WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

z dnia 21 marca 2013 r. ( *1 )

„Usługi telekomunikacyjne — Dyrektywa 2002/20/WE — Artykuły 3 i 12–14 — Prawo użytkowania częstotliwości radiowych — Opłaty za prawo użytkowania częstotliwości radiowych — Jednorazowe opłaty za przyznanie i przedłużenie obowiązywania prawa użytkowania częstotliwości radiowych — Metoda obliczania — Zmiana istniejących praw”

W sprawie C-375/11

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Cour constitutionnelle (Belgia) postanowieniem z dnia 16 czerwca 2011 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 15 lipca 2011 r., w postępowaniu:

Belgacom SA,

Mobistar SA,

KPN Group Belgium SA

przeciwko

État belge,

TRYBUNAŁ (czwarta izba),

w składzie: L. Bay Larsen, pełniący obowiązki prezesa czwartej izby, J.C. Bonichot, C. Toader, A. Prechal i E. Jarašiūnas (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: N. Jääskinen,

sekretarz: R. Şereş, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 11 czerwca 2012 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

—	w imieniu Belgacom SA przez N. Cahen oraz I. Mathy, avocates,

—	w imieniu Mobistar SA przez V. Vanden Acker, avocate,

—	w imieniu KPN Group Belgium SA przez A. Verheydena oraz K. Stasa, avocats,

—	w imieniu rządu belgijskiego przez T. Materne’a i M. Jacobs, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez D. Lagasse’a, avocat,

—	w imieniu rządu cypryjskiego przez D. Kalli, działającą w charakterze pełnomocnika,

—	w imieniu rządu litewskiego przez D. Kriaučiūnasa i A. Svinkūnaitė, działających w charakterze pełnomocników,

—	w imieniu rządu niderlandzkiego przez C. Wissels i C. Schillemans, działające w charakterze pełnomocników,

—	w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Vrignon, L. Nicolae i G. Brauna, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 25 października 2012 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1	Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 oraz art. 12–14 dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy o zezwoleniach) (Dz.U. L 108, s. 21).

Wniosek ten został złożony w ramach sporu, w którym jedną stroną są Belgacom SA (zwana dalej „Belgacom”), Mobistar SA (zwana dalej „Mobistar”) i KPN Group Belgium SA (zwana dalej „KPN Group Belgium”), a drugą stroną jest État belge (państwo belgijskie), i który dotyczy zgodności opłat należnych od tych operatorów telefonii ruchomej na podstawie art. 2 i 3 loi du 15 mars 2010 (ustawy z dnia 15 marca 2010 r., Moniteur belge z dnia 25 marca 2010 r., s. 18849, zwanej dalej „ustawą z dnia 15 marca 2010 r.”), modifiant l’article 30 de la loi du 13 juin 2005 relative aux communications électroniques (zmieniającej art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 2005 r. o łączności elektronicznej, Moniteur belge z dnia 20 czerwca 2005 r., s. 28070, zwanej dalej „ustawą z dnia 13 czerwca 2005 r.”) z systemem opłat przewidzianym w dyrektywie o zezwoleniach.

Ramy prawne

Prawo Unii

Dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (Dz.U. L 108, s. 33) w art. 8, zatytułowanym „Cele prowadzonej polityki oraz zasady prawne”, stanowi:

„1. Państwa członkowskie zapewnią, by krajowe organy regulacyjne, wypełniając swoje zadania wynikające z postanowień niniejszej dyrektywy lub dyrektyw szczegółowych, podejmowały stosowne środki zmierzające do realizacji celów określonych w ust. 2, 3 oraz 4. Takie środki winny być proporcjonalne do celów, jakie mają zostać osiągnięte.

Państwa członkowskie zapewnią, by krajowe organy regulacyjne, wypełniając swoje zadania wynikające z postanowień niniejszej dyrektywy lub dyrektyw szczegółowych, w szczególności te związane z zapewnieniem efektywnej konkurencji, brały przede wszystkim pod uwagę dążenie do zagwarantowania neutralności technologicznej przyjmowanych norm prawnych.

[…]

2. Krajowe organy regulacyjne będą wspierać konkurencję w dziedzinie udostępniania sieci i usług łączności elektronicznej oraz urządzeń towarzyszących i usług, m.in.:

[…]

b)	zapewniając, że nie występuje zniekształcenie czy ograniczenie konkurencji w sektorze łączności elektronicznej;

c)	wspierając efektywne inwestowanie w dziedzinie infrastruktury oraz promując technologie innowacyjne;

d)	wspierając skuteczne wykorzystywanie oraz zarządzanie radiowymi częstotliwościami i zasobami numeracyjnymi.

[…]”.

Zgodnie z motywami 32 i 33 dyrektywy o zezwoleniach:

„(32)

Oprócz opłat administracyjnych opłaty za użytkowanie częstotliwości oraz numerów radiowych mogą być nakładane jako instrument zapewniający optymalne wykorzystanie tychże zasobów. Takie opłaty nie powinny utrudniać rozwoju usług innowacyjnych ani konkurencji na rynku. Postanowienia niniejszej dyrektywy nie stoją na przeszkodzie realizacji celu, dla którego stosuje się opłaty za użytkowania praw. Takie opłaty mogą na przykład zostać wykorzystane do sfinansowania działalności krajowych organów regulacyjnych, która nie może zostać sfinansowana z opłat administracyjnych. Podczas gdy w przypadku procedur selekcji konkurencyjnej lub porównawczej na opłatę za użytkowanie praw do częstotliwości radiowych składa się wyłącznie [Jeżeli w przypadku procedur selekcji konkurencyjnej lub porównawczej opłatę za prawo użytkowania częstotliwości radiowych stanowi, w całości lub w części,] jednorazowo płatna kwota, umowy dotyczące zapłaty powinny zapewniać, by stosowanie takich opłat nie pociągało za sobą w praktyce selekcji prowadzonej na podstawie kryteriów niezwiązanych z realizacją celu polegającego na zagwarantowaniu optymalnego wykorzystania częstotliwości radiowych. Komisja może regularnie publikować wyniki prowadzonych standardowych badań uwzględniających najlepsze metody w zakresie przyznawania częstotliwości radiowych, numerów lub przyznawania praw drogi.

(33)

Państwa członkowskie mogą wprowadzać zmiany w zakresie praw, wymogów, procedur i opłat związanych z ogólnymi zezwoleniami czy prawami użytkowania, jeżeli jest to obiektywnie uzasadnione. Takie zmiany winny być prawidłowo notyfikowane wszystkim stronom w odpowiednim terminie, umożliwiając im stosowne wypowiedzenie się w przedmiocie każdej z tych zmian”.

Artykuł 3 ust. 1 i 2 dyrektywy o zezwoleniach, zatytułowany „Ogólne zezwolenie na sieci i usługi łączności elektronicznej”, ma następujące brzmienie:

„1. Państwa członkowskie powinny zapewnić swobodę w zakresie dostępu do sieci i świadczenia usług łączności elektronicznej, na warunkach określonych w niniejszej dyrektywie. W tym celu państwa członkowskie nie będą utrudniać przedsiębiorstwu dostępu do sieci ani świadczenia usług w zakresie łączności elektronicznej, chyba że jest niezbędne z przyczyn określonych w artykule 46 ust. 1 traktatu.

2. Świadczenie dostępu do sieci oraz usług w zakresie łączności elektronicznej może być poddane jedynie wymogom związanym z ogólnym zezwoleniem, nie naruszając szczegółowych obowiązków, o których mowa w art. 6 ust. 2, lub praw, o których mowa w art. 5 […]”.

Artykuł 12 dyrektywy o zezwoleniach, zatytułowany „Opłaty administracyjne”, stanowi:

„1. Każda opłata administracyjna nałożona na przedsiębiorstwa świadczące usługi lub udostępniające sieć zgodnie z ogólnym zezwoleniem lub [na przedsiębiorstwo,] na rzecz którego zostało ustanowione prawo użytkowania[,] winna:

w całości odnosić się jedynie do kosztów administracyjnych, które byłyby poniesione przy zarządzaniu, sprawowaniu nadzoru lub wdrażaniu planu ogólnych zezwoleń, praw użytkowania i szczegółowych obowiązków, o których mowa w art. 6 ust. 2, w tym kosztów współpracy międzynarodowej, związanych z harmonizacją i standaryzacją, analizą rynku, monitorowaniem zgodności ze stanem prawnym lub sprawowaniem kontroli rynku w inny sposób, jak również prac normatywnych związanych z przygotowaniem i wdrażaniem wtórnego prawodawstwa oraz decyzji administracyjnych, takich jak decyzje o dostępie do sieci i wzajemnych połączeniach; oraz

b)	być nakładana na poszczególne przedsiębiorstwa w sposób obiektywny, przejrzysty i proporcjonalny, zmniejszając w ten sposób dodatkowe koszty administracyjne oraz bieżące opłaty.

2. Nakładając opłaty administracyjne, krajowy organ regulacyjny opublikuje corocznie bilans swoich administracyjnych wydatków oraz całkowitej sumy zebranych opłat. W razie wystąpienia różnicy pomiędzy całkowitą sumą zebranych opłat a wydatkami administracyjnymi należy zapewnić stosowne wyrównanie”.

Artykuł 13 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Opłaty za prawo użytkowania oraz prawo instalowania urządzeń”, przewiduje:

„Państwa członkowskie mogą zezwolić właściwym organom władzy państwowej na nakładanie opłat za prawo użytkowania częstotliwości radiowych i numeracji oraz prawo instalowania urządzeń na potrzeby podmiotów państwowych lub prywatnych, co odzwierciedla potrzebę optymalnego wykorzystania powyższych zasobów. Państwa członkowskie zapewnią, by takie opłaty były obiektywnie uzasadnione, jawne, niedyskryminujące i proporcjonalne stosownie do celu, jaki ma być osiągnięty, oraz by uwzględniały cele określone w art. 8 [dyrektywy ramowej]”.

Zgodnie z art. 14 dyrektywy o zezwoleniach, zatytułowanym „Zmiana praw i obowiązków”:

„1. Państwa członkowskie zapewnią, by prawa, wymogi oraz procedury dotyczące ogólnych zezwoleń, praw użytkowania albo prawa instalowania urządzeń mogły być zmienione jedynie w obiektywnie uzasadnionych przypadkach oraz w sposób proporcjonalny. Zamiar wprowadzenia takich zmian należy ogłosić w odpowiedni sposób, zaś strony zainteresowane, w tym użytkownicy i konsumenci, powinni mieć wystarczająco dużo czasu na wypowiedzenie się w kwestii proponowanych zmian, czyli co najmniej cztery tygodnie, z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności.

2. Państwa członkowskie nie będą ograniczać ani cofać prawa instalowania urządzeń przed upływem okresu, na jaki zostało ono przyznane, chyba że jest to uzasadnione i możliwe do zastosowania zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego dotyczącymi odszkodowania w razie cofnięcia uprawnień”.

Część B załącznika do dyrektywy o zezwoleniach przewiduje:

„Wymogi, które mogą być związane z prawami użytkowania częstotliwości radiowych

[…]

6.	Opłaty za użytkowanie [prawo użytkowania] zgodnie z art. 13 niniejszej dyrektywy

[…]”.

Artykuł 14 dyrektywy o zezwoleniach, zmienionej dyrektywą 2009/140/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. L 337, s. 37), przewiduje:

„1. Państwa członkowskie zapewniają, aby prawa, wymogi oraz procedury dotyczące ogólnych zezwoleń, praw użytkowania albo praw instalowania urządzeń mogły być zmienione jedynie w obiektywnie uzasadnionych przypadkach oraz w sposób proporcjonalny, uwzględniając w stosownych przypadkach szczególne warunki dotyczące praw użytkowania częstotliwości radiowych podlegających obrotowi. Z wyjątkiem przypadków, w których proponowane zmiany są niewielkie i zostały uzgodnione z posiadaczem praw lub ogólnego zezwolenia, zamiar wprowadzenia takich zmian ogłasza się w odpowiedni sposób, a zainteresowanym stronom, w tym użytkownikom i konsumentom, przyznaje się wystarczająco dużo czasu na wypowiedzenie się w kwestii proponowanych zmian, nie mniej niż cztery tygodnie, z wyjątkiem okoliczności nadzwyczajnych.

2. Państwa członkowskie nie ograniczają ani nie cofają praw instalowania urządzeń ani praw użytkowania częstotliwości radiowych przed upływem okresu, na jaki zostały one przyznane, chyba że jest to uzasadnione i w stosownych przypadkach zgodne z załącznikiem oraz odpowiednimi przepisami prawa krajowego dotyczącymi odszkodowania w przypadku cofnięcia uprawnień”.

Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy 2009/140 stanowi:

„Państwa członkowskie przyjmują i publikują do dnia 25 maja 2011 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Niezwłocznie przekazują Komisji tekst tych przepisów.

Państwa członkowskie stosują te środki od dnia 26 maja 2011 r.

[…]”.

Prawo belgijskie

Artykuł 30 ustawy z dnia 13 czerwca 2005 r. stanowił:

„§ 1. Za prawa użytkowania, o których mowa w art. 11 [prawa użytkowania numeracji] i art. 18 [prawa użytkowania częstotliwości radiowych] mogą zostać ustanowione opłaty w celu zapewnienia optymalnego wykorzystania tych środków. Opłaty są pobierane przez [Institut belge des services postaux et des télécommunications (belgijski instytut usług pocztowych i telekomunikacyjnych), zwany dalej „IBPT”].

§ 2. Król określa, po konsultacji z [IBPT], wysokość i warunki dotyczące opłat, o których mowa w § 1”.

Artykuł 2 ustawy z dnia 15 marca 2010 r. stanowi:

„W art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 2005 r. wprowadza się następujące zmiany:

1. Pomiędzy §§ 1 i 2 dodaje się §§ 1/1, 1/2, 1/3 i 1/4 w następującym brzmieniu:

»§ 1/1.

W celu [zapewnienia optymalnego wykorzystania środków] operatorzy uprawnieni do dysponowania prawem użytkowania częstotliwości radiowych dla potrzeb użytkowania sieci i świadczenia publicznie dostępnych usług ruchomej łączności elektronicznej są w szczególności zobowiązani, na początku okresu ważności prawa użytkowania, do uiszczenia opłaty jednorazowej.

Opłata jednorazowa zostaje określona w chwili przydziału częstotliwości.

Opłata jednorazowa wynosi:

51644 EUR za każdy MHz miesięcznie dla zakresów częstotliwości 880–915 MHz i 925–960 MHz. Uzyskanie prawa użytkowania zakresów częstotliwości 880–915 MHz i 925–960 MHz oznacza równocześnie uzyskanie prawa użytkowania zakresów częstotliwości 1710–1785 i 1805–1880 MHz: ilość widma przyznana w pasmach 1710–1785 i 1805–1880 MHz jest równa dwukrotnej ilości widma przyznanego w zakresach 880–915 MHz i 925–960 MHz, zaokrąglonej do wyższej wielokrotności 5 MHz. Niezależnie od powyższego, do dnia 26 listopada 2015 r. opłata jednorazowa za ilość widma przyznanego do dnia 1 stycznia 2010 r. w zakresach 880–915 MHz i 925–960 MHz, dotyczy również maksymalnej ilości widma, jakie mogło być przyznane w dniu 1 stycznia 2010 r. w pasmach 1710–1785 i 1805–1880 MHz;

20833 EUR za każdy MHz miesięcznie dla zakresów częstotliwości 1920–1980 MHz i 2110–2170 MHz, z wyjątkiem sytuacji, kiedy łączna ilość widma, którym dysponuje operator w tych zakresach częstotliwości nie przekracza 2 x 5 MHz. W takim wypadku opłata jednorazowa wynosi 32 tys. EUR za każdy MHz miesięcznie;

3)	2778 EUR za każdy MHz miesięcznie dla zakresów częstotliwości 2500–2690 MHz.

W razie przydziału częstotliwości w drodze aukcji minimalna kwota opłaty jednorazowej, o której mowa w niniejszym § 1/1, stanowi dla kandydatów ofertę wyjściową licytacji.

§ 1/2.

Operatorzy mają obowiązek uiszczenia jednorazowej opłaty za każdy okres przedłużenia obowiązywania zezwolenia.

Wysokość jednorazowej opłaty odpowiada opłacie jednorazowej, o której mowa w § 1/1 akapit pierwszy.

W celu obliczenia tej wysokości uwzględnia się część praw do użytkowania, którą operator zamierza zachować po przedłużeniu.

Jeżeli operator zamierza przenieść [uprawnienia do] widma, musi ono stanowić jednolity blok.

§ 1/3.

Uiszczenie opłaty jednorazowej jest dokonywane, odpowiednio, w terminie piętnastu dni od rozpoczęcia okresu ważności, o którym mowa w § 1/1 akapit pierwszy, lub w terminie piętnastu dni od rozpoczęcia okresu przedłużenia, o którym mowa w § 1/2 akapit pierwszy.

Niezależnie od postanowień powyższego akapitu operator ma możliwość dokonania opłaty w następujący sposób:

operator uiszcza opłatę proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostałych do następnego roku kalendarzowego, odpowiednio, w terminie piętnastu dni od rozpoczęcia okresu ważności, o którym mowa w § 1/1 akapit pierwszy lub w terminie piętnastu dni od rozpoczęcia okresu przedłużenia, o którym mowa w § 1/2 akapit pierwszy;

b)	ponadto operator uiszcza najpóźniej do dnia 15 grudnia całkowitą opłatę jednorazową za następny rok. Jeżeli zezwolenie wygasa w trakcie następnego roku, operator uiszcza opłatę proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostałych do wygaśnięcia prawa do użytkowania;

ustawowa stopa procentowa, obliczona zgodnie z art. 2 § 1 ustawy z dnia 5 maja 1865 r. o pożyczkach oprocentowanych, ma zastosowanie od, odpowiednio, od szesnastego dnia po rozpoczęciu okresu ważności, o którym mowa w § 1/1 akapit pierwszy, lub od szesnastego dnia po rozpoczęciu okresu przedłużenia, o którym mowa w § 1/2 akapit pierwszy;

równocześnie z uiszczeniem opłaty jednorazowej operator płaci odsetki od kwoty pozostałej do zapłaty.

Operator powiadamia [IBPT] o dokonanym przez siebie wyborze w terminie dwóch dni roboczych od, odpowiednio, rozpoczęcia okresu ważności, o którym mowa w § 1/1 akapit pierwszy lub w terminie dwóch tygodni od rozpoczęcia okresu przedłużenia, o którym mowa w § 1/2 akapit pierwszy.

Opłata jednorazowa w żadnym wypadku nie podlega zwrotowi ani w całości, ani w części.

§ 1/4. Jeżeli operator nie uiszcza opłaty jednorazowej w całości lub w części za odpowiadające jej pasma częstotliwości zgodnie z postanowieniami § 1/1 pkt 1, 2 lub 3, wszystkie prawa do użytkowania dotyczące odnośnych zakresów częstotliwości zostają mu odebrane«.

2. W § 2 dodaje się słowa »z zastrzeżeniem postanowień § 1/1, § 1/2 i § 1/3«”.

Artykuł 3 ustawy z dnia 15 marca 2010 r. stanowi:

„W okresie przejściowym, jeśli w chwili wejścia w życie niniejszej ustawy termin na domyślną rezygnację z przedłużenia obowiązywania jego zezwolenia już upłynął, operator może jednak zrezygnować z przedłużenia obowiązywania swoich praw użytkowania do pierwszego dnia nowego przedłużonego okresu obowiązywania praw użytkowania, nie jest przy tym zobowiązany do uiszczenia opłaty jednorazowej za ten nowy okres”.

15	Artykuł 4 ustawy z dnia 15 marca 2010 r. brzmi: „Niniejsza ustawa wchodzi w życie w dniu jej ogłoszenia w Moniteur belge [Moniteur belge z dnia 25 marca 2010 r., s. 18849]”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

16	Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium są operatorami sieci telefonii ruchomej, którym udzielono zezwoleń obejmujących prawo użytkowania częstotliwości radiowych w zakresie 900 MHz, 1800 MHz i 2000–2600 MHz na terenie Belgii.

Ustawa z dnia 12 grudnia 1994 r. (Moniteur belge z dnia 22 grudnia 1994 r., s. 31624) liberalizowała sektor telefonii ruchomej w Belgii, umożliwiając Conseil des ministres (belgijskiej radzie ministrów) udzielenie operatorom innym niż dawny operator publiczny indywidualnych zezwoleń na świadczenie usług telefonii ruchomej w paśmie częstotliwości 900 MHz na okres piętnastu lat od dnia ich wydania.

W dniu 27 listopada 1995 r. Conseil des ministres udzielił zezwolenia spółce Mobistar, natomiast w dniu 2 lipca 1996 r. spółka Belgacom Mobile otrzymała zezwolenie ze skutkiem wstecznym w dniu 8 kwietnia 1995 r. na użytkowanie sieci dla kanałów 900 MHz, których używała już na mocy umowy o zarządzanie z państwem belgijskim. W zamian za to każdy z dwóch operatorów miał zapłacić jednorazową opłatę koncesyjną w wysokości około 9 mld BEF (223104172,30 EUR) oraz uiszczać opłaty roczne na rzecz IBPT za użytkowanie częstotliwości.

W 1997 r. rząd belgijski postanowił umożliwić wykorzystywanie zakresu DCS 1800 MHz, aby przygotować wejście na rynek trzeciego, a nawet czwartego operatora. Arrêté royal du 24 octobre 1997 relatif à l’établissement et à l’exploitation de réseaux de mobilophonie DCS-1800 (dekret królewski z dnia 24 października 1997 r. w sprawie budowy i użytkowania sieci telefonii ruchomej DCS-1800) określił procedurę otrzymywania zezwolenia na budowę i użytkowanie sieci telefonii ruchomej DCS-1800, przewidując, że takie zezwolenie będzie ważne przez piętnaście lat od dnia wydania zezwolenia na użytkowanie. W dniu 2 lipca 1998 r. spółka KPN Group Belgium (dawniej KPN Orange SA, następnie BASE SA) otrzymała zezwolenie dla zakresu 1800 MHz, w zamian za zapłatę jednorazowej opłaty koncesyjnej w wysokości 8,005 mld BEF (czyli 198438766,50 EUR) oraz opłat rocznych za użytkowanie częstotliwości.

Ze względu na niedogodności związane z wykorzystywaniem częstotliwości 1800 MHz w porównaniu do częstotliwości 900 MHz, w szczególności słabszym zasięgiem stacji bazowych powodującym konieczność budowy większej liczby anten w celu zapewnienia takiego samego pokrycia, w 2003 r. IBPT postanowiło przydzielić spółce KPN Group Belgium pewne kanały 900 MHz, a w zamian przydzielić również pewne kanały 1800 MHz spółkom Belgacom i Mobistar. W konsekwencji od 2003 r. spółka KPN Group Belgium korzystała z przydziału dodatkowych częstotliwości 900 MHz, w zamian za przydzielenie spółkom Belgacom i Mobistar częstotliwości w zakresie 1800 MHz. Równowaga liczby kanałów przydzielonych w ten sposób każdemu z trzech operatorów miała trwać do 2015 r.

Arrêté royal du 18 janvier 2001 (dekret królewski z dnia 18 stycznia 2001 r.) ustanowił postępowanie w sprawie udzielania zezwoleń na systemy trzeciej generacji „UMTS” wykorzystujące zakresy częstotliwości między 1885–2025 MHz i 2110–2200 MHz. Spółki Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium zgłosiły swoje kandydatury i otrzymały zezwolenie na użytkowanie tych systemów w zamian za jednorazową opłatę koncesyjną w wysokości 150 mln EUR płatną przez każdego z tych operatorów na okres dwudziestu lat z możliwością przedłużenia na mocy dekretu królewskiego na okres kolejnych pięciu lat.

W chwili udzielania każdego z tych zezwoleń spółki Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium zobowiązały się w zamian do zapłaty:

—	jednorazowej opłaty koncesyjnej,

—	opłaty rocznej za przydział częstotliwości,

—	opłaty rocznej za zarządzanie wydawaniem zezwoleń.

Decyzją z dnia 25 listopada 2008 r. IBPT zrezygnowało z dorozumianego odnowienia zezwoleń na użytkowanie częstotliwości radiowej drugiej generacji (2G), przyznanych trzem operatorom, tj. Belgacomowi, Mobistarowi i KPN Group Belgium, w celu nałożenia nowej opłaty oraz w celu wdrożenia możliwie najbardziej efektywnej polityki w odniesieniu do tego spektrum.

Spółki Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium zaskarżyły tę decyzję przed cour d’appel de Bruxelles (sądem apelacyjnym w Brukseli), który to sąd stwierdził nieważność owej decyzji wyrokiem z dnia 20 lipca 2009 r. w odniesieniu do Belgacomu oraz wyrokiem z dnia 22 września 2009 r. w odniesieniu do Mobistaru. W następstwie tych dwóch wyroków IBPT zdecydowało się uchylić swoją decyzję z dnia 25 listopada 2008 r. w odniesieniu do KPN Group Belgium w celu zapewnienia identycznego traktowania wszystkim trzem operatorom.

W następstwie tych wyroków cour d’appel de Bruxelles ustawodawca belgijski w dniu 15 marca 2010 r. przyjął ustawę zmieniającą art. 30 ustawy z dnia 13 czerwca 2005 r. Jak wynika z art. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2010 r., przywołanych w pkt 13 i 14 niniejszego wyroku, ustawa ta przewiduje:

—

opłatę jednorazową, która zastępuje jednorazową opłatę koncesyjną od operatorów telefonii ruchomej w celu zagwarantowania optymalnego wykorzystania częstotliwości radiowych i która jest należna nie tylko w chwili przyznania prawa użytkowania częstotliwości radiowych, lecz również przy każdym odnowieniu istniejącego zezwolenia;

—	wysokość opłaty jednorazowej zależną od częstotliwości, których dotyczy, obliczaną w oparciu o jednorazową opłatę koncesyjną płatną przez operatorów przy otrzymaniu przez nich zezwolenia po raz pierwszy w wyniku postępowania konkursowego lub aukcji;

—	możliwość zrezygnowania przez operatorów telefonii ruchomej z praw użytkowania przed rozpoczęciem okresu ważności przysługujących im praw użytkowania bez obowiązku uiszczenia opłaty jednorazowej dotyczącej praw, z których zrezygnowali;

—

oprócz jednorazowej opłaty, spoczywający na operatorach, na rzecz których udzielone zostało zezwolenie, obowiązek uiszczenia co roku dwóch opłat, to znaczy opłaty przeznaczonej na pokrycie kosztów przydziału częstotliwości oraz opłaty przeznaczonej na pokrycie kosztów zarządzania wydawaniem zezwoleń.

Spółki Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium złożyły skargi do Cour constitutionnelle, żądając stwierdzenia nieważności art. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2010 r. Na poparcie swoich żądań podniosły w szczególności, że przepisy te są sprzeczne z art. 3 i 12–14 dyrektywy o zezwoleniach. Konkretnie kwestionują one to, że jednorazowa opłata jest należna nie tylko przy udzieleniu zezwolenia, lecz także przy jego odnowieniu i że ma ona charakter dodatkowy w stosunku do opłaty za przydział częstotliwości, którą uiszczają co roku. Belgacom, Mobistar i KPN Group Belgium sprzeciwiają się również kwocie i sposobowi obliczania opłaty jednorazowej, ze względu na to, że jest ona obliczana nie w oparciu o wartość gospodarczą częstotliwości, lecz na podstawie wartości rynku dla operatorów.

Sąd odsyłający wskazuje, że z prac przygotowawczych nad ustawą z dnia 15 marca 2010 r. wynika, iż opłata jednorazowa stanowi odszkodowanie za korzystanie z częstotliwości i jest skierowana na realizację tego samego celu co opłaty roczne za przydział częstotliwości bez zastępowania płatności tych ostatnich. Sąd ten wskazuje, że z owych prac przygotowawczych wynika ponadto, iż ustawodawca uznał, iż art. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2010 r., których ważność została zakwestionowana przed sądem odsyłającym, są zgodne z dyrektywą o zezwoleniach, ponieważ przewidują podział świadczeń należnych za prawo użytkowania na część jednorazową i część roczną. Zdaniem ustawodawcy opłata jednorazowa obejmuje bowiem prawo do użytkowania częstotliwości i odpowiada wartości rzadkiego zasobu, jakim jest widmo, podczas gdy opłata roczna pokrywa koszty użytkowania tych częstotliwości, czyli kontroli, koordynacji, badań i innych czynności właściwego organu.

W tych okolicznościach Cour constitutionnelle postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy art. 3, 12 i 13 [dyrektywy o zezwoleniach] w obecnie obowiązującym brzmieniu pozwalają państwom członkowskim nałożyć na operatorów posiadających indywidualne prawa do użytkowania częstotliwości telefonii ruchomej na okres piętnastu lat w ramach zezwoleń na utworzenie i obsługę na ich terytorium sieci telefonii ruchomej, udzielonych pod rządami uprzednio obowiązujących ram prawnych, opłatę jednorazową z tytułu przedłużenia ich indywidualnych praw do użytkowania częstotliwości, w wysokości wynikającej z liczby częstotliwości oraz miesięcy, których dotyczą prawa do użytkowania, i obliczonej na podstawie dawnej jednorazowej opłaty koncesyjnej niegdyś związanej z udzieleniem wspomnianych zezwoleń, która to opłata jednorazowa istnieje obok, po pierwsze, opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej przede wszystkim pokryciu kosztów przydziału częstotliwości i jednocześnie częściowo odzwierciedlającej ich wartość, przy czym obie te opłaty mają na celu sprzyjanie optymalnemu wykorzystaniu częstotliwości, oraz po drugie, opłaty pokrywającej koszty zarządzania wydawaniem zezwoleń?

Czy art. 3, 12 i 13 dyrektywy o zezwoleniach pozwalają państwom członkowskim nakazać operatorom ubiegającym się o uzyskanie nowych praw do użytkowania częstotliwości telefonii ruchomej uiszczenie nowej opłaty jednorazowej, której wysokość ustalana jest w drodze aukcji w chwili przydzielenia częstotliwości w celu odzwierciedlenia ich wartości, która to opłata jednorazowa istnieje obok, po pierwsze, opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej przede wszystkim pokryciu kosztów przydziału częstotliwości i jednocześnie częściowo odzwierciedlającej ich wartość, przy czym obie te opłaty mają na celu sprzyjanie optymalnemu wykorzystaniu częstotliwości, oraz po drugie, opłaty rocznej za zarządzanie wydawaniem zezwoleń na utworzenie i obsługę sieci telefonii ruchomej udzielonych pod rządami uprzednio obowiązujących ram prawnych?

Czy art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach pozwala państwu członkowskiemu nakazać operatorom telefonii ruchomej, z tytułu nowego okresu przedłużenia ich indywidualnych praw użytkowania częstotliwości telefonii ruchomej, już uzyskanego w przypadku niektórych spośród nich, ale przed rozpoczęciem tego nowego okresu, uiszczenie nowej opłaty jednorazowej dotyczącej przedłużenia praw do użytkowania częstotliwości, którymi dysponowali na początku tego nowego okresu, mającej na celu sprzyjanie optymalnemu użytkowaniu częstotliwości poprzez odzwierciedlenie ich wartości i istniejącej obok, po pierwsze, opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej przede wszystkim pokryciu kosztów przydziału częstotliwości i jednocześnie częściowo odzwierciedlającej ich wartość, przy czym obie te opłaty mają na celu sprzyjanie optymalnemu wykorzystaniu częstotliwości, oraz po drugie, opłaty rocznej za zarządzanie wydawaniem zezwoleń na utworzenie i obsługę sieci telefonii ruchomej udzielonych pod rządami uprzednio obowiązujących ram prawnych?

Czy art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach pozwala państwu członkowskiemu na dodanie, jako warunku uzyskania i przedłużenia praw użytkowania częstotliwości, jednorazowej opłaty ustalanej w drodze aukcji i bez określenia jej górnej granicy, która istnieje obok – po pierwsze – opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej przede wszystkim pokryciu kosztów przydziału częstotliwości i jednocześnie częściowo odzwierciedlającej ich wartość, przy czym obie te opłaty mają na celu sprzyjanie optymalnemu wykorzystaniu częstotliwości, oraz – po drugie – opłaty rocznej za zarządzanie wydawaniem zezwoleń na utworzenie i obsługę sieci telefonii ruchomej udzielonych pod rządami uprzednio obowiązujących ram prawnych?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytań pierwszego i drugiego

W przedmiocie dopuszczalności

Rząd cypryjski podważa dopuszczalność drugiego pytania prejudycjalnego, twierdząc, że odpowiedź na to pytanie nie jest obiektywnie niezbędna do rozwiązania sporu w postępowaniu głównym. Zdaniem tego rządu pytanie drugie odnosi się bowiem do przyznania nowych praw użytkowania częstotliwości radiowych, podczas gdy z postanowienia odsyłającego wynika, że spór dotyczy przedłużenia obowiązywania prawa użytkowania częstotliwości radiowych.

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w odniesieniu do pytań dotyczących wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie przez Trybunał, domniemywa się, iż mają one znaczenie dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o które wnioskował sąd krajowy, jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej, bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia przydatnej odpowiedzi na pytania, które zostały mu postawione (zob. w szczególności wyrok z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie C-378/10 VALE Építési, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

W niniejszym wypadku pytanie drugie dotyczy wykładni dyrektywy o zezwoleniach w odniesieniu do możliwości nałożenia przez państwa członkowskie opłaty jednorazowej na operatorów ubiegających się o uzyskanie nowych praw użytkowania częstotliwości radiowych. Tymczasem z akt postępowania wynika, że art. 2 i 3 ustawy z dnia 15 marca 2010 r., których dotyczy skarga o stwierdzenie nieważności w postępowaniu głównym, przewidują opłatę jednorazową nie tylko za przedłużenie obowiązywania prawa użytkowania, lecz również za nowe nabycie praw użytkowania częstotliwości radiowych.

32	W tej sytuacji oczekiwanej wykładni nie można uznać za pozbawioną związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym. Wobec tego pytanie drugie należy uznać za dopuszczalne.

Co do istoty

W pytaniach pierwszym i drugim, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zastanawia się w istocie, czy art. 3, 12 i 13 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatorów telefonii ruchomej posiadających prawa użytkowania częstotliwości radiowych jednorazowej opłaty należnej zarówno z tytułu nowego uzyskania praw użytkowania częstotliwości radiowych, jak i z tytułu przedłużenia obowiązywania tych praw, istniejącej obok nie tylko opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej przede wszystkim pokryciu kosztów przydziału częstotliwości i jednocześnie częściowo odzwierciedlającej ich wartość, przy czym obie te opłaty mają na celu sprzyjanie optymalnemu wykorzystaniu rzadkich zasobów, jakimi są te częstotliwości radiowe, lecz również obok opłaty pokrywającej koszty zarządzania wydawaniem zezwoleń.

Sąd odsyłający zastanawia się też, czy z tymi postanowieniami dyrektywy o zezwoleniach zgodne są sposoby ustalania wysokości opłaty jednorazowej za prawa użytkowania częstotliwości radiowych, która jest określana bądź przez odniesienie do dawnej jednorazowej opłaty koncesyjnej obliczanej w oparciu o liczbę częstotliwości i miesięcy, których dotyczą prawa użytkowania w drodze aukcji w chwili przydzielenia częstotliwości.

Na wstępie należy stwierdzić, że przeznaczeniem art. 3 i 12 tej dyrektywy, odnoszących się, odpowiednio, do spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku zapewnienia swobody w zakresie dostępu do sieci i świadczenia usług łączności elektronicznej oraz do sposobów nakładania „opłat administracyjnych”, nie jest stosowanie ich do opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym, która nie wchodzi w zakres żadnej z tych dwóch kategorii.

Jak wynika z pytań pierwszego i drugiego, sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o dokonanie wykładni dyrektywy o zezwoleniach, po pierwsze, w odniesieniu do możliwości nałożenia przez państwa członkowskie opłaty jednorazowej na operatorów ubiegających się o uzyskanie nowych praw użytkowania częstotliwości radiowych, a po drugie, w odniesieniu do sposobów ustalania wysokości opłaty jednorazowej, zarówno z tytułu przydziału, jak i z tytułu przedłużenia obowiązywania prawa użytkowania częstotliwości radiowych.

Co się tyczy nałożenia opłaty jednorazowej, na wstępie należy stwierdzić, że dyrektywa o zezwoleniach dotyczy wyłącznie postępowania w sprawie przydziału praw użytkowania częstotliwości radiowych i nie zawiera przepisów szczegółowych określających warunki postępowania w sprawie przedłużenia obowiązywania już przydzielonych praw użytkowania częstotliwości radiowych.

38	Tymczasem, jak wskazuje rzecznik generalny w pkt 40 opinii, ze względu na to, że indywidualne prawa użytkowania są udzielane przez państwa członkowskie na określony czas, przedłużenie obowiązywania zezwolenia musi być uznane za przyznanie nowych praw na nowy okres.

W konsekwencji należy stwierdzić, że zgodnie z dyrektywą o zezwoleniach postępowanie w sprawie przydziału praw użytkowania częstotliwości radiowych i postępowanie w sprawie przedłużenia obowiązywania tych praw muszą podlegać tym samym zasadom. Wobec tego art. 13 dyrektywy o zezwoleniach powinien być w taki sam sposób stosowany w odniesieniu do obu postępowań.

W tym względzie należy podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwa wynika, iż zgodnie z dyrektywą o zezwoleniach państwa członkowskie nie mogą nakładać innych opłat z tytułu postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia niż przewidziane tą dyrektywą (zob. analogicznie wyroki: z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie C-339/04 Nuova società di telecomunicazioni, Zb.Orz. s. I-6917, pkt 35; z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie C-85/10 Telefónica Móviles España, Zb.Orz. s. I-1575, pkt 21; a także z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawach połączonych C-55/11, C-57/11 i C-58/11 Vodafone España i France Telecom España, pkt 28).

W postępowaniu głównym, jak wynika z postanowienia odsyłającego, sąd krajowy chce w istocie dowiedzieć się, czy art. 13 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on nakładaniu przez państwo członkowskie na operatorów jednorazowej opłaty za „prawo użytkowania częstotliwości” takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym, pomimo że jest już na nich nałożona, po pierwsze, opłata roczna za przydział częstotliwości i po drugie, opłata pokrywająca koszty zarządzania wydawaniem zezwoleń.

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 13 dyrektywy o zezwoleniach państwa członkowskie mogą nałożyć, oprócz opłat mających pokryć koszty administracyjne, dodatkową opłatę za prawa użytkowania częstotliwości radiowych mającą na celu zapewnienie optymalnego wykorzystania tego zasobu (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2005 r. w sprawach połączonych C-327/03 i C-328/03 ISIS Multimedia Net i Firma O2, Zb.Orz. s. I-8877, pkt 23; a także ww. wyrok w sprawie Telefónica Móviles España, pkt 24).

43	Artykuł 13 dyrektywy o zezwoleniach nie określa jednak wyraźnie ani formy, jaką powinna przyjąć taka opłata nałożona za użytkowanie częstotliwości, ani tego, jak często powinna być nakładana.

44	Z motywu 32 dyrektywy o zezwoleniach wynika natomiast, że opłatę za użytkowanie częstotliwości radiowych może stanowić kwota płatna jednorazowo lub kwota płatna okresowo.

45	Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika, że dyrektywa o zezwoleniach nie przesądza z góry o celu, w jakim pobierane są takie opłaty (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Telefónica Móviles España, pkt 33).

Artykuł 13 tej dyrektywy zobowiązuje jednak państwa członkowskie do zapewnienia, aby opłaty za prawo użytkowania częstotliwości radiowych były obiektywnie uzasadnione, jawne, niedyskryminujące i proporcjonalne stosownie do celu, jaki ma być osiągnięty, oraz by uwzględniały cele, w tym promowanie konkurencji i efektywne wykorzystanie częstotliwości, określone w art. 8 dyrektywy ramowej.

Ze wspomnianego art. 13 i z motywu 32 dyrektywy o zezwoleniach wynika również, że nakładana na operatorów świadczących usługi telekomunikacyjne opłata za użytkowanie częstotliwości powinna służyć zapewnieniu optymalnego wykorzystania tych zasobów i nie utrudniać rozwoju usług innowacyjnych ani konkurencji na rynku.

Artykuły 12 i 13 dyrektywy o zezwoleniach nie stoją zatem na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak uregulowanie sporne w postępowaniu głównym, które przewiduje nałożenie opłaty mającej sprzyjać optymalnemu wykorzystaniu częstotliwości, nawet jeśli istnieje ona obok innej opłaty rocznej, która w części również służy temu celowi, z zastrzeżeniem, że ogół tych opłat spełnia warunki określone w pkt 46 i 47 niniejszego wyroku, co powinien zbadać sąd odsyłający.

Co się tyczy sposobów ustalania wysokości opłaty jednorazowej za prawa użytkowania częstotliwości radiowych takich jak sposoby sporne w postępowaniu przed sądem odsyłającym, należy wskazać, że dyrektywa o zezwoleniach ustanawia wymogi, których państwa członkowskie powinny przestrzegać przy ustalaniu wysokości opłaty za użytkowanie częstotliwości radiowych; nie określa jednak wyraźnie konkretnego sposobu ustalenia wysokości takiej opłaty (ww. wyrok w sprawie Telefónica Móviles España, pkt 25).

W tym względzie należy przypomnieć, że zezwolenie na wykorzystywanie dobra publicznego stanowiącego rzadki zasób pozwala podmiotowi, na rzecz którego zostało udzielone, osiągać znaczne korzyści ekonomiczne i daje mu przewagę w stosunku do innych podmiotów, które również chciałyby korzystać z tego zasobu, co uzasadnia nałożenie opłaty odzwierciedlającej w szczególności wartość użytkowania danego rzadkiego zasobu (ww. wyrok w sprawie Telefónica Móviles España, pkt 27).

W tych okolicznościach, aby zapewnić optymalne wykorzystanie przez operatorów rzadkich zasobów, do których mają dostęp, wysokość tej opłaty powinna być ustalona na właściwym poziomie odzwierciedlającym w szczególności wartość użytkowania tych zasobów, co wymaga uwzględnienia sytuacji ekonomicznej i technologicznej na odnośnym rynku (ww. wyrok w sprawie Telefónica Móviles España, pkt 28).

Z powyższego wynika, że jak wskazuje rzecznik generalny w pkt 54 i 55 opinii, ustalenie opłaty za prawo użytkowania częstotliwości radiowych poprzez odniesienie bądź do pierwotnej jednorazowej opłaty koncesyjnej obliczonej na podstawie liczby częstotliwości i liczby miesięcy, których dotyczyło prawo użytkowania częstotliwości, bądź do kwot wynikających z aukcji, może stanowić właściwą metodę określenia wartości częstotliwości.

Okazuje się bowiem, przy uwzględnieniu zasad zastosowanych przez Królestwo Belgii w celu ustalenia wysokości pierwotnej jednorazowej opłaty koncesyjnej, że każda z tych dwóch zasad pozwala otrzymać kwoty pozostające w związku z przewidywaną zyskownością częstotliwości, których dotyczą. Tymczasem dyrektywa o zezwoleniach nie sprzeciwia się wykorzystaniu takiego kryterium przy ustalaniu wysokości wspomnianych opłat.

W świetle całości powyższych wywodów na pytania pierwsze i drugie należy odpowiedzieć, iż art. 3, 12 i 13 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatorów telefonii ruchomej posiadających prawa użytkowania częstotliwości radiowych jednorazowej opłaty należnej zarówno z tytułu nowego uzyskania praw użytkowania częstotliwości radiowych, jak i z tytułu przedłużenia obowiązywania tych praw, istniejącej obok nie tylko opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej sprzyjaniu optymalnemu wykorzystaniu zasobów, lecz również obok opłaty pokrywającej koszty zarządzania wydawaniem zezwoleń, z zastrzeżeniem, że opłaty te rzeczywiście służą zapewnieniu optymalnego wykorzystania zasobu, jaki stanowią częstotliwości, że są one obiektywnie uzasadnione, jawne, niedyskryminujące i proporcjonalne stosownie do ich przeznaczenia, oraz że uwzględniają cele określone w art. 8 dyrektywy ramowej, co powinien zbadać sąd odsyłający.

Z tym samym zastrzeżeniem ustalenie opłaty za prawo użytkowania częstotliwości radiowych poprzez odniesienie bądź do pierwotnej jednorazowej opłaty koncesyjnej obliczonej na podstawie liczby częstotliwości i liczby miesięcy, których dotyczyło prawo użytkowania częstotliwości, bądź do kwot wynikających z aukcji, może być właściwą metodą określenia wartości częstotliwości.

W przedmiocie pytania czwartego

W pytaniu czwartym, na które należy odpowiedzieć przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie trzecie, sąd odsyłający zastanawia się w istocie, czy art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym.

Należy wskazać, że art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach przewiduje, że państwo członkowskie może zmienić prawa, wymogi oraz procedury dotyczące prawa użytkowania częstotliwości w obiektywnie uzasadnionych przypadkach oraz w sposób proporcjonalny. Ponadto artykuł ten przewiduje, że zamiar wprowadzenia takich zmian należy ogłosić w odpowiedni sposób i że zainteresowane strony powinny mieć wystarczająco dużo czasu, czyli co najmniej cztery tygodnie, aby wyrazić swoje stanowisko.

58	Ponadto z części B pkt 6 załącznika do dyrektywy o zezwoleniach wynika, że nałożenie opłat za prawo użytkowania częstotliwości radiowych zgodnie z art. 13 tej dyrektywy stanowi jeden z wymogów, które mogą być związane z prawami użytkowania częstotliwości radiowych.

W związku z powyższym nałożenie jednorazowej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym stanowi zmianę wymogów dotyczących operatorów, korzystających z prawa użytkowania częstotliwości radiowych. Państwo członkowskie zobowiązane jest wobec tego zapewnić, że wymogi dotyczące zmiany systemu opłat nałożonych na operatorów telefonii ruchomej zostaną spełnione.

W konsekwencji należy wskazać, że państwo członkowskie, które zamierza zmienić opłaty dotyczące przyznanych wcześniej praw użytkowania częstotliwości, powinno zapewnić, że zmiana ta będzie zgodna z warunkami określonymi w art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach, czyli będzie obiektywnie uzasadniona, proporcjonalna, i zostanie zakomunikowana z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym stronom, aby umożliwić im wyrażenie ich stanowiska. Do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy w świetle okoliczności sprawy, której dotyczy postępowanie główne, spełnione są warunki przewidziane w art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach.

61	Należy w związku z tym podkreślić, że ustanowienie opłaty zgodnie z warunkami przewidzianymi w art. 13 dyrektywy o zezwoleniach, wymienionymi w pkt 46 i 47 niniejszego wyroku, należy uznać za obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne.

Wobec powyższego na pytanie czwarte należy odpowiedzieć, iż art. 14 ust. 1 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym, z zastrzeżeniem, że zmiana ta będzie obiektywnie uzasadniona i proporcjonalna oraz że zostanie zakomunikowana z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym stronom, aby umożliwić im wyrażenie ich stanowiska, co sąd odsyłający powinien zbadać w świetle okoliczności sprawy, której dotyczy postępowanie główne.

W przedmiocie pytania trzeciego

63	W pytaniu trzecim sąd odsyłający zastanawia się w istocie, czy art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach państwo członkowskie nie może ograniczać ani cofnąć prawa użytkowania częstotliwości radiowych, chyba że jest to uzasadnione i możliwe do zastosowania zgodnie z załącznikiem do dyrektywy o zezwoleniach i z odpowiednimi przepisami prawa krajowego dotyczącymi odszkodowania w razie cofnięcia uprawnień.

65	W tym względzie należy zauważyć, że w art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach, w odróżnieniu od art. 14 ust. 1 tej dyrektywy, pojęcia ograniczenia i cofnięcia prawa użytkowania częstotliwości radiowych dotyczą jedynie wypadków, w których treść i zakres tego prawa mogą być zmienione.

Nawet przy założeniu, że ze względu na termin jej transpozycji dyrektywa o zezwoleniach ma zastosowanie do zdarzeń, których dotyczy postępowanie główne, nałożenie na operatorów telefonii ruchomej opłat takich jak opłaty sporne w postępowaniu głównym i tak nie miałoby wpływu na treść i zakres praw użytkowania częstotliwości radiowych przyznanych tym operatorom. W konsekwencji należy stwierdzić, że zmiana systemu opłat nie stanowi ograniczenia ani cofnięcia prawa użytkowania częstotliwości w rozumieniu art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach.

67	Wobec powyższego na pytanie trzecie należy odpowiedzieć, iż art. 14 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym.

W przedmiocie kosztów

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

Artykuły 12 i 13 dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy o zezwoleniach) należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatorów telefonii ruchomej posiadających prawa użytkowania częstotliwości radiowych jednorazowej opłaty należnej zarówno z tytułu nowego uzyskania praw użytkowania częstotliwości radiowych, jak i z tytułu przedłużenia obowiązywania tych praw, istniejącej obok nie tylko opłaty rocznej za przydział częstotliwości służącej sprzyjaniu optymalnemu wykorzystaniu zasobów, lecz również obok opłaty pokrywającej koszty zarządzania wydawaniem zezwoleń, z zastrzeżeniem, że opłaty te rzeczywiście służą zapewnieniu optymalnego wykorzystania zasobu, jaki stanowią częstotliwości, że są one obiektywnie uzasadnione, jawne, niedyskryminujące i proporcjonalne stosownie do ich przeznaczenia, oraz że uwzględniają cele określone w art. 8 dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej), co powinien zbadać sąd odsyłający.

Artykuł 14 ust. 1 dyrektywy 2002/20 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym, z zastrzeżeniem, że zmiana ta będzie obiektywnie uzasadniona i proporcjonalna oraz że zostanie zakomunikowana z wyprzedzeniem wszystkim zainteresowanym stronom, aby umożliwić im wyrażenie ich stanowiska, co sąd odsyłający powinien zbadać w świetle okoliczności sprawy, której dotyczy postępowanie główne.

3)	Artykuł 14 ust. 2 dyrektywy 2002/20 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie nałożeniu przez państwo członkowskie na operatora telefonii ruchomej opłaty takiej jak opłata sporna w postępowaniu głównym.

Podpisy

( *1 ) Język postępowania: francuski.