Sprawy połączone C-356/11 i C-357/11

O. i S.

przeciwko

Maahanmuuttovirasto

przeciwko

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Korkein hallinto-oikeus)

„Obywatelstwo Unii — Artykuł 20 TFUE — Dyrektywa 2003/86/WE — Prawo do łączenia rodzin — Obywatele Unii będący małymi dziećmi, zamieszkujący na terytorium państwa członkowskiego, którego są obywatelami, wraz z matkami będącymi obywatelkami państwa trzeciego — Prawo matek, którym przyznano wyłączną pieczę nad obywatelami Unii, do stałego pobytu w tym państwie członkowskim — Rekonstrukcja rodzin w następstwie ponownego zawarcia przez matki związków małżeńskich z obywatelami państw trzecich oraz urodzenia w tych związkach dzieci będących również obywatelami państw trzecich — Wnioski o łączenie rodzin w państwie członkowskim pochodzenia obywateli Unii — Odmowa prawa pobytu na rzecz nowych małżonków z powodu braku wystarczających środków — Prawo do poszanowania życia rodzinnego — Uwzględnienie nadrzędnego interesu dziecka”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 6 grudnia 2012 r.

Obywatelstwo Unii – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Dyrektywa 2004/38 – Osoby uprawnione – Członkowie rodziny obywatela Unii będący obywatelami państw trzecich – Warunek – Obywatel Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa swobodnego przemieszczania się

(dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)
Obywatelstwo Unii – Postanowienia traktatu – Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich – Odmowa przez państwo członkowskie wydania dokumentu pobytowego nowemu małżonkowi rodzica obywatela Unii – Dopuszczalność – Przesłanki – Odmowa niepozbawiająca tego obywatela możliwości skutecznego korzystania z praw przyznanych przez status obywatela Unii

(art. 20 TFUE)
Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Pojęcia członka rodziny rozdzielonej – Obywatel państwa trzeciego będący rodzicem dziecka, które jest obywatelem Unii i dziecka będącego obywatelem państwa trzeciego niekorzystającego ze statusu obywatela Unii – Wniosek o łączenie rodzin obejmujący drugiego rodzica w tej rodzinie zrekonstruowanej, który sam jest obywatelem państwa trzeciego – Włączenie

(dyrektywa Rady 2003/86, art. 2 lit. c))
Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Przestrzeganie podstawowych praw – Prawo do poszanowania życia rodzinnego – Obowiązek uwzględnienia nadrzędnego interesu dziecka

(dyrektywa Rady 2003/86, motyw 2, art. 5 ust. 5, art. 7 ust. 1 lit. c); Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2, 3)

Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 41, 42)
Wykładni art. 20 TFUE należy dokonywać w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie odmówiło obywatelowi państwa trzeciego wydania karty pobytu, o który wnosi na zasadzie łączenia rodzin, gdy ten obywatel zamierza zamieszkać ze swoją małżonką, również obywatelką państwa trzeciego, zamieszkującą legalnie w tym państwie członkowskim i mającą z pierwszego małżeństwa dziecko, które jest obywatelem Unii, oraz z ich wspólnym dzieckiem, mającym także status obywatela państwa trzeciego, o ile taka odmowa nie doprowadzi do pozbawienia obywatela Unii, którego sprawa dotyczy, możliwości skutecznego korzystania z istoty praw przyznanych przez status obywatela Unii.

W celu ustalenia czy owa odmowa ma wspomniany skutek powinien zostać uwzględniony fakt, że obywatel państwa trzeciego, któremu przysługuje wyłączna piecza nad obywatelem Unii będącym małym dzieckiem, posiada dokumenty pobytowe zezwalające na pobyt stały w zainteresowanym państwie członkowskim, a zatem w świetle prawa ani on, ani obywatel Unii pozostający na ich utrzymaniu nie są w żaden sposób zobowiązani do opuszczenia terytorium tego państwa członkowskiego ani terytorium Unii jako całości.

W ramach oceny dotyczącej rodzin zrekonstruowanych istotny jest także wpływ na życie rodzinne, jaki mogłoby mieć podjęcie przez owego rodzica decyzji o opuszczeniu terytorium państwa członkowskiego, którego przynależność państwową obywatel Unii posiada.

W tej kwestii jednak sam fakt, iż mogłoby wydawać się pożądane – ze względów ekonomicznych lub w celu utrzymania jedności rodziny na terytorium Unii – aby członkowie rodziny złożonej z obywateli państw trzecich i obywatela Unii będącego małym dzieckiem, mogli przebywać z tym obywatelem na terytorium Unii w państwie członkowskim, którego przynależność państwową ten obywatel Unii posiada, jest niewystarczający dla stwierdzenia, że obywatel Unii byłby zmuszony do opuszczenia terytorium Unii w razie nieprzyznania takiego prawa pobytu.

Ani okoliczność, że obywatel państwa trzeciego, na którego rzecz wystąpiono o prawo pobytu na zasadzie łączenia rodzin, mieszka lub nie mieszka wspólnie z członkiem rodziny rozdzielonej i pozostałymi członkami rodziny, ani brak biologicznej relacji między owym obywatelem państwa trzeciego a obywatelem Unii, nie są dla tej oceny decydujące.

Natomiast fakt, że obywatel państwa trzeciego, na rzecz którego wniesiono o prawo pobytu, nie sprawuje opieki w aspekcie prawnym, finansowym czy uczuciowym nad tymi obywatelem należy wziąć pod uwagę. W istocie tym, co może podważyć skuteczność (effet utile) obywatelstwa Unii jest stosunek zależności między obywatelem Unii i obywatelem państwa trzeciego, gdyż istnienie tej zależności faktycznie zmusiłoby tego obywatela do opuszczenia nie tylko terytorium państwa członkowskiego, którego jest obywatelem, ale i terytorium Unii jako całości, w konsekwencji takiej decyzji odmownej.

(por. pkt 49–56, 58, 82; sentencja)
Wnioski o wydanie kart pobytu na zasadzie łączenia rodzin dla obywatela państwa trzeciego, który zamierza zamieszkać ze swoją małżonką, również obywatelką państwa trzeciego, zamieszkującą legalnie w tym państwie członkowskim i mającą z pierwszego małżeństwa dziecko, które jest obywatelem Unii, oraz z ich wspólnym dzieckiem, mającym także status obywatela państwa trzeciego, są objęte zakresem dyrektywy 2003/86 w sprawie prawa do łączenia rodzin.

W istocie ze względu na cel owej dyrektywy, którym jest sprzyjanie łączeniu rodzin oraz na ochronę, jaką poprzez ten akt zamierzano przyznać obywatelom państw trzecich, w szczególności małoletnim, możliwość zastosowania tej dyrektywy nie może zostać wyłączona jedynie z tego powodu, że jedno z rodziców małoletniego, będącego obywatelem państwa trzeciego, jest również rodzicem obywatela Unii pochodzącego z pierwszego małżeństwa.

(por. pkt 68, 69, 82; sentencja)
Wykładni art. 7 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2003/86 w sprawie prawa do łączenia rodzin należy dokonywać w ten sposób, że o ile państwa członkowskie są uprawnione do tego, by wymagać wykazania przez członka rodziny rozdzielonej, iż posiada stabilne i regularne środki wystarczające do utrzymania jego oraz członków jego rodziny, o tyle uprawnienie to powinno być wykonywane w świetle art. 7 i art. 24 ust. 2 i 3 karty, które nakazują państwom członkowskim badanie wniosków o łączenie rodzin w interesie dzieci, których to dotyczy, oraz w trosce o sprzyjanie życiu rodzinnemu, jak również w sposób nienaruszający celu tej dyrektywy oraz jej skuteczności (effet utile).

W istocie ponieważ zezwolenie na łączenie rodziny jest zasadą ogólną, możliwość przewidzianą w art. 7 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2003/86 należy interpretować w sposób ścisły. Margines swobody przyznany państwom członkowskim nie powinien zatem być przez nie wykorzystywany w taki sposób, który naruszałby cele dyrektywy i jej skuteczność (effet utile).

Oczywiście art. 7 i 24 karty, choć podkreślają znaczenie dla dzieci życia rodzinnego, nie mogą być interpretowane w taki sposób, który pozbawi państwa członkowskie przysługującego im zakresu uznania przy badaniu wniosków o łączenie rodzin. Jednakże podczas takiego badania i podczas ustalania, w szczególności, czy zostały spełnione przesłanki z art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/86, przepisy tej dyrektywy należy interpretować i stosować w świetle art. 7 i art. 24 ust. 2 i 3 karty, co wynika zresztą z brzmienia motywu 2 oraz art. 5 ust. 5 tej dyrektywy, które nakazują państwom członkowskim badanie wniosków o łączenie rodzin w interesie dzieci, których to dotyczy, oraz w trosce o sprzyjanie życiu rodzinnemu. W konsekwencji podczas wykonywania dyrektywy 2003/86 oraz badania wniosków o łączenie rodzin właściwe organy krajowe powinny dokonać zrównoważonej i racjonalnej oceny wszystkich zbiegających się interesów, ze szczególnym uwzględnieniem interesów dzieci, których sprawa dotyczy.

(por. pkt 74, 79–82; sentencja)

Sprawy połączone C-356/11 i C-357/11

O. i S.

przeciwko

Maahanmuuttovirasto

przeciwko

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Korkein hallinto-oikeus)

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 6 grudnia 2012 r.

Obywatelstwo Unii — Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich — Dyrektywa 2004/38 — Osoby uprawnione — Członkowie rodziny obywatela Unii będący obywatelami państw trzecich — Warunek — Obywatel Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa swobodnego przemieszczania się

(dyrektywa 2004/38 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 3 ust. 1)
Obywatelstwo Unii — Postanowienia traktatu — Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich — Odmowa przez państwo członkowskie wydania dokumentu pobytowego nowemu małżonkowi rodzica obywatela Unii — Dopuszczalność — Przesłanki — Odmowa niepozbawiająca tego obywatela możliwości skutecznego korzystania z praw przyznanych przez status obywatela Unii

(art. 20 TFUE)
Kontrole graniczne, azyl i imigracja — Polityka imigracyjna — Prawo do łączenia rodzin — Dyrektywa 2003/86 — Pojęcia członka rodziny rozdzielonej — Obywatel państwa trzeciego będący rodzicem dziecka, które jest obywatelem Unii i dziecka będącego obywatelem państwa trzeciego niekorzystającego ze statusu obywatela Unii — Wniosek o łączenie rodzin obejmujący drugiego rodzica w tej rodzinie zrekonstruowanej, który sam jest obywatelem państwa trzeciego — Włączenie

(dyrektywa Rady 2003/86, art. 2 lit. c))
Kontrole graniczne, azyl i imigracja — Polityka imigracyjna — Prawo do łączenia rodzin — Dyrektywa 2003/86 — Przestrzeganie podstawowych praw — Prawo do poszanowania życia rodzinnego — Obowiązek uwzględnienia nadrzędnego interesu dziecka

(dyrektywa Rady 2003/86, motyw 2, art. 5 ust. 5, art. 7 ust. 1 lit. c); Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7, art. 24 ust. 2, 3)

Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 41, 42)
Wykładni art. 20 TFUE należy dokonywać w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie odmówiło obywatelowi państwa trzeciego wydania karty pobytu, o który wnosi na zasadzie łączenia rodzin, gdy ten obywatel zamierza zamieszkać ze swoją małżonką, również obywatelką państwa trzeciego, zamieszkującą legalnie w tym państwie członkowskim i mającą z pierwszego małżeństwa dziecko, które jest obywatelem Unii, oraz z ich wspólnym dzieckiem, mającym także status obywatela państwa trzeciego, o ile taka odmowa nie doprowadzi do pozbawienia obywatela Unii, którego sprawa dotyczy, możliwości skutecznego korzystania z istoty praw przyznanych przez status obywatela Unii.

W celu ustalenia czy owa odmowa ma wspomniany skutek powinien zostać uwzględniony fakt, że obywatel państwa trzeciego, któremu przysługuje wyłączna piecza nad obywatelem Unii będącym małym dzieckiem, posiada dokumenty pobytowe zezwalające na pobyt stały w zainteresowanym państwie członkowskim, a zatem w świetle prawa ani on, ani obywatel Unii pozostający na ich utrzymaniu nie są w żaden sposób zobowiązani do opuszczenia terytorium tego państwa członkowskiego ani terytorium Unii jako całości.

W ramach oceny dotyczącej rodzin zrekonstruowanych istotny jest także wpływ na życie rodzinne, jaki mogłoby mieć podjęcie przez owego rodzica decyzji o opuszczeniu terytorium państwa członkowskiego, którego przynależność państwową obywatel Unii posiada.

W tej kwestii jednak sam fakt, iż mogłoby wydawać się pożądane – ze względów ekonomicznych lub w celu utrzymania jedności rodziny na terytorium Unii – aby członkowie rodziny złożonej z obywateli państw trzecich i obywatela Unii będącego małym dzieckiem, mogli przebywać z tym obywatelem na terytorium Unii w państwie członkowskim, którego przynależność państwową ten obywatel Unii posiada, jest niewystarczający dla stwierdzenia, że obywatel Unii byłby zmuszony do opuszczenia terytorium Unii w razie nieprzyznania takiego prawa pobytu.

Ani okoliczność, że obywatel państwa trzeciego, na którego rzecz wystąpiono o prawo pobytu na zasadzie łączenia rodzin, mieszka lub nie mieszka wspólnie z członkiem rodziny rozdzielonej i pozostałymi członkami rodziny, ani brak biologicznej relacji między owym obywatelem państwa trzeciego a obywatelem Unii, nie są dla tej oceny decydujące.

Natomiast fakt, że obywatel państwa trzeciego, na rzecz którego wniesiono o prawo pobytu, nie sprawuje opieki w aspekcie prawnym, finansowym czy uczuciowym nad tymi obywatelem należy wziąć pod uwagę. W istocie tym, co może podważyć skuteczność (effet utile) obywatelstwa Unii jest stosunek zależności między obywatelem Unii i obywatelem państwa trzeciego, gdyż istnienie tej zależności faktycznie zmusiłoby tego obywatela do opuszczenia nie tylko terytorium państwa członkowskiego, którego jest obywatelem, ale i terytorium Unii jako całości, w konsekwencji takiej decyzji odmownej.

(por. pkt 49–56, 58, 82; sentencja)
Wnioski o wydanie kart pobytu na zasadzie łączenia rodzin dla obywatela państwa trzeciego, który zamierza zamieszkać ze swoją małżonką, również obywatelką państwa trzeciego, zamieszkującą legalnie w tym państwie członkowskim i mającą z pierwszego małżeństwa dziecko, które jest obywatelem Unii, oraz z ich wspólnym dzieckiem, mającym także status obywatela państwa trzeciego, są objęte zakresem dyrektywy 2003/86 w sprawie prawa do łączenia rodzin.

W istocie ze względu na cel owej dyrektywy, którym jest sprzyjanie łączeniu rodzin oraz na ochronę, jaką poprzez ten akt zamierzano przyznać obywatelom państw trzecich, w szczególności małoletnim, możliwość zastosowania tej dyrektywy nie może zostać wyłączona jedynie z tego powodu, że jedno z rodziców małoletniego, będącego obywatelem państwa trzeciego, jest również rodzicem obywatela Unii pochodzącego z pierwszego małżeństwa.

(por. pkt 68, 69, 82; sentencja)
Wykładni art. 7 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2003/86 w sprawie prawa do łączenia rodzin należy dokonywać w ten sposób, że o ile państwa członkowskie są uprawnione do tego, by wymagać wykazania przez członka rodziny rozdzielonej, iż posiada stabilne i regularne środki wystarczające do utrzymania jego oraz członków jego rodziny, o tyle uprawnienie to powinno być wykonywane w świetle art. 7 i art. 24 ust. 2 i 3 karty, które nakazują państwom członkowskim badanie wniosków o łączenie rodzin w interesie dzieci, których to dotyczy, oraz w trosce o sprzyjanie życiu rodzinnemu, jak również w sposób nienaruszający celu tej dyrektywy oraz jej skuteczności (effet utile).

W istocie ponieważ zezwolenie na łączenie rodziny jest zasadą ogólną, możliwość przewidzianą w art. 7 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2003/86 należy interpretować w sposób ścisły. Margines swobody przyznany państwom członkowskim nie powinien zatem być przez nie wykorzystywany w taki sposób, który naruszałby cele dyrektywy i jej skuteczność (effet utile).

Oczywiście art. 7 i 24 karty, choć podkreślają znaczenie dla dzieci życia rodzinnego, nie mogą być interpretowane w taki sposób, który pozbawi państwa członkowskie przysługującego im zakresu uznania przy badaniu wniosków o łączenie rodzin. Jednakże podczas takiego badania i podczas ustalania, w szczególności, czy zostały spełnione przesłanki z art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/86, przepisy tej dyrektywy należy interpretować i stosować w świetle art. 7 i art. 24 ust. 2 i 3 karty, co wynika zresztą z brzmienia motywu 2 oraz art. 5 ust. 5 tej dyrektywy, które nakazują państwom członkowskim badanie wniosków o łączenie rodzin w interesie dzieci, których to dotyczy, oraz w trosce o sprzyjanie życiu rodzinnemu. W konsekwencji podczas wykonywania dyrektywy 2003/86 oraz badania wniosków o łączenie rodzin właściwe organy krajowe powinny dokonać zrównoważonej i racjonalnej oceny wszystkich zbiegających się interesów, ze szczególnym uwzględnieniem interesów dzieci, których sprawa dotyczy.

(por. pkt 74, 79–82; sentencja)