1.

Czy obywatel państwa trzeciego cierpiący na następstwa aktów tortur, których doznał w jego państwie pochodzenia, ale wobec którego nie zachodzi już ryzyko poddania takiemu traktowaniu w razie powrotu, może skorzystać z ochrony uzupełniającej na tej podstawie, że jego schorzenia psychiczne nie mogą być w odpowiedni sposób leczone w ramach systemu opieki zdrowotnej w tym państwie trzecim?

2.

Takie w istocie jest znaczenie pytania przedłożonego Trybunałowi w niniejszej sprawie. Trybunał będzie więc miał ponownie okazję wypowiedzieć się na temat art. 2 lit. e) oraz art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83/WE ( 2 ), jak również posiłkowo na temat art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ( 3 ) oraz art. 14 ust. 1 Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania ( 4 ).

3.

W wyniku przeprowadzonej analizy zaproponuję Trybunałowi, aby orzekł, że przepisy art. 2 lit. e) oraz art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83 nie zobowiązują państw członkowskich do rozszerzenia systemu ochrony uzupełniającej na sytuację taką, jak występująca w sprawie w postępowaniu głównym i to niezależnie od art. 3 EKPC i art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

4.

Artykuł 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur stanowi:

„Każde Państwo Strona zapewni w swoim systemie prawnym, aby ofiara tortur miała gwarantowane prawo do zadośćuczynienia oraz sprawiedliwego i adekwatnego odszkodowania, łącznie ze środkami niezbędnymi dla możliwie najpełniejszej rehabilitacji. W razie śmierci ofiary w wyniku stosowania tortur prawo do odszkodowania przechodzi na osoby, które pozostawały na jej utrzymaniu”.

5.

Artykuł 3 EKPC stanowi:

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”.

6.

Motywy 9, 25 i 26 dyrektywy 2004/83 mają następujące brzmienie:

[…]

7.

Artykuł 2 tej dyrektywy stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

[…]

[…]”.

8.

Artykuł 3 dyrektywy stanowi:

„Państwa członkowskie mogą wprowadzić lub utrzymywać bardziej korzystne normy dla określania, kto kwalifikuje się jako uchodźca lub osoba podlegająca ochronie uzupełniającej, oraz dla określenia istoty międzynarodowej ochrony, w zakresie, w jakim normy te są zgodne z niniejszą dyrektywą”.

9.

Artykuł 4 ust. 4 dyrektywy 2004/83 stanowi:

„Fakt, iż wnioskodawca już był prześladowany lub doznał poważnej krzywdy albo był bezpośrednio zagrożony takim prześladowaniem lub poważną krzywdą, jest istotnym wskazaniem na istnienie uzasadnionej obawy prześladowania lub rzeczywistego ryzyka wystąpienia poważnej krzywdy, chyba że nie istniały wystarczające powody, aby uznać, iż prześladowanie lub poważna krzywda nie będą się powtarzać”.

10.

Artykuł 6 dyrektywy stanowi:

„Podmiotami dopuszczającymi się prześladowań lub wyrządzającymi poważną krzywdę są:

11.

Artykuł 15 rzeczonej dyrektywy stanowi:

„Poważna krzywda obejmuje:

12.

Artykuł 16 dyrektywy 2004/83 stanowi:

„1.   Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec przestaje kwalifikować się do uzyskania ochrony uzupełniającej, kiedy okoliczności, które prowadzą do przyznania statusu ochrony uzupełniającej, przestały istnieć lub uległy zmianie, w takim stopniu, że ochrona nie jest dłużej wymagana.

2.   Przy stosowaniu ust. 1 państwa członkowskie biorą pod uwagę, czy zmiany okoliczności mają charakter na tyle znaczący i długotrwały, iż osoba kwalifikująca się do ochrony uzupełniającej nie napotyka rzeczywistego ryzyka doznania poważnej krzywdy”.

13.

MP, obywatel Sri Lanki, przybył do Zjednoczonego Królestwa w styczniu 2005 r. i otrzymał zezwolenie na pobyt jako student. W dniu 11 grudnia 2008 r. odmówiono mu przedłużenia zezwolenia na pobyt.

14.

W dniu 5 stycznia 2009 r. zainteresowany złożył wniosek o azyl, motywując go tym, że był członkiem organizacji „Tygrysy – Wyzwoliciele Tamilskiego Ilamu (zwanej dalej „LTTE”), był przetrzymywany i torturowany przez siły bezpieczeństwa w jego państwie pochodzenia i w przypadku powrotu do tego państwa trzeciego byłby ponownie narażony na brutalne traktowanie.

15.

W dniu 23 lutego 2009 r. wniosek ten został oddalony na tej podstawie, że nie zostało udowodnione, iż po powrocie do państwa pochodzenia skarżący nadal będzie zagrożony.

16.

MP odwołał się od tej decyzji do Upper Tribunal (sądu wyższej instancji, Zjednoczone Królestwo), przedstawiając dokumenty lekarskie potwierdzające, że cierpi na następstwa doznanych aktów tortur, na syndrom stresu pourazowego i na depresję, wykazuje skłonność do zachowań samobójczych oraz że wydaje się mieć poważny zamiar popełnienia samobójstwa w razie powrotu do swojego państwa pochodzenia. Sąd ten jednak oddalił skargę zainteresowanego w zakresie, w jakim była ona oparta na Konwencji dotyczącej statusu uchodźców ( 5 ) oraz na dyrektywie 2004/83, z jednej strony, oraz z tego względu, że nie zostało udowodnione, że MP nadal będzie zagrożony w swoim państwie pochodzenia, z drugiej strony.

17.

Jednakże Upper Tribunal (sąd wyższej instancji) uwzględnił skargę w zakresie, w jakim była ona oparta na postanowieniach art. 3 EKPC na tej zasadniczo podstawie, że jeśli skarżący zostałby odesłany do swojego państwa pochodzenia, to nie mógłby on skorzystać z odpowiedniej opieki w celu leczenia swoich schorzeń psychicznych, co stanowiłoby naruszenie tego przepisu.

18.

Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez Court of Appeal (England and Wales) [sąd apelacyjny (Anglia i Walia), Zjednoczone Królestwo], który orzekł, że dyrektywa 2004/83 nie obejmuje tych przypadków mieszczących się w ramach art. 3 EKPC, w których ryzyko dotyczy zdrowia lub samobójstwa, a nie prześladowań.

19.

MP złożył odwołanie od tego wyroku do Supreme Court of the United Kingdom (sądu najwyższego Zjednoczonego Królestwa), sądu odsyłającego w niniejszej sprawie. Skarżący podnosi, że dyrektywa 2004/83 nie może mieć tak wąskiego zakresu zastosowania, jaki wynika z wykładni sądu pierwszej instancji i sądu apelacyjnego oraz że powinien on móc skorzystać z ochrony uzupełniającej ze względu na brutalne traktowanie doznane w przeszłości w jego państwie pochodzenia, które jest przyczyną jego schorzeń, z jednej strony, oraz ze względu na brak infrastruktury, która umożliwiłaby odpowiednie leczenie następstw tego traktowania w państwie pochodzenia, z drugiej strony. Zdaniem skarżącego w postępowaniu głównym brak narażenia w przyszłości na brutalne traktowanie, w razie powrotu do swojego państwa pochodzenia, nie powinien być brany pod uwagę przy ocenie jego prawa do skorzystania z ochrony uzupełniającej.

20.

Sąd odsyłający uważa, że ta kwestia nie została jeszcze precyzyjnie rozstrzygnięta ani w orzecznictwie Trybunału, ani w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

21.

W tych okolicznościach Supreme Court of the United Kingdom (sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 2 lit. e) w związku z art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83 obejmuje sytuację, w której powrót skarżącego do kraju pochodzenia może narazić go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy w sferze zdrowia fizycznego lub psychicznego wynikające z tortur lub nieludzkiego lub poniżającego traktowania doznanych w przeszłości, za które odpowiedzialność ponosi państwo pochodzenia?”.

22.

Na wstępie należy zwrócić uwagę, że Trybunał może dokonać analizy niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w dwojaki sposób. Trybunał może rozstrzygnąć jedynie w zakresie pytania przedłożonego przez sąd odsyłający, czyli tylko w przedmiocie wykładni art. 2 lit. e) i art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83, ale odpowiedź Trybunału może również dotyczyć oceny tych przepisów w świetle art. 3 EKPC i art. 14 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

23.

Po pierwsze, jeśli chodzi o odpowiedź ukierunkowaną wyłącznie na przepisy dyrektywy 2004/83, należy zauważyć, że czysto literalna wykładnia art. 15 tej dyrektywy, który wyczerpująco określa przypadki poważnej krzywdy, wyłącza z zakresu stosowania ochrony uzupełniającej brak odpowiedniej opieki w zakresie leczenia schorzeń w państwie pochodzenia, do którego jest planowane odesłanie danej osoby.

24.

Brzmienie art. 15 lit. b) dyrektywy jest bowiem jasne. Pozwala ono na udzielenie ochrony uzupełniającej jedynie w przypadku ryzyka wystąpienia poważnej krzywdy wynikającego z aktów tortur lub nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, na które skarżący mógłby być narażony w przypadku powrotu do państwa pochodzenia.

25.

Trybunał orzekł zresztą, że trzy rodzaje poważnej krzywdy zdefiniowane w art. 15 dyrektywy 2004/83 stanowią przesłanki, jakie winny być spełnione, by można było uznać, iż dana osoba może korzystać z ochrony uzupełniającej, w sytuacji gdy zgodnie z art. 2 lit. e) tej dyrektywy istnieją ważne podstawy, aby uznać, iż jeśli wnioskujący o ochronę wróci do jego kraju pochodzenia, to może być tam narażony na rzeczywiste ryzyko doznania takiej krzywdy ( 6 ).

26.

Taka interpretacja oznacza, że w niniejszej sprawie MP nie może korzystać z ochrony uzupełniającej w zakresie, w jakim jest pewne, że nie jest on już narażony na akty tortur w razie powrotu do swojego państwa pochodzenia, nawet jeśli prawdopodobnie nie będzie mógł korzystać z niezbędnej opieki celem leczenia syndromu stresu pourazowego, na który cierpi, z powodu niedostatków systemu opieki zdrowotnej i istnieje zagrożenie, że targnie się na swoje życie w razie powrotu do swojego państwa pochodzenia.

27.

W tym zakresie Trybunał orzekł, że ryzyko pogorszenia stanu zdrowia obywatela państwa trzeciego niewynikające z umyślnego pozbawienia tego obywatela opieki zdrowotnej nie jest objęte art. 15 dyrektywy 2004/83. Artykuł 15 lit. b) tej dyrektywy definiuje poważną krzywdę jako polegającą na poddaniu obywatela państwa trzeciego w jego państwie pochodzenia torturom lub niehumanitarnemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu ( 7 ).

28.

W świetle tego orzecznictwa z wykładni art. 6 wspomnianej dyrektywy wynika, że taką krzywdę musi powodować zachowanie podmiotu trzeciego i że nie może ona zatem wynikać po prostu z ogólnych niedostatków systemu opieki zdrowotnej państwa pochodzenia ( 8 ).

29.

Należy przypomnieć, że jeśli w określonych szczególnych okolicznościach cierpienie wywołane chorobą może stanowić niehumanitarne lub poniżające traktowanie ( 9 ), to jednak jedno z istotnych kryteriów przyznania ochrony uzupełniającej, a mianowicie identyfikacja sprawcy doznanej krzywdy, przeciwko któremu kierowana jest ochrona, pozostaje niespełnione.

30.

Aby bowiem dana osoba mogła korzystać z ochrony uzupełniającej, niewystarczające jest udowodnienie, że osobie tej zagraża nieludzkie lub poniżające traktowanie po powrocie do jej państwa pochodzenia. Należy ponadto wykazać, że ryzyko to wynika z czynników objętych bezpośrednio lub pośrednio, ale zawsze umyślnie, odpowiedzialnością władz publicznych tego kraju, bez względu na to, czy zagrożenie dla zainteresowanego wynika z działania władz państwa, którego jest on obywatelem lub jest tolerowane przez te władze, czy też wynika ono z działania niezależnych grup, przed którymi władze jego państwa nie są w stanie zapewnić swoim obywatelom skutecznej ochrony.

31.

Tymczasem, w przypadku osoby, której stan zdrowia wymaga opieki lekarskiej i która nie mogłaby skorzystać z odpowiedniego leczenia w swoim państwie pochodzenia, nieludzkie lub poniżające traktowanie, na które byłaby ona narażona w razie powrotu do tego państwa, nie wynika z umyślnego działania lub zaniechania władz publicznych lub niezależnych organów państwa i nie jest skierowane przeciwko określonej osobie.

32.

W niniejszej sytuacji nie zostało spełnione jedno z podstawowych kryteriów przyznania ochrony uzupełniającej, a mianowicie istnienie odpowiedzialności bezpośredniej lub pośredniej po stronie władz publicznych państwa pochodzenia za wyrządzenie poważnej krzywdy, przed czym zostaje ustanowiona ochrona.

33.

Zatem w sytuacji takiej, jak mająca miejsce w postępowaniu głównym, ochrona udzielona przez państwo członkowskie nie odpowiadałaby potrzebie ochrony międzynarodowej w rozumieniu art. 2 lit. e) dyrektywy 2004/83 i nie mieściłaby się zatem w ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego.

34.

Wynika z tego, że ryzyko pogorszenia stanu zdrowia obywatela państwa trzeciego cierpiącego na chorobę psychiczną, wynikające z braku odpowiedniego leczenia w jego państwie pochodzenia, jeżeli nie chodzi o celowe pozbawienie tego obywatela państwa trzeciego opieki, nie może wystarczać do zagwarantowania udzielenia mu ochrony uzupełniającej ( 10 ), nawet jeżeli choroba, na jaką cierpi wnioskodawca, wynika z doznanych w przeszłości aktów tortur w jego państwie pochodzenia.

35.

Tym samym w żaden sposób nie można uznać, jak sugerują skarżący w postępowaniu głównym oraz Rzeczpospolita Polska, że jedyna różnica w porównaniu ze sprawą, która legła u podstaw wyroku z dnia 18 grudnia 2014 r., M’Bodj ( 11 ), czyli okoliczność, że schorzenia, na które cierpi MP, stanowią konsekwencję aktów tortur, jakich skarżący był ofiarą w przeszłości w jego państwie pochodzenia, a nie są to powikłania po chorobie, która wystąpiła w sposób naturalny, może zmienić przesłanki udzielenia ochrony uzupełniającej w postaci wynikającej z przepisów dyrektywy 2004/83 i dotychczasowej wykładni Trybunału ( 12 ).

36.

W rezultacie należy zaproponować Trybunałowi, aby orzekł, że definicja zawarta w art. 2 lit. e) w związku z art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83 nie obejmuje rzeczywistego ryzyka doznania poważnej krzywdy w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego wynikającego z tortur bądź z nieludzkiego lub poniżającego traktowania doznanego przez wnioskodawcę w przeszłości i za które odpowiedzialne jest państwo członkowskie pochodzenia, w przypadku gdyby wnioskodawca został do tego państwa odesłany.

37.

Po drugie, jeżeli Trybunał chciałby udzielić odpowiedzi w szerszym zakresie, obejmującym analizę przepisów dyrektywy 2004/83 w związku z art. 3 EKPC oraz art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, to należy przedstawić następujące spostrzeżenia.

38.

Jeśli chodzi o art. 3 EKPC, z jednej strony, orzecznictwo dostarcza nam już istotnych wskazówek.

39.

Wstępnie należy przypomnieć, że Trybunał orzekł już, że o ile prawo podstawowe zagwarantowane w art. 3 EKPC wchodzi w skład ogólnych zasad prawa Unii, nad których przestrzeganiem czuwa Trybunał, i o ile orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka powinno być brane pod uwagę w celu wykładni zakresu tego prawa we wspólnotowym porządku Unii, to jednak zasadniczo odpowiednikiem art. 3 EKPC jest art. 15 lit. b) dyrektywy ( 13 ).

40.

Jednakże Trybunał orzekł, że z motywów 5, 6, 9 i 24 dyrektywy 2004/83 wynika, że o ile dyrektywa ta ma na celu uzupełnienie za pomocą ochrony uzupełniającej ochrony uchodźców wprowadzonej konwencją genewską, poprzez identyfikację osób rzeczywiście potrzebujących międzynarodowej ochrony, o tyle jej zakres zastosowania nie rozciąga się na osoby uprawnione do przebywania na terytorium państw członkowskich z innych powodów, to znaczy na podstawie dyskrecjonalnej i ze względów współczucia lub z powodów humanitarnych. Obowiązek wykładni art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83 z uwzględnieniem art. 3 EKPC, którego wspomniany przepis jest w istocie odpowiednikiem, nie może podważyć tej wykładni ( 14 ).

41.

Niemniej jednak Trybunał orzekł również ( 15 ), że wykładnia art. 15 dyrektywy 2004/83 w świetle art. 3 EKPC pozwala na udzielenie ochrony uzupełniającej, ale wyłącznie w bardzo wyjątkowych przypadkach, gdy względy humanitarne przemawiające przeciwko wspomnianemu wydaleniu mają charakter nadrzędny, zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka ( 16 ).

42.

ETPC orzekł w tym zakresie, że okoliczność, iż obywatel państwa trzeciego, cierpiący na poważną chorobę, nie może w bardzo wyjątkowych przypadkach, zostać wydalony do państwa, w którym nie jest dostępne odpowiednie leczenie jego schorzenia, nie skutkuje tym, że zainteresowanemu należy w sposób konieczny udzielić zezwolenia na pobyt w państwie stronie ( 17 ).

43.

Wspomniane orzecznictwo mogłoby znaleźć zastosowanie w okolicznościach mających miejsce w postępowaniu głównym, co prowadziłoby do tego, że państwa członkowskie nie miałyby obowiązku udzielenia w sposób automatyczny ochrony uzupełniającej osobom dotkniętym schorzeniami stanowiącymi skutek aktów tortur doznanych w przeszłości w ich państwie pochodzenia. Nie można bowiem uznać, że sytuacja, w jakiej się znalazł MP, stanowi wyjątkowy przypadek, w którym względy humanitarne mają nadrzędny charakter.

44.

W niniejszej sprawie nie zostało udowodnione, aby niedostatki systemu opieki zdrowotnej stanowiły same w sobie naruszenie art. 3 EKPC. Niemniej jednak, jeżeli wskutek tych niedostatków doszłoby do pogorszenia stanu zdrowia zainteresowanego, to wówczas mogłoby mieć miejsce naruszenie tego przepisu. Wyłącznie do sądu krajowego należałaby ocena, czy doszło do takiego naruszenia, nawet jeżeli wydaje się prawdopodobne, że przypadek ten mieści się we wspomnianej hipotezie ze względu na stres pourazowy, na który cierpi MP i na ryzyko popełnienia przez niego samobójstwa w razie powrotu do jego państwa pochodzenia. Ponadto sądy krajowe: sąd pierwszej instancji oraz sąd apelacyjny stwierdziły naruszenie tych postanowień, a z akt sprawy wynika, i nie jest to kwestionowane, że MP nie zostanie wydalony do państwa pochodzenia.

45.

Należy ponadto przypomnieć, że system ochrony uzupełniającej powinien być oddzielony od ustaleń dokonanych w sprawie w postępowaniu głównym, w której jest pewne, że wobec wnioskodawcy nie zachodzi ryzyko poddania aktom tortur w razie powrotu do jego państwa pochodzenia.

46.

Trybunał orzekł w tym zakresie, że byłoby sprzeczne z ogólną systematyką i celami dyrektywy 2004/83 umożliwienie skorzystania ze statusów, które przewiduje ta dyrektywa, obywatelom państw trzecich znajdującym się w sytuacjach pozbawionych jakiegokolwiek związku z racją bytu międzynarodowej ochrony ( 18 ).

47.

W istocie, i w związku z już przedstawionymi rozważaniami dotyczącymi wykładni art. 2 lit. e) i art. 15 lit. b) tej dyrektywy, jeżeli ochrona międzynarodowa byłaby przyznana wnioskodawcy, to byłby to inny typ ochrony, zgodnie z brzmieniem art. 2 lit. g) in fine rzeczonej dyrektywy. Wspomniana ochrona byłaby przyznana z innego powodu, na dyskrecjonalnej podstawie i ze względów współczucia lub z powodów humanitarnych, wynikających z poszanowania w szczególności art. 3 EKPC.

48.

Tymczasem prawodawca Unii w sposób wyraźny zmierzał do wykluczenia sytuacji opartych na względach humanitarnych z zakresu stosowania dyrektywy 2004/83, zgodnie z jej motywem 9 ( 19 ).

49.

Z powyższych rozważań wynika zatem, że treść przepisów dyrektywy 2004/83 w związku z art. 3 EKPC nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwa członkowskie wyłączyły z zakresu stosowania ochrony uzupełniającej osoby znajdujące się w sytuacji takiej jak MP, które cierpią z powodu następstw aktów tortur doznanych w przeszłości, ale wobec których nie zachodzi już ryzyko poddania takiemu traktowaniu w razie powrotu do ich państwa pochodzenia, mimo że istnieje ryzyko, że popełnią one samobójstwo i nie będą mogły z pewnością skorzystać z odpowiedniego leczenia schorzeń, na które cierpią. W tym kontekście wyłącznie do sądu krajowego należy, ze względu na posiadany materiał dowodowy, ocena, czy doszło do naruszenia art. 3 EKPC.

50.

Jeśli chodzi o art. 14 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, z drugiej strony, to należy na początku przypomnieć, że przepisy dyrektywy 2004/83 oraz inne akty ustanawiające wspólny europejski system azylowy, zostały przyjęte, aby pomóc właściwym władzom państw członkowskich w stosowaniu konwencji genewskiej, jak również innych właściwych traktatów w tej dziedzinie, zgodnie z art. 78 ust. 1 TFUE ( 20 ). Wykładni przepisów tej dyrektywy należy zatem dokonywać w świetle ogólnej systematyki i celu tego aktu ( 21 ).

51.

Jednakże z utrwalonego orzecznictwa wynika, że stosowanie prawa Unii powinno być autonomiczne w stosunku do stosowania międzynarodowego prawa humanitarnego ( 22 ). Ponadto należy podkreślić, że Trybunał orzekł, że międzynarodowe prawo humanitarne oraz system ochrony uzupełniającej przewidziany przez dyrektywę 2004/83 realizują różne cele i wprowadzają wyraźnie odrębne mechanizmy ochrony ( 23 ).

52.

W związku z tym zauważam, że dyrektywa 2004/83 nie zawiera żadnego przepisu o treści zbliżonej w większym lub mniejszym stopniu do art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, który zobowiązywałby państwa członkowskie do ustanowienia procedur i środków pozwalających ofiarom aktów tortur otrzymać odszkodowanie.

53.

A zatem to wyłącznie w tym zakresie Trybunał mógłby ewentualnie rozważyć kwestię, czy naruszenie art. 14 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur przez państwo trzecie, którego wnioskodawca jest obywatelem, może mieć wpływ na wynikające z dyrektywy 2004/83 zobowiązania państw członkowskich Unii w zakresie udzielenia ochrony uzupełniającej, pozwalając tym samym na zapewnienie ochrony jednostek przed wszelkimi rodzajami poważnej krzywdy.

54.

Z literalnej wykładni art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur wynika bowiem, że to państwo odpowiedzialne za akty tortur popełnione na jego terytorium powinno co do zasady zapewnić środki i procedury pozwalające zainteresowanym osobom otrzymać odszkodowanie lub skorzystać z możliwie najpełniejszej rehabilitacji ( 24 ).

55.

Analiza całości postanowień tej konwencji skutecznie wzmacnia wspomnianą wykładnię literalną, ponieważ art. 13 i nast. konwencji są skierowane zasadniczo do państwa odpowiedzialnego za naruszenie ( 25 ). W tym zakresie należy ustalić, czy w sytuacji gdyby Sri Lanka nie przestrzegała zobowiązań wynikających z konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, której jest stroną, konwencja ta mogłaby rozszerzyć zakres zobowiązań państw członkowskich w dziedzinie ochrony uzupełniającej.

56.

Czy brak poszanowania konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur przez państwo nienależące do Unii stanowi przesłankę pozwalającą jednostkom powołać się na prawo do ochrony uzupełniającej w Unii Europejskiej? Czy ten brak poszanowania można interpretować jako dowód na istnienie ryzyka nieludzkiego i poniżającego traktowania w przypadku powrotu danej osoby do jej państwa pochodzenia? Czy brak procedury, która pozwoliłaby na uzyskanie odszkodowania w państwie pochodzenia, można uznać za ryzyko doznania poważnej krzywdy? Warto, aby w przedmiocie tych właśnie pytań Trybunał zechciał przedstawić swoje stanowisko.

57.

Niektóre państwa mogłyby wyrazić zgodę na wykonanie zobowiązań wynikających z konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, mimo że nie są one odpowiedzialne za akty tortur, które miały miejsce. Taka jurysdykcja uniwersalna jest dopuszczalna w sprawach karnych w zakresie ścigania i karania sprawców aktów tortur. W świetle bowiem tej konwencji jedynym łącznikiem pomiędzy państwem sądu a popełnieniem czynu zabronionego jest obecność domniemanego sprawcy aktów tortur na terytorium danego państwa, do którego należy ekstradycja lub prowadzenie postępowania i rozstrzygnięcie w kwestii odpowiedzialności karnej tego domniemanego sprawcy ( 26 ). Nie jest jednak rzeczą codzienną, aby ta jurysdykcja uniwersalna była uznawana w dziedzinie odpowiedzialności cywilnej oraz prawa do odszkodowania przysługującego ofiarom czynów niedozwolonych ( 27 ). Jedynym łącznikiem pomiędzy naruszeniem a państwem byłby w tym kontekście pobyt ofiary aktów tortur popełnionych za granicą na terytorium państwa, w którym jest rozpoznawane powództwo o odszkodowanie. To rozszerzenie jurysdykcji państw stron konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, jeżeli Trybunał by je dopuścił ( 28 ), pozwoliłoby ofiarom aktów tortur na skuteczne dochodzenie przysługujących im praw do odszkodowania i byłoby w pełni zgodne z ius cogens ( 29 ), czyniąc tym samym bardziej skuteczną walkę z torturami w skali międzynarodowej ( 30 ).

58.

To wyłącznie w tym zakresie można by było przyjąć, że art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur powinien mieć zastosowanie w sprawie w postępowaniu głównym, ponieważ przepis ten pozwala na rozszerzenie zakresu zobowiązań państw członkowskich w dziedzinie ochrony uzupełniającej. W związku z tym uznanie takiej jurysdykcji uniwersalnej wykraczałoby poza zakres już dopuszczony w świetle orzecznictwa Unii, a niniejsza sprawa nie wydaje się stanowić najlepszej okazji, aby poza ten zakres wykroczyć, ponieważ dwie okoliczności stoją na przeszkodzie zastosowaniu art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

59.

Z jednej strony, z materiału dowodowego nie wynika w żaden sposób, aby Sri Lanka miała w sposób umyślny naruszyć zobowiązania wynikające z art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur w stosunku do MP, gdyby został on tam odesłany. Z powyższych rozważań wynika bowiem, że MP nie może się zasadnie powołać wobec Sri Lanki na umyślne pozbawienie opieki medycznej i że ta okoliczność nie może zatem być uznana za ryzyko doznania poważnej krzywdy, takiej jak krzywda wymieniona w art. 15 dyrektywy 2004/83, którego zaistnienie pozwoliłoby na udzielenie ochrony uzupełniającej i to nawet w sytuacji bezsprzecznie występujących niedostatków systemu opieki zdrowotnej. Nie jest zatem możliwe uznanie a priori, że Sri Lanka narusza wobec MP zobowiązania wynikające z konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

60.

Z drugiej strony, aby prawo do odszkodowania było uwzględnione, konieczne jest wniesienie skargi lub powództwa do sądu. Do osoby uważającej się za ofiarę aktów tortur należy bowiem wystąpienie na drogę sądową w celu uzyskania odszkodowania bądź skorzystania z odpowiednich warunków pozwalających na możliwie najpełniejszą rehabilitację, zgodnie z samym brzmieniem art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur. Jednakże, w niniejszej sprawie, skarżący w postępowaniu głównym nie udowadnia ani nawet nie podnosi, aby występował o odszkodowanie lub o środki mające na celu rehabilitację czy to do władz Sri Lanki, czy do władz państwa członkowskiego, przy założeniu, że te ostatnie mogłyby się uznać za właściwe. Z żadnego dowodu przedstawionego w sprawie nie wynika, aby MP występował z jakimkolwiek powództwem na podstawie art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

61.

A zatem, i to jedynie hipotetycznie, jedynym sposobem na włączenie przypadku występującego w sprawie w postępowaniu głównym do zakresu stosowania tych przepisów byłoby uznanie, że niedostatki systemu opieki zdrowotnej Sri Lanki stanowią źródło umyślnego naruszenia zobowiązań tego państwa wynikających z art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur wobec MP, z jednej strony, oraz, że złożenie wniosku o ochronę uzupełniającą w państwie członkowskim Unii byłoby równoważne z wystąpieniem z roszczeniem o odszkodowanie lub o udzielenie odpowiednich środków w celu możliwie najpełniejszej rehabilitacji, z drugiej strony.

62.

Ta wykładnia wydaje się jednak nadmiernie rozszerzać zakres stosowania zarówno przepisów dyrektywy 2004/83, jak i postanowień art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

63.

Ponadto konieczne jest określenie praktycznych konsekwencji równie szerokiej interpretacji. O ile pozwalałaby ona każdej osobie, która w przeszłości doznała brutalnego traktowania, skorzystać z prawa do ochrony uzupełniającej i to również w sytuacji, w której jej państwo pochodzenia nie zapewniałoby środków i procedur pozwalających na uzyskanie odszkodowania lub rehabilitację ofiar, w tym poprzez zapewnienie właściwego systemu ochrony zdrowia, zwiększyłoby to w sposób istotny zobowiązania państw członkowskich w dziedzinie ochrony uzupełniającej i wprowadzałoby trudności zarówno proceduralne, jak i materialnoprawne. Taka wykładnia wykraczałaby znacznie poza intencje prawodawcy Unii przyjmującego dyrektywę 2004/83 i ustanawiającego wspólny europejski system azylowy oraz stwarzałaby ryzyko zwiększenia liczby wniosków o ochronę międzynarodową, jak również utrudniałaby zaprzestanie stosowania tych systemów ochrony, zgodnie z art. 16 dyrektywy 2004/83, w przypadku stresu pourazowego lub ryzyka samobójstwa. Ponadto orzecznictwo Trybunału nie wywiera wpływu na dyskrecjonalne uprawnienie państw członkowskich do przyznawania prawa pobytu z przyczyn humanitarnych osobom dotkniętym takimi schorzeniami.

64.

Z powyższych uwag wynika, że należy zaproponować Trybunałowi, aby orzekł, że postanowienia art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur nie stoją na przeszkodzie odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej wnioskodawcy znajdującemu się w takiej sytuacji, jak mająca miejsce w postępowaniu głównym.

65.

W rezultacie należy zaproponować Trybunałowi, aby orzekł, że definicja zawarta w art. 2 lit. e) w związku z art. 15 lit. b) dyrektywy 2004/83 nie obejmuje rzeczywistego ryzyka poważnej krzywdy w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego, wynikającego z tortur doznanych przez wnioskodawcę w przeszłości i za które jest odpowiedzialne państwo pochodzenia, w sytuacji, w której byłby on do tego państwa odesłany, czemu nie stoją na przeszkodzie art. 3 EKPC i art. 14 ust. 1 konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur.

66.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, aby odpowiedział w następujący sposób na pytanie prejudycjalne przedłożone przez Supreme Court of the United Kingdom (sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa):

Definicja zawarta w art. 2 lit. e) w związku z art. 15 lit. b) dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony, nie obejmuje rzeczywistego ryzyka poważnej krzywdy w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego wynikającego z tortur lub nieludzkiego lub poniżającego traktowania doznanych przez wnioskodawcę w przeszłości, za które odpowiedzialność ponosi państwo pochodzenia, w sytuacji gdyby wnioskodawca był odesłany do tego państwa.