Sprawa C‑571/16

Nikolay Kantarev

przeciwko

Balgarska Narodna Banka

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Administratiwen syd Warna)

Odesłanie prejudycjalne – Systemy gwarancji depozytów – Dyrektywa 94/19/WE – Artykuł 1 pkt 3 ppkt (i) – Artykuł 10 ust. 1 – Pojęcie „depozytu niedostępnego” – Odpowiedzialność państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom w wyniku naruszenia prawa Unii – Wystarczająco istotne naruszenie prawa Unii – Autonomia proceduralna państw członkowskich – Zasada lojalnej współpracy – Artykuły4 ust. 3 TUE – Zasady równoważności i skuteczności

Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 4 października 2018 r.

Pytania prejudycjalne – Dopuszczalność – Granice – Pytania hipotetyczne zadane w kontekście wykluczającym użyteczną odpowiedź

(art. 267 TFUE)
Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Instytucje kredytowe – Systemy gwarancji depozytów – Dyrektywa 94/19 – Niedostępność depozytu – Uregulowanie krajowe uzależniające stwierdzenie tej niedostępności od upadłości instytucji kredytowej i cofnięcia tej instytucji licencji bankowej – Niedopuszczalność – Odstępstwo od przewidzianych terminów do stwierdzenia niedostępności depozytów i ich wypłaty – Niedopuszczalność

(dyrektywa 94/19 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/14, art. 1 pkt 3, art. 10 ust. 1)
Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Instytucje kredytowe – Systemy gwarancji depozytów – Dyrektywa 94/19 – Niedostępność depozytu – Stwierdzenie w drodze wyraźnej czynności właściwego organu krajowego

[dyrektywa 94/19 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/14, art. 1 pkt 3 ppkt (i)]
Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Instytucje kredytowe – Systemy gwarancji depozytów – Dyrektywa 94/19 – Niedostępność depozytu – Uzależnienie stwierdzenia tej niedostępności od wcześniejszego żądania dotyczącego wycofania środków – Niedopuszczalność

[dyrektywa 94/19 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/14, art. 1 pkt 3 ppkt (i)]
Swoboda przedsiębiorczości – Swoboda świadczenia usług – Instytucje kredytowe – Systemy gwarancji depozytów – Dyrektywa 94/19 – Prawa przyznane jednostkom – Artykuł 1 pkt 3 ppkt (i) – Naruszenie przez państwo członkowskie – Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom – Warunki – Wystarczająco istotne naruszenie – Związek przyczynowy pomiędzy tym naruszeniem a szkodą – Badanie przez sąd krajowy

[dyrektywa 94/19 Parlamentu Europejskiego i Rady, zmieniona dyrektywą 2009/14, art. 1 pkt 3 ppkt (i)]
Prawo Unii Europejskiej – Prawa przyznane jednostkom – Naruszenie przez państwo członkowskie – Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom – Sposoby naprawienia – Stosowanie prawa krajowego – Poszanowanie zasad skuteczności i równoważności – Uregulowanie krajowe przewidujące dwa różne środki zaskarżenia podlegające różnym warunkom – Uregulowanie krajowe uzależniające prawo do otrzymania odszkodowania od wymogu przedstawienia dowodu zawinionego działania – Uregulowanie krajowe przewidujące uiszczenie opłat zwykłych lub proporcjonalnych do wartości przedmiotu sporu – Uregulowanie krajowe uzależniające prawo do otrzymania odszkodowania od wcześniejszego uchylenia aktu administracyjnego leżącego u podstaw powstania szkody – Dopuszczalność – Przesłanki – Uregulowanie krajowe uzależniające prawo do otrzymania odszkodowania od dodatkowej przesłanki, dotyczącej umyślnego charakteru szkody wyrządzonej przez organ krajowy – Niedopuszczalność

(art. 4 ust. 3 TUE)

Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 42–45)
Artykuł 1 pkt 3 i art. 10 ust. 1 dyrektywy 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/14/WE z dnia 11 marca 2009 r., należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie, po pierwsze, obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, zgodnie z którym stwierdzenie niedostępności depozytów zależy od niewypłacalności instytucji kredytowej i cofnięcia tej instytucji licencji bankowej, a po drugie, wprowadzaniu odstępstw od określonych w tych przepisach terminów do stwierdzenia niedostępności depozytów i wypłaty tych depozytów ze względu na podnoszoną konieczność objęcia instytucji kredytowej szczególnym nadzorem.

(zob. pkt 69; pkt 1 sentencji)
Artykuł 1 pkt 3 ppkt (i) dyrektywy 94/19 zmienionej dyrektywą 2009/14 należy interpretować w ten sposób, że niedostępność depozytów w rozumieniu tego przepisu powinna zostać stwierdzona w drodze wyraźnej czynności właściwego organu krajowego i nie można jej wywodzić z innych czynności organów krajowych, takich jak decyzja NBB o objęciu banku KTB specjalnym nadzorem, ani domniemywać z okoliczności takich jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym.

(zob. pkt 78; pkt 2 sentencji)
Artykuł 1 pkt 3 ppkt (i) dyrektywy 94/19 zmienionej dyrektywą 2009/14 należy interpretować w ten sposób, że stwierdzenie niedostępności depozytów bankowych w rozumieniu tego przepisu nie może być uzależnione od warunku, aby posiadacz tego depozytu wystąpił uprzednio – bezskutecznie – do danej instytucji kredytowej w sprawie wycofania środków.

(zob. pkt 87; pkt 3 sentencji)
Artykuł 1 pkt 3 ppkt (i) dyrektywy 94/19 zmienionej dyrektywą 2009/14 jest bezpośrednio skuteczny i stanowi normę prawną mającą na celu przyznanie uprawnień jednostkom, umożliwiającą deponentom wniesienie skargi o naprawienie szkody spowodowanej zwłoką w zwrocie depozytów. Do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, po pierwsze, czy brak stwierdzenia niedostępności depozytów w terminie pięciu dni określonym w tym przepisie, mimo że warunki wyraźnie określone w tym przepisie zostały spełnione, stanowi w okolicznościach sprawy w postępowaniu głównym wystarczająco istotne naruszenie w rozumieniu prawa Unii, i po drugie, czy istnieje bezpośredni związek przyczynowy między tym naruszeniem a szkodą poniesioną przez deponenta takiego jak N. Kantarev.

(zob. pkt 117; pkt 4 sentencji)

Artykuł 4 ust. 3 TUE oraz zasady równoważności i skuteczności należy interpretować w ten sposób, że w braku w Bułgarii szczególnej procedury dotyczącej dochodzenia odpowiedzialności tego państwa członkowskiego za szkody spowodowane przez naruszenie prawa Unii przez organ krajowy przepisy te:

–

nie sprzeciwiają się obowiązywaniu uregulowania krajowego, które przewiduje dwa różne środki zaskarżenia, należące do właściwości różnych sądów i podlegające różnym warunkom, pod warunkiem że sąd odsyłający ustali, czy w świetle prawa krajowego odpowiedzialności organu krajowego takiego NBB należy dochodzić na podstawie ustawy o odpowiedzialności państwa, czy ustawy o zobowiązaniach i umowach, a obydwa te środki zaskarżenia są zgodne z zasadami równoważności i skuteczności;

–	stoją na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, które uzależnia prawo jednostek do otrzymania odszkodowania od dodatkowej przesłanki, dotyczącej umyślnego charakteru szkody wyrządzonej przez organ krajowy;

–

nie sprzeciwiają się obowiązywaniu przepisów krajowych, które uzależniają prawo jednostek do otrzymania odszkodowania od wymogu przedstawienia przez jednostkę dowodu zawinionego działania, pod warunkiem – czego ustalenie należy do sądu odsyłającego – że pojęcie „zawinionego działania” nie wykracza poza pojęcie „wystarczająco istotnego naruszenia”;

–

nie sprzeciwiają się obowiązywaniu uregulowania krajowego, które przewiduje uiszczenie opłat zwykłych lub będących wartością określoną stosunkowo wobec wartości przedmiotu sporu, pod warunkiem – czego zbadanie należy do sądu odsyłającego – że uiszczenie opłaty zwykłej lub opłaty proporcjonalnej do wartości przedmiotu sporu nie jest sprzeczne z zasadą skuteczności, biorąc pod uwagę wysokość i ciężar opłaty, to, czy ewentualnie stanowi niedającą się pokonać przeszkodę w dostępie do sądu, jej obowiązkowych charakter, a także możliwości zwolnienia z niej;

–

nie sprzeciwiają się obowiązywaniu przepisów krajowych, które uzależniają prawo jednostek do otrzymania odszkodowania od wcześniejszego uchylenia aktu administracyjnego leżącego u podstaw powstania szkody, pod warunkiem – czego ustalenie należy do sądu odsyłającego – że wymóg ten może być racjonalnie stawiany poszkodowanemu.

(zob. pkt 147; pkt 5 sentencji)