Sprawa C‑440/14 P
National Iranian Oil Company (NIOC)
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej
„Odwołanie — Środki ograniczające podjęte wobec Islamskiej Republiki Iranu — Wykaz osób i podmiotów, w odniesieniu do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych — Rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 945/2012 — Podstawa prawna — Kryterium dotyczące wsparcia materialnego, logistycznego lub finansowego na rzecz rządu Iranu”
Streszczenie – Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 1 marca 2016 r. I – 2016
Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Rozporządzenie zezwalające na przyjęcie środków ograniczających – Obowiązek wskazania formy prawnej aktów, jakie mogą zostać przyjęte – Brak
(art. 296 TFUE; rozporządzenie Rady nr 267/2012, art. 46 ust. 2)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów lub organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom – Uprawnienie Rady w zakresie środków ograniczających na podstawie art. 215 TFUE do zastosowania procedury przewidzianej w art. 291 ust. 2 TFUE
(art. 215 TFUE, 291 TFUE)
Instytucje Unii Europejskiej – Wykonywanie uprawnień – Uprawnienia wykonawcze przyznane Komisji lub Radzie w celu przyjmowania aktów wykonawczych – Wykonanie – Pojęcie – Przyjęcie aktów o charakterze indywidualnym – Włączenie
(art. 291 ust. 2 TFUE)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Podstawa prawna – Środki ograniczające przyjętych na podstawie art. 215 TFUE lub art. 291 TFUE – Rozróżnienie między procedurami przyjmowania – Przyjęcie w ramach art. 291 TFUE nieuzależnione od wspólnego wniosku wysokiego przedstawiciela i Komisji – Naruszenie zasady równego traktowania – Brak
(art. 215 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE, art. 291 ust. 2 TFUE)
Akty instytucji – Rozporządzenia – Rozporządzenie dotyczące środków ograniczających wobec Iranu – Uprawnienia wykonawcze zastrzeżone dla Rady – Dopuszczalność – Przesłanki – Szczególne i uzasadnione przypadki
(art. 291 ust. 2 TFUE, art. 296; decyzja Rady 2014/413/WPZiB; rozporządzenie Rady nr 267/2012, art. 23 ust. 2, 3)
Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Obowiązek wskazania podstawy prawnej – Brak w wypadku ustalenia w zależności od innych elementów
(art. 296 TFUE)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów lub organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom – Środki przyjęte na podstawie uprawnienia wykonawczego – Wykładnia aktu wykonawczego zgodnie z aktem podstawowym – Uwzględnienie kontekstu danego uregulowania
(art. 215 ust. 2 TFUE; rozporządzenie Rady nr 267/2012)
O ile odniesienia rozporządzenia w sprawie przyjęcia środków ograniczających muszą wyraźnie wskazywać podstawę prawną upoważniającą właściwą instytucję do przyjęcia takich środków względem osoby lub podmiotu, o tyle nie jest jednak konieczne wskazanie, w przepisie określonego jako stanowiący podstawę prawną, formy prawnej aktów, jakie mogą zostać przyjęte na jego podstawie, by odwołanie do wspomnianego przepisu stanowiło wystarczające uzasadnienie podstawy prawnej wspomnianego rozporządzenia.
(por. pkt 19)
Z samego brzmienia art. 215 TFUE wynika, że postanowienie to nie stoi na przeszkodzie, by rozporządzenie przyjęte na jego podstawie przyznawało uprawnienia wykonawcze Komisji lub Radzie na warunkach określonych w art. 291 ust. 2 TFUE, jeżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania pewnych środków ograniczających przewidzianych przez to rozporządzenie. W szczególności z art. 215 ust. 2 TFUE nie wynika, by indywidualne środki ograniczające względem osób fizycznych lub prawnych, grup lub podmiotów innych niż państwa musiały być przyjmowane koniecznie zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 215 ust. 1 TFUE i by nie mogły być przyjęte na podstawie art. 291 ust. 2 TFUE.
Ponadto żadne postanowienie traktatu FUE nie przewiduje, że jego część szósta, dotycząca postanowień instytucjonalnych i finansowych, nie może mieć zastosowania w zakresie środków ograniczających. Zastosowanie art. 291 ust. 2 TFUE nie jest zatem wykluczone, pod warunkiem że zostały spełnione warunki przewidziane w tym postanowieniu.
(por. pkt 34, 35)
Pojęcie „wykonywania” zawarte w art. 291 ust. 2 TFUE obejmuje zarówno stanowienie przepisów wykonawczych, jak i stosowanie przepisów do konkretnych przypadków za pomocą aktów o charakterze indywidualnym
(por. pkt 36)
Ze względu na istotny negatywny wpływ na wolności i prawa podstawowe danej osoby lub danego podmiotu, każde umieszczenie w wykazie osób lub podmiotów objętych środkami ograniczającymi, czy to oparte na art. 215 TFUE, czy też na art. 291 ust. 2 TFUE, umożliwia tej osobie lub temu podmiotowi, w zakresie, w jakim to umieszczenie ma względem niej lub niego wymiar indywidualnej decyzji, złożenie skargi do sądu Unii zgodnie z art. 263 akapit czwarty TFUE, w celu w szczególności zweryfikowania zgodności tej indywidualnej decyzji z określonymi w akcie podstawowym ogólnymi kryteriami umieszczania w wykazie.
Ponadto różnica pomiędzy procedurą przewidzianą w art. 215 TFUE a procedurą przewidzianą w art. 291 ust. 2 TFUE odpowiada woli dokonania rozróżnienia w oparciu o obiektywne kryteria pomiędzy aktem podstawowym a aktem wykonawczym w dziedzinie środków ograniczających. W tym kontekście przewidziany w art. 215 ust. 1 TFUE wymóg dotyczący wspólnego wniosku wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz Komisji stanowi warunek związany z procedurą przewidzianą w tym postanowieniu, a nie gwarancję proceduralną, która powinna być przyznana ogólnie każdej osobie lub podmiotowi umieszczonej lub umieszczonemu w wykazie dotyczącym środków ograniczających na podstawie jakiegokolwiek aktu. W konsekwencji okoliczność, że w ramach wykonywania uprawnień wykonawczych na podstawie art. 291 ust. 2 TFUE przyjęcie środków ograniczających nie jest uzależnione – w przeciwieństwie do procedury przewidzianej w art. 215 ust. 1 TFUE – od przedstawienia takiego wspólnego wniosku, nie może być uznana za naruszenie zasady równego traktowania w zakresie umieszczania w takim wykazie.
(por. pkt 44, 45)
Wymogi spójności, koordynacji i szybkości przy przyjmowaniu środków w postaci zamrożenia środków finansowych uzasadniają uznanie środków dotyczących umieszczenia w wykazie, przyjętych na podstawie traktatu FUE równocześnie ze środkami dotyczącymi umieszczenia w wykazie przyjętymi w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, za objęte szczególnymi przypadkami w rozumieniu art. 291 ust. 2 TFUE, co uzasadnia odstępstwo od zasady, zgodnie z którą wykonanie takiego uprawnienia spoczywa zwykle na Komisji. Zatem Rada może zgodnie z prawem zastrzec dla siebie uprawnienie wykonawcze.
Ponadto, co się tyczy wymogu dotyczącego uzasadnienia przyznania Radzie uprawnień, dany akt należy uznać za należycie uzasadniony w rozumieniu art. 291 ust. 2 TFUE, gdy w związku z klauzulą zastrzegającą uprawnienia wykonawcze na rzecz Rady i jej uzasadnieniem w rozporządzeniach poprzedzających dany akt, istnienie tego uprawnienia Rady może być znane jako element kontekstu, w jakim został przyjęty rozpatrywany akt.
(por. pkt 56, 58, 60, 64)
Brak przywołania konkretnego postanowienia traktatu FUE w uzasadnieniu aktu nie może stanowić naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, kiedy podstawa prawna aktu może zostać określona na podstawie innych jego elementów
(por. pkt 66)
Rozporządzenie przewidujące środki ograniczające wobec Iranu powinno być interpretowane w świetle nie tylko decyzji przyjętej w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, o której mowa w art. 215 ust. 2 TFUE, ale także kontekstu historycznego, w jaki wpisują się przepisy przyjęte przez Unię i których to rozporządzenie jest częścią. Tak samo jest w przypadku decyzji przyjętej w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, którą należy interpretować z uwzględnieniem kontekstu, w jaki się ona wpisuje.
(por. pkt 78)