WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)
z dnia 17 lipca 2014 r. ( *1 )
„Odesłanie prejudycjalne — Konwencja genewska z dnia 28 lipca 1951 r. dotycząca statusu uchodźców — Artykuł 31 — Obywatel państwa trzeciego, który wjechał na terytorium państwa członkowskiego, przejechawszy przez inne państwo członkowskie — Korzystanie z usług osób dokonujących przerzutu przez granicę — Nielegalny wjazd na terytorium i nielegalny pobyt — Przedstawienie fałszywego paszportu — Sankcje karne — Brak właściwości Trybunału”
W sprawie C‑481/13
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Oberlandesgericht Bamberg (Niemcy) postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 9 września 2013 r., w postępowaniu karnym przeciwko
Mohammadowi Feroozowi Qurbaniemu,
TRYBUNAŁ (czwarta izba),
w składzie: L. Bay Larsen (sprawozdawca), prezes izby, M. Safjan, J. Malenovský, A. Prechal i K. Jürimäe, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Sharpston,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
— |
w imieniu M. Qurbaniego przez M. Kocha, Rechtsanwalt, |
— |
w imieniu Staatsanwaltschaft Würzburg przez D. Geudera, Leitender Oberstaatsanwalt, |
— |
w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz A. Wiedmann, działających w charakterze pełnomocników, |
— |
w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman oraz J. Langera, działających w charakterze pełnomocników, |
— |
w imieniu rządu austriackiego przez C. Pesendorfer, działającą w charakterze pełnomocnika, |
— |
w imieniu Komisji Europejskiej przez W. Bogensbergera oraz M. Condou‑Durande, działających w charakterze pełnomocników, |
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 31 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, podpisanej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r., która weszła w życie w dniu 22 kwietnia 1954 r. [Recueil des traités des Nations unies, t. 189, s. 150, nr 2545 (1954)] (zwanej dalej „konwencją genewską”), uzupełnionej Protokołem dotyczącym statusu uchodźców z dnia 31 stycznia 1967 r., który wszedł w życie w dniu 4 października 1967 r. |
2 |
Wniosek ten został przedstawiony w ramach postępowania karnego przeciwko M. Qurbaniemu o fałszerstwo dokumentów, nielegalny wjazd na terytorium, nielegalny pobyt i nielegalny pobyt bez paszportu. |
Ramy prawne
Prawo międzynarodowe
Konwencja genewska
3 |
Zgodnie z art. 31 konwencji genewskiej, zatytułowanym „Uchodźcy przebywający nielegalnie w państwie przyjęcia”: „1. Umawiające się państwa nie będą nakładały kar za nielegalny wjazd lub pobyt na uchodźców przybywających bezpośrednio z terytorium, na którym ich życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo w rozumieniu artykułu 1, i weszli lub przebywają na ich terytorium bez zezwolenia, pod warunkiem że zgłoszą się bezzwłocznie do władz i przedstawią wiarygodne przyczyny swojego nielegalnego wjazdu lub pobytu. 2. Umawiające się państwa nie będą nakładały na poruszanie się takich uchodźców ograniczeń poza tymi, które są niezbędne; ograniczenia takie będą stosowane tylko dopóty, dopóki status tych uchodźców w państwie nie zostanie uregulowany lub dopóki nie zostaną przyjęci w innym państwie. Umawiające się państwa przyznają uchodźcom odpowiedni czas, jak również wszystkie niezbędne ułatwienia dla uzyskania prawa przyjęcia w innym państwie”. |
Prawo Unii
Dyrektywa 2004/83/WE
4 |
Zgodnie z art. 14 dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osób, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony (Dz.U. L 304, s. 12; sprostowanie Dz.U. 2005, L 204, s. 24; wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 7, s. 96): „[…] 4. Państwa członkowskie mogą cofnąć, uchylić lub odmówić odnowienia statusu przyznanego uchodźcy przez rządowy, administracyjny, sądowy lub quasi‑sądowy organ, kiedy:
5. W sytuacji określonej w ust. 4 państwa członkowskie mogą zdecydować o nieprzyznaniu uchodźcy statusu, w przypadku gdy taka decyzja nie została jeszcze podjęta. 6. Osoby, w stosunku do których mają zastosowanie ust. 4 i 5, są uprawnione do uzyskania praw określonych lub podobnych do określonych w artykułach 3, 4, 16, 22, 31, 32 i 33 konwencji genewskiej, dopóki pozostają w państwie członkowskim”. |
Prawo niemieckie
5 |
Paragraf 267 ust. 1 Strafgesetzbuch (kodeksu karnego) stanowi: „Kto w celu wprowadzenia w błąd w stosunkach prawnych podrabia lub przerabia dokument, lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 5”. |
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
6 |
Mohammad Ferooz Qurbani jest obywatelem afgańskim, który korzystając z usług osoby dokonującej przerzutu przez granicę, przedostał się przez Iran i Turcję do Grecji. |
7 |
W dniu 17 sierpnia 2010 r. oskarżony opuścił Grecję, aby dotrzeć samolotem do Monachium (Niemcy), posługując się sfałszowanym paszportem pakistańskim, w który zaopatrzył się u innej osoby dokonującej przerzutu przez granicę. |
8 |
Na lotnisku w Monachium organy odpowiedzialne za kontrolę wykryły, że paszport przedstawiony przez M. Qurbaniego jest sfałszowany, a sam M. Qurbani został zatrzymany. |
9 |
Oskarżony natychmiast wskazał, że pragnie ubiegać się o status uchodźcy. |
10 |
W dniu 18 sierpnia 2010 r. M. Qurbani został doprowadzony do Bundesamt für Migration und Flüchtlinge (federalnego biura ds. migracji i uchodźców), gdzie złożył formalny wniosek o udzielenie azylu. |
11 |
Z informacji przekazanych przez sąd odsyłający wynika, że postępowanie w przedmiocie wniosku o udzielenie azylu jest nadal w toku. |
12 |
W dniu 11 kwietnia 2011 r. Staatsanwaltschaft Würzburg (prokuratura w Würzburgu) wniosła do Amtsgericht o wydanie przeciwko M. Qurbaniemu w postępowaniu uproszczonym sądowego nakazu karnego z tytułu popełnienia czynów polegających na nielegalnym wjeździe na terytorium kraju, nielegalnym pobycie i nielegalnym pobycie bez paszportu, a także na fałszerstwie dokumentu. Wobec wydanego przez Amtsgericht nakazu M. Qurbani złożył sprzeciw. |
13 |
Wyrokiem z dnia 4 lutego 2013 r. Amtsgericht Würzburg (sąd rejonowy w Würzburgu) uwolnił M. Qurbaniego od wszystkich zarzutów. |
14 |
Według tego sądu prawo do azylu gwarantowane niemiecką konstytucją stoi na przeszkodzie skazaniu oskarżonego za nielegalny pobyt i nielegalny pobyt bez paszportu, a do przestępstw nielegalnego wjazdu na terytorium i fałszerstwa dokumentów ma zastosowanie zwolnienie od kary przewidziane w art. 31 konwencji genewskiej. |
15 |
Staatsanwaltschaft Würzburg wniósł rewizję do Oberlandesgericht Bamberg (wyższego sądu okręgowego w Bambergu), powołując zasadniczo brak możliwości zastosowania w niniejszej sprawie art. 31 konwencji genewskiej z tego względu, że oskarżony wjechał na terytorium Niemiec nie bezpośrednio z państwa prześladowań, lecz przejechawszy przez państwo członkowskie inne niż Republika Federalna Niemiec, w rozpatrywanej sprawie – przez Republikę Grecką. Ponadto artykuł ten dotyczy jedynie nielegalnego wjazdu na terytorium i nie może pozbawić władz niemieckich możliwości wymierzenia kary za przestępstwa, które są z tym wjazdem związane. |
16 |
W tych okolicznościach Oberlandesgericht Bamberg, który powziął wątpliwości dotyczące właściwej wykładni art. 31 konwencji genewskiej, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
|
W przedmiocie właściwości Trybunału
17 |
Przez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 31 konwencji genewskiej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by dana osoba mogła, po pierwsze, podlegać sankcji karnej w państwie członkowskim, w którym wystąpiła o udzielenie azylu, za przestępstwa związane z jej nielegalnym wjazdem na terytorium tego państwa członkowskiego, takie jak w szczególności nielegalny wjazd z pomocą osoby dokonującej przerzutu przez granicę i za pomocą sfałszowanego dokumentu tożsamości, a po drugie, powoływać się na przewidziane w tym artykule zwolnienie od kary, w przypadku gdy osoba ta wjechała na terytorium tego państwa członkowskiego, przejechawszy przez inne państwo członkowskie Unii. |
18 |
Należy wskazać na wstępie, że niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym rodzi pytanie o właściwość Trybunału. |
19 |
W tym względzie rządy niemiecki i niderlandzki, a także Komisja Europejska podnoszą brak właściwości Trybunału do udzielenia odpowiedzi na pytania prejudycjalne jako takie, zmierzające do tego, by Trybunał dokonał wykładni bezpośrednio art. 31 konwencji genewskiej. |
20 |
Wobec tego należy przypomnieć, że ze względu na fakt, iż konwencja genewska nie zawiera klauzuli przyznającej Trybunałowi jurysdykcję, Trybunał może przedstawić żądaną wykładnię postanowień tej konwencji, w niniejszej sprawie – wykładnię jej art. 31, tylko jeśli taka jego kompetencja wynika z art. 267 TFUE (wyrok TNT Express Nederland, C‑533/08, EU:C:2010:243, pkt 58). |
21 |
Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wynikające z tego przepisu uprawnienie do dokonywania wykładni w trybie prejudycjalnym obejmuje normy, które stanowią część prawa Unii (wyrok TNT Express Nederland, EU:C:2010:243, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo). |
22 |
W odniesieniu do umów międzynarodowych jest bezsporne, że umowy zawarte przez Unię Europejską stanowią integralną część porządku prawnego Unii, a zatem mogą być przedmiotem wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Trybunał nie jest natomiast co do zasady właściwy do dokonywania w ramach postępowania prejudycjalnego wykładni umów międzynarodowych zawartych pomiędzy państwami członkowskimi a państwami trzecimi (wyrok TNT Express Nederland, EU:C:2010:243, pkt 60, 61 i przytoczone tam orzecznictwo). |
23 |
Tylko jeżeli Unia przejęła kompetencje wykonywane uprzednio przez państwa członkowskie w zakresie zastosowania konwencji międzynarodowej niezawartej przez Unię i w konsekwencji postanowienia tej konwencji mają wiążący skutek dla Unii, oraz w zakresie, w jakim przejęła ona te kompetencje, Trybunał jest właściwy do dokonania wykładni takiej konwencji (wyrok TNT Express Nederland, EU:C:2010:243, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo). |
24 |
W rozpatrywanym przypadku w ramach ustanawiania wspólnego europejskiego systemu azylowego w zakresie zastosowania konwencji genewskiej zostało wprawdzie przyjętych kilka aktów prawnych, jest jednak oczywiste, że państwa członkowskie zachowały pewne kompetencje należące do tego zakresu, zwłaszcza w obszarze objętym art. 31 tej konwencji. Co za tym idzie, Trybunał nie może być właściwy do dokonywania wykładni bezpośrednio ani art. 31 tej konwencji, ani żadnego innego jej artykułu. |
25 |
Fakt, że art. 78 TFUE stanowi, iż wspólna polityka w dziedzinie azylu musi być zgodna z konwencją genewską, a art. 18 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej podkreśla, że gwarantuje się prawo do azylu z poszanowaniem zasad tej konwencji i protokołu dotyczącego statusu uchodźców z dnia 31 stycznia 1967 r., nie jest w stanie podważyć wywiedzionego w poprzednim punkcie stwierdzenia o braku właściwości Trybunału. |
26 |
Ponadto, jak orzeczono już w pkt 71 wyroku B i D (C‑57/09 i C‑101/09, EU:C:2010:661), jakkolwiek w interesie Unii leży, by dla uniknięcia rozbieżności interpretacyjnych mogących powstać w przyszłości postanowienia tej konwencji międzynarodowej przejęte przez prawo krajowe oraz przepisy prawa Unii były interpretowane w sposób jednolity, niezależnie od warunków, w jakich mają zostać zastosowane, to jednak należy stwierdzić, że art. 31 konwencji genewskiej nie został przejęty przez treść prawa Unii, a kilka przepisów tego prawa odnosi się do tego artykułu. |
27 |
W tym względzie Komisja podnosi w swoich uwagach na piśmie, że do art. 31 konwencji genewskiej odsyła art. 14 ust. 6 dyrektywy 2004/83. |
28 |
Tymczasem chociaż w wyrokach Bolbol (C‑31/09, EU:C:2010:351) oraz Abed El Karem El Kott i in. (C‑364/11, EU:C:2012:826) Trybunał uznał się za właściwy do dokonania wykładni przepisów konwencji genewskiej, do których odsyłały przepisy prawa Unii, to jednak należy stwierdzić, że niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera żadnej wzmianki o przepisie prawa Unii, który odsyłałby do art. 31 konwencji genewskiej, a w szczególności żadnej wzmianki o art. 14 ust. 6 dyrektywy 2004/83. Co więcej, należy podkreślić, że wniosek ten nie zawiera żadnego elementu, który pozwalałby zakładać, iż art. 14 ust. 6 dyrektywy 2004/83 ma znaczenie dla sprawy w postępowaniu głównym. |
29 |
Z całości powyższych rozważań wynika, że w niniejszej sprawie nie wywiedziono właściwości Trybunału do dokonania wykładni art. 31 konwencji genewskiej. |
30 |
W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane w trybie prejudycjalnym przez Oberlandesgericht Bamberg. |
W przedmiocie kosztów
31 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: |
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane w trybie prejudycjalnym przez Oberlandesgericht Bamberg (Niemcy) postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2013 r. w sprawie C‑481/13. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: niemiecki.