1. 

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 dotyczą wykładni, po pierwsze, art. 33 ust. 2 lit. a) oraz art. 52 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej ( 2 ), a także art. 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), a po drugie, art. 20 i nast. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony ( 3 ).

2. 

Wnioski te zostały złożone w ramach trzech sporów pomiędzy Basharem Ibrahimem (sprawa C‑297/17), Mahmudem Ibrahimem, Fadwą Ibrahim, Bushrem Ibrahimem, nieletnimi dziećmi Mohammadem i Ahmadem Ibrahimami (sprawa C‑318/17), a także Nisreen Sharqawi i jej małoletnimi dziećmi Yazanem i Hosamem Fattayrji (sprawa C‑319/17), bezpaństwowcami palestyńskimi ubiegającymi się o azyl, którzy zamieszkiwali w Syrii, a Bundesrepublik Deutschland (Republiką Federalną Niemiec), dotyczących decyzji podjętych przez Bundesamt für Migration und Flüchtlinge (federalny urząd ds. migracji i uchodźców, Niemcy, zwany dalej „Bundesamt”), w których odmówiono im prawa do azylu z powodu ich przyjazdu z bezpiecznego kraju trzeciego.

3. 

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑438/17 dotyczy wykładni art. 33 ust. 2 lit. a) oraz art. 52 ust. 1 dyrektywy 2013/32.

4. 

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Republiką Federalną Niemiec a Tausem Magamadovem, ubiegającym się o azyl obywatelem rosyjskim, według oświadczenia będącym Czeczenem, który mieszkał w Polsce, w przedmiocie wydanej przez Bundesamt decyzji odmawiającej mu prawa do azylu ze względu na przyjazd z bezpiecznego kraju trzeciego.

5.

Artykuł 21 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, podpisanej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. ( 4 ), która weszła w życie w dniu 22 kwietnia 1954 r., w brzmieniu uzupełnionym Protokołem dotyczącym statusu uchodźców zawartym w Nowym Jorku w dniu 31 stycznia 1967 r., który wszedł w życie w dniu 4 października 1967 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zatytułowany „Mieszkanie”, stanowi:

„Co się tyczy mieszkań, umawiające się państwa udzielą [zapewnią] w takim zakresie, w jakim sprawa ta jest unormowana przepisami ustaw i zarządzeń lub podlega kontroli organów władzy, uchodźcom legalnie przebywającym na ich terytoriach możliwie najbardziej korzystne traktowanie; w każdym razie traktowanie to nie może być mniej korzystne niż udzielane w tych samych okolicznościach cudzoziemcom”.

6.

Artykuł 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), zatytułowany „Zakaz tortur”, stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

7.

Zgodnie z art. 1 karty, zatytułowanym „Godność człowieka”:

„Godność człowieka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona”.

8.

Artykuł 4 karty, zatytułowany „Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania”, stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

Artykuł 18 karty, zatytułowany „Prawo do azylu”, stanowi:

„Gwarantuje się prawo do azylu z poszanowaniem zasad [k]onwencji genewskiej z 28 lipca 1951 roku i [p]rotokołu z 31 stycznia 1967 roku dotyczących statusu uchodźców oraz zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej i Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej […]”.

9.

Artykuł 51 karty, zatytułowany „Zakres zastosowania”, stanowi w ust. 1:

„Postanowienia niniejszej karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Szanują one zatem prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w traktatach”.

10.

Artykuł 52 karty, zatytułowany „Zakres i wykładnia praw i zasad”, stanowi w ust. 3:

„W zakresie, w jakim niniejsza karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w [EKPC], ich znaczenie i zakres są takie same jak praw przyznanych przez tę konwencję. Niniejsze postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało szerszą ochronę”.

11.

Artykuł 33 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Wnioski niedopuszczalne”, stanowi:

„1.   Oprócz przypadków, w których wniosek nie jest rozpatrywany zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 604/2013, od państw członkowskich nie wymaga się oceny, czy wnioskodawca kwalifikuje się do objęcia go ochroną międzynarodową zgodnie z dyrektywą 2011/95/UE, w przypadku gdy wniosek jest uznany za niedopuszczalny na mocy niniejszego artykułu.

2.   Państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny wyłącznie, jeżeli:

[…]”.

12.

Artykuł 40 tej dyrektywy, zatytułowany „Kolejne wnioski”, przewiduje:

„[…]

2.   […] kolejny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest poddawany najpierw wstępnemu rozpatrzeniu, czy zaistniały lub zostały przedstawione przez wnioskodawcę nowe elementy lub ustalenia odnoszące się do rozpatrzenia, czy wnioskodawca kwalifikuje się jako beneficjent ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95/UE.

3.   Jeżeli we wstępnym rozpatrzeniu, o którym mowa w ust. 2, stwierdza się, że zaistniały lub zostały przedstawione przez wnioskodawcę nowe elementy lub ustalenia, znacząco zwiększające prawdopodobieństwo, że wnioskodawca kwalifikuje się jako beneficjent ochrony międzynarodowej na mocy dyrektywy 2011/95/UE, wniosek jest rozpatrywany dalej zgodnie z rozdziałem II. Państwa członkowskie mogą również postanowić o dalszym rozpatrywaniu kolejnego wniosku z innych powodów.

4.   Państwa członkowskie mogą postanowić, że wniosek będzie dalej rozpatrywany jedynie wtedy, gdy dany wnioskodawca nie ze swej winy nie był w stanie powołać się na okoliczności, o których mowa w ust. 2 i 3 niniejszego artykułu w trakcie uprzedniego postępowania, w szczególności wykonując prawo do skutecznego środka zaskarżenia zgodnie z art. 46.

[…]”.

13.

Artykuł 51 ust. 1 rzeczonej dyrektywy stanowi:

„Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 1–30, art. 31 ust. 1, 2, 6–9, art. 32–46, art. 49 i 50 oraz załącznika I najpóźniej do dnia 20 lipca 2015 r. Niezwłocznie przekazują Komisji tekst tych przepisów”.

14.

Zgodnie z art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32:

„Państwa członkowskie stosują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, o których mowa w art. 51 ust. 1, do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych po dniu 20 lipca 2015 r. lub wcześniej oraz do procedur cofnięcia ochrony międzynarodowej wszczętych po dniu … lub wcześniej. Wnioski złożone przed dniem 20 lipca 2015 r. oraz procedury cofnięcia statusu uchodźcy wszczęte przed tą datą regulowane są przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi, przyjętymi zgodnie z dyrektywą [Rady] 2005/85/WE [z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich ( 5 )]”.

15.

Paragraf 29 Asylgesetz (ustawy o prawie azylu) z dnia 2 września 2008 r., zmienionej przez Integrationsgesetz (ustawę o integracji) z dnia 31 lipca 2016 r. ((BGBl. I, s. 1939, zwanej dalej „AsylG”), stanowi:

„1.   Wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny, gdy:

16.

Paragraf 77 ust. 1 AsylG stanowi:

„W sporach objętych zakresem stosowania niniejszej ustawy sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili ostatniej rozprawy; jeżeli orzeka bez odbycia rozprawy, sąd opiera się na stanie faktycznym i prawnym istniejącym w chwili wydania orzeczenia. […]”.

17.

Skarżący w sprawie C‑297/17 ( 7 ) Bashar Ibrahim jest synem Mahmuda Ibrahima i Fadwy Ibrahim, a także bratem pozostałych trzech skarżących ( 8 ), którzy, podobnie jak ich rodzice, są skarżącymi w sprawie C‑318/17.

18.

Skarżący w postępowaniach głównych w tych sprawach opuścili Syrię w 2012 r. i dotarli do Bułgarii, gdzie na mocy decyzji z dnia 26 lutego i 7 maja 2013 r. przyznano im ochronę uzupełniającą. W listopadzie 2013 r. przez Rumunię, Węgry i Austrię przybyli do Niemiec, gdzie w dniu 29 listopada 2013 r. złożyli nowy wniosek o udzielenie azylu.

19.

W dniu 22 stycznia 2014 r. Bundesamt zwrócił się do bułgarskich organów administracji państwowej z wnioskami o wtórne przejęcie zainteresowanych. Organy bułgarskie oddaliły owe wnioski w pismach z dnia 28 stycznia i 10 lutego 2014 r. ze względu na to, że ochrona uzupełniająca, już przyznana skarżącym w postępowaniach głównych w sprawach C‑297/17 i C‑318/17 w Bułgarii, skutkuje tym, że w sprawach tych nie znajduje już zastosowania procedura wtórnego przejęcia określona w rozporządzeniu Dublin III. Ponadto właściwym organem bułgarskim jest lokalna policja graniczna.

20.

W drodze decyzji z dnia 27 lutego i z dnia 19 marca 2014 r. Bundesamt odmówił prawa do azylu skarżącym w postępowaniach głównych w sprawach C‑297/17 i C‑318/17, bez rozpatrzenia ich wniosków co do istoty, ze względu na to, że przybyli oni z bezpiecznego kraju trzeciego, i nakazał ich doprowadzenie do granicy Bułgarii.

21.

Wyrokami wydanymi, odpowiednio, w dniach 20 maja i 22 lipca 2014 r. Verwaltungsgericht (sąd administracyjny, Niemcy) oddalił skargi wniesione na te decyzje.

22.

Wyrokami z dnia 18 lutego 2016 r. Oberverwaltungsgericht (wyższy sąd administracyjny, Niemcy) uchylił nakazy doprowadzenia do granicy bułgarskiej, lecz w pozostałym zakresie oddalił żądania. Według tego sądu skarżącym w postępowaniach głównych w sprawach C‑297/17 i C‑318/17 słusznie odmówiono prawa do azylu w Niemczech ze względu na to, że dotarli do tego państwa z bezpiecznego kraju trzeciego. Nakazy doprowadzenia do granicy bułgarskiej były jednak niezgodne z prawem, ponieważ nie wykazano, że Republika Bułgarii była nadal gotowa do przejęcia skarżących w sprawach C‑297/17 i C‑318/17.

23.

Skarżący ci wnieśli do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego, Niemcy) rewizję przeciwko decyzjom o częściowym oddaleniu ich wniosków. Utrzymują oni w szczególności, że reżim prawny ustanowiony w rozporządzeniu Dublin III nadal znajduje zastosowanie po przyznaniu ochrony uzupełniającej. Natomiast Bundesamt jest zdania, że wnioski o udzielenie azylu są już niedopuszczalne zgodnie z § 29 ust. 1 pkt 2 AsylG, którego brzmienie odpowiada brzmieniu art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32.

24.

W powyższych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

25.

W 2007 r. T. Magamadov złożył wniosek o udzielenie azylu w Polsce, gdzie w drodze decyzji z dnia 13 października 2008 r. przyznano mu ochronę uzupełniającą. W czerwcu 2012 r. wraz z małżonką i dzieckiem przybył do Niemiec, gdzie w dniu 19 czerwca 2012 r. złożył wniosek o udzielenie azylu.

26.

W dniu 13 lutego 2013 r. Bundesamt skierował wniosek o wtórne przejęcie do organów polskich, które w dniu 18 lutego 2013 r. zadeklarowały chęć wtórnego przejęcia T. Magamadova i jego rodziny.

27.

Decyzją z dnia 13 marca 2013 r. Bundesamt uznał, bez rozpatrywania sprawy co do istoty, że wnioski o udzielenie azylu T. Magamadova i jego rodziny są niedopuszczalne ze względu na fakt, że państwem odpowiedzialnym za rozpatrzenie tych wniosków jest Rzeczpospolita Polska, i nakazał ich przekazanie do Polski. Ponieważ przekazanie nie nastąpiło w terminie ze względu na problemy zdrowotne, jakie napotkała małżonka T. Magamadova, Bundesamt decyzją z dnia 24 września 2013 r. cofnął swoją decyzję z dnia 13 marca 2013 r. ze względu na to, że Republika Federalna Niemiec stała się państwem członkowskim odpowiedzialnym ze względu na upływ tego terminu.

28.

Decyzją z dnia 23 czerwca 2014 r. Bundesamt odmówił skarżącemu udzielenia ochrony międzynarodowej i prawa azylu na tej podstawie, że przybył z Polski, i nakazał jego doprowadzenie do tego państwa członkowskiego.

29.

Wyrokiem z dnia 19 maja 2015 r. Verwaltungsgericht (sąd administracyjny, Niemcy) oddalił skargę wniesioną na tę decyzję.

30.

Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2016 r. Oberverwaltungsgericht (wyższy sąd administracyjny) uchylił decyzję Bundesamtu z dnia 23 czerwca 2014 r.

31.

Oberverwaltungsgericht (wyższy sąd administracyjny) stwierdził, że zasada ustanowiona w art. 16a ust. 2 zdanie pierwsze Grundgestez (niemieckiej ustawy zasadniczej), zgodnie z którą prawo do azylu nie może zostać przyznane cudzoziemcowi przybyłemu z kraju bezpiecznego, nie znajduje zastosowania w sprawie w postępowaniu głównym ze względu na odstępstwo przewidziane w § 26a ust. 1 zdanie trzecie pkt 2 AsylG, zgodnie z którym zasada bezpiecznego kraju trzeciego nie ma zastosowania, gdy, tak jak w niniejszym przypadku, Republika Federalna Niemiec stała się odpowiedzialnym państwem członkowskim na podstawie prawa Unii. Ponieważ wniosek o udzielenie azylu rozpatrywany w postępowaniu głównym został złożony przed dniem 20 lipca 2015 r., zastosowanie znajduje dyrektywa 2005/85. Tymczasem art. 25 ust. 2 tej dyrektywy dopuszcza odrzucenie wniosku o azyl bez zbadania sprawy co do istoty jedynie w przypadku, gdy inne państwo członkowskie przyznało danej osobie status uchodźcy.

32.

Republika Federalna Niemiec wniosła rewizję od tego wyroku do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego). Utrzymuje ona w szczególności, że rozpatrywany w postępowaniu głównym wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny na podstawie § 29 ust. 1 pkt 2 AsylG, którego brzmienie odpowiada brzmieniu art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, w związku z tym że skarżącemu przyznano ochronę międzynarodową w Polsce.

33.

Taus Magamadov uważa, że jego wniosek o udzielenie azylu złożony w dniu 19 czerwca 2012 r. nie jest niedopuszczalny, gdyż Rzeczpospolita Polska nie przyznała mu statusu uchodźcy, a jedynie zwykłą ochronę uzupełniającą.

34.

Sąd odsyłający wskazuje, że decyzja Bundesamtu z dnia 23 czerwca 2014 r. została wydana przed wejściem w życie dyrektywy 2013/32 oraz że do okoliczności faktycznych rozpatrywanych w postępowaniu głównym ma zastosowanie rozporządzenie Dublin II, a nie rozporządzenie Dublin III.

35.

W powyższych okolicznościach Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

36.

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 9 czerwca 2017 r. sprawy C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania, jak również do celów wydania wyroku, ponieważ pytania prejudycjalne w tych trzech sprawach są identyczne.

37.

Sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o rozpoznanie tych spraw w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. W dniu 14 lipca 2017 r. prezes Trybunału oddalił ten wniosek.

38.

Sąd odsyłający zwrócił się również do Trybunału o rozpoznanie sprawy C‑438/17 w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. W dniu 19 września 2017 r. prezes Trybunału oddalił ten wniosek.

39.

Postanowieniem Trybunału z dnia 30 stycznia 2018 r. sprawy C‑297/17, C‑318/17, C‑319/17 i C‑438/17 zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania i wydania wyroku.

40.

W sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 uwagi na piśmie zostały złożone przez skarżących w postępowaniach głównych, rządy niemiecki, francuski i polski, a także przez Komisję Europejską.

41.

W sprawie C‑438/17 uwagi na piśmie złożyły rządy niemiecki, polski i węgierski, a także Komisja Europejska.

42.

Na wspólnej rozprawie, która odbyła się w dniu 8 maja 2018 r. w sprawie C‑163/17 oraz w sprawach połączonych C‑297/17, C‑318/17, C‑319/17 i C‑438/17 skarżący w postępowaniach głównych w tych sprawach, Bundesamt, rządy niemiecki, belgijski, włoski, niderlandzki i Zjednoczonego Królestwa oraz Komisja przedstawili uwagi ustne.

43.

Pierwsze pytanie prejudycjalne w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 i oba pytania prejudycjalne w sprawie C‑438/17 dotyczą wykładni przepisu przejściowego zawartego w dyrektywie 2013/32, a mianowicie jej art. 52 akapit pierwszy. Zmierzają one do ustalenia, która z dwóch dyrektyw, 2013/32 czy 2005/85, ma zastosowanie do wniosków o udzielenie azylu z dnia 29 listopada 2013 r. skarżących w postępowaniach głównych w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 i do wniosku o udzielenie azylu z dnia 19 czerwca 2012 r. skarżącego w postępowaniu głównym w sprawie C‑438/17 ( 9 ).

44.

Według sądu odsyłającego, zgodnie z § 29 ust. 1 pkt 2 AsylG, który transponuje art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, wniosek o udzielenie azylu jest niedopuszczalny, jeżeli inne państwo członkowskie Unii udzieliło już cudzoziemcowi ochrony międzynarodowej. Sąd odsyłający dodaje, że § 77 ust. 1 AsylG „sam w sobie wymaga zastosowania § 29 ust. 1 pkt 2 AsylG do wniosków złożonych przed jego wejściem w życie, pod warunkiem że nie były one jeszcze przedmiotem decyzji niepodlegającej zaskarżeniu. […] Pewność zainteresowanych stron co do ciągłego obowiązywania poprzedniego reżimu prawnego wydaje się mniej istotna, zdaniem sądu orzekającego, niż cel realizowany przez nowy reżim prawny, polegający na zapobieganiu wtórnej migracji po uzyskaniu ochrony zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32” (zob. pkt 20 wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑297/17).

45.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 państwa członkowskie mogą uznać za niedopuszczalny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, czyli wniosek mający na celu uzyskanie statusu uchodźcy lub statusu ochrony uzupełniającej, jeżeli inne państwo członkowskie udzieliło już ochrony międzynarodowej ( 10 ).

46.

Natomiast zgodnie z art. 25 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2005/85 ( 11 ) państwa członkowskie mogły uznać za niedopuszczalny wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, jeżeli inne państwo członkowskie przyznało już status uchodźcy. W związku z tym, zgodnie z tym przepisem, wniosek o przyznanie statusu uchodźcy nie może zostać uznany za niedopuszczalny, jeżeli inne państwo członkowskie przyznało status ochrony uzupełniającej ( 12 ).

47.

Z powyższego wynika, że istnieje wyraźne rozdzielenie zakresów obu tych przepisów, a państwa członkowskie posiadają szersze uprawnienia do stwierdzenia niedopuszczalności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na podstawie art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 niż na podstawie art. 25 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2005/85 ( 13 ). W związku z tym, co się tyczy dopuszczalności wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, jest ważne, która z tych dwóch dyrektyw ma zastosowanie w postępowaniach głównych.

48.

W tym względzie art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 stanowi, że państwa członkowskie stosują przepisy transponujące, między innymi art. 33 rzeczonej dyrektywy, do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych po dniu 20 lipca 2015 r. ( 14 )„lub wcześniej” oraz do procedur cofnięcia ochrony międzynarodowej wszczętych po dniu 20 lipca 2015 r.„lub wcześniej”.

49.

Jak wynika z prac przygotowawczych do dyrektywy 2013/32, sformułowanie „lub wcześniej”, które nie znalazło się w tekście wniosku Komisji [COM(2009) 554], zostało dodane na końcu art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 przez Radę w pierwszym czytaniu ( 15 ).

50.

Dodanie tych wyrazów jest powodem złożenia niniejszych wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym. Należy stwierdzić, że przepis ten stanowi klasyczny przykład niewłaściwego sformułowania tekstu ustawodawczego lub braku zdecydowania, które doprowadziło do licznych skarg sądowych, pociągając za sobą marnotrawienie zasobów, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim, nie mówiąc już o problemach, choćby w postaci odległych terminów, spowodowanych dla zainteresowanych osób, skądinąd borykających się już z innymi trudnościami.

51.

Gdyby bowiem nie to sformułowanie, art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 byłby całkowicie jasny, a dzień 20 lipca 2015 r. byłby jedyną datą właściwą do określenia, która dyrektywa ma zastosowanie. Co więcej, w jakim celu zachowano wyrazy „po dniu 20 lipca 2015 r.”, jeżeli przepis dotyczy również wniosków złożonych przed tym dniem?

52.

Zgodnie z uwagami przedstawionymi przez rząd polski i Komisję uważam, że w celu rozstrzygnięcia, czy data 20 lipca 2015 r. jest nadal istotna dla ustalenia obowiązywania ratione temporis dyrektywy 2013/32, art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32 należy interpretować w całości.

53.

Zgodnie z art. 52 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy 2013/32 wnioski złożone przed dniem 20 lipca 2015 r. oraz procedury cofnięcia statusu uchodźcy wszczęte przed tą datą są regulowane przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi, przyjętymi zgodnie z dyrektywą 2005/85.

54.

Z tego całkowicie jasnego i bezwzględnie obowiązującego przepisu wynika, że wszystkie wnioski o udzielenie azylu, złożone przez skarżących w postępowaniach głównych przed dniem 20 lipca 2015 r., są regulowane przez przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne przyjęte na mocy dyrektywy 2005/85 ( 16 ). Gdyby interpretować wyrażenie „lub wcześniej”, znajdujące się na końcu art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32, jako takie, które pozostawia państwom członkowskim możliwość stosowania przepisów krajowych transponujących dyrektywę 2013/32 do wniosków złożonych przed dniem 20 lipca 2015 r., tego rodzaju wykładnia stałaby w skrajnej sprzeczności z art. 52 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy 2013/32, przeinaczając jego oczywiste znaczenie.

55.

Nie widzę powodu, dla którego mielibyśmy „poświęcić” oczywiste znaczenie art. 52 akapit pierwszy zdanie drugie dyrektywy 2013/32, aby nadać znaczenie wyrazom „lub wcześniej”, które wprowadziły niejasność, czy nawet sprzeczność w zdaniu pierwszym tego akapitu. Ponieważ, jak zostało przedyskutowane, dyrektywa 2013/32 jest bardziej restrykcyjna niż dyrektywa 2005/85, argumentu Komisji, zgodnie z którym art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 pozwala na stosowanie z mocą wsteczną przepisów tej dyrektywy, które byłyby bardziej korzystne dla osoby ubiegającej się o azyl ( 17 ), nawet nie trzeba badać.

56.

W związku z tym jako jedyną logiczną wykładnię art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 można przyjąć, iż wnioski złożone po dniu 20 lipca 2015 r. oraz procedury cofnięcia statusu uchodźcy wszczęte po tej dacie są regulowane przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi przyjętymi w ramach transpozycji dyrektywy 2013/32.

57.

Poprzez pytanie pierwsze w sprawie C‑438/17 sąd odsyłający zmierza również do ustalenia, czy okoliczność, że wniosek o udzielenie azylu złożony przez skarżącego w postępowaniu głównym w tej sprawie w czerwcu 2012 r. jest jeszcze w pełni objęty zakresem stosowania rozporządzenia Dublin II ( 18 ), jest istotna dla wykładni art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32. Sąd odsyłający uważa bowiem, że możliwość zastosowania rozporządzenia Dublin II w niniejszej sprawie może stać na przeszkodzie zastosowaniu z mocą wsteczną przepisu krajowego ( 19 ) przyjętego w ramach wdrażania rozszerzonego uprawnienia przyznanego w art. 33 ust. 2 lit. a) wspomnianej dyrektywy ( 20 ).

58.

Ze względu na to, iż z mojej odpowiedzi w pkt 54 niniejszej opinii wynika, że art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 nie ma zastosowania przed dniem 20 lipca 2015 r., kiedy to rozporządzenie Dublin III było już w mocy, kwestia, czy rozporządzenie Dublin II stoi na przeszkodzie zastosowaniu z mocą wsteczną przepisu krajowego przyjętego w ramach wdrażania rozszerzonego uprawnienia przyznanego w art. 33 ust. 2 lit. a) wspomnianej dyrektywy, nie powstaje.

59.

W pytaniu drugim w sprawie C‑438/17 sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32 zezwala na wdrożenie rozszerzonego upoważnienia określonego w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ze skutkiem wstecznym w odniesieniu do wniosków o udzielenie azylu, które nie zostały jeszcze rozstrzygnięte w momencie tego wdrożenia i zostały złożone przed wejściem w życie dyrektywy 2013/32 ( 21 ).

60.

Ze względu na to, że – jak wynika z mojej odpowiedzi udzielonej w pkt 54 niniejszej opinii – art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 nie ma zastosowania przed dniem 20 lipca 2015 r., kwestia, czy art. 52 akapit pierwszy zdanie pierwsze dyrektywy 2013/32 zezwala na wdrożenie rozszerzonego upoważnienia określonego w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ze skutkiem wstecznym w odniesieniu do wniosków o udzielenie azylu, które nie zostały jeszcze rozstrzygnięte w momencie tego wdrożenia i zostały złożone przed wejściem w życie wspomnianej dyrektywy, również nie powstaje.

61.

W świetle powyższych rozważań uważam, że art. 52 akapit pierwszy dyrektywy 2013/32 stoi na przeszkodzie zastosowaniu do wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych przed dniem 20 lipca 2015 r. uregulowania krajowego transponującego art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, w którym ustanowiono podstawę niedopuszczalności dotyczącą sytuacji, gdy wnioskodawcy udzielono ochrony uzupełniającej w innym państwie członkowskim. Fakt, że zgodnie z art. 49 rozporządzenia Dublin III wniosek o udzielenie azylu podlega jeszcze w pełni zakresowi stosowania rozporządzenia Dublin II lub że wniosek o udzielenie azylu został złożony przed wejściem w życie dyrektywy 2013/32 i przed jej transpozycją do prawa krajowego, nie ma znaczenia dla sprawy.

62.

Należy stwierdzić, że moja odpowiedź na pierwsze pytanie prejudycjalne w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17, a także na dwa pytania przedstawione w sprawie C‑438/17, czyni bezprzedmiotowymi pozostałe pytania prejudycjalne zadane przez sąd odsyłający w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17. Przeanalizuję je więc jedynie na wypadek, gdyby Trybunał nie przychylił się do zaproponowanej odpowiedzi na pytanie pierwsze.

63.

W tym pytaniu prejudycjalnym, dotyczącym w szczególności wykładni art. 33 dyrektywy 2013/32, sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy państwa członkowskie mają prawo wybrać między odmową rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu na mocy rozporządzenia Dublin II i rozporządzenia Dublin III ze względu na to, że rozporządzenia te wyznaczają inne państwo członkowskie jako odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ( 22 ), a odrzuceniem go jako niedopuszczalny na podstawie art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ( 23 ).

64.

Moim zdaniem z samego brzmienia art. 33 ust. 1 dyrektywy 2013/32, a w szczególności z wyrażenia „[o]prócz przypadków, w których wniosek nie jest rozpatrywany zgodnie z rozporządzeniem [Dublin III]”, wynika jasno, że państwo członkowskie ma prawo wybrać między odmową rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu ze względu na to, że odpowiedzialne jest inne państwo członkowskie, a odrzuceniem go jako niedopuszczalnego na podstawie art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32.

65.

W tym względzie uważam, zgodnie z uwagami Komisji ( 24 ), że w art. 33 ust. 1 dyrektywy 2013/32 nie ustanowiono żadnego pierwszeństwa ani żadnej hierarchii przepisów dotyczących ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego i podstaw niedopuszczalności określonych w art. 33 ust. 2 dyrektywy 2013/32. Z powyższego wynika, że państwo członkowskie nie jest zobowiązane do zbadania w pierwszej kolejności, czy jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, i może odrzucić ten wniosek ze względu na jedną z podstaw niedopuszczalności określonych w art. 33 ust. 2 dyrektywy 2013/32. Wobec braku pierwszeństwa lub hierarchii między rozpatrywanymi przepisami ów swobodny wybór może być także oparty na względach ekonomii procesowej.

66.

W pytaniu trzecim w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie odrzuciło jako niedopuszczalny wniosek o udzielenie azylu przedstawiony przez wnioskodawcę, któremu inne państwo członkowskie przyznało już ochronę uzupełniającą, gdy, po pierwsze, procedura azylowa w tym innym państwie członkowskim była i nadal jest obarczona systemowymi nieprawidłowościami, oraz po drugie, warunki życiowe osób korzystających z ochrony uzupełniającej w tym innym państwie członkowskim są niezgodne z art. 4 karty i art. 3 EKPC lub nie spełniają wymogów określonych w art. 20 i nast. dyrektywy 2011/95, chociaż jeszcze nie naruszają art. 4 karty.

67.

W pytaniu czwartym w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy prawo Unii stoi na przeszkodzie zastosowaniu przez państwo członkowskie podstawy niedopuszczalności, o której mowa w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, gdy osoby korzystające z tej ochrony międzynarodowej nie otrzymują żadnych świadczeń na pokrycie kosztów utrzymania lub otrzymują świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania w znacznie ograniczonym zakresie w porównaniu do świadczeń w innych państwach członkowskich, jednakże w tym względzie nie są traktowane odmiennie od obywateli owego państwa członkowskiego i nie dochodzi do naruszenia art. 4 karty.

68.

Należy zauważyć, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera żadnych informacji ani na temat procedury udzielania ochrony międzynarodowej w Bułgarii, ani na temat warunków życia osób korzystających z ochrony międzynarodowej w tym państwie członkowskim.

69.

Rozpatrzę część drugą trzeciego pytania prejudycjalnego w sprawach połączonych C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 wraz z pytaniem czwartym, a następnie część pierwszą pytania trzeciego.

70.

W tym pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy „prawo Unii wymaga zbadania późniejszego wniosku osoby uznanej za osobę korzystającą z ochrony uzupełniającej w innym państwie członkowskim pomimo przepisu krajowego wdrażającego art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, gdy panujące tam warunki życiowe osób korzystających z ochrony uzupełniającej naruszają art. 3 […] EKPC [i art. 4 karty] lub nie spełniają wymogów określonych w art. 20 i nast. dyrektywy 2011/95, gdyż znajdują się poniżej tego progu”.

71.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału normy prawa pochodnego Unii należy interpretować i stosować z poszanowaniem praw podstawowych zagwarantowanych w karcie. Zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przewidziany w art. 4 karty, ma w tym względzie fundamentalne znaczenie w zakresie, w jakim ma on charakter bezwzględny, jako że jest ściśle związany z poszanowaniem godności człowieka, o której mowa w art. 1 karty ( 25 ).

72.

Wspólny europejski system azylowy został zaprojektowany w kontekście pozwalającym zakładać, że wszystkie uczestniczące w nim państwa, bez względu na to, czy chodzi o państwa członkowskie, czy o państwa trzecie, przestrzegają praw podstawowych, w tym praw znajdujących oparcie w konwencji genewskiej i protokole z 1967 r., a także w EKPC, oraz że państwa członkowskie mogą w tym względzie darzyć się wzajemnym zaufaniem. W tych okolicznościach Trybunał orzekł, że należy domniemywać, iż traktowanie osób ubiegających się o azyl w każdym państwie członkowskim jest zgodne z wymogami określonymi w karcie, w konwencji genewskiej, a także w EKPC ( 26 ).

73.

Niezależnie od tego domniemania zgodności Trybunał orzekł też, iż nie można wykluczyć, że w praktyce wystąpią poważne trudności w funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego w określonym państwie członkowskim i w związku z tym zaistnieje poważne niebezpieczeństwo, iż w razie transferu do tego państwa członkowskiego osoby ubiegające się o azyl będą traktowane w sposób, którego nie dałoby się pogodzić z ich prawami podstawowymi ( 27 ).

74.

W pkt 99 wyroku z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865), Trybunał wyraźnie precyzuje, „że stosowania rozporządzenia [Dublin III] w oparciu o niewzruszalne domniemanie, iż prawa podstawowe osoby ubiegającej się o azyl będą przestrzegane w państwie członkowskim, które zasadniczo jest właściwe do rozpatrzenia wniosku tej osoby, jest nie do pogodzenia z obowiązkiem państw członkowskich dotyczącym dokonywania wykładni i stosowania rozporządzenia [Dublin III] w sposób zgodny z prawami podstawowymi”. Chodzi tu zatem o wzruszalne domniemanie zgodności.

75.

Trybunał stwierdził również w pkt 86–94 i 106 wyroku z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865), że przekazanie osób ubiegających się o azyl w ramach systemu dublińskiego może w pewnych okolicznościach być niezgodne z zakazem przewidzianym w art. 4 karty. Orzekł on zatem, że osoba ubiegająca się o azyl ponosiła rzeczywiste ryzyko poddania jej nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu w rozumieniu tego przepisu, w przypadku przekazania do państwa członkowskiego, w którym mogą pojawić się poważne obawy, że występują tam systemowe nieprawidłowości w zakresie procedur azylowych i warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl. W konsekwencji zgodnie z zakazem przewidzianym w rzeczonym przepisie, w ramach systemu dublińskiego, do obowiązków państw członkowskich należy niedokonywanie przekazań do danego państwa członkowskiego, w sytuacji gdy nie mogą one nie wiedzieć o istnieniu w tym państwie tego rodzaju nieprawidłowości ( 28 ).

76.

Wyrok N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865) został wydany w sytuacji analogicznej do tej, o której mowa w wyroku ETPC z dnia 21 stycznia 2011 r. w sprawie M.S.S. przeciwko Belgii i Grecji ( 29 ), dotyczącym art. 3 EKPC, a mianowicie w odniesieniu do przekazania przez organy belgijskie osoby ubiegającej się o azyl do Grecji, która była państwem członkowskim odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku tej osoby ( 30 ). W pkt 88 wyroku z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865), Trybunał stwierdził, że ETPC orzekł między innymi, iż Królestwo Belgii naruszyło art. 3 EKPC, po pierwsze, narażając skarżącego na niebezpieczeństwa wynikające z nieprawidłowości procedury azylowej w Grecji z tego względu, że organy belgijskie wiedziały lub powinny były wiedzieć, iż w odniesieniu do tego skarżącego nie istniała jakakolwiek gwarancja starannego rozpatrzenia jego wniosku o udzielenie azylu przez organy greckie, oraz po drugie, posiadając pełną wiedzę w tym względzie, naraziło skarżącego na to, że warunki zastosowania wobec niego środka detencyjnego i jego warunki bytowe będą równoznaczne z poniżającym traktowaniem ( 31 ).

77.

Chociaż orzecznictwo wynikające z wyroku z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865) w zakresie dotyczącym istnienia w wezwanym państwie członkowskim systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej i warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl zostało w 2013 r. skodyfikowane w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia Dublin III, Trybunał orzekł jednak, iż nie można dojść do wniosku, że każde naruszenie prawa podstawowego przez odpowiedzialne państwo członkowskie będzie miało wpływ na obowiązek przestrzegania przepisów rozporządzenia Dublin III przez pozostałe państwa członkowskie ( 32 ). Sytuacja, w której najmniejsze nawet naruszenie zasad regulujących wspólny system azylowy wystarcza, aby przekazanie osoby ubiegającej się o azyl do zasadniczo właściwego państwa członkowskiego było wykluczone, byłaby nie do pogodzenia z celami i systematyką rozporządzenia Dublin III ( 33 ).

78.

Jeśli chodzi o ryzyka związane z przekazaniem, w ścisłym znaczeniu tego terminu, osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, Trybunał orzekł w pkt 65 wyroku z dnia 16 lutego 2017 r., C.K. i in. (C‑578/16 PPU, EU:C:2017:127), że może ono zostać jedynie przeprowadzone w warunkach wykluczających, iż przekazanie to spowoduje rzeczywiste ryzyko poddania zainteresowanej osoby nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu w rozumieniu art. 4 karty. W tym względzie Trybunał wziął pod uwagę szczególnie ciężki stan zdrowia danej osoby ( 34 ), który mógł spowodować wykluczenie możliwości przekazania jej do innego państwa członkowskiego, i to nawet wobec braku systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej i warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl w odpowiedzialnym państwie członkowskim.

79.

W pkt 91 wyroku z dnia 16 lutego 2017 r., C.K. i in. (C‑578/16 PPU, EU:C:2017:127) Trybunał wyraźnie oddalił argument Komisji, iż z art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia Dublin III wynika, że jedynie istnienie systemowych nieprawidłowości w odpowiedzialnym państwie członkowskim może mieć wpływ na obowiązek przekazania osoby ubiegającej się o azyl do tego państwa członkowskiego ( 35 ).

80.

W tym względzie Trybunał położył nacisk na ogólny charakter art. 4 karty, który zakazuje nieludzkiego i poniżającego traktowania we wszelkich jego przejawach, oraz fakt, że byłoby oczywiście niezgodne z bezwzględnym charakterem tego zakazu, by państwa członkowskie mogły lekceważyć rzeczywiste i udowodnione ryzyko nieludzkiego i poniżającego traktowania dotyczące osoby ubiegającej się o azyl pod pretekstem, że nie wynika ono z systemowych nieprawidłowości w odpowiedzialnym państwie członkowskim ( 36 ).

81.

W pkt 95 wyroku z dnia 16 lutego 2017 r., C.K. i in. (C‑578/16 PPU, EU:C:2017:127), wyjaśniono, że niemożność przekazania w okolicznościach rozpatrywanych w tamtej sprawie „jest całkowicie zgodna z zasadą wzajemnego zaufania, gdyż będąc daleką od wpływania na istnienie domniemania przestrzegania praw podstawowych w każdym państwie członkowskim, zapewnia, że wyjątkowe sytuacje, o których mowa w [owym] wyroku, [są] w sposób właściwy wzięte pod uwagę przez państwa członkowskie. W dodatku gdyby państwo członkowskie wykonało przekazanie osoby ubiegającej się o azyl w takich sytuacjach, nieludzkie i poniżające traktowanie, które by z tego wynikało, nie zostałoby przypisane bezpośrednio lub pośrednio organom odpowiedzialnego państwa członkowskiego, lecz samemu pierwszemu państwu członkowskiemu” ( 37 ).

82.

Takie ostrożne podejście, w którym kładzie się nacisk na ochronę zasad podstawowych i praw człowieka, odzwierciedla również orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W pkt 126 wyroku z dnia 4 listopada 2014 r., Tarakhel przeciwko Szwajcarii, CE:ECHR:2014:1104JUD002921712, Europejski Trybunał Praw Człowieka przypomniał bowiem, że „zarzut szczegółowy, zgodnie z którym odesłanie skarżącego do państwa trzeciego naraziłoby go na traktowanie zakazane na mocy art. 3 [EKPC], powinien zostać dokładnie zbadany przez organ krajowy”.

83.

W przeciwieństwie do okoliczności występujących w sprawach, w których zapadły wyroki: z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865) i z dnia 16 lutego 2017 r., C.K. i in. (C‑578/16 PPU, EU:C:2017:127), które dotyczyły, w pierwszym przypadku, systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej i warunków przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, a w drugim przypadku przekazania, jako takiego, osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, sprawy C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 dotyczą wzięcia pod uwagę sytuacji, która może nastąpić po udzieleniu ochrony międzynarodowej w odpowiedzialnym państwie członkowskim.

84.

Ponadto przedstawione pytania prejudycjalne nie dotyczą rozporządzenia Dublin III, lecz podstawy niedopuszczalności przewidzianej w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32.

85.

Te nowe okoliczności nie były jeszcze rozpatrywane przez Trybunał.

86.

Artykuł 51 ust. 1 karty stanowi, że jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii.

87.

Moim zdaniem państwa członkowskie mają obowiązek przestrzegania art. 4 karty, dotyczącego zakazu nieludzkiego lub poniżającego traktowania, który ma charakter bezwzględny, przy stosowaniu podstawy niedopuszczalności przewidzianej w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ( 38 ).

88.

Zgodnie z zasadą wzajemnego zaufania należy domniemywać, iż traktowanie osób korzystających z ochrony międzynarodowej w każdym państwie członkowskim jest zgodne z wymogami określonymi w karcie, w konwencji genewskiej, a także w EKPC ( 39 ). Owo domniemanie zgodności jest silniejsze, jeżeli państwo członkowskie transponuje de iure ( 40 ), lecz także de facto przepisy rozdziału VII dyrektywy 2011/95, zatytułowanego „Zakres ochrony międzynarodowej”, który przewiduje poziom ochrony socjalnej danej osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej, który jest równoważny lub nawet wyższy od poziomu przewidzianego w konwencji genewskiej.

89.

Jednakże, jak już wskazałem w pkt 73 niniejszej opinii, takie domniemanie zgodności, w szczególności związane z art. 4 karty, nie jest niewzruszalne.

90.

Uważam, że w drodze analogii z pkt 253 i 254 wyroku ETPC z dnia 21 stycznia 2011 r. w sprawie M.S.S. przeciwko Belgii i Grecji (CE:ECHR:2011:0121JUD003069609), i z pkt 80 wyroku z dnia 21 grudnia 2011 r., N.S. i in. (C‑411/10 i C‑493/10, EU:C:2011:865), wynika, że państwo członkowskie narusza art. 4 karty, jeśli osoby korzystające z ochrony międzynarodowej, całkowicie zależne od pomocy publicznej, spotykają się z obojętnością władz prowadzącą do tego, że osoby te znajdują się w ubóstwie lub niedostatku posuniętym do tego stopnia, że narusza to ludzką godność.

91.

Innymi słowy, aby uznać, że istnieją poważne i wykazane powody dla stwierdzenia, że osoby korzystające z ochrony międzynarodowej są rzeczywiście zagrożone nieludzkim lub poniżającym traktowaniem w rozumieniu art. 4 karty ze względu na warunki życia w państwie członkowskim odpowiedzialnym na podstawie rozporządzenia Dublin III, muszą one znaleźć się w sytuacji szczególnie poważnej ( 41 ), która wynika z systemowych nieprawidłowości istniejących w odniesieniu do nich w tym państwie członkowskim.

92.

W takiej, całkowicie wyjątkowej, sytuacji państwo członkowskie nie może zastosować podstawy niedopuszczalności przewidzianej w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i powinno rozpatrzyć przedstawiony mu wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.

93.

W świetle powyższych rozważań, a w szczególności bezwzględnego zakazu nieludzkiego lub poniżającego traktowania, ustanowionego w art. 4 karty, uważam, że prawo Unii stoi na przeszkodzie zastosowaniu przez państwo członkowskie podstawy niedopuszczalności określonej w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, gdy warunki życiowe osób korzystających z ochrony uzupełniającej przyznanej przez inne państwo członkowskie są niezgodne z art. 4 karty.

94.

Rozdział VII dyrektywy 2011/95, dotyczący zakresu ochrony międzynarodowej, zawiera między innymi przepisy dotyczące dostępu osób korzystających z ochrony międzynarodowej do zatrudnienia ( 42 ), edukacji ( 43 ), ochrony socjalnej ( 44 ) i opieki zdrowotnej ( 45 ), które wymagają takiego samego traktowania jak przewidziane dla obywateli danego państwa członkowskiego.

95.

Ponadto zgodnie z art. 32 dyrektywy 2011/95 osoby korzystające z ochrony międzynarodowej powinny mieć dostęp do mieszkania na takich samych zasadach jak inni obywatele państw trzecich legalnie przebywający na terytorium przyjmujących państw członkowskich ( 46 ).

96.

Z powyższego wynika, że przepisy rozdziału VII dyrektywy 2011/95 nie przewidują minimalnego progu lub poziomu świadczeń socjalnych, jakie powinny być przyznane osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, poza wymogiem traktowania jak własnych obywateli lub, wyjątkowo, na takich samych zasadach jak innych obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium państwa członkowskiego ( 47 ).

97.

Wobec braku skutecznej polityki dotyczącej ochrony międzynarodowej w Unii, finansowanej z jej budżetu, która zapewniłaby jednolite minimalne warunki życia osobom korzystającym z tej ochrony, przepisy rozdziału VII dyrektywy 2011/95 odzwierciedlają zasadę pomocniczości ustanowioną w art. 5 ust. 3 TUE, ponieważ wyraźnie biorą one pod uwagę istnienie różnych poziomów świadczeń socjalnych w państwach członkowskich.

98.

Jeśli chodzi o sytuacje, w których zarzucane jest naruszenie art. 20 i nast. dyrektywy 2011/95, jednak jeszcze bez naruszenia art. 4 karty, uważam, podobnie jak rząd francuski, że nałożenie na organy właściwe w dziedzinie azylu obowiązku oceny poziomu i warunków dostępu do ochrony międzynarodowej byłoby sprzeczne z zasadą wzajemnego zaufania leżącą u podstaw wspólnego europejskiego systemu azylowego, w tym przepisów art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 ( 48 ).

99.

Ponadto prawo Unii nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu przez państwo członkowskie podstawy niedopuszczalności, o której mowa w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, jeżeli osoby korzystające z ochrony międzynarodowej nie otrzymują żadnych świadczeń na pokrycie kosztów utrzymania lub otrzymują świadczenia w znacznie ograniczonym zakresie w porównaniu do świadczeń w innych państwach członkowskich, jednakże w tym względzie nie są traktowane odmiennie od obywateli owego państwa członkowskiego i nie dochodzi przy tym do naruszenia art. 4 karty. Motyw 41 dyrektywy 2011/95 stanowi, że „[a]by beneficjenci ochrony międzynarodowej mogli skuteczniej korzystać z praw i świadczeń określonych w niniejszej dyrektywie, konieczne jest uwzględnienie ich specyficznych potrzeb i szczególnych trudności integracyjnych, którym muszą sprostać. Takie uwzględnienie zasadniczo nie powinno prowadzić do traktowania korzystniejszego niż przewidziane dla własnych obywateli, bez uszczerbku dla możliwości wprowadzenia lub utrzymania przez państwa członkowskie bardziej korzystnych norm” ( 49 ).

100.

W przeciwnym razie państwa członkowskie, które będą faktycznie wywiązywać się z obowiązków wynikających z dyrektywy 2011/95 w odniesieniu do zakresu ochrony międzynarodowej lub które zapewniają relatywnie szczodre świadczenia socjalne, zostałyby ukarane.

101.

W świetle powyższych rozważań jestem zdania, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu przez państwo członkowskie określonej w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 podstawy niedopuszczalności do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, gdy państwo członkowskie, które udzieliło już wnioskodawcy ochrony uzupełniającej, nie spełnia wymogów określonych w art. 20 i nast. dyrektywy 2011/95 ( 50 ), chociaż nie narusza jeszcze art. 4 karty, lub gdy osoby korzystające z ochrony międzynarodowej nie otrzymują żadnych świadczeń na pokrycie kosztów utrzymania lub otrzymują świadczenia w znacznie ograniczonym zakresie w porównaniu do świadczeń w innych państwach członkowskich, jednakże w tym względzie nie są traktowane odmiennie od obywateli owego państwa członkowskiego.

102.

Sąd odsyłający zastanawia się na tym, „czy i na jakich warunkach postanowienia art. 18 karty w powiązaniu z art. 78 TFUE mogą wymagać od państwa członkowskiego rozpatrzenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej pomimo istnienia przepisu krajowego służącego wdrożeniu art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, jeżeli wnioskodawcy przyznano już w innym państwie członkowskim status ochrony uzupełniającej, ale nie przyznano statusu uchodźcy”, ze względu na nieprawidłowości w procedurze azylowej w tym ostatnim państwie członkowskim.

103.

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający odnosi się do nieprawidłowości w procedurze azylowej w Bułgarii, która udziela „ochrony uzupełniającej, a odmawia uznania mającego większe znaczenie statusu uchodźcy, w sposób (przewidywalny) […] ani […] nie rozpatruje późniejszych wniosków pomimo nowych dowodów lub okoliczności faktycznych, które istotnie zwiększają prawdopodobieństwo, że wnioskodawca spełnia warunki wymagane do ubiegania się o status uchodźcy [zgodnie z art. 40 ust. 3 dyrektywy 2013/32]” (pkt 32 wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑297/17).

104.

Rząd niemiecki uważa, że gdyby „istniał obowiązek zbadania nieprawidłowości systemowych w zakresie procedury azylowej w innym państwie członkowskim, powinien on być co najmniej wspomniany w dyrektywie 2013/32. [Stwierdza on, że] tak jednak nie jest, a [wręcz przeciwnie] decyzja państwa członkowskiego w sprawie przyznania ochrony międzynarodowej jest w pewnym stopniu niezależna” (pkt 62 jego uwag). Zdaniem tego rządu jedynie prawodawca Unii może ustanowić w prawie pozytywnym taki obowiązek, a niedopełnienie takiego obowiązku nałożonego przez prawo Unii może zostać stwierdzone dopiero w wyniku przeprowadzonego przeciwko temu państwu postępowania w sprawie stwierdzenia uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

105.

Rząd francuski uważa, że dopiero wtedy, gdy okaże się, iż już udzielona przez inne państwo członkowskie ochrona międzynarodowa nie jest skuteczna, czyli jeżeli zainteresowany w państwie członkowskim, które przyznało mu ochronę, może być narażony na prześladowania lub poważną krzywdę ( 51 ) w rozumieniu dyrektywy 2011/95, państwo członkowskie, które otrzymało nowy wniosek, powinno sprawdzić, czy wnioskodawca nie spełnia warunków udzielenia statusu uchodźcy, przed zbadaniem, czy kwalifikuje się on do udzielenia ochrony uzupełniającej.

106.

Zdaniem rządu polskiego art. 33 dyrektywy 2013/32 zakłada, że wnioskodawca, który korzysta z ochrony międzynarodowej w innym państwie członkowskim, jest tam odpowiednio chroniony i dlatego inne państwa członkowskie mogą uznać jego wniosek za niedopuszczalny i pozostawić go bez rozpatrzenia co do istoty. Rząd ten jest zdania, że ustalenie przez właściwy organ krajowy, że wnioskodawca jest objęty ochroną międzynarodową w innym państwie członkowskim, co do zasady powinno umożliwiać odstąpienie od rozpatrzenia wniosku co do istoty. Dodaje, że jedynie w bardzo wyjątkowych sytuacjach właściwy organ krajowy powinien mieć obowiązek przeprowadzenia postępowania mającego na celu rozpatrzenie wniosku co do istoty. Zdaniem tego rządu to do właściwego organu krajowego lub sądu krajowego powinno należeć ustalenie, czy konkretny przypadek systemowych nieprawidłowości w zakresie procedur azylowych i warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl w danym państwie członkowskim stanowi naruszenie art. 4 karty, uzasadniające powstanie obowiązku zbadania co do istoty wniosku o wzmocnienie ochrony międzynarodowej.

107.

Komisja jest zdania, że nieprawidłowości w procedurze azylowej w innym państwie członkowskim mogą być pominięte w ramach analizy przeprowadzanej przez pierwsze państwo członkowskiego (w tym przypadku Republikę Federalną Niemiec). Uważa ona, że po przyznaniu statusu ochrony uzupełniającej w państwie B i odrzuceniu wniosku o wzmocnienie ochrony jako niedopuszczalnego w państwie A, procedura azylowa zostaje zakończona. Zdaniem Komisji zainteresowany powinien zatem w takiej sytuacji być traktowany zgodnie z art. 6 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich ( 52 ). Uważa ona, że dana osoba nielegalnie przebywa w państwie członkowskim A, lecz posiada zezwolenie na pobyt w państwie członkowskim B jako osoba korzystająca z ochrony uzupełniającej.

108.

Rozpatrywane pytanie prejudycjalne dotyczy dopuszczalności wniosku o „wzmocnienie” ochrony uzupełniającej przyznanej przez państwo członkowskie poprzez uznanie statusu uchodźcy w innym państwie członkowskim. Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 państwa członkowskie mogą ( 53 ) uznać za niedopuszczalny wniosek o przyznanie statusu uchodźcy, jeżeli inne państwo członkowskie przyznało już status ochrony uzupełniającej.

109.

W tym względzie, poza okolicznością, że przesłanki uznania za uchodźcę (rozdział III dyrektywy 2011/95) w sposób wyraźny różnią się od przesłanek przyznania ochrony uzupełniającej (rozdział V dyrektywy 2011/95), status wynikający z ochrony uzupełniającej jest zasadniczo ( 54 ) mniej korzystny od statusu uchodźcy, w szczególności w zakresie prawa pobytu ( 55 ) i ochrony socjalnej ( 56 ). Takie rozróżnienie między oboma statusami ochrony międzynarodowej znajduje potwierdzenie w treści art. 78 TFUE ( 57 ).

110.

Pragnę zauważyć, że w świetle tego rozróżnienia między oboma statusami art. 46 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2013/32 przewiduje, że osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej w odpowiedzialnym państwie członkowskim ma prawo wniesienia do sądu tego państwa członkowskiego skutecznego środka zaskarżenia umożliwiającego jej zaskarżenie decyzji o uznaniu wniosku za bezzasadny w zakresie dotyczącym nadania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej ( 58 ).

111.

Artykuł 46 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 2013/32 przewiduje bowiem, że „w przypadku gdy status ochrony uzupełniającej przyznany przez państwo członkowskie zapewnia te same prawa i korzyści co prawa i korzyści zapewniane przez status uchodźcy na mocy prawa unijnego i prawa krajowego, to państwo członkowskie może uznać odwołanie od decyzji o uznaniu wniosku za bezzasadny w zakresie dotyczącym nadania statusu uchodźcy za niedopuszczalne ze względu na niewystarczający interes wnioskodawcy w odniesieniu do kontynuacji postępowania” ( 59 ).

112.

Stąd wniosek, że status uchodźcy jest jedynie w wyjątkowych przypadkach zamienny ze statusem ochrony uzupełniającej.

113.

Wspólny europejski system azylowy został zaprojektowany w kontekście pozwalającym zakładać, że wszystkie uczestniczące w nim państwa, bez względu na to, czy chodzi o państwa członkowskie, czy o państwa trzecie, przestrzegają praw podstawowych, w tym prawa do azylu zapisanego w art. 18 karty, oraz że państwa członkowskie mogą w tym względzie darzyć się wzajemnym zaufaniem ( 60 ).

114.

Moim zdaniem przyjęcie przez prawodawcę Unii przepisów takich jak art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32 opiera się na zasadzie wzajemnego zaufania. Przepis ten zmierza do unikania marnotrawienia zasobów i „zapobieżenia przeciążeniu systemu wynikającego z nałożenia na organy władzy państwowej obowiązku rozpatrzenia wielu wniosków złożonych przez tę samą osobę […] i w efekcie zapobieżenia forum shopping, a podstawowym celem tych wszystkich względów jest przyspieszenie rozpatrywania wniosków zarówno w interesie osób ubiegających się o azyl, jak i uczestniczących państw” ( 61 ).

115.

W szczególnych okolicznościach niniejszych spraw wzajemne zaufanie oznacza, że państwa członkowskie mają prawo założyć, iż pozostałe państwa członkowskie rozpatrują wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z prawem Unii oraz postanowieniami konwencji genewskiej i przyznają status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej, w przypadku gdy szczególne przesłanki tych statusów tego wymagają w świetle wspólnych kryteriów określonych w dyrektywie 2011/95. W związku z tym państwa członkowskie mają prawo założyć, że pozostałe państwa członkowskie przyznają status uchodźcy (korzystniejszy), a nie status ochrony uzupełniającej (mniej korzystny), jeżeli okoliczności na to wskazują i tego wymagają, i odwrotnie.

116.

Niemniej wskazałem już, że domniemanie to jest wzruszalne. Należy bowiem podkreślić, że prawo do azylu jest prawem podstawowym, gwarantowanym przez art. 18 karty „z poszanowaniem zasad konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 roku i protokołu z 31 stycznia 1967 roku dotyczących statusu uchodźców oraz zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej i Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej”. Wynika stąd, że niezależnie od obowiązku wzajemnego zaufania pomiędzy państwami członkowskimi zainteresowany powinien mieć możliwość wykazania, że istnieją systemowe nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej, polegające w szczególności na szeroko rozpowszechnionej praktyce niesłusznego przyznawania statusu ochrony uzupełniającej zamiast statusu uchodźcy. Istnienia systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej nie można bowiem ograniczyć do tego, że dana osoba może zostać narażona na prześladowania lub poważną krzywdę, jak twierdzi rząd francuski ( 62 ).

117.

Zbadanie istnienia systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej w odpowiedzialnym państwie członkowskim opiera się wyłącznie na ocenie in concreto faktów i okoliczności. W tym względzie sąd odsyłający powinien uwzględnić wszystkie dowody przedstawione przez zainteresowanego, odnoszące się do wszystkich istotnych okoliczności faktycznych dotyczących zarzucanych systemowych nieprawidłowości w zakresie procedury azylowej.

118.

Pojedyncze naruszenia w żadnym razie nie są wystarczające, aby zakwestionować wspólny europejski system azylowy ( 63 ), a w szczególności art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, i w rezultacie zobowiązać państwa członkowskie do stwierdzenia dopuszczalności wniosku mającego na celu uzyskanie statusu uchodźcy, pomimo przyznania statusu ochrony uzupełniającej przez inne państwo członkowskie.

119.

Ponadto, biorąc pod uwagę, że zgodnie z art. 46 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2013/32 osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej w odpowiedzialnym państwie członkowskim ma prawo wniesienia do sądu tego państwa członkowskiego skutecznego środka zaskarżenia umożliwiającego jej zaskarżenie w szczególności decyzji o uznaniu wniosku za bezzasadny w odniesieniu do statusu uchodźcy, osoba ta powinna również wykazać, że rzeczone prawo do skutecznego środka zaskarżenia nie istnieje lub jest obarczone nieprawidłowościami systemowymi.

120.

W świetle powyższych rozważań jestem zdania, że prawo Unii, a w szczególności art. 18 karty, stoi na przeszkodzie zastosowaniu przez państwo członkowskie podstawy niedopuszczalności, o której mowa w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32, do wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, gdy wnioskodawca w drodze wniosku o nadanie statusu uchodźcy w państwie członkowskim ubiega się o wzmocnienie ochrony uzupełniającej, jaka została mu przyznana w innym państwie członkowskim, a procedura azylowa w tym ostatnim państwie członkowskim była i wciąż jest obarczona nieprawidłowościami systemowymi.

121.

Pytanie piąte w sprawach C‑297/17, C‑318/17 i C‑319/17 zostało zadane jedynie na wypadek udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie drugie ( 64 ). W pytaniu tym, które składa się z dwóch części, sąd odsyłający dąży do ustalenia, po pierwsze, czy okoliczności rozpatrywane w postępowaniu głównym są objęte zakresem stosowania ratione temporis rozporządzenia Dublin II, czy też rozporządzenia Dublin III, oraz po drugie, czy rozporządzenie Dublin II lub rozporządzenie Dublin III mają zastosowanie w sytuacji, gdy osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową została już udzielona w innym państwie członkowskim ochrona uzupełniająca.

122.

Jako że na podstawie mojej odpowiedzi na pytanie drugie państwo członkowskie nie jest zobowiązane do zbadania w pierwszej kolejności, czy jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, i może odrzucić ten wniosek w oparciu o jedną z podstaw niedopuszczalności określonych w art. 33 ust. 2 dyrektywy 2013/32, pytanie piąte stało się bezprzedmiotowe.

123.

W świetle wszystkich powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne zadane przez Bundesverwaltungsgericht (federalny sąd administracyjny, Niemcy) w następujący sposób: