Sprawa C‑476/10
projektart Errichtungsgesellschaft mbH i in.
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Vorarlberg)
Artykuł 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania – Swobodny przepływ kapitału – Artykuł 40 porozumienia EOG i załącznik XII do tego porozumienia – Nabycie przez obywateli Księstwa Lichtensteinu drugiego miejsca zamieszkania położonego w kraju związkowym Vorarlberg (Austria) – Procedura uprzedniego zezwolenia – Dopuszczalność
Streszczenie postanowienia
Umowy międzynarodowe – Porozumienie tworzące Europejski Obszar Gospodarczy – Swobodny przepływ kapitału – Ograniczenia
(Porozumienie EOG, art. 40, załącznik XII; dyrektywa Rady 88/361, art. 6 ust 4)
Artykuł 40 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) z dnia 2 maja 1992 r. należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które – opierając się na art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 w sprawie wykonania art. 67 traktatu [artykuł uchylony przez traktat z Amsterdamu] – zakazują obywatelowi Księstwa Lichtensteinu nabycia drugiego miejsca zamieszkania położonego w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, wobec czego organ krajowy nie powinien zastosować takich przepisów krajowych.
W istocie od dnia 1 maja 1995 r. – daty wejścia w życie porozumienia EOG w stosunku do Księstwa Lichtensteinu – i we wskazanych w nim dziedzinach państwa członkowskie mogą utrzymywać w mocy przepisy ograniczające swobodny przepływ kapitału w stosunku do Księstwa Lichtensteinu i powoływać się na nie jedynie wtedy, gdy na mocy prawa Unii przepisy te mogą być stosowane wobec innych państw członkowskich Unii.
(por. pkt 39, 51; sentencja)
POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (ósma izba)
z dnia 24 czerwca 2011 r.(*)
Artykuł 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania − Swobodny przepływ kapitału – Artykuł 40 porozumienia EOG i załącznik XII do tego porozumienia − Nabycie przez obywateli Księstwa Lichtensteinu drugiego miejsca zamieszkania położonego w kraju związkowym Vorarlberg (Austria) – Procedura uprzedniego zezwolenia − Dopuszczalność
W sprawie C‑476/10
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Vorarlberg (Austria) postanowieniem z dnia 22 września 2010 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 1 października 2010 r., w postępowaniu wszczętym przez
projektart Errichtungsgesellschaft mbH,
Evę Marię Pepic,
oraz
Herberta Hilbego,
TRYBUNAŁ (ósma izba),
w składzie: K. Schiemann, prezes izby, L. Bay Larsen i A. Prechal (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: J. Kokott,
sekretarz: A. Calot Escobar,
Trybunał zamierza orzec postanowieniem z uzasadnieniem zgodnie z art. 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania,
po wysłuchaniu rzecznika generalnego,
wydaje następujące
Postanowienie
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 40 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym z dnia 2 maja 1992 r. (Dz.U. 1994, L 1, s. 3, zwanego dalej „porozumieniem EOG”).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między projektart Errichtungsgesellschaft mbH (zwaną dalej „projektart”) oraz E.M. Pepic i H. Hilbe a Grundverkehrslandeskommission des Landes Vorarlberg (Austria) (komisją kraju związkowego Vorarlberg ds. obrotu nieruchomościami) w przedmiocie udzielonej przez tę komisję odmowy wydania na rzecz E.M. Pepic i H. Hilbego zezwolenia na nabycie od projektart mieszkania, uzasadnionej niespełnieniem przewidzianych przez ustawodawstwo kraju związkowego Vorarlberg wymogów w odniesieniu do nabywania drugich miejsc zamieszkania przez cudzoziemców.
Ramy prawne
Porozumienie EOG
3 Artykuł 40 porozumienia EOG stanowi:
„W ramach postanowień niniejszego porozumienia zakazane są wszelkie ograniczenia między Umawiającymi się Stronami w odniesieniu do swobody przepływu kapitału należącego do osób mających miejsce zamieszkania na terytorium państw członkowskich [Wspólnoty Europejskiej] lub państw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), jak również dyskryminacja ze względu na przynależność państwową lub miejsce zamieszkania, lub miejsce lokaty kapitału. Załącznik XII zawiera postanowienia niezbędne do wykonania niniejszego artykułu”.
4 Załącznik XII do porozumienia EOG zatytułowany „Swobodny przepływ kapitału” nawiązuje do dyrektywy Rady 88/361/EWG z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie wykonania art. 67 traktatu [artykuł uchylony przez traktat z Amsterdamu] (Dz.U. L 178, s. 5).
5 Zgodnie z załącznikiem XII:
„[…]
Przepisy […] dyrektywy [88/361], do celów niniejszego porozumienia, rozumie się z uwzględnieniem następujących dostosowań:
[…]
e) w trakcie okresów przejściowych państwa EFTA nie traktują nowych ani istniejących inwestycji spółek lub obywateli państw członkowskich WE lub innych państw EFTA w sposób mniej uprzywilejowany niż zgodnie z przepisami istniejącymi w dniu podpisania porozumienia, bez uszczerbku dla prawa państw EFTA do wprowadzania przepisów, które są zgodne z Porozumieniem, w szczególności przepisów dotyczących nabycia nieruchomości nie służących do stałego zamieszkiwania, które nawiązują w swoich skutkach do przepisów, które zostały utrzymane w mocy we Wspólnocie zgodnie z artykułem 6 ustęp 4 dyrektywy;
[…]”.
Dyrektywa 88/361
6 Na mocy art. 1 ust. 1 dyrektywy 88/361 przepływ kapitału klasyfikuje się zgodnie z nomenklaturą zawartą w załączniku I do tej dyrektywy.
7 Ze wspomnianego załącznika wynika, że pojęcie przepływu kapitału obejmuje w szczególności operacje, za pośrednictwem których nierezydenci dokonują inwestycji w nieruchomości na terytorium jednego z państw członkowskich.
8 Artykuł 6 ust. 4 omawianej dyrektywy stanowi:
„Istniejące prawo krajowe regulujące zakup drugich miejsc zamieszkania może być utrzymane w mocy do czasu, kiedy Rada [Unii Europejskiej] przyjmie dalsze przepisy w tym obszarze zgodnie z art. 69 traktatu [EWG (następnie art. 69 traktatu WE, uchylony przez traktat z Amsterdamu)]. Przepis ten nie narusza stosowania innych przepisów prawa wspólnotowego”.
Uregulowania krajowe
9 Grundverkehrsgesetz (ustawa kraju związkowego Vorlarberg o obrocie nieruchomościami, LGBl. 42/2004), w wersji wynikającej z LGBl. 19/2009 (zwana dalej „GVG”), stanowi w § 2 ust. 7:
„Za nabycie w celach wakacyjnych uznaje się nabycie w celu zbudowania lub użytkowania mieszkań wakacyjnych […] lub w celu udostępnienia ich osobom trzecim w wyżej wymienionych celach”.
10 Paragraf 3 GVG przewiduje:
„1) W zakresie, w jakim przewiduje to prawo Unii i z zastrzeżeniem przepisów ust. 2, zasady dotyczące nabywania nieruchomości przez cudzoziemców nie odnoszą się do:
a) osób, które korzystają ze swobody przepływu pracowników;
b) osób i spółek, które korzystają ze swobody przedsiębiorczości;
c) osób i spółek, które korzystają ze swobody świadczenia usług;
d) osób, którym przysługuje prawo pobytu;
e) osób i spółek, które korzystają ze swobody przepływu kapitału, pod warunkiem że posiadają one miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub na obszarze objętym porozumieniem [EOG].
2) W przypadku nabycia w celach wakacyjnych z postanowień porozumienia EOG dotyczących swobodnego przepływu kapitału nie wynikają żadne wyjątki od przepisów regulujących obrót nieruchomościami.
3) Jeżeli z zobowiązań międzynarodowych wynika, że określone osoby należy traktować jako własnych obywateli, zasady dotyczące nabywania nieruchomości przez cudzoziemców nie znajdują zastosowania.
[...]”.
11 Paragraf 7 ust. 1 GVG ma następujące brzmienie:
„Nabycie przez cudzoziemców następujących praw wymaga zezwolenia organu właściwego w zakresie obrotu nieruchomościami:
a) prawa własności gruntu lub budowli w rozumieniu § 435 Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch (kodeksu cywilnego);
[…]”.
12 Paragraf 8 GVG ma następujące brzmienie:
„1) Zezwolenie na nabycie praw może zostać udzielone wyłącznie jeżeli:
[...]
b) nie narusza to interesów politycznych państwa, oraz
c) nabycie prawa przez cudzoziemca uzasadniają względy kulturowe, ekonomiczne lub społeczne.
2) Ustęp 1 nie znajduje zastosowania, jeżeli stoją temu na przeszkodzie zobowiązania międzynarodowe”.
Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne
13 E.M. Pepic i H. Hilbe, obywatele Księstwa Lichtensteinu zamieszkali w tym państwie, zamierzają nabyć od projektart mieszkanie w ramach projektu mieszkalnego w Lochau, w kraju związkowym Vorlarlberg.
14 Zainteresowani mają zamiar wykorzystywać to mieszkanie początkowo jako drugie miejsce zamieszkania, a następnie, po przejściu na emeryturę, to jest za około dziesięć lat, przenieść tam swoje stałe miejsce zamieszkania.
15 W dniu 23 marca 2010 r. Grundverkehrslandeskommission des Landes Vorarlberg udzieliła odmowy wydania na rzecz E.M. Pepic i H. Hilbego wymaganego na mocy § 7 ust. 1 GVG zezwolenia na nabycie wspomnianego mieszkania.
16 E.M. Pepic i H. Hilbe oraz projektart zaskarżyli tę decyzję do Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Vorarlberg (niezależnej izby administracyjnej kraju związkowego Vorarlberg).
17 Sąd odsyłający wskazuje, że do niniejszego sporu zastosowanie znajduje § 3 ust. 2 GVG, jako że chodzi tu o nabycie przez cudzoziemców mieszkania wakacyjnego. W konsekwencji, w opinii tego sądu, omawiane nabycie podlega reżimowi uprzedniego zezwolenia na mocy § 7 ust. 1 lit. a) GVG.
18 Wynik sporu przed sądem krajowym jest więc przede wszystkim zależny od odpowiedzi na pytanie, czy § 3 ust. 2 GVG, mający podstawę w art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361, jest zgodny z porozumieniem EOG.
19 Powstaje w tym względzie pytanie, czy art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 – przepis służący wprowadzeniu w życie art. 67 traktatu EWG – ma jeszcze zastosowanie do nabywania przez obywatela państwa EFTA będącego członkiem porozumienia EOG, w niniejszym przypadku Księstwa Lichtensteinu, drugiego miejsca zamieszkania położonego w jednym z państw członkowskich Unii.
20 Sąd odsyłający jest zdania, po pierwsze, że wprawdzie w odniesieniu do sytuacji wewnątrz Unii nastąpiła derogacja materialna art. 67 traktatu EWG przez późniejsze postanowienie art. 73B ust. 1 traktatu WE (następnie art. 56 ust. 1 WE), to jednak w odniesieniu do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (zwanego dalej „EOG”) dyrektywa 88/361 nie została formalnie uchylona i nie wprowadzono do niej także żadnych zmian materialnych, a zatem nadal jest ona częścią porozumienia EOG. Z powyższego należałoby wyciągnąć wniosek, że jeśli chodzi o EOG, obowiązuje nadal stan prawny według art. 67 traktatu EWG.
21 Sąd odsyłający przypomina po drugie, że w pkt 31 wyroku z dnia 23 września 2003 r. w sprawie C‑452/01 Ospelt i Schlössle Weissenberg, Rec. s. I‑9743 Trybunał orzekł, że od dnia 1 maja 1995 r., to jest od dnia wejścia w życie porozumienia EOG w stosunku do Księstwa Lichtensteinu, państwa członkowskie już nie mogą powoływać się w zakresie dziedzin ujętych w tym porozumieniu na art. 73C traktatu WE (następnie art. 57 WE) wobec tego państwa EFTA.
22 Tymczasem, ponieważ wspomniany wyrok dotyczył wyłącznie obrotu gruntami rolnymi, kwestia tego, czy odnosi się on jedynie do tej dziedziny, czy też przeciwnie, ma zakres ogólny, nie może zostać rozstrzygnięta w sposób jednoznaczny.
23 W świetle powyższych rozważań Unabhängiger Verwaltungssenat des Landes Vorarlberg postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy przepis art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 […], zgodnie z którym może zostać utrzymane w mocy istniejące prawo krajowe regulujące zakup drugich miejsc zamieszkania, może być nadal stosowany do nabywania drugich miejsc zamieszkania położonych w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, przez obywatela należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego Księstwa Lichtensteinu?
2) Czy uregulowanie krajowe, które z powołaniem się na art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 zakazuje obywatelowi Księstwa Lichtensteinu nabycia położonego w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej drugiego miejsca zamieszkania, jest sprzeczne z postanowieniami [porozumienia EOG] dotyczącymi swobody przepływu kapitału, wobec czego organ krajowy nie powinien zastosować takiego uregulowania?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
24 Zgodnie z art. 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeśli odpowiedź na pytanie skierowane w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać w sposób jednoznaczny wyprowadzona z istniejącego orzecznictwa, Trybunał może, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, orzec postanowieniem z uzasadnieniem, zawierającym odesłanie do wcześniejszego wyroku lub odpowiedniego orzecznictwa.
25 Trybunał uważa, że tak właśnie jest w niniejszej sprawie.
26 Za pomocą dwóch pytań, które należy rozpoznać łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 40 porozumienia EOG należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak sporne w zawisłym przed nim postępowaniu, które – opierając się na art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 – zakazują obywatelowi Księstwa Lichtensteinu nabycia drugiego miejsca zamieszkania położonego w jednym z państw członkowskich Unii, wobec czego organ krajowy nie powinien zastosować takich przepisów krajowych.
27 Artykuł 40 porozumienia EOG stanowi, że postanowienia niezbędne do wykonania tego artykułu zawarte zostały w załączniku XII do porozumienia. Załącznik XII uznaje dyrektywę 88/361 oraz załącznik I do niej za mające zastosowanie do EOG.
28 Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że skoro w traktacie FUE brak jest definicji pojęcia „przepływu kapitału” w rozumieniu art. 63 ust. 1 TFUE, nomenklatura stanowiąca załącznik I do dyrektywy 88/361 zachowuje charakter wskazujący, choć została ona przyjęta na podstawie art. 69 i art. 70 ust. 1 traktatu EWG (art. 67–73 traktatu EWG zostały zastąpione art. 73B–73G traktatu WE, które następnie stały się art. 56–60 WE), gdyż zgodnie z akapitem trzecim wprowadzenia do tego załącznika zawarta w nim nomenklatura nie wyczerpuje pojęcia przepływu kapitału (zob. w szczególności wyrok z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie C‑450/09 Schröder, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Z nomenklatury tej wynika, że przepływ kapitału obejmuje czynności, poprzez które nierezydenci dokonują inwestycji w nieruchomości na terytorium państwa członkowskiego (zob. w szczególności wyrok z dnia 14 września 2006 r. w sprawie C‑386/04 Centro di Musicologia Walter Stauffer, Zb.Orz. s. I‑8203, pkt 23).
30 Bezsporne jest, że E.M. Pepic i H. Hilbe, obywatele Księstwa Lichtensteinu zamieszkali w tym państwie, zamierzają dokonać inwestycji w nieruchomości na terenie Austrii, a mianowicie nabyć tam mieszkanie.
31 Taka transgraniczna inwestycja stanowi przepływ kapitału w rozumieniu wspomnianej nomenklatury (zob. podobnie wyrok z dnia 28 października 2010 r. w sprawie C‑72/09 Établissements Rimbaud, Zb.Orz. s. I‑10659, pkt 18).
32 W konsekwencji postanowienia art. 40 porozumienia EOG i załącznika XII do tego porozumienia mają zastosowanie w sporze takim jak zawisły przed sądem odsyłającym, który dotyczy transakcji pomiędzy obywatelami państw będących stronami tego porozumienia. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunał może dokonać ich wykładni w przypadku, gdy sąd państwa członkowskiego występuje o wyjaśnienie znaczenia w tym państwie wspomnianego porozumienia, które stanowi integralną część porządku prawnego Unii (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Établissements Rimbaud, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 Jednym z podstawowych celów porozumienia EOG jest realizacja w jak najpełniejszy sposób swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału w całym EOG, tak aby rynek wewnętrzny realizowany na terytorium Unii został rozciągnięty na państwa członkowskie EFTA. W związku z tym szereg postanowień tego porozumienia służy zagwarantowaniu jego wykładni w sposób możliwie jednolity w całym EOG. Do Trybunału należy w tym zakresie czuwanie nad tym, aby postanowienia porozumienia EOG, zasadniczo identyczne z postanowieniami traktatu FUE, były interpretowane w sposób jednolity w państwach członkowskich (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Établissements Rimbaud, pkt 20).
34 Z art. 40 porozumienia EOG wynika, że postanowienia zabraniające ograniczeń przepływu kapitału i dyskryminacji, o których w nich mowa, są – w zakresie stosunków pomiędzy państwami będącymi stronami porozumienia EOG, bez względu na to, czy są one członkami Unii czy EFTA – takie same jak przepisy prawa Unii w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Établissements Rimbaud, pkt 21).
35 Z powyższego wynika, że chociaż ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału pomiędzy obywatelami państw będących stronami porozumienia EOG powinny być oceniane z punktu widzenia art. 40 tego porozumienia i załącznika XII do porozumienia, wspomniane postanowienia mają to samo znaczenie prawne co postanowienia art. 63 TFUE (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Établissements Rimbaud, pkt 22).
36 Ponadto Trybunał orzekł już, że utrzymanie w mocy, przez państwo takie jak Republika Austrii – będące stroną porozumienia EOG, które weszło w życie w dniu 1 stycznia 1994 r. – po jego przystąpieniu do Unii, to jest po dniu 1 stycznia 1995 r., przepisów ograniczających swobodny przepływ kapitału w stosunku do innego państwa będącego stroną tego porozumienia, w oparciu o art. 64 TFUE, jest sprzeczne z celem jednolitego stosowania postanowień dotyczących swobodnego przepływu kapitału w EOG, przytoczonym w pkt 33 niniejszego postanowienia (zob. ww. wyrok w sprawie Ospelt i Schlössle Weissenberg, pkt 30).
37 W tym kontekście należy bowiem jednoznacznie odróżnić państwa EFTA będące członkami porozumienia EOG od innych państw, takich jak Konfederacja Szwajcarska, które nie przystąpiły do projektu utworzenia organizacji gospodarczej zintegrowanej z jednolitym rynkiem, opartej na wspólnych regułach obowiązujących między jej członkami, lecz zdecydowały się na drogę dwustronnych porozumień z Unią i jej państwami członkowskimi w określonych dziedzinach (zob. wyrok z dnia 11 lutego 2010 r. w sprawie C‑541/08 Fokus Invest, Zb.Orz. s. I‑1025, pkt 27).
38 Co za tym idzie, od dnia 1 maja 1995 r., to jest od dnia wejścia w życie porozumienia EOG w stosunku do Księstwa Lichtensteinu, państwa członkowskie już nie mogą powoływać się w zakresie dziedzin ujętych w tym porozumieniu na art. 64 TFUE wobec Księstwa Lichtensteinu (zob. ww. wyrok w sprawie Ospelt i Schlössle Weissenberg, pkt 31).
39 Z powyższego wynika również, że od wskazanej powyżej daty i we wspomnianych dziedzinach państwa członkowskie mogą utrzymywać w mocy przepisy ograniczające swobodny przepływ kapitału w stosunku do Księstwa Lichtensteinu i powoływać się na nie jedynie wtedy, gdy na mocy prawa Unii przepisy te mogą być stosowane wobec innych państw członkowskich Unii.
40 Sytuacja taka ma miejsce w odniesieniu do przepisów krajowych dotyczących drugich miejsc zamieszkania, które mogą być utrzymane w mocy na podstawie postanowień prawa pierwotnego Unii odnoszących się do wspomnianych miejsc zamieszkania, takich jak postanowienia przejściowe zawarte w traktatach o przystąpieniu do Unii niektórych państw członkowskich.
41 Tymczasem należy stwierdzić, że w braku takich postanowień prawa pierwotnego mogących być rozstrzygającymi w niniejszej sprawie, przepisy krajowe takie jak sporne w postępowaniu przed sądem odsyłającym, gdyby miały być stosowane w celu zakazania obywatelom jednego państwa członkowskiego nabywania drugich miejsc zamieszkania w innym państwie członkowskim z tego tylko powodu, że nie są oni obywatelami tego ostatniego państwa, stanowiłyby dyskryminację ze względu na przynależność państwową, w sposób oczywisty sprzeczną z art. 63 TFUE.
42 Poza tym, w ramach stosunków między państwami członkowskimi Unii takie przepisy nie mogą być oparte na art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361.
43 Jak zostało bowiem przypomniane w pkt 28 niniejszego postanowienia, nomenklatura dotycząca przepływu kapitału zawarta w załączniku I do dyrektywy 88/361 zachowuje charakter wskazujący, który był jej udziałem w ramach definiowania pojęcia przepływu kapitału.
44 Artykuł 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 nie ma już jakiejkolwiek mocy normatywnej w porządku prawnym Unii, jako że stanowi on przepis przejściowy pozwalający na utrzymanie w mocy istniejących przepisów prawa krajowego regulujących zakup drugich miejsc zamieszkania w oczekiwaniu na przyjęcie przez Radę innych przepisów w tej dziedzinie, zgodnie z art. 69 traktatu EWG.
45 Tymczasem, wraz z wejściem w życie traktatu z Maastricht wymieniony powyżej artykuł został uchylony, a postanowienia prawa pierwotnego Unii stopniowo przyczyniały się do liberalizacji przepływu kapitału między państwami członkowskimi.
46 W konsekwencji, mając na uwadze rozważania przedstawione w pkt 39 niniejszego postanowienia, art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 nie może także zostać powołany jako podstawa prawna w celu uzasadnienia krajowych przepisów przewidujących ograniczenie swobodnego przepływu kapitału, takich jak sporne w postępowaniu przed sądem odsyłającym, w stosunku do obywateli Księstwa Lichtensteinu.
47 Co za tym idzie, art. 40 porozumienia EOG należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie takim przepisom krajowym.
48 Z utrwalonego orzecznictwa wynika następnie, że sąd krajowy, działający w ramach swojej właściwości, ma, jako organ państwa członkowskiego, obowiązek, zgodnie z zasadą współpracy wyrażoną w art. 4 ust. 3 TUE, stosować w całości podlegające bezpośredniemu stosowaniu prawo Unii i zapewnić ochronę uprawnień wynikających z tego prawa dla jednostek, odmawiając zastosowania jakiegokolwiek przepisu prawa krajowego, który byłby ewentualnie z nim sprzeczny, zarówno wcześniejszego, jak i późniejszego od normy prawa Unii (zob. w szczególności wyrok z dnia 8 września 2010 r. w sprawie C‑409/06 Winner Wetten, Zb.Orz. s. I‑8015, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).
49 W tym względzie należy przypomnieć, że jak zostało to już wskazane w pkt 32 niniejszego postanowienia, porozumienie EOG stanowi integralną część porządku prawnego Unii.
50 Trybunał również wielokrotnie orzekł, że wszystkie organy administracji podlegają obowiązkowi poszanowania pierwszeństwa prawa Unii, wyrażonemu w pkt 48 niniejszego postanowienia (zob. w szczególności wyrok z dnia 12 stycznia 2010 r. w sprawie 341/08 Petersen, Zb.Orz. s. I‑47, pkt 80 i przytoczone tam orzecznictwo). Obowiązek ten znajduje zastosowanie do organu administracyjnego takiego jak Grundverkehrslandeskommission des Landes Vorarlberg.
51 Z powyższych rozważań wynika, że zadane pytania wymagają następującej odpowiedzi: art. 40 porozumienia EOG należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak sporne w postępowaniu przed sądem odsyłającym, które – opierając się na art. 6 ust. 4 dyrektywy 88/361 – zakazują obywatelowi Księstwa Lichtensteinu nabycia drugiego miejsca zamieszkania położonego w jednym z państw członkowskich Unii, wobec czego organ krajowy nie powinien zastosować takich przepisów krajowych.
W przedmiocie kosztów
52 Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 40 Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym z dnia 2 maja 1992 r. należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak sporne w postępowaniu przed sądem odsyłającym, które – opierając się na art. 6 ust. 4 dyrektywy Rady 88/361/EWG z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie wykonania art. 67 traktatu [artykuł uchylony przez traktat z Amsterdamu] – zakazują obywatelowi Księstwa Lichtensteinu nabycia drugiego miejsca zamieszkania położonego w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, wobec czego organ krajowy nie powinien zastosować takich przepisów krajowych.
Podpisy
* – Język postępowania: niemiecki.