1

Decyzja Komisji C(2014) 4908 final z dnia 16 lipca 2014 r. stwierdzająca bezzasadność umorzenia należności celnych w konkretnym przypadku (REM 05/2013) (zwana dalej „zaskarżoną decyzją”) dotyczy należności celnych przywozowych z tytułu tkanin lnianych przywiezionych do Unii Europejskiej przez Niemcy w okresie od 10 grudnia 1999 r. do 10 czerwca 2002 r. (zwanym dalej „odnośnym okresem”), co do których nie zostało wykazane łotewskie preferencyjne pochodzenie.

2

Tkaniny lniane jako wyroby włókiennicze były objęte ograniczeniami przywozowymi. W odnośnym okresie obowiązywały zatem środki ograniczające w szczególności w odniesieniu do przywozu z Chin i Rosji, zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3030/93 z dnia 12 października 1993 r. w sprawie wspólnych reguł przywozu niektórych wyrobów włókienniczych z państw trzecich (Dz.U. 1993, L 275, s. 1).

3

Tkaniny mające łotewskie preferencyjne pochodzenie były zwolnione z ograniczeń przywozowych wskazanych w pkt 2 powyżej. Zwolnienie to zostało wprowadzone na mocy układu europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Republiką Łotewską z drugiej strony (Dz.U. 1998, L 26, s. 3, zwanego dalej „układem stowarzyszeniowym”).

4

Podobnie jak inne produkty mające łotewskie preferencyjne pochodzenie, wyroby włókiennicze były zwolnione z cła, wyłącznie jeżeli importer wykazał ich status pochodzenia organom celnym państwa członkowskiego przywozu za pomocą świadectwa przewozowego EUR.1 wydanego przez łotewskie organy celne w ramach wywozu.

5

Skarżąca, Combaro SA, jest przedsiębiorstwem zajmującym się handlem tekstyliami i innymi produktami, posiadającym od 1978 r. siedzibę w Szwajcarii.

6

Skarżąca nabywała tkaniny lniane od dwóch łotewskich przedsiębiorstw. Dostawom od tych dwóch przedsiębiorstw dla skarżącej towarzyszyły świadectwa przewozowe potwierdzające, że dostarczone tkaniny lniane miały łotewskie preferencyjne pochodzenie.

7

Świadectwa przewozowe wskazywały jako eksportera odpowiednio jedno z dwóch przedsiębiorstw łotewskich i skarżącą jako importera, ale Austrię jako państwo przeznaczenia. Miejsca dostawy określone na świadectwach przewozowych obejmowały odpowiednio Jełgawę (Łotwa) oraz Bowsk (Łotwa).

8

W odnośnym okresie skarżąca dokonała następnie przywozu tych tkanin lnianych do Unii. Zostały one dopuszczone do swobodnego obrotu w Niemczech, a skarżąca na podstawie przedstawionych świadectw przewozowych, w tym 51 świadectw przewozowych będących przedmiotem niniejszego postępowania (zwanych dalej „spornymi świadectwami”) wniosła o zwolnienie z należności celnych przywozowych na mocy układu stowarzyszeniowego. Niemieckie organy celne dokonały odprawy celnej towarów zgodnie z wnioskiem skarżącej.

9

W dniu 18 lipca 2002 r. Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) sporządził sprawozdanie z dochodzenia przeprowadzonego na Łotwie (zwane dalej „sprawozdaniem OLAF‑u”). Zgodnie ze sprawozdaniem OLAF‑u, duńskie organy celne w lutym 2002 r. przekazały mu wątpliwości co do łotewskiego preferencyjnego pochodzenia tkanin lnianych przywiezionych z Łotwy, pomimo przedstawienia świadectw przewozowych potwierdzających ich pochodzenie. Sprawozdanie OLAF‑u stanowiło, że w wyniku dochodzenia OLAF oraz łotewskie organy celne stwierdziły, iż świadectwa przewozowe przedstawione w ramach przywozu do Danii nie były zarejestrowane przez łotewskie organy celne. Stwierdzono również, że urzędnik, którego podpis figurował na tychże świadectwach przewozowych, złożył oświadczenie, zgodnie z którym podpis znajdujący się na tych świadectwach nie był jego podpisem. Wreszcie w sprawozdaniu OLAF‑u stwierdzone zostało, że dochodzenia dotyczące odcisków pieczęci znajdujących się na odnośnych świadectwach przewozowych nie zostały jeszcze zakończone.

10

W wyniku sprawozdania OLAF‑u Komisja Europejska przekazała państwom członkowskim w dniu 11 września 2002 r. pismo w sprawie wzajemnej pomocy, wnosząc o przeprowadzenie kontroli ogółu przywozu tkanin lnianych z Łotwy.

11

Niemieckie organy celne zwróciły się zatem do łotewskich organów celnych o przeprowadzenie kontroli po zwolnieniu towarów w odniesieniu do spornych świadectw (zwanej dalej „kontrolą po zwolnieniu towarów”). Łotewskie organy celne udzieliły na wnioski niemieckich organów celnych w dniach 7 kwietnia, 2 maja i 7 maja 2003 r. następującej odpowiedzi:

„[…] [sporne] świadectwa nie zostały zarejestrowane przez organy celne. Nie zostały one wydane przez łotewskie organy celne i w rezultacie należy je uznać za nieważne”.

12

Odpowiedź ta została podpisana przez zastępcę dyrektora łotewskich organów celnych – R., który został następnie skazany w postępowaniu karnym i wobec którego prowadzone były postępowania dyscyplinarne z uwagi na odstąpienie od odzyskania od długu celnego od łotewskiego przedsiębiorstwa.

13

Ponieważ łotewskie organy celne uznały sporne świadectwa za nieważne, niemieckie organy celne uznały, że przywóz tkanin lnianych pochodzących z Łotwy dokonany przez skarżącą nie mógł skorzystać z preferencyjnego traktowania i na mocy decyzji z dnia 3 lipca 2003 r. wszczęły procedurę retrospektywnego pokrycia odpowiednich należności celnych przywozowych (zwaną dalej „procedurą retrospektywnego pokrycia”). Niemieckie organy celne wszczęły ponadto postępowanie karne w stosunku do dwóch dyrektorów wykonawczych skarżącej z uwagi na podejrzenie popełnienie oszustwa celnego. Postępowanie zostało umorzone w odniesieniu do jednego z nich, a w stosunku do drugiego z nich postępowanie to toczyło się przed Landgericht München (sądem okręgowym w Monachium, Niemcy).

14

Jednocześnie w ramach dochodzenia OLAF‑u sporządzone zostały ekspertyzy porównawcze dotyczące odcisków pieczęci i podpisów widniejących na świadectwach przewozowych przedstawionych w ramach przywozu do Danii. Dla potrzeb przeprowadzenia tych ekspertyz OLAF musiał uzyskać materiały porównawcze znajdujące się na Łotwie. W sprawozdaniach z odnośnych ekspertyz stwierdzone zostało, że niektóre odciski pieczęci były tożsame z odciskami oryginalnych pieczęci łotewskich organów celnych, podczas gdy inne odciski pieczęci, z uwagi na brak materiału porównawczego, mogły zostać poddane jedynie ogólnej ocenie porównawczej, z której wynikało, że były one prawdopodobnie autentyczne.

15

W ramach ekspertyzy dotyczącej podpisów stwierdzone zostało w odpowiednim sprawozdaniu z ekspertyzy, że ocena autentyczności podpisu znajdującego się na zbadanych świadectwach przewozowych przedstawiała pewne trudności, zważywszy że porównanie powinno było zostać dokonane na podstawie kopii tego podpisu, oryginalny podpis odnośnego urzędnika – O. – pochodzący z okresu, w którym podpisy zostały sporządzone, nie istniał, a metoda polegająca na uzyskaniu podpisów w późniejszym okresie w celu przeprowadzenia ekspertyzy wywoływała problemy w zakresie wiarygodności. W rezultacie sprawozdanie z ekspertyzy stwierdzało, że podpis figurujący na badanych świadectwach przewozowych z przeważającą dozą prawdopodobieństwa był podpisem urzędnika O.

16

W celu obrony swych interesów w postępowaniach toczących się przed niemieckim organami karnymi i celnymi skarżąca zwróciła się do łotewskich władz celnych i do OLAF‑u. W odpowiedzi na wnioski skarżącej łotewskie organy celne potwierdziły w piśmie z dnia 26 czerwca 2007 r. odpowiedź udzieloną w dniu 7 maja 2003 r. skierowaną do niemieckich organów celnych, zgodnie z którą sporne świadectwa przewozowe „należy uznać za nieważne”, a OLAF poinformował skarżącą o stanie prowadzonego dochodzenia.

17

Wreszcie skarżąca zwróciła się również do Komisji z wnioskiem o udzielenie dostępu do korespondencji prowadzonej między Komisją a łotewskimi organami celnymi. Wniosek ten został częściowo odrzucony. Skarżąca nie wniosła odwołania kwestionującego tę częściową odmowę dostępu do rzeczonej korespondencji.

18

W dniu 30 kwietnia 2009 r. postanowieniem Landgericht München (sądu okręgowego w Monachium) zakończone zostało postępowanie karne wobec dyrektora wykonawczego skarżącej. Zgodnie z tym postanowieniem nie można było ponad wszelką wątpliwość zarzucić temu dyrektorowi świadomego obejścia należności celnych przywozowych. W szczególności z rzeczonego postanowienia wynikało, że nieprawidłowości mogły zostać popełnione przez łotewską administrację celną. Landgericht München (sąd okręgowy w Monachium) wyraził również wątpliwości co do zamiaru obejścia przez tego dyrektora w drodze oszustwa należności celnych przywozowych na korzyść reprezentowanej spółki, czyli skarżącej, niezależnie od kwestii, czy obiektywne kryteria dotyczące obowiązku zapłaty takich ceł mogły bądź nie mogły zostać stwierdzone.

19

Postępowanie w sprawie retrospektywnego pokrycia zostało przekazane do Finanzgericht München (sądu finansowego w Monachium, Niemcy). W jego ramach skarżąca podniosła w szczególności, że jej dług powinien zostać umorzony, zgodnie z art. 239 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny (Dz.U. 1992, L 302, s. 1, zwanego dalej „WKC”).

20

Orzeczeniem z dnia 28 listopada 2012 r. Finanzgericht München (sąd finansowy w Monachium) stwierdził, że w istocie umorzenie należności celnych przywozowych należnych przez skarżącą powinno być „poważnie” wzięte pod uwagę, po pierwsze, z uwagi na fakt, że istniały elementy pozwalające uznać, że sporne świadectwa zostały celowo błędnie sporządzone przez urzędników łotewskich organów celnych, a po drugie, ze względu na to, że Komisja nie przeprowadziła w należyty sposób kontroli zachowania przez Łotwę obowiązujących preferencyjnych zasad. Finanzgericht München (sąd finansowy w Monachium) stwierdził również, że skarżącej nie można przypisać zamiaru dokonania oszustwa czy oczywistego zaniedbania. W rezultacie Finanzgericht München (sąd finansowy w Monachium) zawiesił postępowanie w sprawie retrospektywnego pokrycia i nakazał niemieckim organom celnym złożenie Komisji wniosku o umorzenie tychże należności.

21

W następstwie orzeczenia Finanzgericht München (sądu finansowego w Monachium) Bundesministerium der Finanzen (federalny minister finansów, Niemcy) zwrócił się do skarżącej o zajęcie stanowiska, a w dniu 3 września 2013 r. przedłożył Komisji wniosek o umorzenie należności celnych przywozowych w oparciu o art. 239 WKC. Komisja wszczęła w konsekwencji postępowanie o sygnaturze REM 05/2013.

22

W ramach postępowania REM 05/2013 Komisja, na podstawie art. 906a rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania WKC (Dz.U. 1993, L 253, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem wykonawczym”) oraz prawa bycia wysłuchanym, poinformowała skarżącą w piśmie z dnia 14 marca 2014 r. o swych zarzutach i zamiarze wydania wobec niej decyzji odmownej, zapewniając jej możliwość przedstawienia uwag. Skarżąca przedstawiła uwagi w przedmiocie decyzji, którą zamierzała wydać wobec niej Komisja.

23

W dniu 16 lipca 2014 r. Komisja wydała zaskarżoną decyzję.

24

W motywie 32 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniała, że nie występowała szczególna sytuacja w rozumieniu art. 239 WKC, wynikająca z uchybienia łotewskich organów celnych, zważywszy, że nie mogła ona przyjąć, że organy te brały udział w sporządzeniu spornych świadectw.

25

Komisja zbadała również, czy sama nie dopuściła się uchybienia w ramach kontroli prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego. W motywach 36–41 zaskarżonej decyzji stwierdziła ona, że jej działanie nie prowadziło do zaistnienia szczególnej sytuacji.

26

W motywach 42–44 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że nie można również zarzucić niemieckim organom celnym uchybienia w ramach postępowania w sprawie retrospektywnego pokrycia.

27

Komisja, stwierdziwszy w motywie 45 zaskarżonej decyzji, że w braku występowania szczególnej sytuacji w rozumieniu art. 239 WKC umorzenie należności celnych przywozowych nie było zasadne, uznała następnie w motywach 48–52 zaskarżonej decyzji, że skarżąca nie wykazała się należytą starannością.

28

Zaskarżona decyzja została doręczona skarżącej w dniu 4 września 2014 r.

29

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 12 listopada 2014 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.

30

W dniu 17 lutego 2015 r. Komisja złożyła w sekretariacie Sądu odpowiedź na skargę.

31

W dniach 2 kwietnia i 18 maja 2015 r. zostały złożone w sekretariacie Sądu odpowiednio replika i duplika.

32

W dniu 12 października 2016 r. na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (druga izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania przed Sądem, w piśmie z dnia 19 października 2016 r., skierował do Komisji pytania na piśmie, wyznaczając termin na udzielenie odpowiedzi do dnia 3 listopada 2016 r. Komisja udzieliła odpowiedzi na pytania Sądu w wyznaczonym terminie. Sąd w szczególności zwrócił się do Komisji o wyjaśnienia w przedmiocie sprawozdań dotyczących wyników rocznych kontroli, które jest zobowiązana przeprowadzić zgodnie z układem stowarzyszeniowym, oraz wskazanie, w którym z załączników przedłożonych Sądowi znajdowały się one lub, w razie potrzeby, o przedłożenie ich kopii. Sąd zwrócił się ponadto do Komisji o przedłożenie mu komunikatu COM(97) 402 z dnia 23 lipca 1997 r., powołanego przez skarżącą w pkt 106 skargi. Wreszcie Sąd zwrócił się do Komisji z pytaniem, czy została sporządzona ekspertyza dotycząca odcisków pieczęci i podpisów znajdujących się na spornych świadectwach, oraz z żądaniem przekazania jej wyników lub, stosownie do okoliczności, wyjaśnienia, dlaczego taka ekspertyza nie została sporządzona.

33

Na rozprawie w dniu 6 grudnia 2016 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

34

W swej skardze skarżąca wnosi do Sądu o:

35

Komisja wnosi do Sądu o:

36

W uzasadnieniu skargi skarżąca podnosi jeden zarzut, oparty na naruszeniu art. 239 WKC.

37

Skarżąca podnosi, że Komisja popełniła błąd w ocenie przesłanek dotyczących występowania szczególnej sytuacji oraz okoliczności niestanowiących oszustwa ani oczywistego zaniedbania w rozumieniu art. 905 rozporządzenia wykonawczego w związku z art. 239 WKC.

38

Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej.

39

Na wstępie należy przypomnieć, że art. 905 rozporządzenia wykonawczego, będący przepisem, który precyzuje i rozwija normę ustanowioną w art. 239 WKC, zgodnie z którym można dokonać zwrotu lub umorzenia należności celnych przywozowych w sytuacjach szczególnych wynikających z okoliczności niespowodowanych oszustwem ani oczywistym zaniedbaniem osoby zainteresowanej, wprowadza ogólną klauzulę słuszności, mającą na celu w szczególności odniesienie się do szczególnych sytuacji, które jako takie nie są przewidziane w żadnym z przypadków wskazanych w art. 900–904 rozporządzenia wykonawczego (wyrok z dnia 25 lutego 1999 r., Trans-Ex-Import, C‑86/97, EU:C:1999:95, pkt 18). Z brzmienia art. 905 rozporządzenia wykonawczego wynika, że zwrot należności celnych przywozowych uzależniony jest od łącznego spełnienia dwóch przesłanek, którymi są, po pierwsze – zaistnienie szczególnej sytuacji, a po drugie – brak oczywistego zaniedbania lub oszustwa po stronie zainteresowanego (wyrok z dnia 12 lutego 2004 r.Aslantrans/Komisja, T‑282/01, EU:T:2004:42, pkt 53). W konsekwencji wystarczy, że jedna z dwóch przesłanek nie wystąpi, by musiała nastąpić odmowa zwrotu należności celnych (wyroki: z dnia 5 czerwca 1996 r.Günzler Aluminium/Komisja, T‑75/95, EU:T:1996:74 pkt 54; z dnia 12 lutego 2004 r.Aslantrans/Komisja, T‑282/01, EU:T:2004:42, pkt 53).

40

W celu ustalenia, czy okoliczności danej sprawy stanowią szczególną sytuację niespowodowaną oszustwem ani oczywistym zaniedbaniem osoby zainteresowanej w rozumieniu art. 239 WKC, Komisja powinna ocenić całość istotnych okoliczności faktycznych (zob. podobnie wyrok z dnia 15 maja 1986 r., Oryzomyli Kavallas i Oryzomyli Agiou Konstantinou/Komisja, 160/84, EU:C:1986:205, pkt 16).

41

Obowiązek ten oznacza, że w przypadku takim jak niniejszy, w którym dłużnik powołuje na poparcie swego wniosku o zwrot lub umorzenie należności celnych w przywozie wystąpienie określonych naruszeń ze strony łotewskich i niemieckich organów celnych oraz Komisji w ramach stosowania układu stowarzyszeniowego, Komisja powinna przy badaniu tego wniosku dokonać oceny całości okoliczności związanych ze spornymi świadectwami, o których się dowiedziała w ramach wykonywania funkcji nadzorowania i kontrolowania prawidłowego stosowania tego układu (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 90).

42

Ten wniosek znajduje ponadto potwierdzenie w art. 904 lit. c) rozporządzenia wykonawczego, który przewiduje, że należności celne przywozowe nie są zwracane lub umarzane, gdy „jedynym powodem” przedstawienia wniosku o udzielenie zwrotu lub o umorzenie jest przedstawienie, z zamiarem uzyskania uprzywilejowanego traktowania taryfowego, dokumentów, które okazały się później dokumentami sfałszowanymi, podrobionymi lub nieważnymi, do celów udzielenia tego rodzaju preferencji, nawet jeżeli dokumenty te przedłożono w dobrej wierze. Innymi słowy, samo przedstawienie świadectw podrobionych lub nieważnych nie prowadzi do powstania szczególnej sytuacji w rozumieniu art. 239 WKC (wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 91).

43

Jednakże innego rodzaju okoliczności powołane na poparcie wniosku o zwrot lub umorzenie należności celnych przywozowych, takie jak niedostateczna kontrola przez Komisję prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego, mogą stanowić taką szczególną sytuację (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 92).

44

Komisja dysponuje wprawdzie zakresem swobodnej oceny w ramach stosowania art. 239 WKC, nie zwalnia to jej jednak z obowiązku rzeczywistego zważenia z jednej strony interesu Unii w zakresie pełnego poszanowania unijnych lub wiążących Unię przepisów celnych, a z drugiej strony interesu działającego w dobrej wierze importera, jakim jest nieponoszenie szkód przekraczających zwykłe ryzyko handlowe (wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 93).

45

To wyważenie leży u podstaw systematyki art. 239 WKC, który ustanawia ogólną klauzulę słuszności. W konsekwencji przy badaniu wniosku o zwrot lub umorzenie należności celnych przywozowych Komisja nie może ograniczyć się do dokonania oceny zachowań i działań importera i eksportera. W ramach swego obowiązku sprawowania nadzoru i kontroli powinna ona również brać pod uwagę w szczególności wpływ swego zachowania na konkretną sytuację w danej sprawie (wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 94).

46

Ponieważ przesłanki z art. 239 WKC mają kumulatywny charakter, należy zbadać w pierwszej kolejności przesłankę pierwszą, dotyczą występowania szczególnej sytuacji, a następnie, w razie potrzeby, przesłankę drugą, dotyczącą braku oszustwa lub oczywistego zaniedbania.

47

Skarżąca dzieli pierwszą część jedynego zarzutu, opartą na naruszeniu przesłanki dotyczącej występowania szczególnej sytuacji, na szereg argumentów. Sąd uważa jednak, że argumenty te należy zbadać łącznie.

48

Na wstępie należy przypomnieć, że orzeczone zostało, iż w celu dokonania oceny występowania uchybień po stronie organów państwa trzeciego i Komisji, które mogłyby stanowić szczególne sytuacje w rozumieniu art. 239 WKC, należy zbadać w każdym przypadku rzeczywisty charakter obowiązków ciążących odpowiednio na tych władzach lub Komisji na mocy mających zastosowanie przepisów (zob. podobnie wyrok z dnia 11 lipca 2002 r., Hyper/Komisja, T‑205/99, EU:T:2002:189, pkt 117).

49

W tym względzie należy zauważyć, że argumentacja skarżącej na poparcie pierwszej części jedynego zarzutu opiera się zasadniczo na założeniu, zgodnie z którym łotewskie organy celne rzeczywiście sporządziły sporne świadectwa. Różne uchybienia zarzucane przez skarżącą łotewskim organom celnym stanowiłyby poszlaki wskazujące na zasadność tego założenia. Skarżąca podnosi w związku z tym, że szczególna sytuacja, w jakiej się znajduje, wynika z ogółu okoliczności niniejszego przypadku, a w szczególności tych dotyczących nieprawidłowości, które przypisuje ona łotewskim organom celnym.

50

Skarżąca zarzuca również niemieckiej administracji celnej naruszenie obowiązków wynikających z protokołów dodatkowych do układu stowarzyszeniowego oraz z rozporządzenia Rady nr 515/97 z dnia 13 marca 1997 r. w sprawie wzajemnej pomocy między organami administracyjnymi państw członkowskich i współpracy między państwami członkowskimi a Komisją w celu zapewnienia prawidłowego stosowania przepisów prawa celnego i rolnego (Dz.U. 1997, L 82, s. 1). Z uwagi w szczególności na treść pism łotewskich organów celnych z dni 7 kwietnia i 7 maja 2003 r. oraz sprawozdania niemieckiego urzędu celno-dochodzeniowego, zarzuca ona niemieckim organom celnym, że pochopnie uznały ona sporne świadectwa przewozowe za „fałszywe”. Jej zdaniem niemieckie organy celne nie podjęły się wyjaśnienia okoliczności faktycznych, czy to bezpośrednio z łotewską administracją celną, czy za pośrednictwem OLAF‑u.

51

Wobec tego skarżąca podnosi, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, gdy stwierdziła brak wystąpienia w niniejszym przypadku szczególnej sytuacji. Skarżąca twierdzi również w istocie, że Komisja naruszyła ciążący na niej obowiązek nadzoru w rozumieniu układu stowarzyszeniowego i że powinna była na mocy określonych przepisów tego układu podjąć działania w celu wyjaśnienia okoliczności faktycznych niniejszego przypadku.

52

Skarżąca powołuje się w szczególności na następujące poszlaki i argumenty.

53

Po pierwsze, skarżąca twierdzi, że odciski pieczęci na spornych świadectwach są „ewidentnie zgodne” z odciskami pieczęci używanymi przez łotewskie organy celne. Ponadto ekspertyzy przeprowadzone w odniesieniu do świadectw przewozowych przedstawionych w ramach przywozu do Danii wskazywałyby, że było co najmniej prawdopodobne, że odciski pieczęci i podpisy znajdujące się na nich były autentyczne.

54

Po drugie, skarżąca podnosi w istocie, że odpowiedź udzielona przez łotewskie organy celne w ramach kontroli po zwolnieniu towarów była niezgodna z prawem i niejednoznaczna. W tym względzie skarżąca twierdzi, że fakt, iż łotewskie organy celne uznały, że sporne świadectwa były „nieważne”, wskazuje, że rzeczone organy brały udział w sporządzeniu tych świadectw przewozowych. Zdaniem skarżącej nie jest spójne, że łotewskie organy celne zajęły stanowisko w przedmiocie ważności spornych świadectw, podczas gdy twierdziły jednocześnie, że świadectwa te nie zostały przez nie zarejestrowane. Ponadto nawet jeśli sporne świadectwa nie zostały zarejestrowane przez łotewskie organy celne, nie świadczyło to o tym, że były one fałszywe. Zdaniem skarżącej łotewskie organy celne nie były bowiem zobowiązane do prowadzenia rejestrów. Co więcej, jak twierdzi skarżąca, rejestry te nie zostały zdefiniowane w odpowiedzi udzielonej przez łotewskie organy celne.

55

Po trzecie, fakt, że odpowiedź łotewskich organów celnych została sygnowana przez zastępcę dyrektora łotewskich organów celnych – R., który został następnie skazany w postępowaniu karnym za działania podjęte w ramach powierzonych mu obowiązków, podważa moc dowodową tej odpowiedzi. W tym względzie skarżąca powołuje się na artykuły prasowe, zgodnie z którymi R. oraz inna osoba zajmująca wysokie stanowisko w łotewskich organach celnych zostali skazani w postępowaniu karnym za niezgodne z prawem działania podjęte w ramach powierzonych ich obowiązków.

56

Skarżąca podkreśla również, że w odnośnym okresie w łotewskiej administracji celnej dominował klimat korupcji. Powołuje się ona w tym względzie na szereg sprawozdań Komisji dotyczących panującej na Łotwie korupcji (zwanych dalej „sprawozdaniami Komisji”).

57

Po czwarte, skarżąca podnosi, że nie jest już możliwe wyjaśnienie okoliczności faktycznych. Jej zdaniem łotewskie organy celne nie udzieliły odpowiedzi na wnioski OLAF‑u dotyczące udostępnienia mu dokumentów lub uczyniły to z opóźnieniem, jak wynika z prowadzonej korespondencji. Jak twierdzi skarżąca, łotewskie organy celne celowo zniszczyły odciski pieczęci, tak aby usunąć dowody wskazujące na ich udział w sporządzeniu spornych świadectw.

58

Ponadto zdaniem skarżącej fakt, że łotewskie organy celne lub łotewska prokuratura nie podjęły dochodzenia, świadczy o tym, że łotewskie organy celne brały udział w sporządzeniu spornych świadectw.

59

Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej. Jej zdaniem poszlaki podniesione przez skarżącą nie wskazują w istocie na to, że łotewskie organy celne brały udział w sporządzeniu spornych świadectw. Ponadto uważa ona, że wypełniła ciążące na niej obowiązki w zakresie nadzoru i kontroli prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego. Komisja twierdzi, że wbrew temu, co twierdzi skarżąca, układ stowarzyszeniowy nie pozwala jej na podjęcie działań w obrębie łotewskich organów celnych obejmujących nadzór przez zaufanych urzędników celnych lub wprowadzenie scentralizowanego systemu sporządzania świadectw pochodzenia i organizowanie szczególnych kontroli na miejscu w celu zapewnienia właściwego stosowania układu stowarzyszeniowego.

60

Komisja nie kwestionuje, że występuje „zgodność” między odciskami pieczęci znajdującymi się na spornych świadectwach a tymi wykorzystywanymi przez łotewskie organy celne. Jednakże podkreśla ona, że wykonane ekspertyzy dotyczące odcisków pieczęci oraz podpisów figurujących na świadectwach przewozowych przedstawionych w ramach przywozu do Danii nie zostały sporządzone na spornych świadectwach i nie pozwoliły na przyjęcie ostatecznych wniosków, lecz stwierdzały jedynie, że prawdopodobnie chodziło o autentyczne odciski pieczęci oraz podpisy. Podobieństwo między odciskami pieczęci oraz wyniki ekspertyz nie umożliwiały wyciągnięcia ostatecznego wniosku co do autentyczności lub braku autentyczności spornych świadectw przewozowych.

61

Co się tyczy odpowiedzi udzielonej przez łotewskie organy celne w ramach kontroli po zwolnieniu towarów, Komisja uważa, że była ona jasna i jednoznaczna.

62

Komisja podkreśla też, że skazanie w postępowaniu karnym zastępcy dyrektora łotewskich organów celnych R. nie ma związku ze sporządzeniem spornych świadectw. Okoliczność ta nie pozwala zatem uznać, że łotewskie organy celne same sporządziły sporne świadectwa lub uczestniczyły w ich sporządzaniu. Ponadto Komisja podkreśla, że odpowiedź przekazana przez łotewskie organy celne w późniejszym terminie, sygnowana przez innego urzędnika celnego (zob. pkt 16 powyżej) potwierdziła pismo podpisane przez R.

63

Jeśli chodzi o sprawozdania Komisji stwierdzające, że w łotewskiej administracji celnej dominował klimat korupcji, Komisja uważa, że taka sytuacja nie pozwala przyjąć, iż sporne świadectwa zostały sporządzone przez łotewskie organy celne. Ponadto korupcja, o której mowa w tych sprawozdaniach nie przedstawiała żadnego związku z preferencyjnym traktowaniem taryfowym.

64

Komisja twierdzi wreszcie, że wbrew twierdzeniom skarżącej łotewskie organy celne skutecznie współpracowały z OLAF‑em i niemieckimi organami celnymi. W ramach kontroli po zwolnieniu towarów i dochodzenia OLAF‑u prowadzonego na Łotwie udzieliły one bowiem odpowiedzi na wnioski niemieckich organów celnych i Komisji. Pisma powołane przez skarżącą wskazywały, że łotewskie organy celne udzieliły odpowiedzi na przedłożone im pytania w rozsądnym terminie. Komisja podnosi, że choć łotewskie organy celne wyjaśniły, że nie mogą przekazać odcisków autentycznych pieczęci, nic nie wskazuje na to, by wynikało to z chęci ukrycia przez nie niezgodnego z prawem zachowania.

65

W świetle tych uwag Komisja twierdzi w istocie, że łotewskie organy celne respektowały układ stowarzyszeniowy i że w wyznaczonym terminie udzieliły OLAF‑owi i niemieckim organom celnym satysfakcjonującej odpowiedzi. W związku z tym Komisja nie miała powodu, aby prowadzić pogłębione dochodzenie w odniesieniu do spornych świadectw. Twierdzi ona również, że wypełniła ciążący na niej obowiązek nadzoru nad prawidłowym stosowaniem układu stowarzyszeniowego, i przypomina, że zasady dotyczące pochodzenia produktów oparte są na wzajemnym zaufaniu między organami państw członkowskich przywozu i państwa wywozu.

66

Komisja twierdzi ponadto, że niemieckie organy celne również nie uchybiły ciążącym na nich zobowiązaniom. Są one bowiem związane odpowiedzią udzieloną przez łotewskie organy celne w ramach kontroli po zwolnieniu towarów. Z pisma przekazanego przez niemieckie organy celne w odpowiedzi na wniosek skarżącej wynikałoby również, że wyjaśniły one okoliczności faktyczne.

67

Należy przypomnieć, że Komisja, jako strażniczka traktatu i zawartych zgodnie z nim układów, jest zobowiązana do zapewnienia – poprzez środki przewidziane w układzie lub w decyzjach wydanych na jego podstawie – prawidłowego stosowania przez państwo trzecie obowiązków, którymi jest związane na mocy układu zawartego z Unią (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 95).

68

Obowiązek ten wynika również z układu stowarzyszeniowego oraz związanych z nimi protokołów. Artykuł 110 układu stowarzyszeniowego stanowi, że Rada Stowarzyszeniowa, składająca się z członków Komisji, Rady Unii Europejskiej oraz członków nominowanych przez rząd Łotwy, nadzoruje stosowanie tego układu. Z art. 113 układu stowarzyszeniowego wynika, że każda strona może skierować do Rady Stowarzyszenia dowolny spór wynikający ze stosowania lub interpretacji tego układu. Ponadto z zatytułowanego „Stosowanie” art. 14 protokołu nr 5 układu stowarzyszeniowego o wzajemnej pomocy w sprawach celnych wynika, że:

„Realizację niniejszego protokołu powierza się centralnym władzom celnym Łotwy z jednej strony oraz odpowiednim służbom Komisji i, jeśli to wskazane, władzom celnym państw członkowskich Unii Europejskiej z drugiej strony. Decydują one o wszystkich praktycznych środkach i przedsięwzięciach, niezbędnych do jego realizacji, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony danych. Mogą zalecać Radzie Stowarzyszenia poprawki, które ich zdaniem powinny być wprowadzone do niniejszego protokołu” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego układu poniżej].

69

Należy również zauważyć, że w ramach obowiązku sprawowania nadzoru i kontroli prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego Komisji przysługują określone uprawnienia.

70

Komisja, zgodnie z art. 3 ust. 1 protokołu nr 5 układu stowarzyszeniowego, może zwrócić się do łotewskich organów celnych o przekazanie jej wszelkich informacji pozwalających stwierdzić, czy prawodawstwo celne jest stosowane w sposób prawidłowy (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 100).

71

Komisja może również, na mocy art. 3 ust. 3 lit. a) protokołu nr 5 układu stowarzyszeniowego, zwrócić się do łotewskich organów celnych o podjęcie środków niezbędnych do wszczęcia nadzoru nad osobami fizycznymi lub prawnymi, co do których można w sposób rozsądny przypuszczać, że popełniają lub popełniły działania sprzeczne z ustawodawstwem celnym (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 101).

72

Ponadto zgodnie z art. 7 ust. 3 i 4 protokołu nr 5 układu stowarzyszeniowego należycie umocowani urzędnicy Komisji mogą uzyskać w odpowiednich urzędach łotewskich organów celnych informacje dotyczące działań sprzecznych z ustawodawstwem celnym lub mogą być obecni przy dochodzeniach przeprowadzanych na terytorium łotewskim, za zgodą tych organów i na warunkach przez nie wskazanych (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 102).

73

To samo dotyczy również art. 31 ust. 2 protokołu nr 3 układu stowarzyszeniowego, zmienionego decyzją nr 4/98 Rady Stowarzyszenia między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Republiką Łotewską z drugiej strony z dnia 2 grudnia 1998 r. wprowadzającą zmiany do protokołu nr 3 układu stowarzyszeniowego zawarte w decyzji nr 1/97 wspólnego komitetu przyjętej na mocy Układu o wolnym handlu i kwestiach związanych z handlem między Wspólnotą Europejską, Europejską Wspólnotą Energii Atomowej i Europejską Wspólnotą Węgla i Stali a Republiką Łotewską (Dz.U. 1999, L 6, s. 10, zwaną dalej „decyzją nr 4/98”), zgodnie z którym „w celu zapewnienia prawidłowego stosowania niniejszego protokołu [Unia] i Łotwa udzielają sobie wzajemnej pomocy, za pośrednictwem swych administracji celnych, w celu weryfikacji autentyczności świadectw przewozowych EUR.1 lub deklaracji na fakturze oraz prawidłowości informacji zawartych w tych dokumentach” (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 103).

74

Wynika stąd, że Komisja jest zobowiązana do skorzystania w pełni ze swych uprawnień, którymi dysponuje na podstawie postanowień układu stowarzyszeniowego i decyzji oraz protokołów przyjętych w jego wykonaniu, aby nie uchybić obowiązkowi sprawowania nadzoru i kontroli w prawidłowym stosowaniu tego układu (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 104).

75

W niniejszym przypadku narzuca się to tym bardziej z uwagi na obecność poszlak co do ewentualnego udziału łotewskich organów celnych w sporządzaniu spornych świadectw, zgodnie z którymi:

76

W świetle tych poszlak odpowiedź udzielona przez łotewskie organy celne wydaje się niedostateczna w celu określenia, czy sporne świadectwa były autentyczne, czy też fałszywe. Wprawdzie, jak zauważa Komisja, poszlaki wskazane przez skarżącą nie pozwalają uznać, że łotewskie organy celne brały udział w sporządzeniu spornych świadectw, jednak w świetle ogółu poszlak wymienionych w pkt 75 powyżej należy uznać, że Komisja powinna była skorzystać ze swych uprawnień w celu prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego i przeprowadzić kontrolę bardziej dogłębną niż kontrola, którą przeprowadziła w niniejszym przypadku.

77

W rezultacie Komisja powinna była zwrócić się o przedstawienie wyjaśnień w zakresie dochodzeń przeprowadzonych przez łotewskie organy celne w celu wyjaśnienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy.

78

Po pierwsze, Komisja powinna była dążyć do ustalenia dokumentów, którym odpowiadały numery figurujące na spornych świadectwach, tego, czy podpisy znajdujące się na spornych świadectwach odpowiadały osobom pracującym w łotewskich organach celnych, a jeśli miałoby to miejsce, to czy osoby te rzeczywiście sygnowały sporne świadectwa.

79

Po drugie, z korespondencji prowadzonej przez łotewskie organy celne z OLAF‑em wynika, że organy te nie były w stanie przedstawić odcisków autentycznych pieczęci odnoszących się do spornych świadectw z uwagi na to, że zostały one zniszczone.

80

Jednakże nawet jeżeli łotewskie organy celne nie miały obowiązku zachowania wzorów odcisków pieczęci i podpisów używanych w odnośnych urzędach celnych, to należy zauważyć, że przesyłanie takich danych umożliwia przeprowadzenie skutecznego nadzoru w zakresie poszanowania przepisów celnych dotyczących preferencji taryfowych (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 117).

81

Spoczywający na Komisji obowiązek dbania o prawidłowe stosowanie układu stowarzyszeniowego wymaga, aby Komisja i za jej pośrednictwem organy celne państw członkowskich dysponowały w każdej chwili wszystkimi danymi umożliwiającymi dokonanie skutecznej kontroli, a wzory pieczęci i podpisów bezsprzecznie stanowią takie dane (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2008 r., C.A.S./Komisja, C‑204/07 P, EU:C:2008:446, pkt 118).

82

Tymczasem w niniejszym przypadku Komisja nie otrzymała odcisków pieczęci, o przekazanie których zwróciła się w ramach kontroli po zwolnieniu towarów, ani też nie zwróciła się ona o przekazanie podpisów figurujących na spornych świadectwach i nie zbadała ich.

83

Po trzecie, należy zauważyć, że z akt sprawy nie wynika, czy łotewskie organy celne dokonały kontroli u eksporterów. W tym zakresie należy zauważyć, że z art. 32 ust. 3 protokołu nr 3 układu stowarzyszeniowego, w brzmieniu nadanym mu decyzją nr 4/98 wynika, że organy celne państwa wywozu „mają […] prawo zażądać przedstawienia wszelkich dowodów oraz przeprowadzić weryfikację ksiąg rachunkowych eksportera lub innego rodzaju kontrolę, którą uznają za stosowną”. W rezultacie Komisja powinna była, zwłaszcza w sytuacji gdy niemożliwe było zbadanie odcisków pieczęci i podpisów, zwrócić się do łotewskich organów celnych z pytaniem, czy takie kontrolę zostały przeprowadzone, a jeżeli nie, to z jakiego powodu.

84

Wprawdzie art. 32 ust. 3 protokołu nr 3 dotyczącego definicji pojęcia „produktów pochodzących” oraz metod współpracy administracyjnej układu stowarzyszeniowego nie narzuca szczegółowo państwu wywozu sposobu przeprowadzenia kontroli po zwolnieniu towarów w odniesienie do świadectw przewozowych, jednakże przepis ten zakłada, że z uwagi na konsekwencje finansowe względem importera oraz okoliczności danej sprawy Komisja powinna zapewnić, by kontrola ta została przeprowadzona w sposób niezawodny i rzetelny, tym bardziej że w sprawozdaniu OLAF‑u, w pkt 4, zatytułowanym „Wnioski”, stwierdzono, co następuje:

„Sprawa to uwidoczniła po raz kolejny, że w przypadku złożonych oszustw bardziej pomocne i skuteczniejsze jest nie tyle poleganie wyłącznie na obowiązujących procedurach administracyjnych (jaką w tym przypadku jest procedura kontroli po zwolnieniu towarów), lecz podjęcie próby wyjaśnienia wszystkich aspektów sprawy na miejscu, w ścisłej współpracy z właściwymi organami zainteresowanego państwa trzeciego. Ten sposób działania prowadzi w szczególności do tego, że poszczególne państwa zapoznają się z odpowiednią metodą postępowania w ramach takich dochodzeń, jak też z informacjami i dokumentami koniecznymi do wyjaśnienia i ścigania nadużyć we Wspólnocie, tak aby móc lepiej ocenić potrzeby państw członkowskich w przypadku zajścia podobnych zdarzeń oraz przeprowadzić w rezultacie własne dochodzenie”.

85

Z ogółu powyższych uwag wynika, że Komisja uchybiła ciążącym na niej zobowiązaniom w zakresie nadzoru i kontroli prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego. Gdyby bowiem Komisja w pełni skorzystała z uprawnień przysługujących jej w ramach układu stowarzyszeniowego w celu prawidłowego stosowania rzeczonego układu, autentyczny bądź fałszywy charakter spornych świadectw mógłby być wykazany z większą pewnością.

86

Jak już orzekł Trybunał, system współpracy administracyjnej przewidziany w protokole określającym w załączniku do umowy zawartej między Unią a państwami trzecimi zasady dotyczące pochodzenia produktów oparty jest na wzajemnym zaufaniu między organami państw członkowskich przywozu i państwa wywozu (zob. wyrok z dnia 15 grudnia 2011 r., Afasia Knits Deutschland, C‑409/10, EU:C:2011:843, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

87

Jednakże z uwagi na okoliczności niniejszej sprawy (zob. pkt 75 powyżej) Komisja powinna była skorzystać ze swych uprawnień w celu prawidłowego stosowania układu stowarzyszeniowego pomimo odpowiedzi udzielonych przez łotewskie organy celne w ramach kontroli po zwolnieniu towarów. Komisja dysponowała bowiem informacjami wywołującymi wątpliwości co do pochodzenia spornych świadectw.

88

W braku rozstrzygnięcia tych wątpliwości Komisja nie mogła w uzasadniony sposób zająć stanowiska co do sytuacji zachodzącej w niniejszym przypadku. W związku z tym odpowiedzi udzielone przez łotewskie organy celne w ramach kontroli po zwolnieniu towarów zawierały wyłącznie zwięzłe twierdzenia, które nie umożliwiały Komisji wyciągnięcia wniosków co do ewentualnego udziału urzędników łotewskich organów celnych w sporządzaniu spornych świadectw. Zachowuje to również ważność w odniesieniu do potwierdzenia odpowiedzi przekazanej skarżącej przez łotewskie organy celne (zob. pkt 16 powyżej), która, jak wynika z akt sprawy, nie była oparta na faktycznym ponownym zbadaniu sprawy wszczętej przez łotewskie organy celne w odniesieniu do spornych świadectw. Z odpowiedzi tej wynika bowiem, że rzeczona sprawa została już przekazana OLAF‑owi.

89

W tym zakresie należy w szczególności przypomnieć, że Komisja mogła przeprowadzić ekspertyzy odcisków pieczęci i podpisów znajdujących się na spornych świadectwach i stosownie do okoliczności zwrócić się o przekazanie szczegółowych informacji o sposobie przeprowadzenia kontroli po zwolnieniu towarów w celu ustalenia, czy dysponuje informacjami wystarczającymi do zajęcia stanowiska w przedmiocie sytuacji zachodzącej w niniejszym przypadku, czy też należy prowadzić bardziej dogłębne dochodzenie.

90

Komisja uznała zatem błędnie w pkt 37 zaskarżonej decyzji, że posiadała wystarczające informacje, pozwalające jej na dokonanie oceny sytuacji.

91

Komisja uznała również błędnie w pkt 38 zaskarżonej decyzji, że „wypełniła wszystkie ogólne obowiązki nadzoru ciążące na niej na mocy układu stowarzyszeniowego przeprowadzając roczne kontrole, których wyniki zostały opublikowane w sprawozdaniach [Komisji]”. W niniejszym przypadku Komisja powinna była podjąć konkretne działania.

92

W tym zakresie należy odrzucić argumenty Komisji, zgodnie z którymi dochodzenie dotyczące spornych świadectw przewozowych podlegało kompetencjom niemieckich organów celnych, a organy te nie zwróciły się do OLAF‑u. Z akt sprawy wynika bowiem, że Komisja została poinformowana o dochodzeni uprowadzonym przez niemieckie organy celne i że w związku z tym mogła ona zwrócić się do nich o przeprowadzenie dodatkowych ustaleń lub sama podjąć się takich ustaleń w celu zapewnienia, że dysponuje dokumentacją zawierającą wystarczające informacje w celu dokonania oceny szczególnej sytuacji skarżącej w rozumieniu art. 239 WKC.

93

W każdym wypadku fakt, że krajowe organy celne prowadzące dochodzenie nie podjęły pewnych czynności śledczych, nie oznacza, że Komisja mogła w braku takich działań stwierdzić, że skarżąca nie znajdowała się w szczególnej sytuacji w rozumieniu art. 239 WKC.

94

Z powyższego wynika, że część pierwsza jedynego zarzutu, oparta na naruszeniu przesłanki dotyczącej występowania szczególnej sytuacji, powinna zostać uwzględniona.

95

Z uwagi na kumulatywny charakter przesłanek, o których mowa w art. 239 WKC, należy obecnie zbadać przesłankę drugą, dotyczącą braku oszustwa i oczywistego zaniedbania ze strony skarżącej.

96

Skarżąca twierdzi, że zawarła umowy z łotewskimi eksporterami zgodnie z powszechną praktyką handlową i w następstwie tego dokonała spornego przywozu. Podkreśla ona, że ciężar dowodu oczywistego zaniedbania ciąży na Komisji.

97

Skarżąca podnosi ponadto, że nie miała żadnego doświadczenia w dokonywaniu przywozu z krajów korzystających z preferencyjnych zasad. Jednakże zauważa ona, że nigdy nie twierdziła, że przepisy układu stowarzyszeniowego wraz z protokołami i załącznikami były złożone i dla niej niezrozumiałe. Twierdzi, że nie miała żadnej możliwości skontrolowania sposobu, w jaki właściwe łotewskie organy celne stosują układ stowarzyszeniowy w swej codziennej praktyce. Ponadto nie wiedziała ona, czy i w jakim zakresie Komisja kontrolowała zgodnie z ciążącymi na niej obowiązkami prawidłowe stosowanie układu stowarzyszeniowego na Łotwie. Skarżąca twierdzi, że nie wiedziała o poważnych uchybieniach i zaniechaniach ze strony właściwych organów, które zostały następnie stwierdzone, i nie miała ona na nie wpływu, a decyzja nakładająca cła była dla niej zaskoczeniem.

98

Skarżąca uważa, że wykazała się należytą starannością. Nie miała ona najmniejszych wątpliwości co do zgodności z prawem wywozu z Łotwy dokonanego na preferencyjnych zasadach i to z tego powodu dochodzenia karne wszczęte wobec dwóch jej zarządców w związku z fałszowaniem dokumentów i oszustwem podatkowym okazały się nieuzasadnione. Skarżąca twierdzi w szczególności w replice, że zwrot „pochodzenie Rosja” („origin of Russia”) w piśmie dotyczącym przywożonych tkanin lnianych objętych spornymi świadectwami nie świadczy o oczywistym zaniedbaniu z jej strony. Komisja zwróciła bowiem uwagę na tę wzmiankę w oderwaniu od kontekstu. Odnośne kwity dostaw towarów nie pozostawiały miejsca na wątpliwości co do ich łotewskiego pochodzenia. Co się tyczy wzmianki „pochodzenie Rosja” zawartej w piśmie, była to omyłka popełniona przez jednego z pracowników skarżącej. Ponadto, zdaniem skarżącej, wzmianka ta była zwyczajowo używana w praktyce handlowej dla oznaczenia szczególnej jakości tkanin lnianych.

99

Komisja podnosi, że skarżąca wiedziała, iż przywożone przez nią tkaniny lniane były pochodzenia rosyjskiego, a nie łotewskiego. Wynikało to z postanowienia Landgericht München (sądu okręgowego w Monachium) z dnia 30 kwietnia 2009 r. wydanego w postępowaniu karnym wszczętym wobec dyrektora wykonawczego skarżącej. Można zatem przypisać skarżącej dopuszczenie się oczywistego zaniedbania. Komisja nie może wypowiedzieć się co do prawdziwości przedstawionych przez skarżącą wyjaśnień dotyczących wzmianki „pochodzenie Rosja”. Komisja uważa w każdym razie, że skarżąca nie wykazała się należytą starannością, gdyż istniały poszlaki pozwalające przyjąć, że odnośne towary nie były pochodzenia łotewskiego, a mimo tego nie zbadała ona pochodzenia towarów, lecz dokonywała w dalszym ciągu ich przywozu, powołując się na zwolnienie celne na preferencyjnych zasadach.

100

Obowiązkiem Sądu jest przypomnienie, że jeżeli organy celne uznały, że nie można stwierdzić, iż podmiot gospodarczy dopuścił się oszustwa lub oczywistego zaniedbania, to na Komisji, jeżeli zamierza ona zająć odmienne stanowisko od organów krajowych, ciąży obowiązek wykazania na podstawie istotnych okoliczności faktycznych, że oczywiste zaniedbanie wskazanego podmiotu miało miejsce (wyrok z dnia 19 marca 2013 r., Firma Van Parys/Komisja, T‑324/10, EU:T:2013:136, pkt 86 i przytoczone tam orzecznictwo). W niniejszym przypadku niemieckie organy celne odrzuciły wniosek skarżącej o umorzenie należności celnych przywozowych wyłącznie w oparciu o przesłankę dotyczącą szczególnej sytuacji. Ta decyzja odmowna była następnie przedmiotem odwołania wniesionego do Finanzgericht München (sądu finansowego w Monachium), który stwierdził, że skarżąca nie uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi należytej staranności (zob. pkt 20 powyżej). W rezultacie zgodnie z przywołanym powyżej orzecznictwem ciężar dowodu spoczywa na Komisji.

101

W celu zbadania przesłanek przewidzianych w art. 239 WKC w związku z art. 905 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego i jak zostało to przypomniane w pkt 40 powyżej, Komisja powinna rozpatrzyć wszystkie istotne okoliczności, włącznie z okolicznościami związanymi z zachowaniem zainteresowanego podmiotu gospodarczego, w szczególności jego zawodowe doświadczenie, jego dobrą wiarę i staranność.

102

W tym zakresie należy odwołać się do utrwalonego orzecznictwa, zgodnie z którym w celu dokonania oceny występowania oczywistego zaniedbania w rozumieniu art. 239 WKC należy w szczególności wziąć pod uwagę złożony charakter przepisów, których nieprzestrzeganie powoduje powstanie długu celnego, jak również doświadczenie zawodowe i staranność zainteresowanego podmiotu gospodarczego (zob. wyrok z dnia 27 września 2005 r., Common Market Fertilizers/Komisja, T‑134/03 i T‑135/03, EU:T:2005:339, pkt 135 i przytoczone tam orzecznictwo).

103

W świetle tych zasad należy zbadać okoliczności uwzględnione przez Komisję przy analizie drugiej przesłanki z art. 239 WKC.

104

Z zaskarżonej decyzji wynika, że zdaniem Komisji skarżąca uchybiła obowiązkowi zachowania staranności z uwagi na fakt, że dokonała przywozu odnośnych towarów, podczas gdy powinna była wiedzieć, że towary te nie miały łotewskiego pochodzenia. W zaskarżonej decyzji odnotowano również spotkanie grupy ekspertów, które odbyło się w dniu 8 maja 2014 r. w ramach komitetu WKC, sekcja „Dług celny i zabezpieczenia”, zgodnie z art. 907 rozporządzenia wykonawczego (zwane dalej „spotkaniem grupy ekspertów”), podczas którego omawiany był przypadek skarżącej. Zgodnie z zaskarżoną decyzją Łotwa oświadczyła, że nie wystawiła spornych świadectw i że istniały „solidne” podstawy wskazujące, że odnośne towary nie miały łotewskiego pochodzenia. W tym względzie łotewskie organy celne podniosły na spotkaniu grupy ekspertów, że przewóz tkanin lnianych odbywał się w kilku etapach wyłącznie w celu zatajenia rzeczywistego pochodzenia towarów i wykorzystania dokumentów przewozowych wystawionych na Łotwie do niezgodnego z prawdą potwierdzenia, że towary były łotewskiego pochodzenia.

105

W świetle powyższego należy stwierdzić, że Komisja nie przeprowadziła żadnej analizy zachowania skarżącej. Wykazanie tego, że skarżąca powinna była wiedzieć, iż przywożone towary nie były łotewskiego pochodzenia, nie wynika z zaskarżonej decyzji. Jest to zresztą w niniejszej sprawie kwestia zasadnicza, gdyż skarżąca twierdzi, że nie wiedziała, iż odnośne towary nie były łotewskiego pochodzenia. Fakt, że skarżąca chciała skorzystać z preferencyjnych zasad, nie świadczy o tym, że dopuściła się oczywistego zaniedbania.

106

Ponadto oświadczenie złożone przez łotewskie organy celne w ramach spotkania grupy ekspertów również nie świadczy o tym, że skarżąca dopuściła się oczywistego zaniedbania. Należy bowiem zauważyć, że rzeczone spotkanie miało miejsce w dniu 8 maja 2014 r., czyli ponad 12 lat po odnośnym okresie, co pozwala wyrazić wątpliwości, czy okoliczności przywozu w odnośnym okresie, a w szczególności przywozu dokonanego przez skarżącą, zostały w niniejszej sprawie konkretnie zbadane.

107

Ponadto fakt, że odnośne towary przebywały w składzie celnym na Łotwie, jak to miały podnieść łotewskie organy celne w ramach spotkania grupy ekspertów, nie jest istotny, jako że zostało to odnotowane wyłącznie w sprawozdaniu OLAF‑u, czyli po zakończeniu odnośnego okresu. Ponadto fakt ten, przy założeniu, że zostałby potwierdzony, świadczy jedynie o nieprawidłowościach, które można by przypisać zarówno łotewskim organom celnym, jak i skarżącej lub innym zainteresowanym podmiotom.

108

Ponadto Komisja nie przedstawiła żadnej okoliczności, która pozwoliłaby potwierdzić lub zweryfikować oświadczenie złożone przez łotewskie organy celne w ramach spotkania grupy ekspertów. Należy ponadto zauważyć, że identyczne oświadczenie zawarte jest w piśmie z dnia 14 marca 2014 r., w którym Komisja poinformowała skarżącą o swym zamiarze wydania odmownej względem niej decyzji (zob. pkt 22 powyżej). Jednakże w piśmie tym Komisja cytuje jako źródło nie łotewskie organy celne, lecz postanowienie Finanzgericht München (sądu finansowego w Monachium) z dnia 30 kwietnia 2009 r., które z kolei odsyła do sprawozdania OLAF‑u.

109

W związku z tym Komisja nie wykazała w zaskarżonej decyzji, że zachowanie skarżącej stanowiło z jej strony oczywiste zaniedbanie.

110

Co się tyczy argumentu podniesionego na obronę przez Komisję, zgodnie z którym skarżąca dopuściła się oczywistego zaniedbania z uwagi na fakt, że jeden z jej pracowników posłużył się w jednym z pism wzmianką „pochodzenie Rosja”, należy stwierdzić, że uwaga ta stanowi próbę spóźnionego uzasadnienia zaskarżonej decyzji i jest w związku z tym niedopuszczalna przed Sądem. Według utrwalonego orzecznictwa uzasadnienie powinno bowiem co do zasady być przekazane zainteresowanemu w tym samym czasie co niekorzystny dla niego akt prawny, przy czym wadliwość w postaci braku takiego przekazania nie może zostać usunięta w ten sposób, że zainteresowany dowie się o uzasadnieniu aktu w trakcie postępowania przed sądem Unii (wyroki: z dnia 26 listopada 1981 r., Michel/Parlament, 195/80, EU:C:1981:284, pkt 22; z dnia 28 czerwca 2005 r., Dansk Rørindustri i in./Komisja, C‑189/02 P, C‑202/02 P, od C‑205/02 P do C‑208/02 P i C‑213/02 P, EU:C:2005:408, pkt 463; z dnia 12 grudnia 2006 r., Organisation des Modjahedines du peuple d’Iran/Rada, T‑228/02, EU:T:2006:384, pkt 139).

111

W każdym wypadku okoliczność ta nie pozwala sama w sobie na wykazanie oczywistego zaniedbania ze strony skarżącej.

112

Ponieważ Komisja nie przedstawiła, jak wymaga tego orzecznictwo przypomniane w pkt 100 i 102 powyżej, dowodu co do braku należytej staranności skarżącej, a zatem oczywistego zaniedbania z jej strony, część druga jedynego zarzutu, oparta na naruszeniu przesłanki dotyczącej braku oczywistego zaniedbania ze strony importera, również musi zostać uwzględniona.

113

Z ogółu powyższych uwag wynika, że należy uwzględnić skargę skarżącej i w rezultacie stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji.

114

Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

115

Ponieważ Komisja przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania zgodnie z żądaniem skarżącej.

Z powyższych względów

SĄD (druga izba),

orzeka, co następuje: