WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 27 lutego 2014 r. ( *1 )
„Polityka społeczna — Dyrektywa 96/34/WE — Porozumienie ramowe dotyczące urlopu rodzicielskiego — Klauzule 1 i 2.4 — Urlop rodzicielski w niepełnym wymiarze — Zwolnienie pracownika bez ważnego lub wystarczającego powodu — Ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony w związku ze skorzystaniem z urlopu rodzicielskiego — Podstawa obliczania odszkodowania”
W sprawie C‑588/12
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez arbeidshof te Antwerpen (Belgia) postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 grudnia 2012 r., w postępowaniu:
Lyreco Belgium NV
przeciwko
Sophie Rogiers,
TRYBUNAŁ (trzecia izba),
w składzie: M. Ilešič, prezes izby, C.G. Fernlund, A. Ó Caoimh (sprawozdawca), C. Toader i E. Jarašiūnas, sędziowie,
rzecznik generalny: N. Jääskinen,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
— |
w imieniu Lyreco Belgium NV przez E. Lievensa, advocaat, |
— |
w imieniu rządu belgijskiego przez M. Jacobs i L. Van den Broeck, działające w charakterze pełnomocników, |
— |
w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Gheorghiu i M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników, |
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni klauzul 1 i 2.4 Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego, zawartego w dniu 14 grudnia 1995 r. (zwanego dalej „porozumieniem ramowym”), które stanowi załącznik do dyrektywy Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC (Dz.U. L 145, s. 4 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 2, s. 285), zmienionej dyrektywą Rady 97/75/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. (Dz.U. 1998, L 10, s. 24 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 3, s. 263) (zwanej dalej „dyrektywą 96/34”). |
2 |
Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Lyreco Belgium NV (zwaną dalej „spółką Lyreco”) a S. Rogiers w przedmiocie obliczenia ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony, należnego S. Rogiers z powodu niezgodnego z prawem zwolnienia jej z pracy przed zakończeniem odbywania przez nią urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze czasu pracy. |
Ramy prawne
Prawo Unii
3 |
Akapit pierwszy preambuły porozumienia ramowego stanowi, co następuje: „Poniższe porozumienie ramowe stanowi przedsięwzięcie [zobowiązanie] podjęte przez [Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) i Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC)] dla ustalenia minimalnych wymagań dotyczących urlopu rodzicielskiego i czasu wolnego od pracy uzasadnionego działaniem siły wyższej jako ważnego środka służącego pogodzeniu pracy i życia rodzinnego oraz wspierającego równe szanse i równe traktowanie kobiet i mężczyzn”. |
4 |
Zgodnie z pkt 4–6 przesłanek ogólnych tego porozumienia ramowego:
|
5 |
Klauzula 1 wspomnianego porozumienia ramowego przewiduje:
|
6 |
Klauzula 2 porozumienia ramowego, zatytułowana „Urlop rodzicielski”, ma następujące brzmienie:
[...]
[...]”. |
Prawo belgijskie
7 |
W Belgii transpozycja dyrektywy 96/34 w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w sektorze prywatnym została dokonana przez koninklijk besluit tot invoering van een recht op ouderschapsverlof in het kader van de onderbreking van de beroepsloopbaan (dekret królewski w sprawie wprowadzenia prawa do urlopu rodzicielskiego w ramach przerwy w karierze zawodowej) z dnia 29 października 1997 r. (Belgisch Staatsblad z dnia 7 listopada 1997 r., s. 29930), w brzmieniu mającym zastosowanie w sporze w postępowaniu głównym (zwany dalej „dekretem królewskim z 1997 r.”), oraz na mocy określonych przepisów rozdziału IV sekcji 5, zatytułowanej „Przerwa w karierze zawodowej”, herstelwet houdende sociale bepalingen (prawa naprawczego zawierającego przepisy społeczne) z dnia 22 stycznia 1985 r. (Belgisch Staatsblad z dnia 24 stycznia 1985 r., s. 6999; zwanego dalej „prawem naprawczym”). |
8 |
Na mocy art. 2 ust. 1 dekretu królewskiego z 1997 r. w związku z art. 100 i 102 prawa naprawczego pracownik jest uprawniony do korzystania z urlopu rodzicielskiego na następujących zasadach:
|
9 |
Artykuł 6 ust. 1 dekretu królewskiego z 1997 r. przewiduje, że pracownik pragnący skorzystać z urlopu rodzicielskiego jest zobowiązany powiadomić o tym swojego pracodawcę minimum dwa miesiące i maksimum trzy miesiące przed planowanym urlopem. Termin ten może zostać skrócony za porozumieniem stron. |
10 |
Na podstawie art. 4 dekretu królewskiego z 1997 r. pracownik może domagać się przyznania urlopu rodzicielskiego, wyłącznie jeżeli w okresie piętnastu miesięcy poprzedzających pisemne powiadomienie pracodawcy był związany z tym pracodawcą umową o pracę przez okres minimum dwunastu miesięcy. |
11 |
Artykuł 101 prawa naprawczego ustanawia system ochrony przed zwolnieniami, który ma zastosowanie między innymi do osób przebywających na urlopie rodzicielskim. Artykuł ten brzmi następująco: „W przypadku zawieszenia wykonywania umowy o pracę [...] lub w przypadku zmniejszenia wymiaru świadczonej pracy na podstawie art. 102 ust. 1 [...] pracodawca nie może dokonać żadnej czynności, która miałaby na celu jednostronne zakończenie stosunku pracy, chyba że istnieje ku temu ważny powód w rozumieniu art. 35 wet betreffende de arbeidsovereenkomsten (ustawy w sprawie umów o pracę) z dnia 3 lipca 1978 r. (Belgisch Staatsblad z dnia 22 sierpnia 1978 r., s. 9277, zwanej dalej »ustawą z 1978 r.«) albo wystarczający powód. [...] Za wystarczający należy uważać powód uznany przez sąd, którego charakter i źródło nie mają związku z zawieszeniem, o którym mowa w art. 100 i 100a, ani ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy, o którym mowa w art. 102 i 102a. [...] Pracodawca, który wbrew przepisom akapitu pierwszego rozwiązuje umowę o pracę bez ważnego lub wystarczającego powodu, zobowiązany jest do wypłacenia pracownikowi ryczałtowego odszkodowania [z tytułu naruszenia ochrony] równego sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu, niezależnie od odszkodowań należnych pracownikowi w razie rozwiązania umowy o pracę”. |
12 |
Z akt sprawy wynika, że te ostatnie odszkodowania obejmują w szczególności „odszkodowanie za zwolnienie bez zachowania okresu wypowiedzenia”, przewidziane w art. 39 ustawy z 1978 r. Przepis ten stanowi w szczególności: „W przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony strona, która rozwiązuje umowę bez ważnego powodu lub bez zachowania okresu wypowiedzenia określonego w art. 59, 82, 83, 84 i 115 [ustawy z 1978 r.], jest zobowiązana zapłacić drugiej stronie odszkodowanie, które odpowiada wysokości bieżącego wynagrodzenia bądź za okres wypowiedzenia, bądź za czas pozostały do upływu tego okresu. [...] Odszkodowanie za urlop obejmuje nie tylko bieżące wynagrodzenie, ale również korzyści nabyte na mocy umowy”. |
13 |
Zgodnie z art. 103 prawa naprawczego: „W przypadku jednostronnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę okres wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, który zmniejszył wymiar świadczonej przez siebie pracy zgodnie z art. 102 (i art. 102a), zostaje obliczony tak, jakby pracownik nie zmniejszył wymiaru świadczonej przez siebie pracy. Ten okres wypowiedzenia należy również uwzględnić przy ustalaniu odszkodowania [z tytułu zwolnienia], o którym mowa w art. 39 ustawy [z 1978 r.]”. |
14 |
Z akt sprawy wynika również, że w następstwie wyroku Trybunału z dnia 22 października 2009 r. w sprawie C-116/08 Meerts, Zb.Orz. s. I-10063, art. 105 ust. 3 prawa naprawczego został zmieniony i ma obecnie następujące brzmienie: „W przypadku rozwiązania umowy o pracę w okresie zmniejszenia wymiaru świadczonej pracy w ramach urlopu rodzicielskiego odbywanego na podstawie niniejszej sekcji przez »bieżące wynagrodzenie« w rozumieniu art. 39 ustawy [z 1978 r.] należy rozumieć wynagrodzenie, do którego pracownik byłby uprawniony na podstawie umowy o pracę, gdyby nie skorzystał ze zmniejszenia wymiaru świadczonej przez siebie pracy”. |
15 |
Zgodnie z informacjami dostarczonymi przez sąd odsyłający „przepisy regulujące [ryczałtowe] odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony” nie zostały poddane żadnej nowelizacji. |
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
16 |
Sophie Rogiers od dnia 3 stycznia 2005 r. była zatrudniona przez spółkę Lyreco w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. |
17 |
W okresie od dnia 9 stycznia do dnia 26 kwietnia 2009 r. wykonywanie powyższej umowy było całkowicie zawieszone z powodu korzystania przez S. Rogiers z urlopu macierzyńskiego. |
18 |
Począwszy od dnia 27 kwietnia 2009 r., S. Rogiers miała podjąć pracę na pół etatu w ramach urlopu rodzicielskiego, który został jej przyznany na okres czterech miesięcy. |
19 |
Listem poleconym z dnia 27 kwietnia 2009 r. spółka Lyreco rozwiązała umowę o pracę S. Rogiers z zachowaniem pięciomiesięcznego okresu wypowiedzenia rozpoczynającego swój bieg w dniu 1 maja 2009 r. Zgodnie z postanowieniem odsyłającym umowa o pracę S. Rogiers ustała w dniu 31 sierpnia 2009 r. |
20 |
Sophie Rogiers zaskarżyła to zwolnienie do arbeidsrechtbank te Antwerpen (sądu pracy w Antwerpii), kwestionując przedstawione przez spółkę Lyreco powody zwolnienia, sprowadzające się w istocie do, po pierwsze, niemożliwości dalszego zatrudniania jej z powodu braku pracy, i po drugie, odmowy zajęcia przez nią innego stanowiska proponowanego jej w związku z likwidacją stanowiska „Recruitment Manager”, które zajmowała przed skorzystaniem z urlopu rodzicielskiego. |
21 |
Orzeczeniem z dnia 21 września 2011 r. rzeczony sąd nakazał spółce Lyreco zapłatę ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 101 prawa naprawczego, za jednostronne rozwiązanie umowy o pracę S. Rogiers bez ważnego lub wystarczającego powodu w okresie przebywania przez nią na urlopie rodzicielskim. W myśl tego orzeczenia wysokość powyższego odszkodowania należało obliczyć na podstawie wynagrodzenia wypłacanego S. Rogiers w dacie jej zwolnienia, a mianowicie w dniu 27 kwietnia 2009 r., czyli wynagrodzenia odpowiadającego świadczeniu pracy w połowie pełnego wymiaru czasu pracy, w którym to trybie S. Rogiers pracowała z powodu odbywanego urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze. |
22 |
W dniu 14 grudnia 2011 r. spółka Lyreco wniosła od tego orzeczenia apelację do arbeidshof te Antwerpen (apelacyjnego sądu pracy w Antwerpii). Od tego samego orzeczenia S. Rogiers wniosła apelację wzajemną, domagając się, by wysokość ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony zasądzonego na jej rzecz od spółki Lyreco była obliczana na podstawie wynagrodzenia za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. |
23 |
Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012 r. arbeidshof te Antwerpen potwierdził, że S. Rogiers została zwolniona bez ważnego lub wystarczającego powodu w okresie odbywania przez nią urlopu rodzicielskiego oraz że w konsekwencji miała ona prawo do ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. |
24 |
Wspomniany sąd przychylił się ponadto do uwag zawartych w opinii przedłożonej mu przez prokuraturę, która zakwalifikowała jako „absurdalny” system obliczania należnego S. Rogiers odszkodowania zastosowany w orzeczeniu z dnia 21 września 2011 r., ponieważ zgodnie z zaprezentowaną w nim logiką skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze czasu, jako że skutkuje zmniejszeniem świadczenia pracy o 100%, prowadziłoby do obliczania ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony na podstawie wynagrodzenia wynoszącego zero, co nie ma żadnego sensu. W rezultacie sąd ten uważa, że względy przyjęte w ww. wyroku w sprawie Meerts w odniesieniu do odszkodowania za zwolnienie bez zachowania okresu wypowiedzenia przewidzianego w art. 39 ustawy z 1978 r. niekoniecznie muszą mieć zastosowanie do ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony będącego przedmiotem rozpoznawanego przez niego sporu. |
25 |
W tych okolicznościach arbeidshof te Antwerpen postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy przepisy klauzuli 1 i 2.4 [porozumienia ramowego] stoją na przeszkodzie temu, aby [ryczałtowe] odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony, należne pracownikowi związanemu ze swoim pracodawcą umową o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy, którego umowa o pracę została jednostronnie rozwiązania przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu w okresie zmniejszenia wymiaru świadczonej pracy z powodu skorzystania z urlopu rodzicielskiego o 20%, względnie o 50%, było obliczane stosownie do wynagrodzenia należnego w tymże okresie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, z zastrzeżeniem, że pracownik ten, gdyby zmniejszył wymiar świadczonej przez siebie pracy o 100%, byłby uprawniony do odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony w wysokości wielokrotności wynagrodzenia za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy?”. |
26 |
W odpowiedzi na wniosek o udzielenie wyjaśnień skierowany przez Trybunał do arbeidshof te Antwerpen na podstawie art. 101 regulaminu postępowania ten ostatni sąd uściślił, że wyrok Cour de cassation (sądu kasacyjnego) z dnia 15 lutego 2010 r., do którego rząd belgijski nawiązuje w swych uwagach na piśmie przedstawionych w ramach niniejszego postępowania, nie może mieć żadnego wpływu na rozpoznanie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ponieważ wspomniany wyrok nie dotyczy ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony przewidzianego przez art. 101 prawa naprawczego. |
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
27 |
Na wstępie należy zauważyć, że wspomniana przez sąd odsyłający w treści jego pytania klauzula 1.2 porozumienia ramowego ogranicza się do zdefiniowania zakresu stosowania tego porozumienia, stanowiąc, że pytanie to ma zastosowanie do wszystkich pracowników związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku zatrudnienia określonym przez prawo, układy zbiorowe pracy lub praktykę obowiązujące w każdym państwie członkowskim. |
28 |
Bezsporne jest, że jest tak w przypadku osoby znajdującej się w sytuacji S. Rogiers, będącej stroną sporu w postępowaniu głównym, a zatem jej sytuacja objęta jest zakresem stosowania porozumienia ramowego. |
29 |
W tych okolicznościach należy stwierdzić, że poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy klauzulę 2.4 porozumienia ramowego należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie temu, by ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony należne pracownikowi korzystającemu z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze w wypadku jednostronnego rozwiązania przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu umowy o pracę tego pracownika, który był zatrudniony na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy, było określane na podstawie zmniejszonego wynagrodzenia pobieranego przez tego ostatniego w dniu jego zwolnienia. |
30 |
Jak wynika z akapitu pierwszego preambuły porozumienia ramowego oraz z pkt 4 i 5 przesłanek ogólnych tego aktu, a także z jego klauzuli 1.1, owo porozumienie ramowe stanowi zobowiązanie partnerów społecznych do wprowadzenia, dzięki ustaleniu minimalnych wymagań, środków mających na celu umożliwienie zarówno kobietom, jak i mężczyznom pogodzenia obowiązków zawodowych z obowiązkami rodzinnymi (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 35; wyroki: z dnia 16 września 2010 r. w sprawie C-149/10 Chatzi, Zb.Orz. s. I-8489, pkt 56; a także z dnia 20 czerwca 2013 r. w sprawie C‑7/12 Riežniece, pkt 31). |
31 |
Z pkt 6 przesłanek ogólnych porozumienia ramowego wynika ponadto, że środki mające na celu pogodzenie pracy i życia rodzinnego powinny zachęcać do wprowadzania w państwach członkowskich nowych, elastycznych sposobów organizacji pracy i czasu pracy, które są lepiej dopasowane do zmieniających się potrzeb społeczeństwa, przy uwzględnieniu potrzeb zarówno przedsiębiorstw, jak i pracowników (ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 36). |
32 |
Porozumienie ramowe jest zatem zgodne z celami podstawowych praw socjalnych zapisanych w pkt 16 Wspólnotowej karty socjalnych praw podstawowych pracowników, dotyczącym równego traktowania mężczyzn i kobiet, do którego porozumienie ramowe nawiązuje zwłaszcza w pkt 4 swych przesłanek ogólnych, które to prawa zostały wymienione również w art. 151 akapit pierwszy TFUE i są związane z poprawą warunków życia i pracy, a także z istnieniem odpowiedniej ochrony socjalnej pracowników, w tym wypadku tych, którzy wystąpili o urlop rodzicielski lub z niego skorzystali (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 37; wyrok z dnia 22 kwietnia 2010 r. w sprawie C-486/08 Zentralbetriebsrat der Landeskrankenhäuser Tirols, Zb.Orz. s. I-3527, pkt 52; ww. wyrok w sprawie Chatzi, pkt 36). |
33 |
W tym kontekście porozumienie ramowe, zgodnie z klauzulą 2.1 tego aktu, pozwala osobom, które zostały niedawno rodzicami, na przerwę w działalności zawodowej w celu poświęcenia się obowiązkom rodzinnym, udzielając im jednocześnie gwarancji, zapisanej w klauzuli 2.5 tego porozumienia, że po zakończeniu urlopu co do zasady będą mogły powrócić na swoje stanowisko (zob. ww. wyroki: w sprawie Chatzi, pkt 57; w sprawie Riežniece, pkt 32). |
34 |
W celu zapewnienia możliwości faktycznego skorzystania przez pracowników z prawa do urlopu rodzicielskiego przewidzianego przez porozumienie ramowe klauzula 2.4 tego aktu zobowiązuje państwa członkowskie lub partnerów społecznych do podjęcia niezbędnych środków w celu ochrony pracowników przed zwalnianiem z powodu ubiegania się o urlop rodzicielski lub korzystania z niego, zgodnie z prawem, z układami zbiorowymi pracy lub z praktyką obowiązującymi w tych państwach. |
35 |
Jak wynika z brzmienia tego przepisu, ma on na celu ochronę pracowników przed zwolnieniem z powodu ubiegania się o urlop rodzicielski lub korzystania z niego (zob. ww. wyroki: w sprawie Meerts, pkt 33; w sprawie Riežniece, pkt 34). |
36 |
W świetle przypomnianego w pkt 30 i 31 niniejszego wyroku realizowanego przez porozumienie ramowe celu, który polega na umożliwieniu zarówno kobietom, jak i mężczyznom pogodzenia ich obowiązków pracowniczych i rodzinnych, wspomnianą klauzulę 2.4 porozumienia ramowego należy rozumieć jako odzwierciedlenie prawa socjalnego Unii o szczególnym znaczeniu, a zatem nie może być ona interpretowana zawężająco (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Meerts, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo; a także w sprawie Zentralbetriebsrat der Landeskrankenhäuser Tirols, pkt 54). |
37 |
Przepisy krajowe, które w wypadku jednostronnego rozwiązania przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu umowy z pracownikiem zatrudnionym na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie korzystania przez niego z urlopu rodzicielskiego przewidują, podobnie jak przepisy znajdujące zastosowanie w postępowaniu głównym, otrzymanie przez tego pracownika, poza odszkodowaniem z tytułu zerwania umowy o pracę, ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, mogą stanowić „niezbędny środek w celu ochrony pracowników przed zwalnianiem z powodu ubiegania się o urlop rodzicielski lub korzystania z niego” w rozumieniu klauzuli 2.4 porozumienia ramowego. |
38 |
Należy jednak stwierdzić, że tego rodzaju środek ochronny byłby w znacznym stopniu pozbawiony swojej skuteczności, gdyby w sytuacji, w której pracownik zatrudniony na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy, tak jak S. Rogiers w sprawie w postępowaniu głównym, zostaje zwolniony niezgodnie z prawem w okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze, ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony, do którego ów pracownik jest uprawniony, byłoby określane nie na podstawie wynagrodzenia wynikającego z jego umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, ale stosownie do zmniejszonego wynagrodzenia wypłacanego mu w okresie przebywania na urlopie rodzicielskim w niepełnym wymiarze. Taki sposób określania wysokości omawianego odszkodowania ryczałtowego mógłby bowiem nie wywierać dostatecznie odstraszającego skutku, by zapobiec zwolnieniom pracowników przebywających na urlopie rodzicielskim w niepełnym wymiarze (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 46, 47). |
39 |
Tego rodzaju rezultat prowadziłby – z naruszeniem jednego z celów przyświecających porozumieniu ramowemu, przypomnianego zresztą w pkt 32 niniejszego wyroku, polegającego na zapewnieniu odpowiedniej ochrony socjalnej pracowników, którzy skorzystali z urlopu rodzicielskiego – do zwiększenia niepewności zatrudnienia pracowników, który zdecydowali się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze, pozbawiając system ochrony ustanowiony przez klauzulę 2.4 porozumienia ramowego po części jego istoty i poważnie naruszając zasadę prawa socjalnego Unii o szczególnym znaczeniu. |
40 |
Ponadto taki sposób określania wysokości ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony, jako że może zniechęcać niektórych pracowników do korzystania z urlopu rodzicielskiego, byłby także sprzeczny z przypomnianym w pkt 30 niniejszego wyroku i zamierzonym przez porozumienie ramowe celem ułatwienia godzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 47). |
41 |
Wreszcie, ponieważ przepisy krajowe takie jak znajdujące zastosowanie w postępowaniu głównym przyznają pracownikom, zgodnie z klauzulą 2.3 lit. a) porozumienia ramowego, możliwość wyboru między urlopem rodzicielskim w pełnym wymiarze a urlopem rodzicielskim w niepełnym wymiarze i przewidują, poprzez wprowadzenie specyficznego rodzaju odszkodowania, system sankcji mający na celu ochronę pracowników przed niezgodnymi z prawem zwolnieniami dokonywanymi w okresie przebywania przez nich na takim urlopie, pracownik, który zdecydował się na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze, zamiast wystąpić o urlop w pełnym wymiarze, nie może być traktowany mniej korzystnie, gdyż w przeciwnym wypadku doszłoby do naruszenia zamierzonego przez porozumienie ramowe celu elastyczności, który został przybliżony w pkt 31 niniejszego wyroku. |
42 |
W pozostałym zakresie powyższa wykładnia porozumienia ramowego znajduje oparcie, na co zwracają uwagę rząd belgijski i Komisja Europejska, w klauzuli 2.6 tego porozumienia ramowego, która stanowi, że uprawnienia nabyte lub nabywane przez pracownika w chwili rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego zachowane są w niezmienionej formie do zakończenia urlopu rodzicielskiego. |
43 |
Jak Trybunał miał już okazję orzec, zarówno z treści wspomnianej klauzuli, jak i z kontekstu, w jaki się ona wpisuje, wynika, że przepis ten ma na celu uniknięcie utraty lub ograniczenia praw wynikających ze stosunku pracy, nabytych lub będących w trakcie nabywania, na które pracownik może się powoływać w momencie rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego, i zagwarantowanie, że po zakończeniu tego urlopu znajdzie się on – w odniesieniu do tych praw – w takiej samej sytuacji, w jakiej znajdywał się przed wspomnianym urlopem (ww. wyroki: w sprawie Meerts, pkt 39; w sprawie Zentralbetriebsrat der Landeskrankenhäuser Tirols, pkt 51). |
44 |
Z przypomnianych w pkt 30–32 niniejszego wyroku celów porozumienia ramowego wynika, że termin „uprawnienia nabyte lub nabywane” w rozumieniu klauzuli 2.6 tego porozumienia ramowego obejmuje całość praw i korzyści, w formie pieniężnej lub w naturze, wynikających bezpośrednio lub pośrednio ze stosunku pracy, na które pracownik może się powoływać wobec pracodawcy w chwili rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego (zob. ww. wyroki: w sprawie Meerts, pkt 43; w sprawie Zentralbetriebsrat der Landeskrankenhäuser Tirols, pkt 53). |
45 |
Do takich praw i korzyści zalicza się wszystkie te dotyczące warunków zatrudnienia, w tym prawo pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy korzystającego z urlopu rodzicielskiego do ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony w wypadku jednostronnego rozwiązania tej umowy przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu. W istocie owo odszkodowanie, którego wysokość powiązana jest z wynagrodzeniem wynikającym ze wspomnianej umowy i które ma na celu ochronę takiego pracownika przed zwolnieniem z powodu ubiegania się o urlop rodzicielski lub korzystania z niego, jest wypłacane temu pracownikowi ze względu na zajmowane przez niego stanowisko, które w braku niezgodnego z prawem zwolnienia zajmowałby dalej (zob. analogicznie wyroki: z dnia 27 czerwca 1990 r. w sprawie C-33/89 Kowalska, Rec. s. I-2591, pkt 10, 11; z dnia 9 lutego 1999 r. w sprawie C-167/97 Seymour-Smith i Perez, Rec. s. I-623, pkt 23–28; a także ww. wyrok w sprawie Meerts, pkt 44). |
46 |
A zatem w sprawie w postępowaniu głównym bezsporne jest, że pracownikowi takiemu jak S. Rogiers, który ze względu na to, iż przez określony czas wykonywał pracę na rzecz swego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, był uprawniony, na zasadach zdefiniowanych w prawie krajowym, do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, mógł powoływać się na prawo do ryczałtowego odszkodowania z tytułu naruszenia ochrony, przewidzianego w art. 101 prawa naprawczego, od chwili rozpoczęcia odbywania tego urlopu. Okoliczność, że wspomniane prawo przysparza faktycznej korzyści zainteresowanemu pracownikowi wyłącznie w wypadku, gdy jego pracodawca dokona następnie niezgodnego z prawem zwolnienia tego pracownika w okresie korzystania przez niego z urlopu rodzicielskiego, nie ma w tym zakresie żadnego znaczenia. |
47 |
W konsekwencji, w przypadku gdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy zostaje zwolniony niezgodnie z prawem, jak miało to miejsce w sprawie w postępowaniu głównym, w okresie pozostawania przez niego na urlopie rodzicielskim w niepełnym wymiarze, ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony, takie jak przewidziane przez przepisy belgijskie, aby pozostać w zgodzie z wymogami porozumienia ramowego, musi być określane na podstawie wynagrodzenia należnego temu pracownikowi za świadczenie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. |
48 |
Zważywszy na powyższe, na postawione pytanie trzeba odpowiedzieć, iż klauzulę 2.4 porozumienia ramowego, które stanowi załącznik do dyrektywy 96/34, postrzeganą zarówno w świetle celów zamierzonych przez to porozumienie ramowe, jak i w związku z klauzulą 2.6 tego aktu, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie temu, by ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony należne pracownikowi korzystającemu z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze w wypadku jednostronnego rozwiązania przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu umowy z tym pracownikiem, który był zatrudniony na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy, było określane na podstawie zmniejszonego wynagrodzenia pobieranego przez tego ostatniego w dniu jego zwolnienia. |
W przedmiocie kosztów
49 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje: |
Klauzulę 2.4 Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego, zawartego w dniu 14 grudnia 1995 r., które stanowi załącznik do dyrektywy Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC, zmienionej dyrektywą Rady 97/75/WE z dnia 15 grudnia 1997 r., postrzeganą zarówno w świetle celów zamierzonych przez to porozumienie ramowe, jak i w związku z klauzulą 2.6 tego aktu, należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie temu, by ryczałtowe odszkodowanie z tytułu naruszenia ochrony należne pracownikowi korzystającemu z urlopu rodzicielskiego w niepełnym wymiarze w wypadku jednostronnego rozwiązania przez pracodawcę bez ważnego lub wystarczającego powodu umowy z tym pracownikiem, który był zatrudniony na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy, było określane na podstawie zmniejszonego wynagrodzenia pobieranego przez tego ostatniego w dniu jego zwolnienia. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: niderlandzki.