Sprawa C‑33/14 P

Mory SA w stanie likwidacji i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

„Odwołanie — Pomoc państwa — Skarga o stwierdzenie nieważności — Artykuł 263 TFUE — Dopuszczalność — Pomoc przyznana bezprawnie i niezgodna z rynkiem wewnętrznym — Obowiązek odzyskania — Decyzja Komisji Europejskiej o nierozszerzaniu obowiązku odzyskania pomocy na podmiot przejmujący beneficjenta pomocy — Interes prawny — Powództwo odszkodowawcze i o odzyskanie pomocy wniesione do sądów krajowych — Legitymacja procesowa czynna — Skarżący, którego dany akt nie dotyczy indywidualnie”

Streszczenie – wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 17 września 2015 r.

1. Postępowanie sądowe – Wniosek o otwarcie procedury ustnej na nowo – Wniosek mający na celu umożliwienie stronom przedstawienia uwag w przedmiocie kwestii prawnych, które zostały podniesione w opinii rzecznika generalnego – Przesłanki otwarcia procedury na nowo

   (art. 252 akapit drugi TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 83)

2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Przesłanki dopuszczalności – Interes prawny – Legitymacja procesowa czynna – Przesłanki mające charakter kumulatywny – Niedopuszczalność skargi w braku spełnienia jednej z tych przesłanek

   (art. 263 akapit czwarty TFUE)

3. Odwołanie – Zarzuty – Kontrola przez Trybunał kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych – Dopuszczalność

   (art. 256 ust. 1 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)

4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny – Podstawa ewentualnej skargi o odszkodowanie – Skarga o odszkodowanie wniesiona do sądu krajowego po wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności – Dopuszczalność – Przesłanki

   (art. 263 akapit czwarty TFUE)

5. Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny – Podstawa każdego powództwa wniesionego do sądu krajowego – Dopuszczalność – Przesłanka

   (art. 263 akapit czwarty TFUE)

6. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Pojęcie aktu regulacyjnego w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE – Każdy akt o charakterze generalnym, z wyjątkiem aktów legislacyjnych – Decyzja Komisji chroniąca nabywcę aktywów spółki będącej beneficjentem bezprawnej i niezgodnej pomocy przed obowiązkiem odzyskania – Wyłączenie

   (art. 263 akapit czwarty TFUE)

7. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Decyzja przyjęta bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego związana z, i uzupełniająca decyzję przyjętą po zakończeniu formalnego postępowania wyjaśniającego – Przedsiębiorstwo konkurencyjne względem przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy – Brak dowodu pozycji konkurencyjnej na rynku, która uległa istotnej zmianie wskutek środka krajowego – Niedopuszczalność

   (art. 108 ust. 2 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 24–28)

2.  Co się tyczy dopuszczalności skargi o stwierdzenie nieważności, interes prawny i legitymacja czynna stanowią odrębne przesłanki dopuszczalności, które osoba fizyczna lub prawna powinna spełnić w sposób łączny, aby mogła wnieść skargę o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE.

   Po pierwsze, skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez osobę fizyczną lub prawną jest dopuszczalna jedynie w zakresie, w jakim osoba ta ma interes prawny w stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu. Interes ten zakłada, że stwierdzenie nieważności tego aktu może samo w sobie wywołać skutki prawne i że w wyniku skargi strona skarżąca będzie mogła uzyskać jakąś korzyść. Interes prawny skarżącego powinien być rzeczywisty i aktualny i w odniesieniu do przedmiotu skargi musi istnieć na etapie jej wnoszenia pod rygorem jej niedopuszczalności i aż do momentu wydania orzeczenia sądowego, pod rygorem umorzenia postępowania. Interes prawny stanowi zatem pierwszą i podstawową przesłankę skargi do sądu.

   Po drugie, na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE dopuszczalność skargi wniesionej przez osobę fizyczną lub prawną na akt, którego nie jest ona adresatem, jest uzależniona od tego, czy uznaje się istnienie po jej stronie legitymacji czynnej, która występuje w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, taką skargę można wnieść, pod warunkiem że akt ten dotyczy tej osoby bezpośrednio i indywidualnie. Po drugie, taka osoba może wnieść skargę na akt regulacyjny niewymagający środków wykonawczych, jeżeli dotyczy on jej bezpośrednio.

   W związku z tym skarżąca nie może podnosić, że sama okoliczność, iż decyzja dotyczy bezpośrednio i indywidualnie osoby fizycznej lub prawnej, nieuchronnie wykazuje jej interes prawny.

   (por. pkt 55–59, 62)

3.  Wyłącznie Sąd jest właściwy do ustalenia i oceny okoliczności faktycznych, a także, co do zasady, do zbadania dowodów, które dopuścił on na poparcie tych okoliczności, o tyle Trybunał jest właściwy do przeprowadzenia kontroli, jeżeli Sąd uznał, że mają one charakter prawny i jeżeli wyprowadził z nich konsekwencje prawne. W konsekwencji kwestia, czy ze względu na takie okoliczności faktyczne i dowody, stwierdzenie nieważności spornej decyzji przez sąd Unii może przysporzyć korzyść skarżącej w ramach postępowania w przedmiocie skargi wniesionej do sądu krajowego, które to postępowanie może wykazać jej interes prawny we wniesieniu skargi do sądu Unii, jest kwestią prawną wchodzącą w zakres kontroli, jaką Trybunał sprawuje w ramach odwołania.

   (por. pkt 68)

4.  Dla skarżącej, w odniesieniu do skargi o stwierdzenie nieważności w oparciu o art. 263 akapit czwarty TFUE, może istnieć interes jako podstawa ewentualnej skargi o stwierdzenie odpowiedzialności, pod warunkiem, że ta ostatnia nie jest hipotetyczna. W tym względzie gdy skarżący zapowiada wniesienie powództwa odszkodowawczego przed sądem krajowym, w piśmie wszczynającym postępowanie, którym wnosi do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności, wniesienie powództwa odszkodowawczego może mieć miejsce po wniesieniu swej skargi o stwierdzenie nieważności do Sądu.

   W tym kontekście, istnienie interesu prawnego musi zostać ocenione in concreto przy uwzględnieniu w szczególności skutków zarzucanej niezgodności z prawem oraz charakteru szkody, której poniesienie się podnosi. Zatem w wypadku gdy przyjmując decyzję Komisja nakazała przedsiębiorstwu będącemu beneficjentem bezprawnej i niezgodnej pomocy zwrot owej pomocy, chroni ona przejmujące przedsiębiorstwo będące nabywcą aktywów spółki będącej beneficjentem od obowiązku zwrotu, sama ta okoliczność może wykazać, że skarżący ma interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności spornej decyzji, ponieważ jego powództwo odszkodowawcze wniesione do sądu krajowego w zakresie, w jakim zmierza ono do naprawienia szkody, jaką, jak twierdzi, poniósł z powodu przyznania omawianej pomocy, opiera się dokładnie na założeniu, zgodnie z którym nabywca aktywów spółki będącej beneficjentem powinien jako podmiot przejmujący być uznany za beneficjenta tej pomocy. Ponieważ stwierdzenie nieważności spornej decyzji może bowiem skutkować tym, że przedsiębiorstwo przejmujące powinno zostać uznane za beneficjenta omawianej pomocy, której przyznanie spowodowało zarzucaną przez skarżącą szkodę, takie stwierdzenie nieważności mogłoby samo w sobie zwiększyć szanse powodzenia wniesionego do sądu krajowego powództwa odszkodowawczego, ponieważ jest ono skierowane przeciwko przedsiębiorstwu przejmującemu, a zatem przysporzyć mu korzyść w ramach tej skargi.

   W tym względzie nie można wymagać, by skarżący wykazał, iż zgodnie z prawem krajowym przedsiębiorstwo przejmujące mogłoby rzeczywiście zostać uznane za odpowiedzialne za zarzucaną szkodę jedynie ze względu na przejęcie aktywów beneficjenta bezprawnej i niezgodnej pomocy. Zadaniem sądu Unii nie jest bowiem, w celu zbadania interesu prawnego we wniesieniu do niego skargi, dokonanie oceny prawdopodobieństwa zasadności powództwa wniesionego do sądów krajowych na mocy prawa krajowego, a zatem zastąpienie tych sądów w celu dokonania takiej oceny.

   (por. pkt 69, 70, 74–76, 79)

5.  Interes prawny do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności w oparciu o art. 263 akapit czwarty TFUE może wynikać z każdego powództwa wniesionego do sądu krajowego, w ramach którego ewentualne stwierdzenie nieważności aktu zaskarżonego do sądu Unii może przysporzyć skarżącemu korzyść.

   Zatem stwierdzenia nieważności decyzji, którą Komisja chroni przedsiębiorstwo przejmujące aktywa spółki będącej beneficjentem bezprawnej i niezgodnej pomocy, którą ta ostatni winna zwrócić może samo w sobie przysporzyć skarżącemu korzyść w ramach powództwa, które wniósł do sądu krajowego, aby zobowiązać państwo członkowskie do odzyskania omawianej pomocy, ponieważ to stwierdzenie nieważności skutkowałoby tym, że przedsiębiorstwo przejmujące nie byłoby już koniecznie zwolnione z obowiązku zwrotu opartego na spornej decyzji, efektem czego stwierdzenie nieważności tej decyzji mogłoby zwiększyć szanse powodzenia tego powództwa wniesionego do sądu krajowego.

   W tym kontekście nawet gdy niektóre rozważania mogą mieć wpływ na interes prawny skarżącego przed sądem krajowym, okoliczność ta nie ma natomiast najmniejszego wpływu na interes prawny tego samego skarżącego przed sądem Unii, ponieważ wniesiona skarga o stwierdzenie nieważności poprzez swój wynik może wpłynąć na rozstrzygnięcie rozpatrywanego przed sądem krajowym powództwa zmierzającego do zagwarantowania odzyskania omawianej pomocy.

   (por. pkt 80, 81, 83)

6.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 92)

7.  W ramach skargi o stwierdzenie nieważności w dziedzinie pomocy państwa, gdy przedmiotem zaskarżonej decyzji jest doprecyzowanie, że pomocy tej nie można odzyskać od nabywcy części aktywów pierwotnego beneficjenta owej pomocy uznanej za bezprawną i niezgodną, którą ten ostatni winien zwrócić w oparciu o wcześniejszą decyzję Komisji, zaskarżona decyzja powinna zostać uznana za decyzję związaną z ową wcześniejszą decyzją nakazującą pierwotnemu beneficjentowi zwrot pomocy, w zakresie, w jakim wyjaśnia ona zakres co do statusu beneficjenta omawianej pomocy, a zatem co do statusu podmiotu zobowiązanego do zwrotu tej pomocy, w następstwie zaistnienia zdarzenia, które miało miejsce po wydaniu tej decyzji, takiego jak nabycie przez osobę trzecią części aktywów pierwotnego beneficjenta omawianej pomocy.

   Tymczasem ponieważ wcześniejsza decyzja nakazująca odzyskanie bezprawnej i niezgodnej pomocy od pierwotnego beneficjenta, została przyjęta przez Komisję po zakończeniu formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE, można uznać, że sporna decyzja dotyczy skarżącego indywidualnie w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE, jeżeli wykażą on w szczególności, iż jego pozycja na rynku uległa istotnej zmianie wskutek przyznania omawianej pomocy. Natomiast sam fakt, że może on być postrzegany jako zainteresowana strona w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE, nie może wystarczać do stwierdzenia dopuszczalności skargi.

   Ponadto w tym kontekście okoliczność, że skarżący wniósł powództwo do sądów krajowych w celu z jednej strony zobowiązania władz krajowych do odzyskania omawianej pomocy, a z drugiej strony uzyskania odszkodowania za szkodę poniesioną z powodu przyznania tej pomocy, to okoliczność ta także nie może sama w sobie wystarczyć do jego zindywidualizowania w rozumieniu tego postanowienia, ponieważ każdy potencjalnie może wnieść takie powództwa.

   (por. pkt 103–106, 109)