—

w imieniu Raad van bestuur van de Sociale verzekeringsbank przez H. van der Mosta,

—

w imieniu L.F. Evans przez N. Matt, advocaat,

—

w imieniu rządu niderlandzkiego przez J. Langera, M. Bulterman oraz M. Gijzen, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez profesora A. Silvę Rochę,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. van Beeka, działającego w charakterze pełnomocnika,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2, 3 lub 16 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1), zmienionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1992/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. (Dz.U. L 392, s. 1) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”), a także, pomocniczo, art. 7 ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, s. 2).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Raad van bestuur van de Sociale verzekeringsbank (radą zarządzającą zakładu ubezpieczeń społecznych, zwaną dalej „Svb”) a L.F. Evans, obywatelką brytyjską, w przedmiocie obliczenia wymiaru uprawnień emerytalnych odpowiadających okresowi, w którym była ona zatrudniona w konsulacie generalnym Stanów Zjednoczonych Ameryki w Amsterdamie (Niderlandy) i korzystała ze statusu osoby uprzywilejowanej, na podstawie którego była zwolniona ze wszelkich składek na zabezpieczenie społeczne i w związku z tym nie była ubezpieczona w ramach niderlandzkiego systemu zabezpieczenia społecznego.

3

Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych, sporządzona w Wiedniu w dniu 24 kwietnia 1963 r. (Recueil des traités des Nations unies, vol. 596, s. 261, zwana dalej „konwencją wiedeńską z 1963 r.”), stanowi w swoim art. 1 ust. 1 i 3:

„1.   W rozumieniu niniejszej konwencji następujące wyrażenia mają niżej określone znaczenie:

[…]

[…]

3.   Szczególny status członków urzędów konsularnych, którzy są obywatelami państwa przyjmującego lub mają w nim stałe miejsce zamieszkania, uregulowany jest w artykule 71 niniejszej konwencji”.

4

Artykuł 48 konwencji, zatytułowany „Zwolnienie od ubezpieczenia społecznego”, brzmi następująco:

„1.   Z zastrzeżeniem postanowień ustępu 3 niniejszego artykułu członkowie urzędu konsularnego w zakresie pracy wykonywanej przez nich dla państwa wysyłającego oraz członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej nie podlegają przepisom o ubezpieczeniu społecznym, jakie obowiązują w państwie przyjmującym.

2.   Zwolnienie przewidziane w ustępie 1 niniejszego artykułu stosuje się również do członków personelu prywatnego, którzy są zatrudnieni wyłącznie u członków urzędu konsularnego, pod warunkiem że:

3.   Członkowie urzędu konsularnego zatrudniający osoby, do których nie stosuje się zwolnienia przewidzianego w ustępie 2 niniejszego artykułu, powinni przestrzegać obowiązków nakładanych na pracodawców przez przepisy państwa przyjmującego o ubezpieczeniu społecznym.

4.   Zwolnienie przewidziane w ustępach 1 i 2 niniejszego artykułu nie wyklucza dobrowolnego uczestnictwa w systemie ubezpieczenia społecznego państwa przyjmującego, pod warunkiem że takie uczestnictwo jest przez to państwo dozwolone”.

5

Artykuł 71 tej konwencji, zatytułowany „Osoby mające obywatelstwo państwa przyjmującego lub stale w nim zamieszkałe”, stanowi:

„1.   Urzędnicy konsularni, mający obywatelstwo państwa przyjmującego lub stale w nim zamieszkali, korzystają jedynie z immunitetu jurysdykcyjnego oraz nietykalności osobistej w stosunku do czynności urzędowych dokonanych w toku pełnienia swych funkcji, oraz z przywileju przewidzianego w ustępie 3 artykułu 44, chyba że państwo przyjmujące przyznało im dodatkowe ułatwienia, przywileje i immunitety. W odniesieniu do tych urzędników konsularnych państwo przyjmujące podlega również obowiązkowi przewidzianemu w artykule 42. Jeżeli przeciwko takiemu urzędnikowi konsularnemu wszczęto postępowanie karne, powinno być ono prowadzone, z wyjątkiem przypadków, kiedy jest on zatrzymany lub tymczasowo aresztowany, w sposób, który by możliwie jak najmniej utrudniał wykonywanie funkcji konsularnych.

2.   Inni członkowie urzędu konsularnego będący obywatelami państwa przyjmującego lub stale w nim zamieszkali i członkowie ich rodzin, jak również członkowie rodzin urzędników konsularnych wymienionych w ustępie 1 niniejszego artykułu, korzystają z ułatwień, przywilejów i immunitetów jedynie w zakresie, w jakim je to państwo [przyjmujące] im przyznaje […]”.

6

Królestwo Niderlandów złożyło w dniu 17 grudnia 1985 r. dokument przystąpienia do konwencji wiedeńskiej z 1963 r. u Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, co doprowadziło do wejścia konwencji w życie w stosunku do Królestwa Niderlandów od dnia 16 stycznia 1986 r.

7

Zgodnie z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68 pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego korzysta, na terytorium pozostałych państw członkowskich, z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych jak pracownicy krajowi.

8

Motywy piąty i ósmy rozporządzenia nr 1408/71 mają następujące brzmienie:

„[uznając, że] niezbędne jest, w ramach tej koordynacji, zagwarantowanie we Wspólnocie równości traktowania przez różne ustawodawstwa krajowe pracowników zamieszkujących w państwach członkowskich oraz osobom pozostającym na ich utrzymaniu, jak również osobom pozostałym przy życiu po ich śmierci;

[…]

pracownicy najemni i osoby prowadzące działalność na własny rachunek przemieszczające się we Wspólnocie powinni być objęci systemem zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu właściwych ustawodawstw i wynikających z tego komplikacji”.

9

Zgodnie z art. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 dla celów stosowania tego rozporządzenia określenie „pracownik najemny” oznacza w szczególności każdą osobę, która jest ubezpieczona z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego lub fakultatywnego kontynuowanego na wypadek jednego lub kilku ryzyk w ramach działów systemu zabezpieczenia społecznego mających zastosowanie do pracowników najemnych.

10

Artykuł 2 ust. 1 tego rozporządzenia przewiduje:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do pracowników najemnych lub do osób prowadzących działalność na własny rachunek, lub do studentów, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich i są obywatelami jednego z państw członkowskich lub są bezpaństwowcami lub uchodźcami, zamieszkałymi na terytorium jednego z państw członkowskich, jak i do członków ich rodzin i do osób pozostałych przy życiu”.

11

Artykuł 3 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„Osoby, do których stosują się przepisy niniejszego rozporządzenia, podlegają obowiązkom i korzystają z praw wynikających z ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego na tych samych warunkach co obywatele tego państwa, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych zawartych w niniejszym rozporządzeniu”.

12

Artykuł 13 rozporządzenia nr 1408/71, zatytułowany „Zasady ogólne”, zawarty w jego tytule II, zatytułowanym „Określenie [ustalanie] właściwego ustawodawstwa”, stanowi:

„1.   Z zastrzeżeniem art. 14c i 14f osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo [to] określa się zgodnie z przepisami niniejszego tytułu.

2.   Z zastrzeżeniem przepisów art. 14–17:

[…]”.

13

Artykuł 16 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zasady szczególne dotyczące osób zatrudnionych przez placówki dyplomatyczne i konsularne oraz personelu pomocniczego Wspólnot Europejskich”, ma następujące brzmienie:

„1.   Przepisy art. 13 ust. 2 lit. a) stosuje się do osób zatrudnionych przez placówki dyplomatyczne i konsularne oraz do prywatnej służby domowej zatrudnionej przez pracowników tych placówek.

2.   Jednakże pracownicy najemni, określeni w ust. 1, którzy są obywatelami państwa członkowskiego przyjmującego lub państwa członkowskiego wysyłającego, mogą wybrać podleganie ustawodawstwu [tego państwa]. Prawo wyboru przysługuje ponownie w końcu każdego roku kalendarzowego i nie ma mocy wstecznej [nie wywołuje skutków z mocą wsteczną].

[…]”.

14

Rozporządzenie nr 1408/71 zostało uchylone ze skutkiem na dzień 1 maja 2010 r. rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166, s. 1). To ostatnie rozporządzenie nie znajduje jednak zastosowania do sporu w postępowaniu głównym.

15

Artykuł 6 ust. 1 Algemene Ouderdomswet (ustawy o powszechnym ubezpieczeniu emerytalnym, Stb. 1956, nr 281, zwanej dalej „AOW”) stanowi między innymi, że za osoby ubezpieczone w ramach niderlandzkiego systemu ubezpieczeń społecznych uważa się w szczególności rezydentów Niderlandów. Zgodnie z art. 6 ust. 3 tej ustawy „kategoria osób objętych ubezpieczeniem może zostać poszerzona albo ograniczona przez przepisy wykonawcze lub na ich podstawie, w drodze odstępstwa od ust. 1 i 2”.

16

Na podstawie art. 6 ust. 3 AOW władze niderlandzkie przyjęły szereg zarządzeń w sprawie rozszerzenia i zawężenia kręgu osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu w latach 1976, 1989 i 1998.

17

W wyniku stosowania zarządzeń w sprawie rozszerzenia i zawężenia kręgu osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu urzędnicy konsularni i personel pomocniczy nie podlegali ubezpieczeniu społecznemu w ramach niderlandzkiego systemu zabezpieczeń społecznych, chyba że posiadali obywatelstwo niderlandzkie, względnie – zgodnie z zarządzeniami obowiązującymi od dnia 1 lipca 1989 r. – zamieszkiwali stale w Niderlandach.

18

Jeżeli chodzi o status stałego rezydenta, władze niderlandzkie uważały początkowo, że pracownicy konsularni w rozumieniu art. 1 lit. e) konwencji wiedeńskiej z 1963 r., zamieszkujący w Niderlandach, lecz mający obywatelstwo innego państwa, nie mogą zostać uznani za stale zamieszkujących w Niderlandach w rozumieniu art. 1 ust. 3 i art. 71 konwencji wiedeńskiej z 1963 r. i w konsekwencji – za korzystających z uprzywilejowanego statusu przewidzianego w art. 48 tej konwencji.

19

Począwszy od dnia 1 sierpnia 1987 r., władze niderlandzkie zmodyfikowały swoją politykę, uznając, że członkowie personelu zatrudniani na miejscu, którzy w chwili naboru zamieszkiwali już w Niderlandach od ponad roku, powinni być uznawani za stałych rezydentów w Niderlandach, co spowodowało wykluczenie możliwości korzystania przez nich z uprzywilejowanego statusu przewidzianego przez konwencję wiedeńską z 1963 r. W celu uniknięcia naruszenia praw nabytych władze te zdecydowały, że zmiana ta nie będzie miała skutków wobec osób pracujących już w urzędzie konsularnym przed dniem 1 sierpnia 1987 r. W 1999 r. niderlandzkie ministerstwo spraw zagranicznych zaoferowało jednakże pracownikom konsulatów i ambasad w Niderlandach, zatrudnionym tam przed dniem 1 sierpnia 1987 r., możliwość dokonania przed dniem 15 grudnia 1999 r. wyboru w kwestii ubezpieczenia w ramach niderlandzkiego systemu ubezpieczeń społecznych.

20

L.F. Evans, obywatelka brytyjska, pracowała w Zjednoczonym Królestwie w latach od 1972 do 1973, następnie, w tym samym roku, osiedliła się w Niderlandach, gdzie była zatrudniona najpierw w kilku przedsiębiorstwach, a następnie, do kwietnia 1980 r., w brytyjskim konsulacie generalnym w Rotterdamie (Niderlandy).

21

Od dnia 17 listopada 1980 r. L.F. Evans jest zatrudniona w konsulacie generalnym Stanów Zjednoczonych Ameryki w Amsterdamie w służbie administracyjnej lub technicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. e) konwencji wiedeńskiej z 1963 r. i od momentu rozpoczęcia pracy jest z inicjatywy swojego pracodawcy objęta ubezpieczeniem zdrowotnym w prywatnym niderlandzkim towarzystwie ubezpieczeniowym.

22

Uznając, że L.F. Evans nie można uznać za stałego rezydenta Niderlandów w rozumieniu art. 1 ust. 3 konwencji wiedeńskiej z 1963 r., niderlandzki minister spraw zagranicznych przyznał jej – od momentu podjęcia pracy – przewidziany przez konwencję wiedeńską z 1963 r. status osoby uprzywilejowanej, implikujący między innymi zwolnienie z większości podatków i składek. Od tego momentu L.F. Evans nie była w związku z tym objęta żadnym filarem ubezpieczenia społecznego.

23

W 1999 r. L.F. Evans została zaproszona przez władze niderlandzkie do dokonania wyboru, o którym mowa w pkt 19 niniejszego wyroku, pomiędzy utrzymaniem jej uprzywilejowanego statusu a przystąpieniem na przyszłość do niderlandzkiego systemu zabezpieczenia społecznego. W dniu 5 grudnia 1999 r. L.F. Evans wybrała utrzymanie tego statusu w oświadczeniu o następującej treści: „pragnę zachować mój uprzywilejowany status, co oznacza, że nie jestem ubezpieczona w ramach niderlandzkiego systemu zabezpieczenia społecznego, a zatem nie będę uprawniona do gwarantowanej w ramach tego systemu ochrony ubezpieczeniowej”.

24

W roku 2008 L.F. Evans wystąpiła do Svb o informację na temat okresów ubezpieczenia emerytalnego na podstawie AOW na potrzeby obliczenia wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego. W dniu 27 marca 2008 r. Svb poinformowała L.F. Evans, że uznaje, iż ta była u niej ubezpieczona w okresie od 1973 r. do 1980 r., ale nie dotyczy to okresu, w którym L.F. Evans pracowała w konsulacie Stanów Zjednoczonych Ameryki. W tym celu Svb oparła się na założeniu, że rozporządzenie nr 1408/71 nie ma do L.F. Evans zastosowania, jako iż Stany Zjednoczone Ameryki nie są państwem członkowskim Unii Europejskiej, i że, zgodnie z ustawodawstwem niderlandzkim – w tej sytuacji jedynym mającym zastosowanie – urzędnicy konsularni i personel pomocniczy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu w ramach niderlandzkiego systemu zabezpieczeń społecznych, chyba że posiadaliby obywatelstwo niderlandzkie.

25

L.F. Evans odwołała się wobec tego od tej decyzji Svb do Rechtbank Amsterdam (sądu rejonowego w Amsterdamie), wnosząc o uznanie jej za bezzasadną. Wyrokiem z dnia 15 marca 2011 r. sąd ten orzekł, że L.F. Evans należy uznać za ubezpieczoną na podstawie AOW w okresie od 18 listopada 1980 r. do 12 marca 2008 r., ponieważ art. 3 rozporządzenia nr 1408/71 nakazuje potraktować obywatelstwo brytyjskie na równi z obywatelstwem niderlandzkim, zgodnie z wyrokiem Boukhalfa (C‑214/94, EU:C:1996:174). Sąd ten orzekł również, że L.F. Evans należy uznać za stale zamieszkałą w Niderlandach, przy czym okoliczność, iż posiada ona status osoby uprzywilejowanej, nie ma na to żadnego wpływu.

26

Svb wniosła apelację od tego wyroku do Centrale Raad van Beroep.

27

Żywiąc wątpliwości co do tego, czy w sytuacji takiej jak w postępowaniu głównym zachodzi bezpośrednia, względnie pośrednia dyskryminacja ze względu na przynależność państwową i, pomocniczo, czy w przypadku dyskryminacji pośredniej dyskryminacja ta znajdowałaby uzasadnienie, Centrale Raad van Beroep postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

W wypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej:

28

Poprzez swoje pytanie pierwsze sąd odsyłający pyta w istocie, czy art. 2 rozporządzenia nr 1408/71 w związku z art. 16 tego rozporządzenia można interpretować w ten sposób, że w okresie, w jakim obywatel państwa członkowskiego był zatrudniony w urzędzie konsularnym państwa trzeciego położonym na terytorium innego państwa członkowskiego, którego pracownik nie jest on obywatelem, lecz w którym pracownik ten zamieszkuje, obywatel ten może być uważany przez to państwo członkowskie za niepodlegającego ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu tego przepisu i w związku z tym może być wykluczony z zakresu zastosowania rozporządzenia nr 1408/71.

29

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 rozporządzenie to stosuje się do pracowników najemnych, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich i są obywatelami jednego z państw członkowskich.

30

W niniejszej sprawie jest bezsporne, że L.F. Evans jest obywatelką państwa członkowskiego i że w spornym okresie nie była objęta żadnym działem zabezpieczenia społecznego w którymś z państw członkowskich od czasu podjęcia przez nią pracy w konsulacie generalnym Stanów Zjednoczonych Ameryki.

31

Należy zatem zbadać, czy osobę w sytuacji takiej jak L.F. Evans, mianowicie zatrudnioną w urzędzie konsularnym państwa trzeciego położonym na terytorium innego państwa członkowskiego, którego nie jest ona obywatelem, lecz w którym zamieszkuje, należy uważać za podlegającą ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71.

32

Dokonując tego badania, należy stwierdzić, że sytuacja taka jak stanowiąca przedmiot postępowania głównego różni się od sytuacji, w odniesieniu do której wydany został przywołany przez sąd odsyłający wyrok Boukhalfa (EU:C:1996:174), ponieważ w sprawie, której wyrok ten dotyczył, chodziło o obywatela państwa trzeciego zatrudnionego przez ambasadę państwa członkowskiego położoną na terytorium państwa trzeciego.

33

Podobnie należy przypomnieć, po pierwsze, że prawo Unii nie ogranicza co do zasady kompetencji państw członkowskich w zakresie organizacji swoich systemów zabezpieczenia społecznego (zob. podobnie wyrok Salgado González, C‑282/11, EU:C:2013:86, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

Wobec braku harmonizacji na poziomie Unii co do zasady do ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego należy określenie warunków nabycia uprawnienia lub obowiązku przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego bądź do któregoś z działów takiego systemu (zob. podobnie wyroki: van Pommeren‑Bourgondiën, C‑227/03, EU:C:2005:431, pkt 33; Bakker, C‑106/11, EU:C:2012:328, pkt 32).

35

Po drugie, należy przypomnieć, że prawo Unii należy interpretować w świetle relewantnych norm prawa międzynarodowego, które stanowi składnik porządku prawnego Unii i jest wiążące dla jej instytucji (zob. podobnie wyroki: Racke, C‑162/96, EU:C:1998:293, pkt 45, 46; Kadi i Al Barakaat International Foundation/Rada i Komisja, C‑402/05 P i C‑415/05 P, EU:C:2008:461, pkt 291).

36

Jak podniósł rzecznik generalny w pkt 52 opinii, pojęcie podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 1408/71 należy w związku z tym interpretować w świetle relewantnych przepisów prawa zwyczajowego (zob. analogicznie wyrok Salemink, C‑347/10, EU:C:2012:17, pkt 31), a mianowicie konwencji wiedeńskiej z 1963 r., która kodyfikuje prawo stosunków konsularnych i określa zasady oraz normy niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków pomiędzy państwami i przyjęte na całym świecie przez narody wszystkich wyznań, kultur i systemów politycznych [zob. wyrok Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 24 maja 1980 r. dotyczący personelu dyplomatycznego i konsularnego Stanów Zjednoczonych w Teheranie (Stany Zjednoczone Ameryki przeciwko Iranowi), Recueil des arrêts, avis consultatifs et ordonnances 1980, s. 3, pkt 45].

37

Jeżeli chodzi o system zabezpieczenia społecznego mający zastosowanie do personelu konsularnego, konwencja wiedeńska z 1963 r. przewiduje w swoim art. 48, że członkowie urzędu konsularnego, w zakresie pracy wykonywanej przez nich dla państwa wysyłającego, nie podlegają co do zasady przepisom o ubezpieczeniu społecznym, jakie obowiązują w państwie przyjmującym, przyznając jednocześnie w swoim art. 71 ust. 2, że członkowie urzędu konsularnego będący obywatelami państwa przyjmującego lub stale w nim zamieszkali korzystają z ułatwień, przywilejów i immunitetów w zakresie, w jakim państwo przyjmujące je im przyznaje.

38

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że w okresie przed 1 sierpnia 1987 r. ustawodawstwo niderlandzkie przewidywało, iż urzędnicy konsularni i personel pomocniczy niemający obywatelstwa niderlandzkiego nie podlegali ubezpieczeniu społecznemu w ramach niderlandzkiego systemu zabezpieczenia społecznego i że po tej dacie urzędnicy konsularni i personel pomocniczy stale zamieszkujący w Niderlandach byli ubezpieczeni, przy czym jednocześnie obowiązywał system umożliwiający dokonanie wyboru dla personelu, który podjął pracę przed dniem 1 sierpnia 1987 r., zgodnie z którym to systemem pracownicy ci mogli pozostać nieubezpieczeni w ramach niderlandzkich ubezpieczeń społecznych; system ten wybrała L.F. Evans.

39

Z tego wynika, że Królestwo Niderlandów skorzystało w należyty sposób z możliwości stworzonej przez art. 71 ust. 2 konwencji wiedeńskiej z 1963 r., dotyczącej zwolnienia pewnych członków personelu urzędów konsularnych, takich jak L.F. Evans, z obowiązku podlegania niderlandzkiemu systemowi zabezpieczenia społecznego.

40

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należy zatem uznać, że członek personelu urzędu konsularnego znajdujący się w sytuacji takiej jak L.F. Evans, w okresie, w jakim jest zatrudniony przez urząd konsularny państwa trzeciego, nie podlega ustawodawstwu odnośnego państwa członkowskiego obowiązującemu w dziedzinie zabezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 1408/71 i w związku z tym nie jest objęty zakresem zastosowania tego rozporządzenia.

41

Wniosku tego nie podaje w wątpliwość art. 16 rozporządzenia nr 1408/71 czytany w świetle relewantnych postanowień konwencji wiedeńskiej z 1963 r.

42

W kwestii tej L.F. Evans twierdzi, że jest ona objęta zakresem zastosowania ustawodawstwa niderlandzkiego zgodnie z art. 16 ust. 1, w myśl którego przepisy art. 13 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia stosuje się do osób zatrudnionych przez placówki dyplomatyczne i konsularne oraz do prywatnej służby domowej zatrudnionej przez pracowników tych placówek.

43

W tym względzie należy podkreślić, że celem art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 nie jest ustalenie warunków, od których zależy istnienie uprawnienia lub obowiązku przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego. Z orzecznictwa przytoczonego w pkt 34 niniejszego wyroku wynika, że ustalenie tych warunków należy do ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego (zob. wyroki: Kits van Heijningen, C‑2/89, EU:C:1990:183, pkt 19; a także Salemink, EU:C:2012:17, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo).

44

O ile państwa członkowskie zachowują swoje kompetencje w zakresie określenia warunków przystąpienia do własnych systemów zabezpieczenia społecznego, o tyle powinny one, w ramach wykonania tychże kompetencji, przestrzegać prawa Unii. Jak zauważył sąd odsyłający, Trybunał podkreślił, że warunki istnienia uprawnienia lub obowiązku przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego nie mogą powodować wyłączenia z zakresu stosowania ustawodawstwa krajowego osób, względem których, zgodnie z rozporządzeniem nr 1408/71, to samo ustawodawstwo znajduje zastosowanie (zob. wyroki: Salemink, EU:C:2012:17, pkt 40; Bakker, EU:C:2012:328, pkt 33). W konsekwencji art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 powoduje, że względem osób określonych w tym przepisie nie można podnosić klauzuli zawartej we właściwych przepisach krajowych, na mocy której dopuszczenie do systemu zabezpieczenia społecznego przewidziane przez to państwo jest obwarowane warunkiem zamieszkiwania w danym państwie członkowskim (zob. podobnie wyroki: Salemink, EU:C:2012:17, pkt 45; a także Bakker, EU:C:2012:328, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

45

Orzecznictwo to nie może jednak prowadzić do tego, aby objęcie pracownika systemem zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego w rozumieniu rozporządzenia nr 1408/71 następowało, niezależnie od ustawodawstwa krajowego regulującego objęcie tym systemem, autonomicznie na podstawie tego rozporządzenia.

46

Jeżeli chodzi w szczególności o członków personelu placówek dyplomatycznych i konsularnych w rozumieniu art. 16 rozporządzenia nr 1408/71, należy stwierdzić, że artykuł ten ogranicza się, podobnie jak art. 13 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia, co jasno wynika z tytułu II tego rozporządzenia i z brzmienia tego art. 16, do określenia znajdującego zastosowanie ustawodawstwa krajowego. Tymczasem ów art. 16 nie przewiduje warunków, od których zależy istnienie uprawnienia lub obowiązku przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego, które – jak stwierdzono w pkt 43 niniejszego wyroku – muszą zostać określone przez ustawodawstwo każdego państwa członkowskiego w świetle znajdującego zastosowanie prawa międzynarodowego.

47

Zatem ani art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71, ani art. 16 tego rozporządzenia nie skutkują przyznaniem obywatelom państw członkowskich zatrudnionym przez urząd konsularny państwa trzeciego, takim jak L.F. Evans, niepodlegającym obowiązującemu w dziedzinie zabezpieczenia społecznego ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu art. 2 tego rozporządzenia, uprawnienia do przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego któregoś z państw członkowskich ani też nałożeniem na nich takiego obowiązku.

48

Jako że konwencja wiedeńska z 1963 r. nie wymaga obowiązkowego przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego danego państwa członkowskiego członków personelu urzędu konsularnego stale zamieszkujących w tym państwie przyjmującym, interpretacja taka uwzględnia wymogi tej konwencji.

49

W świetle powyższego na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 2 rozporządzenia nr 1408/71 w związku z art. 16 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że w okresie, w jakim obywatel państwa członkowskiego był zatrudniony w urzędzie konsularnym państwa trzeciego położonym na terytorium państwa członkowskiego, którego nie jest on obywatelem, lecz w którym pracownik ten zamieszkuje, obywatel ten nie podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu tego przepisu, o ile zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego swojego miejsca zamieszkania, przyjętego na podstawie art. 71 ust. 2 konwencji wiedeńskiej z 1963 r., obywatel ten nie jest objęty krajowym systemem zabezpieczenia społecznego.

50

Biorąc pod uwagę treść odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze, nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

51

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r., zmienionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1992/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r., w związku z art. 16 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że w okresie, w jakim obywatel państwa członkowskiego był zatrudniony w urzędzie konsularnym państwa trzeciego położonym na terytorium państwa członkowskiego, którego nie jest on obywatelem, lecz w którym pracownik ten zamieszkuje, obywatel ten nie podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu tego przepisu, o ile zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego swojego miejsca zamieszkania, przyjętego na podstawie art. 71 ust. 2 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych, sporządzonej w Wiedniu w dniu 24 kwietnia 1963 r., obywatel ten nie jest objęty krajowym systemem zabezpieczenia społecznego.