—

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman, B. Koopman i J. Langera, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu duńskiego przez C. Thorninga i M. Søndhal Wolff, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez J. Enegrena i M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 20 TFUE, 21 TFUE i 45 TFUE, a także art. 7 ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, s. 2).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między B. Martens a Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ministrem edukacji, kultury i nauki, zwanym dalej „ministrem”), dotyczącego zwrotu pomocy finansowej przyznanej B. Martens na pokrycie kosztów kształcenia w ramach szkolnictwa wyższego (zwanej dalej „pomocą finansową na pokrycie kosztów studiów”), jakiego zażądał minister ze względu na niespełnienie przez nią ustawowego wymogu zamieszkiwania w Niderlandach przez przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających przyjęcie na studia poza terytorium Niderlandów (zwanego dalej wymogiem „3 z 6 lat”).

3

Artykuł 7 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1612/68 przewiduje:

„1.   Pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego nie może być na terytorium innego państwa członkowskiego ze względu na swą przynależność państwową traktowany odmiennie niż pracownicy krajowi pod względem warunków zatrudnienia i pracy, w szczególności warunków wynagrodzenia, zwolnienia i, jeżeli straci pracę, powrotu do pracy lub ponownego zatrudnienia.

2.   Pracownik korzysta z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych jak pracownicy krajowi”.

4

Artykuł 2.2 ust. 1 Wet studiefinanciering 2000 (ustawy o pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów, zwanej dalej „Wsf 2000”), zmienionej w dniu 11 października 2006 r., brzmi następująco:

„O przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów może ubiegać się student:

[…]”.

5

Artykuł 2.14 tej ustawy, ostatnio zmieniony ustawą z dnia 15 grudnia 2010 r. (Stb. 2010, nr 807), stanowi:

„1.   Zakresem niniejszego artykułu objęci są wyłącznie studenci, którzy zostali przyjęci na studia na uczelni znajdującej się poza terytorium Niderlandów po dniu 31 sierpnia 2007 r. […].

2.   O przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów może ubiegać się student:

[…]”.

6

Zgodnie z art. 11.5 WSF 2000 minister może odstąpić od stosowania wymogu „3 z 6 lat”, o którym mowa w art. 2.14 ust. 2 lit. c) tej ustawy, jeżeli jego stosowanie byłoby rażąco sprzeczne z zasadami sprawiedliwości.

7

Artykuł 12.3 WSF 2000, zawierający przepis przejściowy na podstawie art. 2.14 tej ustawy, w wersji obowiązującej od dnia 1 września 2007 r. przewiduje:

„W drodze odstępstwa od art. 3.21 ust. 2 WSF 2000 student, który przed dniem 1 września 2007 r. był już przyjęty na studia na uczelni znajdującej się poza terytorium Niderlandów, a nie złożył wniosku o przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów, może […], ze skutkiem wstecznym najpóźniej do dnia 1 września 2007 r., złożyć wniosek o pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów na uczelni znajdującej się poza terytorium Niderlandów, pod warunkiem złożenia stosownego wniosku najpóźniej do dnia 31 sierpnia 2008 r.”.

8

Skarżącą w postępowaniu głównym jest obywatelka niderlandzka, urodzona w dniu 2 października 1987 r., która w czerwcu 1993 r. przeniosła się z rodzicami do Belgii, gdzie zatrudniony był jej ojciec, gdzie uczęszczała do flamandzkiej szkoły podstawowej i gdzie nadal mieszka jej rodzina.

9

W dniu 15 sierpnia 2006 r. skarżąca w postępowaniu głównym została przyjęta na licencjackie studia dzienne na uniwersytecie Antyli Holenderskich w Willemstad (Curaçao).

10

W okresie między październikiem 2006 r. a październikiem 2008 r. ojciec skarżącej w postępowaniu głównym pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy w Niderlandach w charakterze pracownika przygranicznego. Począwszy od listopada 2008 r. ponownie zaczął pracować w pełnym wymiarze czasu pracy w Belgii.

11

W dniu 24 czerwca 2008 r. skarżąca w postępowaniu głównym wystąpiła do ministra z wnioskiem o przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów. Na stosownym formularzu oświadczyła między innymi, że w okresie sześciu lat przed rozpoczęciem studiów w Curaçao legalnie zamieszkiwała w Niderlandach przez przynajmniej trzy lata.

12

Decyzją z dnia 22 sierpnia 2008 r., wydaną na podstawie przepisów dotyczących studentów niemieszkających z rodzicami, minister przyznał skarżącej w postępowaniu głównym pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów ze skutkiem od września 2007 r., czyli w ostatnim momencie, w którym można było przyznać taką pomoc ze skutkiem wstecznym zgodnie z art. 12.3 WSF 2000, w formie stypendium podstawowego oraz świadczenia na pokrycie kosztów przejazdu środkami publicznego transportu zbiorowego. Minister okresowo przedłużał prawo skarżącej w postępowaniu głównym do otrzymywania tych świadczeń. Następnie, w dniu 1 lutego 2009 r., skarżąca w postępowaniu głównym złożyła wniosek o pożyczkę studencką, którą otrzymała.

13

Potem jednakże, wskutek przeprowadzenia kontroli wypłacania pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów, minister, decyzjami z dnia 28 maja 2010 r., stwierdził, że w okresie od sierpnia 2000 r. do lipca 2006 r. skarżąca w postępowaniu głównym nie mieszkała w Niderlandach przez przynajmniej trzy lata, a więc nie spełniała wymogu „3z 6 lat”. W rezultacie minister cofnął przyznaną jej wcześniej pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów, odmówił jej dalszego wypłacania oraz zobowiązał skarżącą w postępowaniu głównym do zwrotu kwot, które zostały jej wypłacone, opiewających na sumę 19481,64 EUR.

14

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2010 r. minister oddalił jako bezzasadne odwołania skarżącej w postępowaniu głównym od decyzji z dnia 28 maja 2010 r., w których B. Martens podniosła, że zarzucany jej brak więzi z Niderlandami nie może stanowić podstawy dla odmowy przyznania jej pomocy finansowej na pokrycie kosztów kształcenia ze względu na niespełnienie wymogu „3 z 6 lat”. W jej przekonaniu studenci, którzy spełniają ten wymóg i którzy w rezultacie mogą ubiegać się w Niderlandach o pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów poza terytorium tego państwa członkowskiego, mogą mieć słabsze więzi z tym państwem członkowskim niż więzi, które ona sama miała i nadal ma.

15

Rechtbank’s-Gravenhage (sąd pierwszej instancji w Hadze) oddalił jako bezzasadną skargę Martens na decyzję z dnia 27 sierpnia 2010 r.

16

Następnie skarżąca w postępowaniu głównym wniosła skargę kasacyjną od wyroku Rechtbank’s-Gravenhage do sądu odsyłającego, w toku której minister postanowił odstąpić od stosowania wobec B. Martens wymogu „3 z 6 lat” w odniesieniu do okresu od września 2007 r. do października 2008 r., motywując to tym, że w ww. okresie jej ojciec pracował w Niderlandach w niepełnym wymiarze czasu pracy, w związku z czym przesłanki przyznania pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów były przez nią spełnione. Niemniej jednak w okresie od listopada 2008 r. do czerwca 2011 r. wymóg „3 z 6 lat” nadal znajdował do niej zastosowanie, jako że w okresie tym jej ojciec utracił status pracownika przygranicznego w Niderlandach, gdyż wówczas pracował wyłącznie w Belgii.

17

Z przekazanych Trybunałowi materiałów wynika, że niezależnie od wniosku o przyznanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów rodzice skarżącej w postępowaniu głównym pokrywali znaczną część kosztów jej utrzymania i czesnego w trakcie jej studiów na uniwersytecie Antyli Holenderskich, które ukończyła w dniu 1 lipca 2011 r.

18

W tych okolicznościach Centrale Raad van Beroep postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

19

Poprzez swoje pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy wykładni przepisów prawa Unii należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które uzależnia dalsze wypłacanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów poza terytorium tego państwa członkowskiego od spełnienia przez studenta ubiegającego się o taką pomoc wymogu zamieszkiwania w tym państwie członkowskim przez przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających jego wpis na te studia.

20

Na samym początku należy przypomnieć, że jako obywatelka niderlandzka B. Martens posiada na mocy z art. 20 ust. 1 TFUE status obywatelki Unii i w związku z tym może powoływać się na prawa wynikające z posiadania tego statusu, w stosownym wypadku także wobec państwa członkowskiego, z którego pochodzi (zob. wyroki: Morgan i Bucher, C‑11/06 i C‑12/06, EU:C:2007:626, pkt 22; a także Prinz i Seeberger, C‑523/11 i C‑585/11, EU:C:2013:524, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

21

Trybunał wielokrotnie orzekał, że dla obywateli państw członkowskich status obywatela Unii jest statusem o charakterze podstawowym, z którego wynika – w ramach przedmiotowego zakresu traktatu FUE i z zastrzeżeniem wyraźnie przewidzianych w tym względzie wyjątków – nakaz jednakowego traktowania pod względem prawnym obywateli znajdujących się w tej samej sytuacji, bez względu na ich przynależność państwową (wyroki: D’Hoop, C‑224/98, EU:C:2002:432, pkt 28; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).

22

Do sytuacji objętych zakresem stosowania prawa Unii należy zaliczyć te związane z korzystaniem z podstawowych swobód zagwarantowanych w traktacie, zwłaszcza ze swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, która została ustanowiona w art. 21 TFUE (wyroki: Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 23; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

W tym względzie należy uściślić, że chociaż w myśl art. 165 ust. 1 TFUE państwa członkowskie nadal odpowiadają za treść nauczania i organizację swoich systemów edukacyjnych, kompetencje te powinny być wykonywane z poszanowaniem prawa Unii, a zwłaszcza postanowień traktatu odnoszących się do swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, która przysługuje każdemu obywatelowi Unii na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE (wyroki: Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 24; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Prawo Unii nie nakłada poza tym na państwa członkowskie żadnego obowiązku ustanowienia systemu pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów w innym państwie członkowskim lub za granicą. Jeśli jednak państwo członkowskie ustanawia system pozwalający osobom uczącym się korzystać z takiej pomocy, musi zapewnić, aby zasady jej przyznawania w sposób nieuzasadniony nie ograniczały prawa do przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich (zob. podobnie wyroki: Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 28; Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 30; a także Thiele Meneses, C‑220/12, EU:C:2013:683, pkt 25).

25

W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że uregulowanie krajowe, które stawia w mniej korzystnej sytuacji niektórych obywateli danego kraju z tego tylko powodu, że skorzystali oni ze swobody przemieszczania się i pobytu w innym państwie członkowskim, stanowi ograniczenie swobód przysługujących każdemu obywatelowi Unii na gruncie art. 21 ust. 1 TFUE (wyroki: Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 25; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 27).

26

Ułatwienia, jakie traktat przyznaje obywatelom Unii w zakresie swobodnego przemieszczania się, nie byłyby bowiem w pełni skuteczne, gdyby obywatel państwa członkowskiego miał zostać zniechęcony do skorzystania z nich za sprawą trudności wynikających z przepisów państwa członkowskiego jego pochodzenia w związku z jego pobytem w innym państwie członkowskim, które stawiają go w niekorzystnej sytuacji z tego tylko względu, że skorzystał z tych ułatwień (zob. podobnie wyroki: Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 26; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 28).

27

Aspekt ten jest jeszcze bardziej istotny w dziedzinie edukacji ze względu na cele określone w art. 6 lit. e) TFUE i art. 165 ust. 2 tiret drugie TFUE, w szczególności sprzyjanie mobilności studentów i nauczycieli (zob. wyroki: D’Hoop, EU:C:2002:432, pkt 32; Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 27; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 29).

28

W rozpatrywanym przypadku panuje zgoda co do tego, że skarżąca w postępowaniu głównym przeniosła się do Belgii, gdzie pracował jej ojciec i gdzie uczęszczała do flamandzkiej szkoły podstawowej i średniej. W sierpniu 2006 r., mając 18 lat, rozpoczęła studia na uniwersytecie Antyli Holenderskich w Willemstad, które ukończyła w dniu 1 lipca 2011 r. Na rozprawie rząd niderlandzki potwierdził, że B. Martens mogła ubiegać się o pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów w Curaçao, gdyż taką możliwość dawała jej WSF 2000, zgodnie z którą każdy student spełniający wymóg „3 z 6 lat” mógł ubiegać się o pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów za granicą. Składając wniosek o pomoc finansową w maju 2008 r., B. Martens, oświadczyła władzom niderlandzkim, że spełnia ten wymóg. Od czasu ukończenia studiów B. Martens pracuje w Niderlandach.

29

Zdaniem rządu niderlandzkiego prawo skarżącej w postępowaniu głównym do swobodnego przemieszczania się nie doznało ograniczeń, gdyż przenosząc się z Belgii do Curaçao nie skorzystała ona z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich przysługującego jej na mocy art. 20 ust. 2 lit. a) TFUE.

30

Argument ten należy oddalić, gdyż nie bierze on pod uwagę okoliczności, że przenosząc się wraz z rodziną z Niderlandów do Belgii w 1993 r., skarżąca w postępowaniu głównym skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczania się i przez cały okresu pobytu w Belgii nadal z niego korzystała.

31

Uzależniając dalsze wypłacanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów za granicą od spełnienia wymogu „3 z 6 lat”, uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym może stawiać w niekorzystnej sytuacji osobę wnioskującą o przyznanie takiej pomocy z tego tylko powodu, że skorzystała z prawa do swobodnego przemieszczenia się i pobytu w innym państwie członkowskim, zważywszy na skutki, jakie skorzystanie przez nią z tej swobody może mieć dla możliwości otrzymania tej pomocy (zob. podobnie wyroki: D’Hoop, EU:C:2002:432, pkt 30; Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 32; a także Thiele Meneses, EU:C:2013:683, pkt 28).

32

Jak trafnie zauważyła rzecznik generalna w pkt 106 opinii, bez znaczenia w tym względzie pozostaje fakt, że od chwili skorzystania przez skarżącą w postępowaniu głównym z prawa do swobodnego przemieszczania się upłynął znaczny okres czasu (zob. analogicznie wyrok Nerkowska, C‑499/06, EU:C:2008:300, pkt 47).

33

Należy zatem stwierdzić, że przewidziany w art. 2.14 ust. 2 WSF 2000 wymóg „3 z 6 lat” – chociaż stosuje się jednakowo do obywateli niderlandzkich i innych obywateli Unii – stanowi ograniczenie swobody przemieszczania się i pobytu przysługującej obywatelom Unii na mocy art. 21 TFUE (zob. podobnie wyrok Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 31).

34

Ograniczenie wynikające z uregulowania, którego dotyczy postępowanie główne, może być uzasadnione na gruncie prawa Unii jedynie wówczas, gdy jest oparte na obiektywnych przesłankach interesu ogólnego niezwiązanych z obywatelstwem osób, których dotyczy, oraz jest proporcjonalne względem zgodnego z prawem celu, jaki realizuje ustawodawstwo krajowe. Z orzecznictwa Trybunału wynika, że środek jest proporcjonalny, gdy pozwalając na osiągnięcie zamierzonego celu, nie wykracza poza to, co jest konieczne do jego realizacji (wyroki: De Cuyper, C‑406/04, EU:C:2006:491, pkt 40, 42; Morgan i Bucher, EU:C:2007:626, pkt 33; a także Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 33).

35

Rząd niderlandzki podnosi, że nawet jeżeli przepisy WSF 2000 wprowadzają ograniczenie swobodnego przemieszczania się i pobytu, przepisy te są uzasadnienie obiektywnymi względami interesu ogólnego w postaci chęci zapewnienia, aby osoby wnioskujące o przyznanie pomocy finansowej wykazywały minimalny poziom integracji z oferującym tę pomoc państwem członkowskim. Zgodnie z tym argumentem zasadne jest przyznawanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów za granicą tylko tym studentom, którzy mogą wykazać wystarczający stopień zintegrowania z Niderlandami. Zamieszkiwanie w Niderlandach przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających przyjęcie na studia za granicą świadczy o wystarczającym poziomie zintegrowania studenta ubiegającego się o tę pomoc. Ponadto wymóg ten z dwóch powodów w nie wykracza poza to, co jest konieczne do realizacji zamierzonych celów. Po pierwsze, zgodnie z art. 11.5 WSF 2000 właściwy minister może odstąpić od stosowania wymogu „3 z 6 lat”, jeżeli jego stosowanie byłoby rażąco sprzeczne z zasadami sprawiedliwości, co nie pozwala na sformułowanie stanowiska, że ów wymóg jest zbyt generalny. Po drugie, omawiany wymóg nie zmusza studenta, aby zamieszkiwał w Niderlandach nieprzerwanie przez trzy lata poprzedzające podjęcie studiów, a więc nie ma on nadmiernie wykluczającego charakteru.

36

W tym względzie należy stwierdzić, że zarówno chęć zapewnienia integracji osób uczących się, jak też wola weryfikacji, czy między beneficjentem świadczenia takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym a społeczeństwem państwa członkowskiego wypłacającego to świadczenie istnieją pewne więzi, mogą stanowić obiektywne względy interesu ogólnego mogące uzasadniać okoliczność, że warunki przyznawania takiego świadczenia mogą wpływać na swobodę przemieszczania się obywateli Unii (zob. podobnie wyrok Thiele Meneses, EU:C:2013:683, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

37

Niemniej jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wymagany przez państwo członkowskie dowód istnienia rzeczywistej więzi integracyjnej nie może mieć zbyt wykluczającego charakteru wskutek niesłusznego przedkładania jednej okoliczności, która niekoniecznie musi odzwierciedlać prawdziwy i efektywny stopień powiązania wnioskodawcy z danym państwem członkowskim, nad inne czynniki, które mogą o tym świadczyć (zob. wyroki D’Hoop, EU:C:2002:432, pkt 39; Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 37; a także Thiele Meneses, EU:C:2013:683, pkt 36).

38

Co się tyczy stopnia powiązania beneficjenta świadczenia z danym państwem członkowskim, Trybunał orzekł już w odniesieniu do świadczeń, których przyznawanie – jak w przypadku sporu w postępowaniu głównym – nie jest regulowane przez prawo Unii, że państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania, jeżeli chodzi o określenie kryteriów oceny tego rodzaju więzi (zob. podobnie wyroki: Gottwald, C‑103/08, EU:C:2009:597, pkt 34; a także Thiele Meneses, EU:C:2013:683, pkt 37).

39

Niemniej jednak stosowanie wymogu, który – jak wymóg rozpatrywany w postępowaniu głównym – opiera się wyłącznie na kryterium zamieszkania, niesie za sobą ryzyko wykluczenia z możliwości ubiegania się o pomoc finansową na pokrycie kosztów studiów tych studentów, którzy mimo że nie mieszkali w Niderlandach przez przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat przed rozpoczęciem studiów za granicą, są rzeczywiście związani z tym państwem członkowskim.

40

W tym względzie warto przypomnieć stanowisko Trybunału, który orzekł już w przedmiocie uregulowania rozpatrywanego w postępowaniu głównym, że stosowanie wymogu „3 z 6 lat” niesłusznie dyskryminuje pracowników niderlandzkich w stosunku do pracowników migrujących zamieszkałych w Niderlandach, gdyż wymagając ściśle określonych okresów zamieszkiwania na terytorium danego państwa członkowskiego, wymóg ten szczególną wagę przywiązuje do czynnika, który niekończenie jako jedyny świadczy o rzeczywistym stopniu powiązania zainteresowanego z omawianym państwem członkowskim, a tym samym ma zbyt wykluczający charakter (zob. wyrok Komisja/Niderlandy, C‑542/09, EU:C:2012:346, pkt 86, 88).

41

Charakter uregulowania rozpatrywanego w postępowaniu głównym również jest jednak zbyt wykluczający, jako że ogranicza prawo obywatela Unii, takiego jak skarżąca w postępowaniu głównym, do swobodnego przemieszczania się i pobytu, nie pozwalając na uwzględnienie innych czynników mogących świadczyć o jej więziach z państwem członkowskich oferującym pomoc finansową, takich jak obywatelstwo, przebieg dotychczasowego kształcenia, więzi rodzinne, zawodowe, znajomość języków czy też inne więzi natury społeczno-gospodarczej (zob. podobnie wyrok Prinz i Seeberger, EU:C:2013:524, pkt 38). Jak poza tym trafnie zauważyła rzecznik generalna w pkt 103 opinii, zatrudnienie członków rodziny, na utrzymaniu których ów student pozostaje, również stanowi jeden z czynników mogących mieć znaczenie przy ocenie tego rodzaju więzi.

42

Ponadto możliwość skorzystania przez właściwego ministra z art. 11.5 WSF 2000 w celu odstąpienia od stosowania wymogu „3 z 6 lat”, gdyby jego stosowanie byłoby rażąco sprzeczne z zasadami sprawiedliwości, nie zmienia faktu, że w okolicznościach sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym ów wymóg ma charakter zbyt wykluczający. Wydaje się bowiem, że przepis ten nie pozwala na uwzględnienie innych czynników mogących świadczyć o więziach skarżącej w postępowaniu głównym z państwem członkowskim oferującym pomoc finansową, a tym samym nie pozwala na osiągnięcie celu w postaci integracji, który zdaniem rządu niderlandzkiego stanowi cel uregulowania rozpatrywanego w postępowaniu głównym.

43

W tych okolicznościach wymóg „3 z 6 lat” rozpatrywany w postępowaniu głównym jest zarazem zbyt wykluczający i zbyt arbitralny, gdyż niesłusznie faworyzuje jedną okoliczność, która niekoniecznie najlepiej oddaje stopień integracji wnioskodawcy z odnośnym państwem członkowskim w chwili złożenia wniosku o przyznanie pomocy finansowej. Z tego powodu nie można uznać, że uregulowanie krajowe rozpatrywane w postępowaniu głównym jest proporcjonalne względem celu w postaci integracji.

44

Z tego względu do sądu odsyłającego, który jako jedyny jest władny do dokonania oceny okoliczności faktycznych, należy zbadanie ewentualnych więzi skarżącej w postępowaniu głównym z Królestwem Niderlandów, z uwzględnieniem tego, że B. Martens, obywatelka niderlandzka, urodzona w Niderlandach, wskazała we wniosku o przyznanie pomocy finansowej, że mieszkała w tym państwie członkowskim przez trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających jego wpis na te studia za granicą, podczas gdy w rzeczywistości od chwili ukończenia sześciu lat mieszkała w Belgii, że jej ojciec w latach 2006–2008 pracował w Niderlandach oraz że obecnie sama pracuje w tym państwie członkowskim.

45

Na pytania sądu odsyłającego należy zatem odpowiedzieć, że wykładni art. 20 TFUE i 21 TFUE należy dokonywać w ten sposób, iż postanowienia te stoją na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które uzależnia dalsze wypłacanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów poza terytorium tego państwa członkowskiego od spełnienia przez studenta ubiegającego się o taką pomoc wymogu zamieszkiwania w tym państwie członkowskim przez przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających zapisanie się przez niego na te studia.

46

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 20 TFUE i 21 TFUE należy dokonywać w ten sposób, że postanowienia te stoją na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, które uzależnia dalsze wypłacanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów studiów poza terytorium tego państwa od spełnienia przez studenta ubiegającego się o taką pomoc wymogu zamieszkiwania w tym państwie przez przynajmniej trzy lata w okresie sześciu lat poprzedzających zapisanie się przez niego na te studia.