POSTANOWIENIE SĄDU (ósma izba)

z dnia 13 czerwca 2017 r.(*)

Skarga o stwierdzenie nieważności – Skarga wszczynająca postępowanie – Wymogi formalne – Brak reprezentowania przez adwokata lub radcę prawnego – Oczywista niedopuszczalność

W sprawie T‑137/16

Uniwersytet Wrocławski, z siedzibą we Wrocławiu (Polska), reprezentowany przez W. Dubisa, radcę prawnego,

strona skarżąca,

przeciwko

Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA), reprezentowanej przez S. Payan‑Lagrou oraz V. Canetti, działające w charakterze pełnomocników, wspierane przez M. Le Berre’a, adwokata, oraz G. Maternę, radcę prawnego,

strona pozwana,

mającej za przedmiot, po pierwsze, stwierdzenie nieważności decyzji REA, działającej na podstawie umocowania Komisji Europejskiej, o wypowiedzeniu umowy w sprawie grantu Cossar (nr 252908) i o zobowiązaniu strony skarżącej do zwrotu kwot 36 508,37 EUR, 58 031,38 EUR i 6286,68 EUR oraz do zapłaty kary umownej w kwocie 5803,14 EUR, a po drugie, żądanie dokonania przez REA zwrotu odpowiednich kwot wraz z należnymi odsetkami, liczonymi od dnia dokonania każdej z płatności do dnia zapłaty,

SĄD (ósma izba),

w składzie: A.M. Collins, prezes, R. Barents (sprawozdawca) i J. Passer, sędziowie,

sekretarz: E. Coulon,

wydaje następujące

Postanowienie

 Stan faktyczny i przebieg postępowania

1        Niniejsza skarga została wniesiona w imieniu strony skarżącej, Uniwersytetu Wrocławskiego, w dniu 25 marca 2016 r. przez radcę prawnego Wojciecha Dubisa.

2        W odpowiedzi na skargę z dnia 11 lipca 2016 r. Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych (REA) podniosła zarzut niedopuszczalności, który uzasadniła pięcioma szczegółowymi zarzutami, z których pierwszy jest oparty na okoliczności, że prawnik reprezentujący stronę skarżącą najwyraźniej nie spełnia warunku niezależności wymaganego na mocy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i regulaminu postępowania przed Sądem.

3        Replika i duplika zostały złożone w sekretariacie Sądu, odpowiednio, w dniach 1 września i 25 października 2016 r.

 Żądania stron

4        Strona skarżąca wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji REA, działającej na podstawie umocowania Komisji, o wypowiedzeniu umowy o grant i o zobowiązaniu strony skarżącej do zwrotu części wypłaconego jej grantu, czyli 36 508,37 EUR i 58 031,38 EUR, do zwrotu kaucji z Funduszu Gwarancyjnego w kwocie 6286,68 EUR oraz do zapłaty „kary umownej” w kwocie 5803,14 EUR;

–        zobowiązanie REA do dokonania na jej rzecz zwrotu kwot 36 508,37 EUR i 58 031,38 EUR, kaucji z Funduszu Gwarancyjnego w kwocie 6286,68 EUR oraz kwoty odpowiadającej „karze umownej” przewidzianej w umowie o grant, czyli 5803,14 EUR, wraz z należnymi odsetkami, liczonymi od dnia dokonania każdej z płatności do dnia zapłaty;

–        obciążenie REA kosztami postępowania.

5        REA wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej;

–        na wypadek uznania skargi za dopuszczalną – oddalenie skargi jako bezzasadnej;

–        obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.

 Co do prawa

6        Zgodnie z art. 126 regulaminu postępowania, jeżeli skarga jest oczywiście niedopuszczalna, Sąd może, na wniosek sędziego sprawozdawcy, w każdej chwili orzec postanowieniem z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych.

7        W niniejszej sprawie Sąd uznaje, że akta dostarczają mu wystarczających informacji, i na podstawie wyżej wymienionego przepisu postanawia orzec bez dokonywania dalszych czynności procesowych.

8        W ramach pierwszego zarzutu niedopuszczalności REA powołuje się na okoliczność, że prawnik reprezentujący stronę skarżącą najwyraźniej nie spełnia warunku niezależności wymaganego na mocy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i regulaminu postępowania.

9        REA utrzymuje, że prawnik reprezentujący stronę skarżącą jest pracownikiem Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Ze względu na istnienie tego stosunku pracy nie można uznać, że strona skarżąca jest reprezentowana przez niezależnego pełnomocnika prawnego.

10      Strona skarżąca wskazuje, że jej pełnomocnik nie pozostawał z nią w stosunku pracy w chwili wniesienia skargi i nadal w takim stosunku nie pozostaje. Był on zatrudniony na postawie umowy o pracę w okresie od 1 października 1993 r. do 30 września 2014 r. jako pracownik naukowy, najpierw na stanowisku asystenta, a później adiunkta. Tymczasem nie każde zatrudnienie w ramach struktury organizacyjnej strony skarżącej automatycznie pozbawia jej pełnomocnika cechy niezależności. W niniejszej sprawie należy dokonać rozróżnienia między prawnikiem, który wykonuje zawód adwokata lub radcy prawnego poza strukturą organizacyjną strony skarżącej i jednocześnie zajmuje w ramach tej struktury stanowisko niemające żadnego związku z tym zawodem, a prawnikiem, który świadczy usługi prawnicze również w ramach owej struktury i jest zatrudniony na stanowisku odpowiednim do wypełniania takich zadań. Nie ma uzasadnionych podstaw, by uznać – w szczególności w odniesieniu do pracowników naukowych uczelni wyższej, którzy prowadzą jednocześnie odrębną praktykę prawniczą – że przy wypełnianiu obowiązków w ramach wykonywania wolnego zawodu są oni hierarchicznie, strukturalnie bądź funkcjonalnie podporządkowani organom strony skarżącej.

11      Strona skarżąca dodaje, że od dnia 3 października 2015 r. łączy ją z jej pełnomocnikiem jedynie umowa cywilnoprawna, której przedmiotem jest prowadzenie zajęć z prawa międzynarodowego prywatnego i seminarium, przeprowadzanie konsultacji oraz egzaminu. Na gruncie prawa polskiego cechą umowy cywilnoprawnej jest brak stosunku podporządkowania, będącego główną cechą umowy o pracę.

12      W duplice REA kwestionuje okoliczność, że następstwo form prawnych stosunku pracy między stroną skarżącą a jej pełnomocnikiem ma tu istotne znaczenie czy też odzwierciedla rzeczywiste zmiany charakteru zatrudnienia, i utrzymuje, że nie wpływa to na kwestię, czy prawnik ten jest niezależny w rozumieniu regulaminu postępowania, gdyż wykładni przepisów tego aktu należy dokonywać w sposób autonomiczny, bez powoływania się na prawo krajowe.

13      REA dodaje, że istotne znaczenie dla ustalenia, czy jej pełnomocnika można uznać za osobę trzecią, a tym samym czy spełniony jest wymóg niezależności w rozumieniu statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i regulaminu postępowania, ma to, czy strona skarżąca jest częścią środowiska zawodowego tego prawnika.

14      W tym względzie należy przypomnieć, że art. 19 akapity od trzeciego do piątego statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mający zastosowanie do postępowania przed Sądem na podstawie art. 53 tego statutu, stanowi, że „[i]nne strony muszą być reprezentowane przez adwokatów lub radców prawnych” i że „[j]edynie adwokat lub radca prawny uprawniony do występowania przed sądem państwa członkowskiego lub innego państwa, które jest stroną Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, może reprezentować lub wspomagać stronę przed Trybunałem”.

15      Artykuł 51 regulaminu postępowania przewiduje w §§ 2 i 3, że „[a]dwokat lub radca prawny reprezentujący lub wspierający stronę jest zobowiązany złożyć w sekretariacie dokument poświadczający, że jest uprawniony do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich lub innego państwa będącego stroną porozumienia EOG” i że „[a]dwokaci lub radcowie prawni są zobowiązani złożyć w sekretariacie pełnomocnictwo udzielone przez stronę, którą reprezentują, jeżeli jest ona osobą prawną prawa prywatnego”.

16      Ponadto należy zaznaczyć, że w odniesieniu do dwóch kumulatywnych przesłanek określonych w art. 19 akapit czwarty statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a mianowicie, po pierwsze, posiadania statusu adwokata lub radcy prawnego, a po drugie, bycia uprawnionym do występowania przed sądem państwa członkowskiego lub innego państwa, które jest stroną Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), w odróżnieniu od uprawnienia do występowania przed sądem państwa członkowskiego lub innego państwa będącego stroną tego porozumienia, pojęcie adwokata lub radcy prawnego nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa owych państw, które pozwalałoby na ustalenie zakresu tego pojęcia. Tak więc zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zarówno względy jednolitego stosowania prawa Unii Europejskiej, jak i zasady równości wskazują na to, że treści takiego przepisu prawa Unii należy zwykle nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię, którą należy ustalić, uwzględniając kontekst przepisu i cel danego uregulowania (wyroki: z dnia 19 września 2000 r., Linster, C‑287/98, EU:C:2000:468, pkt 43; z dnia 14 grudnia 2006 r., Nokia, C‑316/05, EU:C:2006:789, pkt 21; postanowienia: z dnia 20 lutego 2008 r., Comunidad Autónoma de Valencia/Komisja, C‑363/06 P, niepublikowane, EU:C:2008:99, pkt 21, 25; z dnia 4 grudnia 2014 r., ADR Center/Komisja, C‑259/14 P, niepublikowane, EU:C:2014:2417, pkt 34).

17      A zatem wykładni przepisów regulujących kwestię reprezentacji przed Sądem stron nieuprzywilejowanych należy dokonywać w miarę możliwości w sposób autonomiczny, bez powoływania się na prawo krajowe (wyrok z dnia 6 września 2012 r., Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej i Polska/Komisja, C‑422/11 P i C‑423/11 P, EU:C:2012:553, pkt 35; postanowienie z dnia 4 grudnia 2014 r., ADR Center/Komisja, C‑259/14 P, niepublikowane, EU:C:2014:2417, pkt 35).

18      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z istniejącą w porządku prawnym Unii i wywodzącą się ze wspólnych państwom członkowskim tradycji prawnych koncepcją roli adwokata, na której opiera się art. 19 statutu Trybunału, adwokat jest współpracownikiem wymiaru sprawiedliwości, którego zadanie polega na zapewnianiu, przy zachowaniu całkowitej niezależności i w nadrzędnym interesie wymiaru sprawiedliwości, obsługi prawnej, której potrzebuje klient (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 maja 1982 r., AM & S Europe/Komisja, 155/79, EU:C:1982:157, pkt 24; z dnia 14 września 2010 r., Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals/Komisja i in., C‑550/07 P, EU:C:2010:512, pkt 42; postanowienie z dnia 29 września 2010 r., EREF/Komisja, C‑74/10 P i C‑75/10 P, niepublikowane, EU:C:2010:557, pkt 52; wyrok z dnia 6 września 2012 r., Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej i Polska/Komisja, C‑422/11 P i C‑423/11 P, EU:C:2012:553, pkt 23).

19      Ten zaś wymóg niezależności adwokata czy radcy prawnego związany jest z brakiem istnienia pomiędzy nim a jego klientem jakiegokolwiek stosunku pracy (zob. postanowienie z dnia 29 września 2010 r., EREF/Komisja, C‑74/10 P i C‑75/10 P, niepublikowane, EU:C:2010:557, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo). Pojęcie tej niezależności zostało bowiem określone nie tylko w sposób pozytywny, mianowicie w odniesieniu do dyscypliny zawodowej, lecz również w sposób negatywny, czyli poprzez brak stosunku pracy (wyroki: z dnia 14 września 2010 r., Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals/Komisja i in., C‑550/07 P, EU:C:2010:512, pkt 45; z dnia 6 września 2012 r., Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej i Polska/Komisja, C‑422/11 P i C‑423/11 P, EU:C:2012:553, pkt 24).

20      Rozumowanie to znajduje również zastosowanie w sytuacji takiej jak ta analizowana w niniejszym postępowaniu, w której radca prawny jest związany ze stroną skarżącą umową cywilnoprawną zawartą na gruncie prawa polskiego. Nawet jeśli – wobec braku stosunku podporządkowania między stroną skarżącą a jej radcą prawnym – można by uznać, że stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy cywilnoprawnej nie istnieje pod względem formalnym, to jednak może on mieć wpływ na niezależność owego radcy prawnego. Istnieje bowiem ryzyko, że środowisko zawodowe tego radcy prawnego wywiera, przynajmniej w pewnym stopniu, wpływ na wyrażaną przez niego opinię prawną (wyrok z dnia 6 września 2012 r., Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej i Polska/Komisja, C‑422/11 P i C‑423/11 P, EU:C:2012:553, pkt 25).

21      A zatem podpisanie skargi wszczynającej postępowanie przez mecenasa W. Dubisa oznacza, że niniejsza skarga nie została wniesiona zgodnie z art. 19 akapity trzeci i czwarty statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 51 § 1 regulaminu postępowania.

22      Z powyższego wynika, że skargę należy odrzucić jako oczywiście niedopuszczalną.

 W przedmiocie kosztów

23      Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ strona skarżąca przegrała sprawę, zgodnie z żądaniem REA należy obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (ósma izba)

postanawia, co następuje:

1)      Skarga w sprawie T‑137/16 zostaje odrzucona jako oczywiście niedopuszczalna.

2)      Uniwersytet Wrocławski pokrywa własne koszty oraz zostaje obciążony kosztami poniesionymi przez Agencję Wykonawczą ds. Badań Naukowych (REA).

Sporządzono w Luksemburgu w dniu 13 czerwca 2017 r.

*      Język postępowania: polski.