—

w imieniu Alpina River Cruises GmbH oraz Nicko Tours GmbH przez A. Clarizię, A. Veronesego oraz R. Longanesiego Cattaniego, avvocati,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez M. Salvatorellego, avvocato dello Stato,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Contego oraz L. Nicolae, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Rady (EWG) nr 3577/92 z dnia 7 grudnia 1992 r. dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie państw członkowskich (kabotaż morski) (Dz.U. L 364, s. 7 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 6, t. 2, s. 10).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy z jednej strony Alpina River Cruises GmbH, spółką prawa szwajcarskiego, i Nicko Tours GmbH, spółką prawa niemieckiego (zwanymi dalej łącznie „spółkami Alpina i Nicko Tours”), a z drugiej strony Ministero delle infrastrutture e dei trasporti – Capitaneria di Porto di Chioggia (ministerstwem infrastruktury i transportu – kapitanatem portu w Chioggii) w przedmiocie odmówienia przez ten organ spółkom Alpina i Nicko Tours umożliwienia przepłynięcia przez włoskie morze terytorialne statku turystycznego pływającego pod banderą szwajcarską.

3

Zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 3577/92:

„Od dnia 1 stycznia 1993 r. swobodę w świadczeniu usług transportu morskiego w obrębie państwa członkowskiego (kabotażu morskiego) mają ci armatorzy Wspólnoty, których statki są zarejestrowane [w państwie członkowskim] i pływają pod banderą [tego] państwa członkowskiego, pod warunkiem że statki te spełniają wszystkie warunki wykonywania kabotażu w tym państwie członkowskim […]”.

4

Artykuł 2 tego rozporządzenia stanowi:

„Do celów niniejszego rozporządzenia:

[…]”.

5

Zgodnie z art. 3 tego rozporządzenia „[w] przypadku statków wykonujących kabotaż kontynentalny i statków wycieczkowych odpowiedzialność za wszystkie sprawy dotyczące ich załogi spoczywać będzie na państwie, w którym dany statek jest zarejestrowany (państwo bandery), z wyjątkiem statków o wielkości mniejszej niż 650 gt, kiedy mogą być stosowane warunki państwa przyjmującego”.

6

Artykuł 6 ust. 1 rozporządzenia nr 3577/92 przewiduje:

„W drodze odstępstwa wyłącza się czasowo obowiązywanie niniejszego rozporządzenia w stosunku do następujących rodzajów morskich usług transportowych prowadzonych w rejonie Morza Śródziemnego i wzdłuż wybrzeży Hiszpanii, Portugalii i Francji:

[…]”.

7

Zgodnie z art. 224 Codice della navigazione (włoskiego kodeksu żeglugi), zatwierdzonego w drodze Regio decreto (dekretu królewskiego) nr 327 z dnia 30 marca 1942 r., ze zmianami (zwanego dalej „CDN”):

„1.   Na warunkach określonych w [rozporządzeniu nr 3577/92] usługi kabotażowe między portami Republiki są zastrzeżone dla armatorów wspólnotowych eksploatujących statki zarejestrowane w państwie członkowskim Unii Europejskiej i pływające pod banderą tego państwa członkowskiego, pod warunkiem że statki te spełniają wszystkie warunki świadczenia usług kabotażu w tym państwie członkowskim.

2.   Postanowienia ust. 1 stosuje się do statków świadczących usługi morskie związane z portami, przystaniami i plażami”.

8

Spółki Alpina i Nicko Tours są, odpowiednio, armatorem statku turystycznego MS Bellissima pływającego pod banderą szwajcarską i spółką użytkującą ten statek.

9

Spółki te zaplanowały trwający około tygodnia rejs, który miał rozpocząć się w Wenecji (Włochy) w dniu 16 marca 2012 r. i polegać na przepłynięciu przez Lagunę Wenecką do Chioggii (Włochy), przepłynięciu morza terytorialnego pomiędzy Chioggią i Porto Levante (Włochy), pokonaniu odcinka o długości około 60 km w górę rzeki Pad (Włochy) do Poleselli (Włochy) i na powrocie do Wenecji tą samą trasą w przeciwnym kierunku.

10

Przepłynięcie odcinka morza między portami w Chioggii i Porto Levante było konieczne ze względu na rozmiary MS Bellissimy, które uniemożliwiają jej pływanie po kanale łączącym Chioggię z Padem.

11

Przed tą podróżą spółki Alpina i Nicko Tours złożyły do Ministero delle infrastrutture e dei trasporti – Capitaneria di Porto di Chioggia wniosek o pozwolenie na przepłynięcie tego odcinka morza. Decyzją z dnia 12 marca 2012 r. rzeczony organ oddalił ten wniosek ze względu na to, że kabotaż morski jest zastrzeżony dla statków pływających pod banderą jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej.

12

Spółki Alpina i Nicko Tours zaskarżyły tę decyzję do Tribunale amministrativo regionale per il Veneto (sądu administracyjnego regionu Wenecji Euganejskiej). Sąd ten oddalił ich skargę wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2012 r., uznawszy, że przedmiotowa usługa wchodzi w zakres „kabotażu morskiego”, którego dotyczy rozporządzenie nr 3577/92, a zatem zgodnie z art. 224 CDN jest usługą kabotażu zastrzeżoną „dla armatorów wspólnotowych eksploatujących statki zarejestrowane w państwie członkowskim Unii Europejskiej i pływające pod banderą państwa członkowskiego”.

13

Spółki Alpina i Nicko Tours odwołały się od tego wyroku do Consiglio di Stato, podnosząc, że pojęcie kabotażu morskiego na zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do usług obejmujących rzeczywisty transport drogą morską. Sporny rejs nie wymagał takiego transportu, ponieważ z wyjątkiem krótkiego odcinka drogi prowadzącego przez morze terytorialne pomiędzy Chioggią i Porto Levante miał się odbywać na wodach wewnętrznych.

14

Consiglio di Stato zawiesił wykonanie wspomnianego wyroku. Ponadto postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy [rozporządzenie nr 3577/92] należy interpretować w ten sposób, że ma ono zastosowanie do rejsów wycieczkowych między dwoma portami państwa członkowskiego bez zaokrętowania i wyokrętowania różnych pasażerów w tych portach, ponieważ wspomniane rejsy wycieczkowe rozpoczynają się i kończą zaokrętowaniem i wyokrętowaniem tych samych pasażerów w tym samym porcie państwa członkowskiego?”.

15

W swoim pytaniu sąd odsyłający w istocie zastanawia się, czy rejs wycieczkowy rozpoczynający się i kończący z tymi samymi pasażerami w jednym i tym samym porcie tego państwa członkowskiego, w którym jest wykonywany, wchodzi w zakres pojęcia kabotażu morskiego w rozumieniu rozporządzenia nr 3577/92.

16

Rząd włoski i Komisja Europejska proponują, aby na postawione pytanie odpowiedzieć twierdząco, natomiast spółki Alpina i Nicko Tours uważają, że odpowiedź na to pytanie nie jest potrzebna. Wskazują, że rozporządzenie nr 3577/92 dotyczy transportu drogą morską i w konsekwencji nie ma zastosowania do rejsu wycieczkowego po rzece takiego jak rejs, którego dotyczy postępowanie główne. Wobec tego zamiast przedstawienia wykładni, o którą wnosi sąd odsyłający, należy zdaniem tych spółek orzec, że rozporządzenie nr 3577/92 nie dotyczy rejsów wycieczkowych, których trasa obejmuje przede wszystkim wody inne niż morskie.

17

W tym względzie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 3577/92 wynika, że owo rozporządzenie dotyczy wyłącznie usług transportu w obrębie państwa członkowskiego (kabotażu) mających charakter morski. W konsekwencji, jak słusznie wskazują spółki Alpina i Nicko Tours, usługi transportu w żegludze śródlądowej świadczone w państwie członkowskim i niemające charakteru morskiego nie są uregulowane w tym rozporządzeniu. Takie usługi wchodzą natomiast w zakres stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3921/91 z dnia 16 grudnia 1991 r. ustanawiającego warunki transportu towarów lub pasażerów w żegludze śródlądowej na terytorium państwa członkowskiego przez przewoźników niemających stałej siedziby w państwie członkowskim (Dz.U. L 373, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 6, t. 2, s. 295).

18

Jednak wbrew twierdzeniom spółek Alpina i Nicko rejs wycieczkowy, którego dotyczy postępowanie główne, nie ma charakteru zasadniczo innego niż morski.

19

Pojęcie morza w rozumieniu rozporządzenia nr 3577/92 nie ogranicza się do morza terytorialnego w rozumieniu Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z dnia 10 grudnia 1982 r. podpisanej w Montego Bay (Jamajka) w dniu 10 grudnia 1982 r., która weszła w życie w dniu16 listopada 1994 r. i została przyjęta w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją Rady 98/392/WE z dnia 23 marca 1998 r. (Dz.U. L 179, s. 1), lecz obejmuje również wewnętrzne wody morskie znajdujące się po wewnętrznej stronie linii podstawowej morza terytorialnego (zob. podobnie wyrok Komisja/Hiszpania, C‑323/03, EU:C:2006:159, pkt 25–27).

20

W konsekwencji nawet przy założeniu, że spółki Alpina i Nicko Tours słusznie podnoszą, iż przepłynięcie odcinka morza pomiędzy Chioggią i Porto Levante ma samo w sobie znaczenie zbyt niewielkie, aby rejsowi wycieczkowemu, którego dotyczy postępowanie główne, nadać charakter morski, ich twierdzenie, jakoby rejs ten miał charakter zasadniczo inny niż morski, okazuje się – z zastrzeżeniem zbadania tej kwestii przez sąd odsyłający – w każdym razie bezzasadne, ponieważ tak czy inaczej oprócz tego odcinka inne części trasy, takie jak obszary nawigacyjne znajdujące się w Lagunie Weneckiej i w ujściu Padu, należą do wewnętrznych wód morskich Republiki Włoskiej.

21

Ponadto istotnego znaczenia wykładni rozporządzenia nr 3577/92, o którą wnosi sąd odsyłający, nie umniejsza okoliczność, że statek, przy użyciu którego wykonywany jest rejs wycieczkowy, którego dotyczy postępowanie główne, pływa pod banderą szwajcarską.

22

Rozstrzygnięcie owego sporu zależy bowiem od tego, czy zastrzeżenie usługi kabotażu pomiędzy portami włoskimi „dla armatorów wspólnotowych eksploatujących statki zarejestrowane w państwie członkowskim Unii Europejskiej i pływające pod banderą tego państwa członkowskiego” ustanowione w art. 224 CDN zostało słusznie przeciwstawione spółkom Alpina i Nicko Tours w odniesieniu do rejsu wykonywanego przez statek pływający pod banderą szwajcarską. Postanowienie odsyłające potwierdza, że z owego art. 224 wynika, iż ustanowione w nim zastrzeżenie dotyczy wyłącznie usług kabotażu objętych rozporządzeniem nr 3577/92. W konsekwencji w celu ustalenia, czy rejs wycieczkowy rozpoczynający się i kończący w tym samym porcie stanowi usługę kabotażu w rozumieniu art. 224 CDN, sąd odsyłający musi najpierw wiedzieć, czy taki rejs należy do usług kabotażu objętych rozporządzeniem nr 3577/92.

23

W świetle powyższych uwag Trybunał powinien przedstawić wykładnię, o którą wnosi sąd odsyłający, bez konieczności dokonywania zmian lub rozszerzania zakresu pytania prejudycjalnego zaproponowanego przez spółki Alpina i Nicko Tours.

24

Aby odpowiedzieć na postawione pytanie, na wstępie należy wskazać, że ze wzmianki o „statkach wycieczkowych” w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 3577/92 i z odstępstwa przewidzianego do dnia 1 stycznia 1995 r. w odniesieniu do pewnych rejsów wycieczkowych w art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia niewątpliwie wynika, iż rejsy wycieczkowe stanowią rodzaj transportu objęty owym rozporządzeniem.

25

Ponieważ jednak wyłącznym przedmiotem rozporządzenia nr 3577/92 jest „kabotaż morski”, wyłącznie rejsy wycieczkowe odpowiadające temu pojęciu wchodzą w zakres stosowania tego rozporządzenia.

26

Jako że pojęcie to jest zdefiniowane w art. 1 ust. 1 i 2 pkt 1 rozporządzenia nr 3577/92 za pomocą wyrażenia „usługi transportu morskiego w obrębie państwa członkowskiego”, należy uznać, że wszelkie rejsy wycieczkowe wykonywane zazwyczaj za wynagrodzeniem na wodach morskich państwa członkowskiego wchodzą w zakres stosowania tego rozporządzenia.

27

W wypadku kiedy taki rejs wycieczkowy rozpoczyna się i kończy z tymi samymi pasażerami w tym samym porcie, owa identyczność portu rozpoczęcia i zakończenia, a także pasażerów na całej trasie rejsu nie może powodować niestosowania rozporządzenia nr 3577/92.

28

Prawdą jest, że usługi transportu wymienione w art. 2 pkt 1 lit. a)–c) rozporządzenia nr 3577/92 są opisane jako mające różne porty rozpoczęcia i zakończenia. Jednak wyliczenie to, poprzedzone słowem „zwłaszcza”, nie jest wyczerpujące i nie może powodować wykluczenia z zakresu stosowania tego rozporządzenia usług transportu mających wszystkie istotne cechy kabotażu morskiego zawarte w wyżej wspomnianym wyrażeniu „usługi transportu morskiego w obrębie państwa członkowskiego” (zob. podobnie wyrok Komisja/Grecja, C‑251/04, EU:C:2007:5, pkt 28, 32).

29

W konsekwencji na postawione pytanie należy odpowiedzieć, że usługa transportu morskiego polegająca na rejsie wycieczkowym rozpoczynającym się i kończącym z tymi samymi pasażerami w jednym i tym samym porcie tego państwa członkowskiego, w którym rejs ów jest wykonywany, wchodzi w zakres pojęcia kabotażu morskiego w rozumieniu rozporządzenia nr 3577/92.

30

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Usługa transportu morskiego polegająca na rejsie wycieczkowym rozpoczynającym się i kończącym z tymi samymi pasażerami w jednym i tym samym porcie tego państwa członkowskiego, w którym rejs ów jest wykonywany, wchodzi w zakres pojęcia kabotażu morskiego w rozumieniu rozporządzenia Rady (EWG) nr 3577/92 z dnia 7 grudnia 1992 r. dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie państw członkowskich (kabotaż morski).