1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. L 149, s. 22).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko Cdiscount SA (zwanej dalej „Cdiscount” lub „spółką Cdiscount”) w przedmiocie niewskazania ceny referencyjnej przy sprzedaży po obniżonej cenie prowadzonej przez Cdiscount na stronie sprzedaży elektronicznej.

3

Motywy 6, 8 i 17 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych brzmią następująco:

[…]

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy stanowi:

„Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących interesom gospodarczym konsumentów”.

5

Artykuł 2 dyrektywy przewiduje:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

[…]

[…]”.

6

Artykuł 3 ust. 1 tej dyrektywy brzmi następująco:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do nieuczciwych praktyk handlowych w rozumieniu art. 5, stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów przed zawarciem transakcji handlowej dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania oraz po jej zawarciu”.

7

Zgodnie z art. 4 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych:

„Państwa członkowskie nie mogą ograniczać swobody świadczenia usług ani swobodnego przepływu towarów z przyczyn związanych z dziedziną zbliżoną niniejszą dyrektywą [dziedziną, w której zbliżenie obowiązujących przepisów jest celem niniejszej dyrektywy]”.

8

Artykuł 5 dyrektywy, zatytułowany „Zakaz nieuczciwych praktyk handlowych”, brzmi następująco:

„1.   Nieuczciwe praktyki handlowe są zabronione.

2.   Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:

[…]

4.   Za nieuczciwe uznaje się w szczególności praktyki handlowe, które:

5.   Załącznik I zawiera wykaz praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Wykaz ten obowiązuje jednolicie we wszystkich państwach członkowskich i może zostać zmodyfikowany wyłącznie poprzez zmianę niniejszej dyrektywy”.

9

Artykuł 6 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych przewiduje:

„Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli zawiera ona fałszywe informacje i w związku z tym jest niezgodna z prawdą lub w jakikolwiek sposób, w tym poprzez wszystkie okoliczności jej prezentacji, wprowadza lub może wprowadzić w błąd przeciętnego konsumenta, nawet jeżeli informacje te w odniesieniu do jednego lub większej liczby wymienionych niżej elementów są zgodne z rzeczywistością, i która w każdym przypadku powoduje lub może spowodować podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął:

[…]

[…]”.

10

Zgodnie z art. L. 113‑3 code de la consommation (kodeksu konsumenckiego) w wersji obowiązującej w czasie właściwym dla okoliczności faktycznych rozpatrywanych w postępowaniu głównym (zwanego dalej „code de la consommation”) „sprzedawca lub usługodawca mają obowiązek poinformowania konsumenta, poprzez umieszczenie stosownego oznaczenia, etykiety, wywieszki albo w inny odpowiedni sposób, o cenie, a także o ewentualnych ograniczeniach odpowiedzialności umownej oraz szczególnych warunkach sprzedaży zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniach ministra właściwego do spraw gospodarki”.

11

Artykuł R. 113‑1 tego kodeksu stanowi:

„Karze grzywny w wysokości przewidzianej dla wykroczeń piątej klasy podlega sprzedaż dóbr lub produktów albo świadczenie usług po cenach określonych z naruszeniem dekretów wydanych na podstawie art. 1 zarządzenia nr 86‑1243 z dnia 1 grudnia 1986 r., powtórzonego w art. L. 113‑1, lub rozporządzeń mających ten sam przedmiot wydanych na podstawie zarządzenia nr 45‑1483 z dnia 30 czerwca 1945 r. i utrzymanych tymczasowo w mocy przez art. 61 ww. zarządzenia z dnia 1 grudnia 1986 r., zawartego w załączniku do niniejszego kodeksu.

Takim samym korom podlega naruszenie rozporządzeń przewidzianych w art. L. 113‑3, określających zasady informowania konsumenta o cenach i szczególnych warunkach sprzedaży, a także rozporządzeń mających ten sam przedmiot wydanych na podstawie zarządzenia nr 45‑1483 z dnia 30 czerwca 1945 r.

W przypadku powrotu do naruszenia zastosowanie mają kary grzywny przewidziane dla powrotu do wykroczeń piątej klasy”.

12

Na mocy art. 1 pkt 2 arrêté du 31 décembre 2008 relatif aux annonces de réduction de prix à l’égard du consommateur (rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r. dotyczącego ogłoszeń o obniżce cen względem konsumenta, JORF z dnia 13 stycznia 2009 r., s. 689, zwanego dalej „rozporządzeniem z dnia 31 grudnia 2008 r.”), wydanego na podstawie art. L. 113‑3 code de la consommation, w przypadku skierowania do konsumenta reklamy zawierającej informację o obniżce ceny „w punktach sprzedaży lub na stronach handlu elektronicznego na etykiecie, oznaczeniu lub wywieszce zawierającej ceny stosowane zgodnie z obowiązującymi przepisami obok ceny obniżonej podaje się cenę referencyjną, zgodnie z definicją zawartą w art. 2”.

13

Artykuł 2 tego rozporządzenia przewiduje:

„1.   Cena referencyjna, o której mowa w niniejszym rozporządzeniu, nie może przekraczać najniższej ceny rzeczywiście stosowanej przez sprzedawcę lub usługodawcę w odniesieniu do towarów lub usług podobnych w tym samym punkcie sprzedaży detalicznej lub na stronie sprzedaży na odległość w okresie ostatnich 30 dni przed zamieszczeniem informacji o obniżce. W ten sposób określona cena referencyjna może być zachowana w przypadku obniżek cen ogłaszanych stopniowo w trakcie tej samej transakcji handlowej w ciągu miesiąca od zamieszczenia pierwszego ogłoszenia o obniżce cen lub w ciągu tego samego okresu wyprzedaży lub likwidacji.

Sprzedawca lub usługodawca musi być w stanie uzasadnić na wniosek urzędników, o których mowa w art. L. 450‑1 code de commerce [kodeksu handlowego], na podstawie notatek, wykazów, formularzy zamówień, paragonów lub innych dokumentów, wszystkie ceny, które rzeczywiście stosował w tym okresie.

2.   Sprzedawca lub usługodawca może także wykorzystywać jako cenę referencyjną cenę sugerowaną przez producenta lub importera produktu lub cenę maksymalną określoną w stosownych uregulowaniach z zakresu obrotu gospodarczego.

W tym wypadku sprzedawca lub usługodawca musi być w stanie uzasadnić wobec urzędników, o których mowa w art. L. 450‑1 code de commerce, prawdziwość tych odniesień oraz fakt, że ceny te są powszechnie stosowane przez innych dystrybutorów tego samego produktu.

3.   W przypadku gdy podobny artykuł nie był sprzedawany poprzednio w tym samym punkcie sprzedaży detalicznej lub na tej samej stronie sprzedaży na odległość lub gdy towaru tego nie dotyczy już cena sugerowana przez producenta lub importera, obniżki cen, o których mowa w art. 1, mogą być obliczane poprzez odniesienie do ostatniej sugerowanej ceny, pod warunkiem że była ona sugerowana nie dawniej niż trzy lata przed zamieszczeniem informacji o obniżce.

W tym przypadku w ogłoszeniu o obniżce cen umieszcza się, obok ceny referencyjnej, wzmiankę »cena sugerowana«, wraz ze wskazaniem roku, do którego ta cena się odnosi.

Na wniosek urzędników, o których mowa w art. L. 450‑1 code de commerce, sprzedawca lub usługodawca musi być w stanie uzasadnić prawdziwość tej ceny sugerowanej oraz fakt, że była ona stosowana”.

14

Jak wynika z postanowienia odsyłającego, w dniu 16 października 2009 r. służby departamentalnej dyrekcji ds. ochrony ludności departamentu Żyronda sporządziły protokół, w którym stwierdzono wiele przypadków naruszeń przepisów rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r.

15

Wspomniane służby stwierdziły bowiem, że Cdiscount, prowadząca stronę sprzedaży elektronicznej, w ramach ofert zakupu po cenach obniżonych, nie wskazała cen referencyjnych przed obniżką ani cen sugerowanych przez producenta przed obniżką. Tymczasem niepodanie lub nieoznaczenie ceny referencyjnej w ogłoszeniu o obniżkach cen stanowi naruszenie przepisów tego rozporządzenia i art. L. 113‑3 code de la consommation, które podlega karze.

16

Cdiscount została oskarżona przed tribunal de police de Bordeaux (sądem policyjnym w Bordeaux), który – orzekając w pierwszej instancji – oddalił jej argumentację dotyczącą niezgodności rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r. z przepisami dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych oraz uznał oskarżoną za winną zarzucanych jej czynów.

17

Cdiscount wniosła apelację od tego wyroku do cour d’appel de Bordeaux (sądu apelacyjnego w Bordeaux), który utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy wyrokiem z dnia 5 lipca 2013 r., stwierdzając, że oznaczenie lub podanie ceny referencyjnej nie stanowi samo w sobie praktyki handlowej, lecz należy je rozpatrywać w kategoriach sposobu stosowania praktyki handlowej polegającej na ogłaszaniu obniżek cen. A zatem oznaczenie lub podanie ceny referencyjnej nie jest objęte zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy.

18

Ponieważ wyrok skazujący spółkę Cdiscount został utrzymany w mocy w postępowaniu apelacyjnym, spółka ta wniosła skargę kasacyjną.

19

Sąd odsyłający podnosi, po pierwsze, że zakaz ustanowiony przez rozpatrywane przepisy krajowe ma zastosowanie w każdych okolicznościach, a po drugie, że dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych zawiera wyczerpujący wykaz praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach, i przewiduje, w art. 5–9, że z wyjątkiem tych praktyk daną praktykę można uznać za nieuczciwą dopiero po przeprowadzeniu oceny konkretnego przypadku.

20

Uznając, że rozstrzygnięcie sporu zawisłego w postępowaniu głównym uzależnione jest od wykładni dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, Cour de cassation postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy przepisy art. 5–9 [dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych] stoją na przeszkodzie uregulowaniu wprowadzającemu zakaz stosowania w każdych okolicznościach obniżek cen, które nie zostały ustalone w oparciu o cenę referencyjną zdefiniowaną w przepisach rangi wykonawczej, niezależnie od tego, czy informacje o obniżkach cen miały wpływ na decyzję przeciętnego konsumenta?”.

21

Na mocy art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem jeżeli odpowiedź na pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa, Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem.

22

Przepis ten należy zastosować w niniejszej sprawie.

23

Poprzez swe pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych należy intepretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona przepisom krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które przewidują ogólny zakaz dokonywania ogłoszeń o obniżkach cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen.

24

W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy na wstępie określić, czy art. 1 pkt 2 i art. 2 rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r., mające zastosowanie do okoliczności rozpatrywanych w postępowaniu głównym, spełniają cele związane z ochroną konsumentów, tak że mogą być objęte zakresem stosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych.

25

Zgodnie bowiem z motywem 8 wspomnianej dyrektywy „chroni [ona] bezpośrednio interesy gospodarcze konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi wobec nich przez przedsiębiorstwa” i zapewnia, jak stanowi w szczególności jej art. 1, „osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących interesom gospodarczym konsumentów” (postanowienie INNO, C‑126/11, EU:C:2011:851, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

Nie są natomiast objęte zakresem stosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych – zgodnie z jej motywem 6 – przepisy prawa krajowego odnoszące się do nieuczciwych praktyk handlowych, które szkodzą „jedynie” interesom gospodarczym konkurentów lub dotyczą transakcji między przedsiębiorcami (postanowienie INNO, C‑126/11, EU:C:2011:851, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

W tym zakresie należy podnieść, że sąd odsyłający nie wypowiada się jasno na temat celów rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r.

28

Tymczasem należy przypomnieć, że zadaniem Trybunału nie jest wypowiadanie się w ramach odesłania prejudycjalnego na temat wykładni prawa wewnętrznego. Jest to zadanie, które leży wyłącznie w gestii sądu krajowego. W ramach podziału kompetencji między sądami Unii Europejskiej a sądami krajowymi Trybunał powinien bowiem brać pod uwagę wskazany w postanowieniu odsyłającym kontekst faktyczny i prawny, w który wpisują się pytania prejudycjalne (postanowienia: Koukou, C‑519/08, EU:C:2009:269, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo; a także Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 27).

29

To sąd krajowy, a nie Trybunał powinien zatem ustalić, czy rozpatrywane w postępowaniu głównym przepisy krajowe, czyli art. 1 pkt 2 i art. 2 rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r. rzeczywiście służą realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów, by następnie zbadać, czy przepis ten może być objęty zakresem zastosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych (postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 28).

30

Na wypadek gdyby sąd odsyłający doszedł do wniosku, że tak jest, trzeba jeszcze ustalić, czy objęte zakazem będącym przedmiotem sporu w postępowaniu głównym ogłoszenia o obniżkach cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, stanowią praktykę handlową w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych i czy podlegają wobec tego jej przepisom (zob. podobnie postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 29).

31

W tym zakresie należy podnieść, że art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych definiuje w sposób szczególne szeroki pojęcie „praktyki handlowe[j]” jako „każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu do konsumentów [konsumentom]” (postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

Tymczasem obniżki cen, takie jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, mające na celu zachęcenie konsumentów do zakupu produktów na stronie sprzedaży elektronicznej, wyraźnie wpisują się w ramy strategii handlowej podmiotu gospodarczego, a ich bezpośrednim celem jest promocja i zwiększenie sprzedaży tych produktów. Wynika z tego, że te obniżki są praktykami handlowymi w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, a zatem są objęte jej przedmiotowym zakresem zastosowania (zob. podobnie ww. postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 31).

33

Skoro zostało to wyjaśnione, należy zbadać, czy dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych stoi na przeszkodzie zakazowi ogłaszania obniżek cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, takiemu jak zakaz przewidziany w art. 1 pkt 2 i art. 2 rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r.

34

W tym względzie należy przede wszystkim przypomnieć, że dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych dokonuje pełnej harmonizacji regulacji dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych przedsiębiorstw w stosunku do konsumentów. Stąd też, jak wyraźnie stanowi art. 4 tej dyrektywy, państwa członkowskie nie mogą przyjmować środków bardziej restrykcyjnych niż środki określone w tej dyrektywie, nawet w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów (ww. postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).

35

Następnie należy także zaznaczyć, że art. 5 omawianej dyrektywy wymienia kryteria pozwalające na ustalenie okoliczności, w których daną praktykę handlową należy uznać za nieuczciwą, a tym samym za zabronioną.

36

Tak więc zgodnie z art. 5 ust. 2 tej dyrektywy praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli jest ona sprzeczna z wymogami staranności zawodowej oraz jeżeli w sposób istotny zniekształca lub może zniekształcić zachowanie gospodarcze przeciętnego konsumenta względem produktu.

37

Ponadto art. 5 ust. 4 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych definiuje dwie konkretne kategorie nieuczciwych praktyk handlowych, a mianowicie „praktyki wprowadzające w błąd” oraz „praktyki agresywne”, odpowiadające kryteriom wymienionym, odpowiednio, w art. 6 i 7 oraz w art. 8 i 9 dyrektywy.

38

Wreszcie omawiana dyrektywa zawiera także w załączniku I wyczerpujący wykaz 31 praktyk handlowych, które zgodnie z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy uważane są za nieuczciwe „w każdych okolicznościach”. Co za tym idzie, jak wyjaśnia także w sposób wyraźny motyw 17 omawianej dyrektywy, jedynie te praktyki handlowe mogą być uznane za nieuczciwe bez poddawania ich ocenie konkretnego przypadku na podstawie art. 5–9 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych (postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

39

Co się tyczy przepisów krajowych rozpatrywanych w postępowaniu głównym, bezsporne jest, że praktyki polegające na ogłaszaniu konsumentom obniżek cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, nie zostały wymienione w załączniku I do dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych. Z tego względu nie mogą one być zakazane w każdych okolicznościach, lecz wyłącznie w następstwie przeprowadzenia konkretnej analizy pozwalającej na stwierdzenie ich nieuczciwego charakteru (zob. podobnie postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 38).

40

Należy tymczasem stwierdzić, że art. 1 pkt 2 i art. 2 rozporządzenia z dnia 31 grudnia 2008 r. zakazują w sposób ogólny dokonywania ogłoszeń o obniżkach cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, bez konieczności ustalania, w świetle okoliczności faktycznych każdego przypadku, czy sporne działanie handlowe jest „nieuczciwe” na podstawie kryteriów wymienionych w art. 5–9 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych (zob. podobnie postanowienie Wamo, C‑288/10, EU:C:2011:443, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

41

W tych okolicznościach na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć, że dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych należy intepretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona przepisom krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które przewidują ogólny zakaz dokonywania ogłoszeń o obniżkach cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, bez konieczności przeprowadzania oceny konkretnego przypadku, pozwalającej na ustalenie nieuczciwego charakteru tych ogłoszeń, pod warunkiem że przepisy te służą realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów. Do sądu odsyłającego należy ocena, czy sytuacja taka ma miejsce w zawisłej przed nim sprawie.

42

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych”) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona przepisom krajowym, takim jak przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym, które przewidują ogólny zakaz dokonywania ogłoszeń o obniżkach cen, które nie przedstawiają ceny referencyjnej przy oznaczaniu lub podawaniu cen, bez konieczności przeprowadzania oceny konkretnego przypadku, pozwalającej na ustalenie nieuczciwego charakteru tych ogłoszeń, pod warunkiem że przepisy te służą realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów. Do sądu odsyłającego należy ocena, czy sytuacja taka ma miejsce w zawisłej przed nim sprawie.