—

w imieniu rządu belgijskiego przez M. Jacobs i L. Van den Broeck, działające w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu duńskiego przez C. Thorninga i M.S. Wolff, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Rady Unii Europejskiej przez O. Segnanę i A. Norberga, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Martina, działającego w charakterze pełnomocnika,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 67 ust. 3 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w brzmieniu zmienionym i uaktualnionym rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 3, s. 3), zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 592/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. (Dz.U. L 177, s. 1) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”), a także ważności tego przepisu w świetle art. 45 TFUE, 48 TFUE i art. 15 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach dwóch rozpatrywanych łącznie przez sąd odsyłający sporów między Office national de l’emploi (ONEm) (krajowym urzędem pracy, zwanym dalej „ONEm”) a M., a także między M. a ONEm i Caisse auxiliaire de paiement des allocations de chômage (CAPAC) (kasą wypłacającą zasiłki dla bezrobotnych, zwaną dalej „CAPAC”) dotyczącego wypłaty zasiłku dla bezrobotnych i zasiłku gwarantującego dochody.

3

Artykuł 3 rozporządzenia nr 1408/71, zatytułowany „Zasada równego traktowania”, w ust. 1 stanowi:

„Osoby, do których stosują się przepisy niniejszego rozporządzenia, podlegają obowiązkom i korzystają z praw wynikających z ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego na tych samych warunkach co obywatele tego państwa, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych zawartych w niniejszym rozporządzeniu”.

4

Artykuł 67 tego rozporządzenia, zatytułowany „Sumowanie okresów ubezpieczenia lub zatrudnienia”, ma następujące brzmienie:

„1.   Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń od ukończenia okresów ubezpieczenia, uwzględnia, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia lub zatrudnienia ukończone jako pracownik najemny, z uwzględnieniem ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, tak jak gdyby chodziło o okresy ubezpieczenia ukończone z uwzględnieniem stosowanego przez tę instytucję ustawodawstwa, jednakże pod warunkiem, że okresy zatrudnienia byłyby uznane za okresy ubezpieczenia, jakby [gdyby] zostały ukończone z uwzględnieniem tego ustawodawstwa.

2.   Instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń od ukończenia okresów zatrudnienia, uwzględnia, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia lub zatrudnienia ukończone jako pracownik najemny, z uwzględnieniem ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, tak jak gdyby chodziło o okresy zatrudnienia ukończone z uwzględnieniem stosowanego przez tę instytucję ustawodawstwa.

3.   Z wyjątkiem przypadków, określonych w art. 71 ust. 1 lit. a) [ppkt] (ii) oraz lit. b) [ppkt] (ii), przepisy ust. 1 i 2 stosuje się pod warunkiem, że zainteresowany ukończył ostatnio:

zgodnie z ustawodawstwem, na podstawie którego występuje o przyznanie świadczeń.

4.   Jeżeli okres, przez który przyznawane są świadczenia, zależy od długości okresów ubezpieczenia lub zatrudnienia, stosuje się odpowiednio przepisy ust. 1 albo 2, w zależności od przypadku”.

5

Artykuł 29 ust. 2 arrêté royal du 25 novembre 1991 portant réglementation du chômage (dekretu królewskiego z dnia 25 listopada 1991 r., zwanego dalej „dekretem królewskim z dnia 25 listopada 1991 r.”) (Moniteur belge z dnia 31 grudnia 1991, s. 29888), w brzmieniu mającym zastosowanie w dacie okoliczności faktycznych zaistniałych w postępowaniu głównym, ma następujące brzmienie:

„Pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy z zachowaniem praw jest, od daty podjęcia zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, pracownik zatrudniony w ramach stosunku pracy, który nie jest objęty zakresem przepisu art. 28 § 1 lub art. 28 § 3 i którego tygodniowy czas pracy odpowiada przepisowi art. 11a akapit czwarty i następne loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail [ustawy z dnia 3 lipca 1978 r. w sprawie umów o pracę], jeżeli:

[…]”.

6

Prawo belgijskie uzależnia przyznanie zasiłków dla bezrobotnych przysługujących pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy od określonych przesłanek, wśród których w art. 30 dekretu królewskiego z dnia 25 listopada 1991 r. wskazano ukończenie określonej liczby dni pracy w trakcie okresu odniesienia poprzedzającego złożenie wniosku o zasiłek.

7

Artykuł 37 ust. 2 dekretu królewskiego z dnia 25 listopada 1991 r. stanowi:

„Pracę wykonywaną za granicą uwzględnia się, jeśli była ona wykonywana w ramach zatrudnienia, które w Belgii skutkowałoby potrąceniem składek na zabezpieczenie społeczne, w tym również na dział bezrobocia.

Akapit pierwszy ma jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy pracownik po wykonywaniu pracy za granicą był zatrudniony jako pracownik najemny na podstawie ustawodawstwa belgijskiego”.

8

Zgodnie z art. 131 bis ust. 1 dekretu królewskiego z dnia 25 listopada 1991 r. pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy z zachowaniem praw może, w okresie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy i pod określonymi warunkami, otrzymać szczególny zasiłek zwany „zasiłkiem gwarantującym dochody”.

9

M., obywatel czeski, z zawodu muzyk, był zatrudniony do dnia 27 kwietnia 2008 r. w Republice Czeskiej w ramach umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Po przeprowadzce do Belgii w dniu 10 maja 2008 r. zarejestrował się jako osoba poszukująca pracy w tym ostatnim państwie członkowskim.

10

W dniu 27 maja 2008 r. M. wystąpił o przyznanie mu zasiłku dla bezrobotnych od dnia 13 maja 2008 r., jednak wniosek ten nie został rozpatrzony.

11

W dniu 9 września 2008 r., po zatrudnieniu go w ramach umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy 2,5 godziny tygodniowo w charakterze nauczyciela gry na skrzypcach i na gitarze, M. wystąpił o przyznanie mu zasiłku gwarantującego dochody za czas, w którym nie wykonuje on pracy, począwszy od dnia 8 września 2008 r.

12

Nazajutrz po wygaśnięciu jego umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, czyli w dniu 24 czerwca 2009 r., M. – nie wykonując żadnej działalności zawodowej – złożył wniosek o przyznanie zasiłku dla bezrobotnych za okres od tego dnia. Następnie, podjąwszy ponownie pracę w niepełnym wymiarze czasu, w dniu 22 października 2009 r. M. złożył drugi wniosek o zasiłek gwarantujący dochody, za okres od dnia 7 września 2009 r.

13

W odniesieniu do różnych przedstawionych przez M. żądań ONEm przyjął następujące rozstrzygnięcia:

14

M. zaskarżył wszystkie decyzje ONEm przed tribunal du travail de Bruxelles (sądem pracy w Brukseli). W orzeczeniu z dnia 11 września 2012 r. sąd ten stwierdził częściową zasadność wniesionej przez M. skargi.

15

W dniach 16 i 18 października 2012 r. ONEm i M. odwołali się od tego orzeczenia do cour du travail de Bruxelles (apelacyjnego sądu pracy w Brukseli).

16

W orzeczeniu z dnia 24 grudnia 2014 r. sąd ten potwierdził, że M. jest uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych, wobec braku wszelkiej działalności, za okres od dnia 24 czerwca do 6 września 2009 r., a następnie do zasiłku gwarantującego dochody za okres od dnia 7 września 2009 r. Ponadto, w odniesieniu do żądania przyznania zasiłku dla bezrobotnych od dnia 8 września 2008 r., wspomniany sąd nakazał ponowne otwarcie rozprawy, aby umożliwić stronom w postępowaniu głównym przedstawienie uwag w przedmiocie stosowania art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71. W dniu 29 kwietnia 2015 r. odbyła się w tym celu rozprawa.

17

Sąd odsyłający wskazuje, że jedyną kwestię sporną stanowi kwestia, czy w dacie 8 września 2008 r. M. mógł uzyskać zasiłek dla bezrobotnych jako pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.

18

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że zasiłek gwarantujący dochody jest przyznawany wyłącznie pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy z zachowaniem praw. Aby uzasadnić taki status, pracownik taki jak M. powinien wykazać, że w dacie podjęcia zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy spełniał on wszystkie przesłanki przyznania zasiłku dla bezrobotnych pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy.

19

Sąd odsyłający jest zdania po pierwsze, że wydaje się, iż M. nie spełnia takich przesłanek, ponieważ świadczenie pracy w Republice Czeskiej nie może być uwzględnione, oraz po drugie, że w dacie 8 września 2008 r. M. nie ukończył jeszcze okresów pracy jako pracownik najemny, zgodnie z prawodawstwem belgijskim.

20

Niemniej sąd ten powziął wątpliwości w przedmiocie ważności art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71 ze względu na to, że można byłoby stwierdzić, iż w nieuzasadniony sposób stoi on na przeszkodzie swobodnemu przepływowi obywateli innych państw członkowskich, którzy chcieliby podjąć w Belgii zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy.

21

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że wydaje się, iż niniejsza sprawa różni się od sprawy leżącej u podstaw wyroku van Noorden (C‑272/90, EU:C:1991:219) – w której Trybunał orzekł, że art. 67 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie odmówiło pracownikowi przyznania zasiłku dla bezrobotnych, gdy ten pracownik nie ukończył, w ostatniej kolejności, okresów ubezpieczenia ani zatrudnienia w tym państwie członkowskim – w zakresie, w jakim w tej sprawie skarżący w postępowaniu głównym nie wykazywał zamiaru zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy.

22

W tych okolicznościach cour du travail de Bruxelles (sąd pracy w Brukseli) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

23

Po pierwsze, należy wskazać, że z postanowienia odsyłającego wynika, iż osoba ubiegająca się o zasiłek dla bezrobotnych mający na celu uzupełnienie dochodów z zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy – a mianowicie określony w prawie belgijskim zasiłek gwarantujący dochody – powinna spełniać przesłanki przyznania zasiłku dla bezrobotnych pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy.

24

Po drugie, z przedstawionych przez rząd belgijski uwag na piśmie wynika, że zasiłek gwarantujący dochody został ustanowiony, aby uniknąć sytuacji, w których osoby mogące ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych przysługujący pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy będzie zniechęcało przyjęcie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy ze względu na fakt, że kwota tego zasiłku jest wyższa niż kwota wynagrodzenia wpłacanego za to zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy.

25

W konsekwencji, ponieważ osoba niespełniająca przesłanek przyznania świadczeń z tytułu bezrobocia nie może również skorzystać z zasiłku gwarantującego dochody, należy rozpatrzyć, czy art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71, który ratione temporis ma zastosowanie do rozpatrywanych w postępowaniu głównym okoliczności faktycznych, stoi na przeszkodzie temu, aby – w wypadku gdy żaden okres zatrudnienia ani ubezpieczenia nie został ukończony w państwie członkowskim, w którym złożono wniosek o przyznanie zasiłku dla bezrobotnych – nie sumować okresów zatrudnienia, których ukończenie stanowi przesłankę przyznania tych świadczeń.

26

W tym względzie należy przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż osoba ubiegająca się o zatrudnienie – która nigdy nie podlegała ustawodawstwu z dziedziny zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym wnioskuje ona o udzielenie świadczeń z tytułu bezrobocia, i nie ukończyła zatem, w ostatniej kolejności, okresów ubezpieczenia ani zatrudnienia zgodnie z przepisami ustawodawstwa tego państwa członkowskiego – nie może skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia na podstawie art. 67 wspomnianego rozporządzenia (zob. wyroki: van Noorden, C‑272/90, EU:C:1991:219, pkt 10; Martínez Losada i in., C‑88/95, C‑102/95 i C‑103/95, EU:C:1997:69, pkt 36; a także postanowienie Verwayen-Boelen, C‑175/00, EU:C:2002:133, pkt 26).

27

Ponadto nie można zgodzić się z argumentacją Komisji Europejskiej, zgodnie z którą w niniejszej sprawie należy zbadać, czy przepisy belgijskiego ustawodawstwa dotyczące zasiłku gwarantującego dochody mogą skutkować dyskryminacją pośrednią, zakazaną zgodnie z art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia.

28

Co więcej, należy przypomnieć, że z orzecznictwa Trybunału wynika bowiem, iż w ramach rozporządzenia nr 1408/71 uwzględnienie przez państwo członkowskie okresów ubezpieczenia lub zatrudnienia ukończonych przez zainteresowanego zgodnie z przepisami ustawodawstwa innego państwa członkowskiego, w celu przyznania świadczenia z tytułu bezrobocia, jest regulowane wyłącznie art. 67 tego rozporządzenia (zob. wyrok Martínez Losada i in., C‑88/95, C‑102/95 i C‑103/95, EU:C:1997:69, pkt 27; a także postanowienie Verwayen-Boelen, C‑175/00, EU:C:2002:133, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo). A zatem art. 3 wspomnianego rozporządzenia nie znajduje zastosowania w wypadkach, w których to rozporządzenie zawiera przepisy szczególne, takie jak art. 67 regulujący prawo osoby bezrobotnej do świadczeń z tytułu bezrobocia (zob. podobnie wyrok Adanez-Vega, C‑372/02, EU:C:2004:705, pkt 57).

29

W tych okolicznościach z wszystkich powyższych rozważań wynika, że art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie odmówiło sumowania okresów zatrudnienia niezbędnych, aby umożliwić ubieganie się o zasiłek dla bezrobotnych mający na celu uzupełnienie dochodów z zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, gdy świadczenie pracy w ramach tego zatrudnienia nie było poprzedzone żadnym okresem ubezpieczenia ani zatrudnienia w tym państwie członkowskim.

30

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71 jest ważny w świetle art. 45 TFUE, 48 TFUE i art. 15 ust. 2 karty.

31

W tym względzie należy przypomnieć po pierwsze, że w art. 48 TFUE nie zakazano prawodawcy Unii uzależnienia od przesłanek możliwości, które przyznano w nim w celu zapewnienia zagwarantowanego w art. 45 TFUE swobodnego przepływu pracowników, ani nie zakazano określenia ograniczeń tych możliwości, oraz po drugie, że Rada Unii Europejskiej prawidłowo skorzystała ze swych uprawnień dyskrecjonalnych, określając przesłanki – w szczególności w art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71 – mające na celu promowanie poszukiwania pracy w państwie członkowskim, w którym osoba ostatnio opłacała składki ubezpieczenia z tytułu bezrobocia, oraz ponoszenie przez to państwo ciężaru świadczeń z tytułu bezrobocia (zob. podobnie wyrok Gray, C‑62/91, EU:C:1992:177, pkt 11, 12).

32

W konsekwencji należy stwierdzić, że rozpatrzenie pytania drugiego nie wykazało okoliczności mogących wywrzeć wpływ na ważność art. 67 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia w świetle art. 45 TFUE i 48 TFUE.

33

Jeżeli chodzi o zgodność art. 67 ust. 3 tego rozporządzenia z art. 15 ust. 2 karty, należy przypomnieć, że art. 52 ust. 2 karty stanowi, iż prawa uznane w karcie, które są przedmiotem postanowień traktatów, są wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych. Jest tak w wypadku art. 15 ust. 2 karty, w którym wyrażono w szczególności – jak potwierdzają odnoszące się do karty praw podstawowych wyjaśnienia (Dz.U. 2007, C 303, s. 17) związane z tym przepisem – swobodę przepływu pracowników, zagwarantowaną zgodnie z art. 45 TFUE (zob. wyrok Gardella, C‑233/12, EU:C:2013:449, pkt 39).

34

Z powyższego wynika, że ze względu na to, iż art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71 jest zgodny z art. 45 i 48 TFUE, jest on także zgodny z art. 15 ust. 2 karty.

35

Z wszystkich powyższych rozważań wynika, że rozpatrzenie przedstawionego pytania drugiego nie wykazało żadnej okoliczności mogącej wywrzeć wpływ na ważność art. 67 ust. 3 rozporządzenia nr 1408/71.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: