Sprawa C‑16/15

María Elena Pérez López

przeciwko

Servicio Madrileño de Salud (Comunidad de Madrid)

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

złożony przez Juzgado de lo Contencioso-Administrativo no 4 de Madrid)

„Odesłanie prejudycjalne — Polityka społeczna — Dyrektywa 1999/70/WE — Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony zawarte przez UNICE, CEEP oraz ETUC — Klauzule 3 5 — Kolejne umowy o pracę na czas określony w publicznym sektorze ochrony zdrowia — Środki zapobiegania nadużyciom w nawiązywaniu kolejnych stosunków pracy na czas określony — Kary — Zmiana kwalifikacji stosunku pracy — Prawo do odprawy”

Streszczenie – wyrok Trybunału (dziesiąta izba) z dnia 14 września 2016 r.

1. Polityka społeczna – Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony zawarte przez UNICE, CEEP oraz ETUC – Dyrektywa 1999/70 – Zakres stosowania – Umowa o pracę na czas określony zawierana w sektorze publicznym – Pracownik zatrudniony jako pielęgniarz, należący do personelu statutowego do zadań doraźnych w służbie ochrony zdrowia – Włączenie

   (dyrektywa Rady 1999/70, załącznik, klauzula 2 pkt 1, klauzula 3 pkt 1)

2. Polityka społeczna – Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony zawarte przez UNICE, CEEP oraz ETUC – Dyrektywa 1999/70 – Środki mające na celu zapobieganie nadużywaniu kolejnych umów o pracę na czas określony – Uregulowanie krajowe umożliwiające służbie ochrony zdrowia na powoływanie tymczasowych członków personelu statutowego – Postanowienia pozwalające na zawieranie kolejnych umów o pracę na czas określony w celu świadczenia prac o charakterze tymczasowym, koniunkturalnym lub nadzwyczajnym – Stosowanie tych przepisów do stałych i długookresowych potrzeb – Niedopuszczalność – Brak obowiązku tworzenia stanowisk strukturalnych w wypadku strukturalnego deficytu stanowisk dla personelu etatowego w sektorze – Niedopuszczalność

   [dyrektywa Rady 1999/70, załącznik, klauzula 5 pkt 1 lit. a)]

3. Polityka społeczna – Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony zawarte przez UNICE, CEEP oraz ETUC – Dyrektywa 1999/70 – Środki mające na celu zapobieganie nadużywaniu kolejnych umów o pracę na czas określony – Cel – Uregulowanie krajowe zobowiązujące do rozwiązania stosunku pracy z dniem określonym w umowie zawartej na czas określony i dokonanie wszelkich ostatecznych rozliczeń niezależnie od ewentualnego nowego powołania – Dopuszczalność – Przesłanka – Badanie przez sąd krajowy

   (dyrektywa Rady 1999/70, załącznik, klauzula 5)

4. Polityka społeczna – Porozumienie ramowe w sprawie pracy na czas określony zawarte przez UNICE, CEEP oraz ETUC – Dyrektywa 1999/70 – Zakres stosowania – Odmienne traktowanie niektórych kategorii pracowników zatrudnionych na czas określony – Wyłączenie – Pytanie objęte mającym zastosowanie prawem krajowym a nie prawem Unii – Oczywisty brak właściwości Trybunału

   (dyrektywa Rady 1999/70, załącznik, klauzula 4)

1.  Z samego brzmienia klauzuli 2.1 Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, stanowiącego załącznik do dyrektywy 1999/70 dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC wynika, że zakres stosowania porozumienia został szeroko zakreślony, ponieważ obejmuje w sposób ogólny „pracowników zatrudnionych na czas określony, na podstawie umowy lub w ramach stosunku pracy określonego przez ustawodawstwo, układy zbiorowe lub praktykę obowiązującą w każdym z państw członkowskich”. Ponadto definicja pojęcia „pracowników zatrudnionych na czas określony” zawarta w klauzuli 3.1 tego porozumienia ramowego obejmuje wszystkich pracowników, bez różnicy, czy pracodawca, z którym są związani, jest podmiotem publicznym, czy prywatnym i niezależnie od kwalifikacji danej umowy w prawie krajowym.

   W zakresie, w jakim porozumienie ramowe nie wyklucza żadnego szczególnego sektora, pracownik, który jest zatrudniony jako pielęgniarz będący członkiem personelu statutowego do zadań doraźnych w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, jest objęty zakresem stosowania porozumienia ramowego.

   (por. pkt 24, 25)

2.  Klauzulę 5 pkt 1 lit. a) Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, stanowiącego załącznik do dyrektywy 1999/70 dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie temu, aby uregulowanie krajowe, umożliwiające służbie ochrony zdrowia na powoływanie tymczasowych członków personelu statutowego, było stosowane przez organy odnośnego państwa członkowskiego z takim skutkiem, że:

   —

   zawieranie kolejnych umów o pracę na czas określony w publicznym sektorze ochrony zdrowia jest uważane za uzasadnione przez „obiektywne powody” w rozumieniu tej klauzuli z tego względu, że umowy te są oparte na przepisach prawnych zezwalających na ich ponowne zawieranie w celu zapewnienia określonych prac o charakterze tymczasowym, koniunkturalnym lub nadzwyczajnym, podczas gdy w rzeczywistości potrzeby te są stałe i długookresowe;

   —

   na właściwym organie administracji nie ciąży żaden obowiązek utworzenia stanowisk strukturalnych kładącego kres zatrudnianiu personelu statutowego o charakterze doraźnym, a organ ten może obsadzać utworzone stanowiska strukturalne w drodze zatrudniania personelu „tymczasowego”, co prowadzi do utrzymania niepewnej sytuacji pracowników, mimo że dane państwo boryka się ze strukturalnym deficytem stanowisk etatowych w tym sektorze.

   W tym względzie tymczasowe zastąpienie innego pracownika celem zaspokojenia tymczasowego zapotrzebowania pracodawcy na personel może zasadniczo stanowić obiektywny powód w rozumieniu klauzuli 5.1 lit. a) tego porozumienia ramowego.

   W istocie w administracji zatrudniającej dużą liczbę pracowników, takiej jak sektor służby zdrowia, jest nieuniknione, że tymczasowe zastępstwa są koniecznością z uwagi między innymi na brak dyspozycyjności pracowników korzystających ze zwolnienia chorobowego, urlopu macierzyńskiego, urlopów rodzicielskich czy innych. Tymczasowe zastępowanie pracowników w takich okolicznościach może stanowić obiektywny powód w rozumieniu klauzuli 5 pkt 1 lit. a) porozumienia ramowego, uzasadniający zarówno określony charakter czasu trwania umów zawartych z personelem zastępującym, jak i ponowne zawieranie takich umów w zależności od pojawienia się nowych potrzeb, z zastrzeżeniem przestrzegania wymogów ustalonych w porozumieniu ramowym w tym względzie.

   Ponadto na administracji publicznej ciąży obowiązek zorganizowania świadczenia usług zdrowotnych w sposób pozwalający na zapewnienie stałej zgodności między liczbą członków personelu medycznego a liczbą pacjentów, które jest zależne od wielu czynników mogących przejawiać się w potrzebie zachowania szczególnej elastyczności, co może w świetle klauzuli 5 pkt 1 lit. a) porozumienia ramowego – w sposób obiektywny uzasadniać w tym specyficznym sektorze wykorzystywanie kolejnych umów na czas określony.

   Natomiast nie jest dopuszczalne by umowy o pracę na czas określony były ponownie zawierane do celów stałego i długookresowego wykonywania zadań z zakresu usług zdrowotnych, które należą do zwykłej działalności członków zwyczajnego personelu szpitalnego.

   Ponowne zawieranie umów o pracę czy ponowne nawiązywanie stosunków pracy na czas określony w celu zaspokojenia potrzeb, które faktycznie mają charakter nie tymczasowy, lecz przeciwnie, stały i długookresowy, nie jest bowiem uzasadnione w rozumieniu klauzuli 5 pkt 1 lit. a) porozumienia ramowego, ponieważ takie wykorzystywanie umów o pracę lub stosunków pracy na czas określony narusza bezpośrednio założenie, na którym zostało oparte porozumienie ramowe, a mianowicie, że umowy o pracę na czas nieokreślony stanowią powszechną formę stosunków pracy, nawet jeśli umowy o pracę na czas określony cechują zatrudnienie w niektórych gałęziach, zawodach i rodzajach działalności.

   Co się tyczy ponadto zakresu uznania przysługującego organowi administracji w kwestii utworzenia stanowisk strukturalnych, istnienie takiego modelu, pozwalające na utworzenie stałego stanowiska, podobnie jak możliwość przekształcenia umowy o pracę na czas określony w stosunek pracy na czas nieokreślony, może stanowić skuteczny środek przeciwdziałania nadużywaniu umów czasowych.

   Tymczasem, nawet jeśli uregulowanie krajowe dopuszczające zawieranie kolejnych umów na czas określony w celu ustanowienia zastępstwa w oczekiwaniu na obsadzenie stworzonych stanowisk strukturalnych może co do zasady zostać uzasadnione obiektywnym powodem, to konkretne stosowanie tego powodu powinno jednak – przy uwzględnieniu szczególnych cech rozpatrywanej działalności i warunków jej wykonywania – być zgodne z wymogami porozumienia ramowego.

   (por. pkt 44–48, 53, 54, 56; pkt 1 sentencji)

3.  Klauzulę 5 Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, stanowiącego załącznik do dyrektywy 1999/70 dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC, należy interpretować w ten sposób, że co do zasady nie stoi ona na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które nakazuje, by stosunek umowny podlegał rozwiązaniu z dniem określonym w umowie zawartej na czas określony i by należało dokonać wszelkich ostatecznych rozliczeń niezależnie od ewentualnego nowego powołania, pod warunkiem że ustawodawstwo to nie podważa celu lub skuteczności porozumienia ramowego, czego ustalenie należy do sądu krajowego.

   Cel, jaki przyświeca owej klauzuli, polegający na ograniczeniu zawierania kolejnych umów o pracę i nawiązywania kolejnych stosunków pracy na czas określony, zostałby bowiem pozbawiony swej treści, gdyby sam fakt, że stosunek pracy jest zgodnie z prawem krajowym stosunkiem nowym, mógł stanowić „obiektywny powód” w rozumieniu tej klauzuli, dopuszczający ponowne zawarcie umowy o pracę na czas określony.

   (por. pkt 60, 61; pkt 2 sentencji)

4.  Różnica w traktowaniu niektórych kategorii pracowników zatrudnionych na czas określony, która wynika nie z faktu, że stosunek pracy został nawiązany na czas określony lub nieokreślony, lecz ze statutowego lub umownego charakteru tego stosunku, nie jest objęta zasadą niedyskryminacji ustanowioną w porozumieniu ramowym w sprawie pracy na czas określony, stanowiącego załącznik do dyrektywy 1999/70 dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC.

   Różnica w traktowaniu między personelem statutowym do zadań doraźnych a personelem zatrudnionym na czas nieokreślony podlega zatem wyłącznie prawu krajowemu, którego wykładnia należy do wyłącznej właściwości sądu krajowego.

   W tych okolicznościach, Trybunał jest oczywiście niewłaściwy do udzielenia odpowiedzi na pytanie czy klauzulę 4 porozumienia ramowego należy rozumieć w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie obowiązywaniu uregulowania krajowego, które odmawia wypłaty jakiejkolwiek odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę z członkiem personelu statutowego do zadań doraźnych, podczas gdy taka odprawa przysługuje pracownikom mającym porównywalny status, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę doraźną.

   (por. pkt 62, 66, 68, 69)