1.

Rozpatrywany wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony w sekretariacie Trybunału w dniu 20 lipca 2012 r. dotyczy wykładni rozporządzeń Unii w przedmiocie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a mianowicie rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w brzmieniu zmienionym i zaktualizowanym rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. ( 2 ), ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1992/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. ( 3 ) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”), a w szczególności jego art. 12, 73 i 76, a także rozporządzenia (EWG) nr 574/72 Rady z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia nr 1408/71 ( 4 ), a w szczególności jego art. 10 ust. 1.

2.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach sporu między Caisse nationale des prestations familiales (krajową kasą świadczeń rodzinnych, zwaną dalej „CNPF”) a Markusem i Ulrike Wieringami w przedmiocie zakresu prawa tych ostatnich do świadczeń rodzinnych w Wielkim Księstwie Luksemburga z tytułu narodzin ich drugiego dziecka.

3.

Małżonkowie Wieringowie, korzystający w Niemczech, gdzie zamieszkują, ze świadczeń rodzinnych (zwanych dalej „Kindergeld” i „Elterngeld”), wystąpili w Wielkim Księstwie Luksemburga, gdzie M. Wiering pracuje, o dodatek dyferencyjny odpowiadający różnicy pomiędzy niemieckimi a luksemburskimi świadczeniami rodzinnymi.

4.

CNPF i małżonkowie Wieringowie spierają się w kwestii tego, które niemieckie świadczenia rodzinne należy uwzględnić przy obliczaniu ewentualnego dodatku dyferencyjnego. CNPF twierdzi, iż przy jego obliczaniu należy brać pod uwagę niemieckie świadczenia Kindergeld i Elterngeld, natomiast małżonkowie Wieringowie uważają, że Elterngeld jest świadczeniem innego rodzaju i nie powinno się go uwzględniać.

5.

Przepis art. 1 lit. u) rozporządzenia nr 1408/71 przewiduje:

6.

Artykuł 4 rozporządzenia nr 1408/71, zatytułowany „Zakres przedmiotowy”, stanowi:

„1.   Niniejsze rozporządzenie stosuje się do wszystkich ustawodawstw odnoszących się do działów zabezpieczenia społecznego, które dotyczą:

[…]

[…]”.

7.

Artykuł 12 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Zakaz kumulacji świadczeń”, brzmi następująco:

„1.   Na podstawie niniejszego rozporządzenia nie można przyznać ani zachować prawa do kilku świadczeń tego samego rodzaju za ten sam okres ubezpieczenia obowiązkowego […].

[…]”.

8.

Na podstawie art. 73 rozporządzenia nr 1408/71, dotyczącego pracowników najemnych lub osób prowadzących działalność na własny rachunek, których członkowie rodziny zamieszkują w państwie członkowskim innym niż państwo właściwe:

„Pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlegający ustawodawstwu państwa członkowskiego są uprawnieni, w odniesieniu do członków swojej rodziny, którzy zamieszkują terytorium innego państwa członkowskiego, do świadczeń rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo pierwszego państwa, tak jakby zamieszkiwali oni terytorium tego państwa […]”.

9.

Artykuł 76 ust. 1 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Zasady pierwszeństwa w przypadku zbiegu praw do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem państwa właściwego i zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego miejsca zamieszkania członków rodziny”, przewiduje:

„1.   W przypadku gdy w tym samym okresie, dla tego samego członka rodziny i z tytułu wykonywania działalności zawodowej, świadczenia rodzinne są przewidziane w ustawodawstwie państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkują członkowie rodziny, prawo do świadczeń rodzinnych, należnych zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego, w danym wypadku na podstawie art. 73 lub 74, jest zawieszane do wysokości przewidzianej w ustawodawstwie pierwszego państwa członkowskiego”.

10.

Artykuły 7–10a rozporządzenia nr 574/72 określają sposoby wykonywania art. 12 rozporządzenia nr 1408/71.

11.

Artykuł 10 rozporządzenia nr 574/72 przewiduje:

[…]”.

12.

W dniu 15 marca 2013 r. Trybunał zwrócił się do sądu odsyłającego o udzielenie wyjaśnień na mocy art. 101 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Sąd odsyłający został poproszony o opisanie w bardziej precyzyjny sposób luksemburskich świadczeń rodzinnych oraz warunków ich przyznawania. Pismem z dnia 29 kwietnia 2013 r. sąd odsyłający wskazał, że luksemburskie świadczenia rodzinne będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym stanowią zasiłki rodzinne, a także zasiłek wychowawczy, dodając, iż zasiłek z tytułu urlopu rodzicielskiego nie stanowi przedmiotu rozpoznawanego w toczącym się przed nim sporze, ponieważ zarzuty M. i U. Wieringów w tym względzie zostały uznane za niedopuszczalne.

13.

Według sądu odsyłającego zasiłki rodzinne wynikają, w imię zasady solidarności społecznej, z mechanizmu redystrybucji części krajowego dochodu na korzyść dzieci. Dodaje on, że zasiłki rodzinne nie mogą być traktowane jako wynagrodzenie uzupełniające dla osoby mającej na utrzymaniu dzieci, lecz mają swój własny cel, zwłaszcza od czasów ujednolicenia wysokości zasiłków dla wszystkich dzieci, niezależnie od statusu zawodowego ich rodziców. Aby zagwarantować osiągnięcie tego celu, ustawodawca przyznał dzieciom osobiste prawo do zasiłków rodzinnych.

14.

Artykuł 269 akapit pierwszy code de la sécurité sociale (kodeksu zabezpieczenia społecznego), zatytułowany „Warunki przyznawania”, stanowi:

„Prawo do zasiłków rodzinnych na warunkach przewidzianych w niniejszym rozdziale przysługuje

[…]”.

15.

Zgodnie z art. 271 akapit pierwszy code de la sécurité sociale zasiłek jest należny począwszy od miesiąca narodzin do ukończenia osiemnastu lat. Na mocy art. 271 akapit trzeci code de la sécurité sociale prawo do zasiłków rodzinnych przysługuje do ukończenia maksymalnie dwudziestu siedmiu lat uczniom kształcącym się w ramach szkolnictwa średniego oraz uczniom kształcącym się w ramach szkolnictwa średniego technicznego, którzy w głównej mierze się uczą.

16.

Na mocy art. 299 ust. 1 code de la sécurité sociale:

„Zasiłek wychowawczy jest przyznawany na wniosek każdej osoby, która:

17.

Podczas rozprawy, która odbyła się w dniu 6 czerwca 2013 r., CNPF wskazała, że warunki mają charakter kumulatywny.

18.

Zgodnie z art. 299 ust. 2 code de la sécurité sociale „[w] drodze odstępstwa od warunku przewidzianego w ust. 1 lit. c) do zasiłku uprawniony jest także każdy, kto wykonuje jedną lub więcej działalności zawodowych lub otrzymuje wynagrodzenie zastępcze oraz kto, niezależnie od czasu świadczonej pracy, dysponuje wraz ze swoim małżonkiem niepozostającym w separacji lub osobą, z którą zamieszkuje we wspólnocie domowej, dochodem [nieprzekraczającym określonej kwoty]”.

19.

Na mocy art. 299 ust. 3 code de la sécurité sociale:

„W drodze odstępstwa od warunk[u] przewidzian[ego] w ust. 1 lit. c) oraz w ust. 2 do połowy zasiłku wychowawczego uprawniony jest, niezależnie od dochodu, którym dysponuje, każdy, kto

[…]”.

20.

Zgodnie z art. 304 code de la sécurité sociale:

„Zasiłek wychowawczy ulega zawieszeniu do wysokości każdego świadczenia niebędącego świadczeniem luksemburskim tego samego rodzaju przysługującym na to samo lub te same dzieci.

[…] nie jest należny w przypadku, gdy jedno z rodziców korzysta z przewidzianego w rozdziale VI niniejszej księgi zasiłku z tytułu urlopu rodzicielskiego na to samo lub te same dzieci bądź ze świadczenia niebędącego świadczeniem luksemburskim wypłacanym z tytułu urlopu rodzicielskiego […]”.

21.

W dniu 19 marca 2013 r. Trybunał zwrócił się do rządu niemieckiego, na podstawie art. 101 regulaminu postępowania przed Trybunałem, o sprecyzowanie celów i warunków przyznawania świadczeń Kindergeld i Elterngeld w Niemczech. Pismem z dnia 17 kwietnia 2013 r. złożonym w sekretariacie Trybunału rząd niemiecki dostarczył następujących informacji w przedmiocie tych świadczeń.

22.

Zgodnie z § 31 Einkommensteuergesetz (niemieckiej ustawy o podatku dochodowym, zwanej dalej „EStG”) celem świadczenia Kindergeld jest wyrównanie kosztów utrzymania rodziny i tym samym zagwarantowanie dziecku minimalnego poziomu życia.

23.

Na mocy przepisów § 62 ust. 1 EStG uprawniony (z reguły rodzic) musi mieć stałe lub zwykłe miejsce zamieszkania w Niemczech lub podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu albo być traktowany jako taki w Niemczech. Dziecko musi posiadać stałe lub zwykłe miejsce zamieszkania w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w Szwajcarii, Islandii, Liechtensteinie lub w Norwegii.

24.

Zgodnie z § 32 ust. 4 EStG dla celów przyznania świadczenia Kindergeld uwzględnia się bez innych warunków dziecko do ukończenia osiemnastego roku życia bądź dwudziestego pierwszego roku życia, o ile nie wykonuje pracy zarobkowej i jest zarejestrowane jako poszukujące pracy w Agentur für Arbeit im Inland (krajowej agencji zatrudnienia), bądź dwudziestego piątego roku życia, o ile się kształci lub wykonuje uznany wolontariat, bądź też wreszcie bez ograniczenia ze względu na wiek, jeśli niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa nie pozwala mu na utrzymanie się.

25.

Zgodnie z § 66 ust. 1 zdanie pierwsze EStG wysokość świadczenia Kindergeld wynosi obecnie 184 EUR miesięcznie na każde z dwojga pierwszych dzieci, 190 EUR na trzecie dziecko i 215 EUR na kolejne dziecko, niezależnie od dochodów i majątku wszystkich członków rodziny, przy czym działalność zawodowa rodziców jest brana pod uwagę wyłącznie w przypadku rodziców będących obcokrajowcami, którzy nie korzystają ze swobody przepływu.

26.

Na mocy § 1 ust. 1 Bundeselterngeld- und Elternzeitgesetz (ustawy federalnej w sprawie zasiłku rodzicielskiego i urlopu wychowawczego, zwanej dalej „BEEG”) świadczenie Elterngeld przysługuje każdej osobie, która ma stałe lub zwykłe miejsce zamieszkania w Niemczech, zamieszkuje ze swoim dzieckiem pod tym samym dachem, zajmuje się tym dzieckiem i wychowuje je oraz nie prowadzi działalności zawodowej lub nie prowadzi działalności zawodowej w pełnym wymiarze czasu pracy ( 5 ). Świadczenie Elterngeld może być wypłacane od momentu narodzin dziecka do ukończenia przez nie czternastu miesięcy ( 6 ).

27.

Świadczenie Elterngeld odpowiada 67% dochodów z działalności zawodowej wykonywanej przed narodzinami dziecka. Jest wypłacane do wysokości miesięcznego pułapu 1800 EUR za całe miesiące, w trakcie których uprawniony nie otrzymywał dochodów z działalności zawodowej.

28.

W przypadku gdy dochody z działalności sprzed narodzin dziecka wynosiły poniżej 1000 EUR, stawka 67% zostaje na podstawie § 2 ust. 2 zdanie pierwsze BEEG podwyższona o 0,1% za każde 2 EUR poniżej kwoty tych dochodów w wysokości 1000 EUR aż do osiągnięcia stawki 100%. W przypadku gdy dochody z działalności zawodowej sprzed narodzin dziecka przekraczały 1200 EUR, stawka 67% zostaje na podstawie § 2 ust. 2 zdanie drugie BEEG obniżona o 0,1% za każde 2 EUR powyżej kwoty tych dochodów w wysokości 1200 EUR aż do osiągnięcia stawki 65%. Wysokość świadczenia Elterngeld wynosi na podstawie § 2 ust. 4 zdanie pierwsze BEEG co najmniej 300 EUR miesięcznie, i to na podstawie § 2 ust. 4 zdanie drugie tejże ustawy nawet gdy uprawniony nie otrzymywał żadnych dochodów z działalności zawodowej przed narodzinami dziecka. Uprawniony nie ma prawa wykonywać działalności zawodowej w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie, w którym wypłacana jest mu ta minimalna kwota 300 EUR ( 7 ).

29.

Z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający okoliczności sprawy, wynikające z akt sprawy przedstawionych przed Trybunałem, są następujące.

30.

Markus i Ulrike Wieringowie zamieszkują w Niemczech, gdzie pracuje U. Wiering, natomiast jej małżonek pracuje w Luksemburgu.

31.

Po urodzeniu drugiego dziecka w dniu 12 maja 2007 r. U. Wiering skorzystała w okresie od 13 maja 2007 r. do 16 lipca 2007 r. z urlopu macierzyńskiego, a następnie w okresie od 17 lipca 2007 r. do 11 maja 2008 r. z urlopu rodzicielskiego. W okresie urlopu rodzicielskiego U. Wiering otrzymywała w Niemczech świadczenie Elterngeld. Od momentu narodzin ich dzieci M. i U. Wieringowie otrzymywali świadczenie Kindergeld na każde dziecko.

32.

W dniu 12 października 2007 r. U. Wiering wystąpiła do CNPF z wnioskiem o przyznanie za okres od 1 lipca 2007 r. do 31 maja 2008 r. dodatku dyferencyjnego odnoszącego się do świadczeń należnych z tytułu posiadania przez nią dwójki dzieci odpowiadającego różnicy pomiędzy świadczeniami rodzinnymi wypłacanymi w Niemczech a świadczeniami przewidzianymi przez prawo luksemburskie.

33.

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2008 r. zarząd CNPF odmówił przyznania M. i U. Wieringom dodatku dyferencyjnego z tego powodu, że otrzymywane w Niemczech świadczenia, a mianowicie Kindergeld i Elterngeld, przekraczały w rozpatrywanym okresie świadczenia przewidziane w prawie luksemburskim, a mianowicie zasiłki rodzinne i zasiłek wychowawczy.

34.

Pragnę zauważyć, że na rozprawie przedstawicielka CNPF oświadczyła, iż małżonkowie Wieringowie nie złożyli wniosku o zasiłek wychowawczy, który został zatem uwzględniony z urzędu przy obliczeniu dodatku dyferencyjnego przez CNPF. Wydaje się ponadto – co powinno zostać zweryfikowane przez sąd odsyłający – że na podstawie art. 304 code de la sécurité sociale małżonkowie Wieringowie nie mieliby w ogóle prawa do tego zasiłku, gdyby się o niego ubiegali.

35.

W dniu 25 sierpnia 2008 r. M. i U. Wieringowie złożyli do Conseil arbitral des assurances sociales (rady arbitrażowej ubezpieczeń społecznych) odwołanie od decyzji z dnia 17 kwietnia 2008 r., które w dniu 31 lipca 2009 r. zostało uznane za bezpodstawne.

36.

Na skutek apelacji M. i U. Wieringów, wniesionej w dniu 9 września 2009 r., Conseil supérieur de la sécurité sociale (wyższa rada ubezpieczeń społecznych, zwana dalej „CSSS”) wyrokiem z dnia 16 marca 2011 r. zmieniła wyrok Conseil arbitral des assurances sociales z dnia 31 lipca 2009 r. i orzekła, że M. i U. Wieringom przysługiwało w okresie od 1 lipca 2007 r. do 31 maja 2008 r. prawo do pobierania dodatku dyferencyjnego na ich dwoje dzieci.

37.

CSSS uznała, że przy obliczaniu dodatku dyferencyjnego powinny być brane pod uwagę „wyłącznie świadczenia rodzinne należne temu samemu członkowi rodziny” (w niniejszym przypadku dziecku, nawet jeśli są one wypłacane rodzicom), co nie ma miejsca w przypadku świadczenia Elterngeld, należnego członkowi rodziny, który zajmuje się wychowaniem dzieci, a nie osobiście dzieciom. Według CSSS, CNPF niesłusznie zatem wzięła pod uwagę świadczenie Elterngeld otrzymywane przez U. Wiering, odmawiając wypłaty dodatku dyferencyjnego na rzecz jej dwojga dzieci.

38.

W dniu 20 maja 2011 r. CNPF wniosła kasację od tego wyroku, podnosząc cztery zarzuty, z których drugi, trzeci i czwarty dotyczą naruszenia, niezastosowania bądź błędnej wykładni, odpowiednio, art. 10 ust. 1 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia nr 574/72, art. 10 ust. 3 tegoż rozporządzenia oraz art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71. CNPF zarzuca wyrokowi CSSS, iż przy obliczaniu dodatku dyferencyjnego nie uwzględniła świadczenia Elterngeld z naruszeniem prawa Unii na tej podstawie, że zasiłek ten był należny i wypłacany matce oraz że przy tym obliczaniu należy uwzględniać wyłącznie zasiłki na rzecz dzieci, nawet jeśli są one w rzeczywistości wypłacane rodzicom.

39.

W tych okolicznościach, mając wątpliwości co do uwzględniania przy określaniu wysokości dodatku dyferencyjnego świadczeń rodzinnych, Cour de cassation (Luksemburg) postanowił w dniu 12 lipca 2012 r. zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy w celu obliczenia przez właściwy organ państwa, w którym świadczona jest praca, dodatku dyferencyjnego ewentualnie należnego na podstawie art. 1 lit. u) ppkt (i), art. 4 ust. 1 lit. h) oraz art. 76 rozporządzenia […] nr 1408/71 […], a także na podstawie art. 10 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia […] nr 574/72 […], należy uwzględniać, jako świadczenia rodzinne tego samego rodzaju, wszelkie świadczenia otrzymywane w państwie miejsca zamieszkania przez rodzinę pracownika migrującego, w niniejszej sprawie [Elterngeld] i [Kindergeld] przewidziane w prawie niemieckim?”.

40.

Uwagi na piśmie oraz uwagi ustne w trakcie rozprawy przedstawili M. i U. Wieringowie, CNPF oraz Komisja Europejska.

41.

Markus i Ulrike Wieringowie są zdania, że w celu obliczenia wysokości dodatku dyferencyjnego należy uwzględniać wyłącznie świadczenia tego samego rodzaju. Uznając, że Elterngeld nie stanowi świadczenia tego samego rodzaju co Kindergeld, uważają, że w celu obliczenia dodatku dyferencyjnego nie należy brać pod uwagę świadczenia Elterngeld. Według M. i U. Wieringów ich dzieci były jedynymi uprawnionymi do pobierania świadczenia Kindergeld, natomiast U. Wiering jedyną uprawnioną do pobierania świadczenia Elterngeld, które należałoby w związku z tym traktować jako wynagrodzenie zastępcze wypłacane rodzicowi, który rezygnuje tymczasowo, w całości lub w części, z wykonywania działalności zawodowej, aby poświęcić się wyłącznie lub w przeważającej mierze wychowaniu swojego dziecka lub swoich dzieci.

42.

CNPF stoi na stanowisku, że rozporządzenie nr 1408/71 nie przewiduje w sposób oczywisty rozróżnienia między świadczeniami rodzinnymi ze względu na odbiorcę lub beneficjenta tych świadczeń. Według CNPF nie można przyjąć, że Elterngeld jest świadczeniem wchodzącym w zakres stosowania rozporządzenia nr 1408/71 oraz rozporządzenia nr 574/72, różniącym się od specjalnych zasiłków porodowych lub zasiłków z tytułu przysposobienia ( 8 ), i jednocześnie odmówić uwzględnienia go przy obliczeniu dodatku dyferencyjnego z tego względu, że świadczenie to przysługuje wyłącznie „członkowi rodziny, który zajmuje się wychowaniem dzieci, w niniejszej sprawie małżonce, a nie osobiście dzieciom lub na rzecz dzieci”.

43.

Komisja podnosi, że w żadnym momencie „rodzinny” charakter świadczeń rozpatrywanych w niniejszej sprawie nie został podany w wątpliwość. Według Komisji, która powołuje się na wyrok w sprawie Feyerbacher ( 9 ), świadczenie Elterngeld stanowi zasiłek rodzicielski przyznawany osobie, która osobiście sprawuje pieczę i zajmuje się wychowaniem swojego dziecka lub swoich dzieci i przyświeca mu zatem bardzo podobny cel jak w przypadku zasiłku wychowawczego rozpatrywanego w sprawach połączonych Hoever i Zachow ( 10 ). W tej sprawie Trybunał orzekł, że zasiłek taki stanowi „świadczenie rodzinne”, ma wyrównać koszty utrzymania rodziny w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 oraz – dokładniej – ma na celu wynagrodzenie wysiłków związanych z wychowaniem dziecka i pokrycie innych kosztów związanych z opieką i wychowaniem, a także w razie potrzeby zmniejszenie ciężaru finansowego wynikającego z braku dochodu z pełnoetatowego zatrudnienia. Komisja stoi na stanowisku, że z orzecznictwa wynika, iż zasiłki przyznane, pod pewnymi warunkami, pracownikom przerywającym pracę zawodową w ramach urlopu rodzicielskiego powinny być traktowane jak świadczenia rodzinne w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71.

44.

Komisja na rozprawie wycofała się z argumentu przytoczonego w jej uwagach na piśmie, zgodnie z którym ze względu na to, iż U. Wiering przerwała pracę zawodową na czas urlopu rodzicielskiego, przepisem mającym zastosowanie jest art. 10 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 574/72 z takim skutkiem, że właściwym państwem w pierwszej kolejności jest Wielkie Księstwo Luksemburga, a nie Republika Federalna Niemiec, co eliminuje wszelkie pytanie o ewentualny dodatek dyferencyjny w Wielkim Księstwie Luksemburga.

45.

Okoliczność, czy U. Wiering całkowicie bądź niecałkowicie przerwała wykonywanie swej działalności zawodowej w czasie urlopu rodzicielskiego, sporna między stronami, nie ma tutaj znaczenia. Wszyscy w istocie zgadzają się z tym, że w rozpatrywanym okresie nie utraciła ona swojego statusu urzędnika miasta Trewir, a zatem statusu pracownika. Prowadzi to w efekcie do zastosowania w rozpatrywanej sprawie art. 10 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 574/72 oraz do uznania, że Republika Federalna Niemiec jest w pierwszej kolejności właściwym państwem członkowskim, co odpowiada zresztą założeniu, na którym oparte zostało pytanie prejudycjalne.

46.

Dodam, że absurdem byłoby nie uznać za pracownicę matki, która przerywa wykonywanie działalności zawodowej na czas urlopu rodzicielskiego ( 11 ). Aby skorzystać ze świadczenia Elterngeld w Niemczech, U. Wiering musi przerwać bądź ograniczyć wykonywanie swej działalności zawodowej ( 12 ). Jeśliby, na przykład, U. Wiering przerwała wykonywanie działalności zawodowej, znalazłby zastosowanie art. 10 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 574/72, ponieważ nie miałaby już ona statusu pracownicy. W związku z tym Republika Federalna Niemiec utraciłaby swój status właściwego państwa w pierwszej kolejności i nie musiałaby wypłacać jej dalej świadczenia Elterngeld, a wszystko zmieniłoby się ponownie, gdyby U. Wiering kontynuowała pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy ( 13 ).

47.

Pytanie postawione przez sąd odsyłający dotyczy kwestii, czy w celu obliczenia dodatku dyferencyjnego ewentualnie należnego od państwa, w którym świadczona jest praca przez jednego z rodziców (w niniejszej sprawie od Wielkiego Księstwa Luksemburga), na podstawie art. 1 lit. u) ppkt (i), art. 4 ust. 1 lit. h) oraz art. 12 i 76 rozporządzenia nr 1408/71, a także na podstawie art. 10 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 574/72, należy uwzględniać jako świadczenia tego samego rodzaju wszelkie świadczenia rodzinne otrzymywane w państwie miejsca zamieszkania przez rodzinę pracownika migrującego (w rozpatrywanej sprawie Kindergeld i Elterngeld wypłacone rodzinie Wieringów w Niemczech).

48.

W świetle brzmienia postawionego pytania należy na wstępie określić w odniesieniu do rozporządzenia nr 1408/71 pojęcia kumulacji oraz dodatku dyferencyjnego w kontekście świadczeń rodzinnych.

49.

Zgodnie z art. 73 rozporządzenia nr 1408/71 pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek są uprawnieni odnośnie do członków swojej rodziny zamieszkujących na terytorium innego państwa członkowskiego do świadczeń rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo państwa zatrudnienia, tak jak gdyby zamieszkiwali oni na terytorium tego państwa. Przepis ten ma na celu ułatwienie pracownikom migrującym pobieranie świadczeń rodzinnych w państwie, w którym są zatrudnieni, gdy ich rodziny nie przemieszczają się razem z nimi ( 14 ).

50.

Jednakże przy założeniu, że w tym samym okresie, dla tego samego członka rodziny, świadczenia rodzinne są przewidziane zarazem w ustawodawstwie państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkują członkowie rodziny, jak i w ustawodawstwie państwa zatrudnienia pracownika migrującego, art. 12 i 76 rozporządzenia nr 1408/71 oraz art. 10 rozporządzenia nr 574/72 przewidują szczegółowe zasady pozwalające ustalić państwo członkowskie w pierwszej kolejności właściwe do zapłaty świadczeń rodzinnych, aby zapobiec ich nieuzasadnionemu łączeniu.

51.

Zgodnie z celem uniknięcia nieuzasadnionego łączenia świadczeń wyrażonym w motywie dwudziestym siódmym rozporządzenia nr 1408/71 art. 12 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakaz kumulacji świadczeń”, stanowi między innymi w ust. 1, że „nie można przyznać ani zachować prawa do kilku świadczeń tego samego rodzaju za ten sam okres ubezpieczenia obowiązkowego” ( 15 ).

52.

Biorąc pod uwagę fakt, że art. 12 rozporządzenia nr 1408/71 mieści się w tytule I tego rozporządzenia ustanawiającym przepisy ogólne, zasady zawarte w tym przepisie stosują się do norm pierwszeństwa w przypadku kumulacji praw do świadczeń lub zasiłków rodzinnych przewidzianych zarówno w art. 76 tegoż rozporządzenia ( 16 ), jak i w art. 10 rozporządzenia nr 574/72 ( 17 ).

53.

W wyroku w sprawie Ferraioli ( 18 ) Trybunał przypomniał jednak, że cel traktatów polegający na ustanowieniu swobody przepływu pracowników uwarunkowuje wykładnię przepisów rozporządzenia nr 1408/71 oraz że nie można stosować art. 76 tegoż rozporządzenia w taki sposób, że poprzez zastąpienie zasiłków dostępnych w jednym państwie członkowskim zasiłkami należnymi w innym państwie członkowskim pracownik zostanie pozbawiony bardziej korzystnych świadczeń. Według Trybunału zasady, na których opiera się rozporządzenie nr 1408/71, wymagają, aby w przypadku gdy wysokość świadczeń udzielanych przez państwo miejsca zamieszkania jest niższa od wysokości świadczeń przyznanych przez inne państwo zobowiązane do ich wypłaty, pracownik zachował prawo do świadczenia w wyższej wysokości oraz miał prawo do otrzymywania od instytucji ubezpieczeń społecznych tego ostatniego państwa dodatku do świadczeń odpowiadającego różnicy między tymi dwoma kwotami ( 19 ).

54.

W celu określenia ewentualnego dodatku deferencyjnego prawodawca Unii wprowadził sposoby stosowania zasad mających zapobiegać kumulacji świadczeń rodzinnych, przewidując w szczególności wymianę informacji między instytucjami państw członkowskich miejsca zamieszkania oraz miejsca zatrudnienia, aby umożliwić porównanie przedmiotowych świadczeń oraz ich wysokości ( 20 ).

55.

Z uwagi na to, iż art. 12 rozporządzenia nr 1408/71 przewiduje, że wyłącznie prawo do kilku świadczeń tego samego rodzaju za ten sam okres ( 21 ) stanowi nieuzasadnioną kumulację, określenie prawa do wypłaty dodatku dyferencyjnego w niniejszej sprawie wymaga wcześniejszej weryfikacji charakteru rozpatrywanych świadczeń.

56.

Inaczej mówiąc, wyłącznie świadczenia rodzinne tego samego rodzaju są porównywalne i nie mogą podlegać kumulacji. Natomiast ze względu na to, iż beneficjentowi przysługuje prawo do świadczenia o najwyższej spośród dwóch świadczeń wysokości, jeśli kwota przyznana przez państwo członkowskie właściwe w pierwszej kolejności jest niższa od tej kwoty, zostanie mu wypłacony dodatek dyferencyjny.

57.

Stoję na stanowisku, że z utrwalonego orzecznictwa z omawianej dziedziny wynika, iż badanie charakteru świadczeń do celów, w szczególności, stosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 składa się z dwóch części: pierwsza wiąże się z określeniem celów i charakterystycznych cech świadczeń, a druga z identyfikacją beneficjentów tych świadczeń.

58.

Trybunał orzekł już w swoim wyroku w sprawie Knoch ( 22 ), że świadczenia z zabezpieczenia społecznego winny być postrzegane jako posiadające taką samą naturę, niezależnie od cech właściwych różnym ustawodawstwom krajowym, gdy ich cel, podstawa wyliczenia i warunki przyznania są identyczne. Dla rozróżniania świadczeń nie można natomiast brać pod uwagę cech czysto formalnych.

59.

Trybunał dodaje jednak, iż ze względu na liczne różnice między krajowymi systemami zabezpieczenia społecznego wymóg całkowitego podobieństwa podstawy obliczania oraz warunków przyznawania świadczeń prowadziłby do znacznego zmniejszenia stosowania zakazu kumulacji zawartego w art. 12. Skutek taki byłby sprzeczny z celem tego zakazu polegającym na unikaniu nieuzasadnionej kumulacji świadczeń społecznych ( 23 ).

60.

W wyroku w sprawie Dammer ( 24 ) Trybunał uznał ponadto, że z brzmienia art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 wynika, iż kumulacja świadczeń ma miejsce w przypadku, gdy prawa do świadczeń rodzinnych przysługują dwóm różnym osobom – w przedmiotowej sprawie dwóm rodzicom – na korzyść tego samego dziecka. Duch przepisów rozporządzenia nr 1408/71 regulujących kumulację świadczeń rodzinnych, a także rozwiązania, które zostały w nim przewidziane w przypadku kumulacji świadczą również o tym, że celem art. 12 jest zapobieżenie temu, by zarówno bezpośredni beneficjent świadczenia rodzinnego, to jest pracownik, jak i beneficjenci pośredni, to jest członkowie rodziny pracownika, mogli jednocześnie korzystać z dwóch świadczeń tego samego rodzaju ( 25 ).

61.

Należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie dodatek dyferencyjny winien zostać wypłacony w Wielkim Księstwie Luksemburga, wyłącznie jeśli wysokość obowiązujących tam świadczeń rodzinnych jest wyższa od wysokości świadczeń wypłacanych w Niemczech. Decydujące jest zatem, czy Elterngeld jest świadczeniem tego samego rodzaju co luksemburskie zasiłki rodzinne, przy uwzględnieniu faktu, iż nie zostało zakwestionowane, że te ostatnie są świadczeniami tego samego rodzaju co świadczenie Kindergeld.

62.

Głównym celem świadczenia Kindergeld, opisanego szczegółowo w pkt 22 i nast. powyżej, jest w istocie „zapewnienie dziecku minimalnego poziomu życia”, bez uwzględnienia dochodów lub majątku członków rodziny, lub ewentualnej działalności zawodowej rodziców. W pewnych przypadkach świadczenie Kindergeld jest przyznawane osobiście dziecku.

63.

Z powyższego wynika, że o ile świadczenie Kindergeld ma na celu umożliwić rodzicom pokrycie kosztów związanych z potrzebami dziecka, jego ostatecznym beneficjentem jest dziecko, a nie rodzice. Kindergeld jest bezsprzecznie świadczeniem tego samego rodzaju co luksemburskie zasiłki rodzinne, opisane szczegółowo w pkt 13–15 powyżej. Świadczenie to jest wyłącznie pochodną istnienia dziecka, a ustawodawca krajowy przyznał dzieciom osobiste prawo do tego świadczenia.

64.

W odniesieniu do świadczenia Elterngeld należy zauważyć tytułem wstępnym, iż w niniejszej sprawie ani strony w postępowaniu głównym, ani Komisja nie podważają zakwalifikowania go jako „świadczenia rodzinnego” w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71. Zgadzam się z tym stanowiskiem. Z odpowiedzi na wnioski o wyjaśnienie skierowane do sądu odsyłającego oraz do rządu niemieckiego wynika bowiem jasno, że świadczenie to jest przyznawane automatycznie osobom spełniającym pewne obiektywne kryteria w oderwaniu od jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny ich osobistych potrzeb ( 26 ) oraz odnosi się w jasny sposób do jednego z ryzyk enumeratywnie wyliczonych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71, ponieważ ma ono na celu pomoc ubezpieczonym ponoszącym koszty utrzymania rodziny poprzez włączenie społeczeństwa do uczestnictwa w tych kosztach.

65.

Trybunał stwierdził ponadto w swoim wyroku w sprawie Kuusijärvi ( 27 ), że należy zrównać ze świadczeniem rodzinnym w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71 świadczenie mające na celu umożliwienie jednemu z rodziców poświęcenie się wychowaniu małego dziecka, a dokładniej, wynagrodzenie wysiłków związanych z wychowaniem dziecka, pokrycie innych kosztów związanych z opieką i wychowaniem, a także w razie potrzeby zmniejszenie ciężaru finansowego wynikającego z braku dochodu z zatrudnienia.

66.

Uważam jednak, że świadczenie Elterngeld różni się wyraźnie od luksemburskich zasiłków rodzinnych pod kilkoma względami, obejmującymi, z jednej strony, cele i cechy charakterystyczne, a z drugiej strony, ich beneficjentów, i że, o ile można je oba zakwalifikować jako „świadczenia rodzinne” w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71, nie są one „tego samego rodzaju” w rozumieniu art. 12 tego rozporządzenia.

67.

Z odpowiedzi rządu niemieckiego na wniosek o wyjaśnienia wynika bowiem, że świadczenie Elterngeld ma na celu, po pierwsze, pomoc rodzinie w utrzymaniu dotychczasowych warunków życia, kiedy rodzice poświęcają się w pierwszej kolejności dzieciom, a po drugie, pomoc rodzicom, zwłaszcza w początkowym okresie ich rodzicielstwa, poprzez umożliwienie im zajęcia się w tym okresie osobiście ich dziećmi, co wiąże się z tymczasową, całkowitą lub częściową, rezygnacją z działalności zawodowej. Pod warunkiem że rodzic zajmujący się dzieckiem przerwie lub ograniczy swoją działalność zawodową, skorzysta on, w zależności od swoich dochodów, z wyrównania utraty dochodów w pierwszym roku życia dziecka, a także z pomocy przeznaczonej na utrzymanie warunków życia rodziny.

68.

Według rządu niemieckiego świadczenie Elterngeld ma również na celu umożliwienie dwojgu rodzicom polepszenia warunków ekonomicznych ich życia w dłuższym okresie. Powinno ono zapobiegać definitywnym stratom pociągającym za sobą ryzyko uzależnienia od świadczeń państwowych, zapewnić swobodę wyboru między rodziną a zatrudnieniem oraz promować niezależność ekonomiczną.

69.

Z powyższego wynika, że kiedy rodzic, taki jak U. Wiering, urzędnik miasta Trewir, zajmuje się opieką nad swoim dzieckiem, zamiast wykonywać swoją działalność zawodową, świadczenie Elterngeld wyrównuje częściowo utratę dochodu poniesioną przez tego rodzica, co nadaje temu świadczeniu funkcję dochodu substytucyjnego lub zastępczego.

70.

Ten charakter dochodu substytucyjnego lub zastępczego jest wzmocniony faktem, że świadczenie Elterngeld wynosi, co do zasady, 67% wcześniejszego wynagrodzenia z miesięcznym pułapem w wysokości 1800 EUR.

71.

Ponadto, chociaż pewne kryteria przyznania świadczenia Elterngeld są w oczywisty sposób powiązane z dzieckiem, na przykład z samym jego istnieniem i jego wiekiem ( 28 ), uważam, że z celów oraz cech charakterystycznych świadczenia Elterngeld wynika jednoznacznie, iż uprawnionym do niego jest rodzic, który zapewnia opiekę nad dzieckiem, a nie samo dziecko. Poza kwotą 300 EUR, która jest przyznawana, nawet jeśli rodzic nie wykonywał wcześniej żadnej działalności zawodowej, jednak pod warunkiem, że nie wykonuje żadnej działalności w pełnym wymiarze czasu ( 29 ) w okresie, w którym otrzymuje tę minimalną kwotę ryczałtową, oczywiste jest więc nadrzędne znaczenie związku między z jednej strony wykonywaniem lub niewykonywaniem działalności zawodowej oraz dochodami, która ona przynosi, a z drugiej strony świadczeniem Elterngeld ( 30 ).

72.

Z powyższych uwag wynika, że świadczenie Elterngeld przyznane U. Wiering w trakcie jej urlopu rodzicielskiego nie jest świadczeniem tego samego rodzaju co luksemburskie zasiłki rodzinne i nie może być ono brane pod uwagę przy obliczaniu dodatku dyferencyjnego ewentualnie należnego na rzecz dzieci M. i U. Wieringów, gdy niemieckie świadczenie Kindergeld jest niższe od tych zasiłków.

73.

Jeśli dodatek dyferencyjny, rozpatrywany przez sąd odsyłający, należy rozumieć jako ewentualny dodatek względem obowiązujących w Luksemburgu dwóch świadczeń rodzinnych, a mianowicie zasiłków rodzinnych i zasiłku wychowawczego, należy także rozważyć, czy świadczenie Elterngeld powinno być uważane za świadczenie rodzinne tego samego rodzaju co luksemburski zasiłek wychowawczy.

74.

Przypominam, że małżonkowie Wieringowie nie ubiegali się o zasiłek wychowawczy, który został z urzędu uwzględniony przy obliczeniu przez CNPF, oraz że istnieją poważne wątpliwości, czy M. i U. Wieringowie mogli mieć w ogóle do niego prawo ( 31 ).

75.

Z zastrzeżeniem dokonania przez sąd odsyłających tych ustaleń przewidziany w art. 299 ust. 1 luksemburskiego code de la sécurité sociale zasiłek wychowawczy ma na celu, podobnie jak świadczenie Elterngeld, wyrównanie przynajmniej częściowo utraty dochodów poniesionej przez rodzica, który zajmuje się głównie wychowaniem dzieci w gospodarstwie domowym i nie wykonuje działalności zawodowej ani nie korzysta z wynagrodzenia zastępczego. Osoba wykonująca działalność zawodową lub korzystająca z wynagrodzenia zastępczego może ubiegać się o zasiłek wychowawczy, w drodze odstępstwa od zasady ustanowionej w ust. 1, wyłącznie w przypadku, gdy jej dochód rodzinny jest poniżej pewnej kwoty ( 32 ). Artykuł 299 ust. 3 przewiduje ponadto, że osoba może korzystać z połowy zasiłku wychowawczego, jeśli co do istoty wykonuje działalność zawodową w niepełnym wymiarze czasu pracy i zajmuje się głównie wychowaniem dzieci w gospodarstwie domowym w okresie odpowiadającym co najmniej połowie zwykłego czasu pracy, co potwierdza związek luksemburskiego zasiłku wychowawczego z wyrównaniem za utratę dochodu zawodowego lub zastępczego.

76.

Dlatego wydaje się, że zarówno na poziomie celów, cech charakterystycznych, jak i ewentualnych beneficjentów należy uznać luksemburski zasiłek wychowawczy i świadczenie Elterngeld za świadczenia rodzinne tego samego rodzaju.

77.

Zgodnie z powyższym przy obliczaniu dodatku dyferencyjnego ewentualnie należnego w Wielkim Księstwie Luksemburga z tytułu zasiłków rodzinnych, do których mają prawo dzieci M. i U. Wieringów, nie należy uwzględniać świadczenia Elterngeld.

78.

Natomiast w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy należny jest ewentualnie w Wielkim Księstwie Luksemburga dodatek dyferencyjny z tytułu zasiłków rodzinnych i zasiłku wychowawczego, konieczne jest dokonanie rozróżnienia: do obliczenia dodatku dyferencyjnego ewentualnie należnego z tytułu luksemburskich zasiłków rodzinnych przy dokonywaniu porównania należy uwzględnić wyłącznie niemieckie świadczenie Kindergeld, a do obliczenia ewentualnego dodatku dyferencyjnego z tytułu zasiłku wychowawczego przy dokonywaniu porównania należy uwzględnić wyłącznie świadczenie Elterngeld.

79.

W świetle całości powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, aby odpowiedział w sposób następujący na pytanie prejudycjalne postawione przez Cour de cassation:

Artykuł 4 ust. 1 lit. h) oraz art. 12, 73 i 76 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w brzmieniu zmienionym i zaktualizowanym rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r., ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1992/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r., oraz art. 10 rozporządzenia Rady nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że świadczenie rodzinne takie jak „Elterngeld” przewidziane w prawie niemieckim nie jest świadczeniem tego samego rodzaju co przewidziane w tym samym prawie świadczenie „Kindergeld” lub zasiłki rodzinne takie jak te przewidziane w prawie luksemburskim i nie może być zatem uwzględniane przy obliczaniu dodatku dyferencyjnego do zasiłków rodzinnych ewentualnie należnych na rzecz dzieci pracownika migrującego.