Sprawy połączone C‑164/15 P i C‑165/15 P

Komisja Europejska

przeciwko

Aer Lingus Ltd

Ryanair Designated Activity Company

Odwołanie – Pomoc państwa – Krajowy podatek od transportu lotniczego – Stosowanie zróżnicowanych stawek podatkowych – Niższa stawka podatku stosowana względem lotów do miejsca przeznaczenia położonego w odległości nieprzekraczającej 300 km od krajowego portu lotniczego – Korzyść – Selektywny charakter – Ocena środka podatkowego, który może stanowić ograniczenie swobody świadczenia usług – Odzyskanie pomocy – Podatek akcyzowy

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 21 grudnia 2016 r.

Pomoc przyznawana przez państwa–Pojęcie–Udzielenie niektórym przedsiębiorstwom przez władze publiczne korzystnego traktowania pod względem podatkowym–Włączenie–Zmniejszenie obciążeń podatkowych stanowiące środek o ogólnym charakterze mający zastosowanie bez rozróżnienia do wszystkich podmiotów–Wykluczenie

(art. 107 ust. 1 TFUE)
Pomoc przyznawana przez państwa–Pojęcie–Charakter selektywny środka–Środek krajowy mogący faworyzować niektóre przedsiębiorstwa lub produkcję niektórych towarów w porównaniu z innymi, znajdującymi się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej

(art. 107 ust. 1 TFUE)
Pomoc przyznawana przez państwa–Pojęcie–Charakter selektywny środka–Ocena oparta na uwzględnieniu zastosowanej techniki legislacyjnej–Wykluczenie

(art. 107 ust. 1 TFUE)
Pomoc przyznawana przez państwa–Pojęcie–Środek podatkowy sprzeczny z przepisami prawa Unii innymi niż art. 107 TFUE i 108 TFUE–Wykluczenie z kwalifikacji jako pomoc państwa odstępstwa od tego środka, z którego korzystają niektórzy podatnicy–Warunki

(art. 107 ust. 1 TFUE)
Odwołanie–Zarzuty–Zarzut skierowany przeciwko elementowi uzasadnienia wyroku niekoniecznemu dla uzasadnienia jego sentencji–Zarzut nieistotny dla sprawy

(art. 256 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58)
Pomoc przyznawana przez państwa–Decyzja Komisja stwierdzająca niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej zniesienie–Określenie obowiązków państwa członkowskiego–Obowiązek odzyskania–Zakres–Odtworzenie sytuacji sprzed przyznania pomocy

(art. 108 ust. 2 akapit pierwszy)
Pomoc przyznawana przez państwa–Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy–Odtworzenie sytuacji sprzed przyznania pomocy–Naruszenie zasad proporcjonalności i równego traktowania–Brak

(art. 107 TFUE, 108 TFUE)

Pojęcie „pomocy” jest o wiele bardziej ogólne niż pojęcie „subwencji”, jako że zawiera w sobie nie tylko świadczenia pozytywne, tak jak w przypadku samych subwencji, ale także interwencje państwa, które w różny sposób zmniejszają ciężary normalnie obciążające budżet danego przedsiębiorstwa i które tym samym, nie będąc subwencjami w ścisłym rozumieniu tego słowa, mają taki sam charakter i identyczne skutki.

Wynika z tego, że środek, w drodze którego władze publiczne przyznają niektórym przedsiębiorstwom zwolnienie podatkowe, które wprawdzie nie jest związane z przekazaniem zasobów państwowych, ale stawia beneficjentów w korzystniejszej sytuacji finansowej niż innych podatników, stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Natomiast korzyści wynikające z ogólnego przepisu mającego zastosowanie bez zróżnicowania do wszystkich podmiotów gospodarczych, które tym samym nie mają charakteru selektywnego, nie stanowią pomocy państwa w rozumieniu art. 107 TFUE.

(zob. pkt 40, 41)
W celu dokonania oceny warunku selektywności art. 107 ust. 1 TFUE wymaga ustalenia, czy w ramach danego systemu prawnego przepis krajowy może sprzyjać niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów w porównaniu z innymi, które w świetle celu tego systemu znajdują się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej.

(zob. pkt 51)
Artykuł 107 ust. 1 TFUE nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy interwencjami państwowymi w zależności od techniki, jaką posłużyły się organy krajowe.

Dla oceny, czy sporny środek podatkowy ma charakter pomocy państwa, i w szczególności dla oceny czy instrument ten skutkuje stosowaniem wobec jego beneficjentów korzystniejszych zasad podatkowych niż stosowane wobec innych podatników, znaczenie mają wyłącznie skutki, jakie środek ten wywołuje.

(zob. pkt 58, 68)
Okoliczność, że środek podatkowy jest sprzeczny z przepisami prawa Unii innymi niż art. 107 TFUE i 108 TFUE nie pozwala wykluczyć, iż zakwalifikowane jako pomoc państwa zostanie odstępstwo od tego środka, z którego korzystają niektórzy podatnicy, tak długo, jak dany środek rodzi skutki względem innych podatników i nie został ani uchylony, ani uznany za niezgodny z prawem, a co za tym idzie –za niemający zastosowania.

W takim wypadku Komisja musi, w celu zakwalifikowania środka podatkowego jako pomoc państwa, musi brać pod uwagę skutki tego środka i nie może ich pominąć z tego tylko powodu, że podatnicy poddani mniej korzystnemu traktowaniu podatkowemu mogą ewentualnie uzyskać zwrot nadpłaconej kwoty podatku, który odprowadzili, w drodze postępowania sądowego przed sądami krajowymi.

(zob. pkt 69, 77)
W ramach odwołania zarzuty skierowane przeciwko uzupełniającemu uzasadnieniu wyroku Sądu powinny zostać oddalone na wstępie jako bezskuteczne, ponieważ nie mogą skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku.

(zob. pkt 86)
Spoczywający na danym państwie członkowskim obowiązek zniesienia pomocy uznanej przez Komisję za niezgodną ze wspólnym rynkiem poprzez jej odzyskanie, ma na celu przywrócenie sytuacji istniejącej przed przyznaniem tej pomocy.

Cel ten zostaje osiągnięty w momencie, w którym sporna pomoc, powiększona w danym przypadku o odsetki za zwłokę, zostaje zwrócona przez beneficjenta lub, inaczej rzecz ujmując, przez przedsiębiorstwa, które z niej faktycznie skorzystały. Poprzez jej zwrot beneficjent traci bowiem przewagę, którą uzyskał na rynku względem swych konkurentów, a sytuacja sprzed wypłaty pomocy zostaje przywrócona.

Ponadto odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy w celu przywrócenie poprzedniej sytuacji nie oznacza odtworzenia przeszłości na podstawie takich hipotetycznych okoliczności jak – często różnorodne – wybory, jakich mogły dokonać zainteresowane podmioty gospodarcze, zwłaszcza, że wybory dokonane z uwzględnieniem pomocy mogą okazać się nieodwracalne.

Odzyskanie pomocy oznacza odzyskanie korzyści, jakiej pomoc przysporzyła beneficjentowi, a nie ewentualnej korzyści, jaką osiągnął on poprzez gospodarcze wykorzystanie pomocy. Korzyść ta może bowiem nie być tożsama z korzyścią, jaką stanowiła wspomniana pomoc, lub wydawać się, że nie istnieje, choć okoliczność ta nie może uzasadniać odstąpienia od odzyskania danej pomocy lub też odzyskania kwoty innej niż korzyść uzyskana w wyniku danej pomocy przyznanej bezprawnie.

Co się tyczy w szczególności pomocy przyznanej bezprawnie w formie korzyści podatkowej, odzyskanie pomocy oznacza poddanie transakcji w rzeczywistości przeprowadzonych przez beneficjentów danej pomocy, zasadom podatkowym, które zostałyby zastosowane w przypadku braku bezprawnie przyznanej pomocy.

Wreszcie odzyskanie kwoty równej różnicy pomiędzy podatkiem należnym w sytuacji braku bezprawnie przyznanej pomocy i niższą kwotą uiszczoną w wyniku zastosowania tego środka nie stanowi nowego podatku zastosowanego z mocą wsteczną. Chodzi tu o odzyskanie części pierwotnego podatku niezapłaconego wskutek zastosowania niezgodnego z prawem zwolnienia podatkowego. Tego rodzaju odzyskanie pomocy nie stanowi również sankcji.

(zob. pkt 89–92, 93, 114)
Obowiązek odzyskania pomocy nie stanowi naruszenia ani zasady proporcjonalności, ani zasady równego traktowania. Po pierwsze, zniesienie bezprawnie przyznanej pomocy poprzez nakazanie jej zwrotu jest logiczną konsekwencją stwierdzenia jej bezprawnego charakteru, efektem czego odzyskanie przyznanej niezgodnie z prawem pomocy państwa w celu przywrócenia dawnego stanu rzeczy nie może co do zasady zostać uznane za środek nieproporcjonalny do celów postanowień traktatu FUE w dziedzinie pomocy państwa.

Po drugie, beneficjenci pomocy zobowiązani do jej zwrotu w sposób oczywisty nie znajdują się w takiej samej sytuacji jak przedsiębiorcy, którzy nie skorzystali z pomocy i co za tym idzie, nie są zobowiązani do jej zwrotu, efektem czego nie może być mowy o odmiennym traktowaniu podobnych sytuacji z naruszeniem zasady równego traktowania.

(zob. pkt 116, 117)