadzeniu oczyszczania, a to ze względu na fakt, że czynność ta ma kluczowe znaczenie w sytuacji, gdy drób jest „gotowy do obróbki termicznej”. To, co dokładnie może być przedmiotem kontroli, a także jakim standardem należy się posługiwać przy ich przeprowadzaniu, zależy od etapu, na którym wykonuje się kontrole, a więc od tego, czy kontrolowane jest przestrzeganie obowiązków określonych w pkt 5, w pkt 8, czy też w jakimkolwiek innym mającym zastosowanie przepisie.

92.

Z uwagi na udzielone powyżej odpowiedzi, zwłaszcza zaś z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, nie zachodzi potrzeba udzielania odpowiedzi na pytanie piąte.

93.

W świetle powyższych rozważań proponuję, by na pytania przedstawione przez Rechtbank Rotterdam (sąd rejonowy w Rotterdamie, Niderlandy) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: