Sprawa C-610/10
Komisja Europejska
przeciwko
Królestwu Hiszpanii
„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Pomoc państwa — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Zarzut niedopuszczalności — Artykuł 228 ust. 2 WE i art. 260 ust. 2 TFUE — Niewykonanie — Kary pieniężne”
Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 11 grudnia 2012 r.
Traktaty Unii – Stosowanie w czasie – Przepisy proceduralne – Zmiana procedury w sprawie stwierdzenia uchybienia przez państwo członkowskie obowiązkowi wykonania wyroku Trybunału – Zastosowanie do postępowań poprzedzających wniesienie skargi zawisłych w chwili jej wejścia w życie – Naruszenie zasad pewności prawa, niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar oraz prawa do obrony – Brak
(art. 228 ust. 2 WE; art. 260 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie – Termin na wykonanie – Data odniesienia dla oceny istnienia uchybienia
(art. 228 ust. 2 WE; art. 260 ust. 2 TFUE)
Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Będące beneficjentami pomocy przedsiębiorstwa, które znalazły się w stanie upadłości – Ustalenie dłużnika w przypadku zbycia aktywów
(art. 108 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie – Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku – Kary pieniężne – Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi – Propozycje i wytyczne Komisji – Wpływ
(art. 260 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie – Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku – Kary pieniężne – Okresowa kara pieniężna – Określenie kwoty – Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi – Kryteria
(art. 3 ust. 3 TUE, art. 51 TUE; art. 260 ust. 2 TFUE; protokół nr 27 załączony do traktatów UE i FUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie – Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku – Kary pieniężne – Nałożenie ryczałtu – Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi – Kryteria oceny
(art. 260 ust. 2 TFUE)
Począwszy od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, art. 260 ust. 2 TFUE zmienił przebieg postępowania poprzedzającego wniesienie skargi w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na niewykonanie wyroku Trybunału, znosząc etap polegający na wydaniu uzasadnionej opinii przewidziany dawniej w art. 228 ust. 2 WE. Obecnie postępowanie to obejmuje tylko jeden etap, polegający na wezwaniu danego państwa członkowskiego do usunięcia uchybienia.
Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi, które zostało wszczęte przed wejściem w życie zmiany, lecz które jest nadal zawisłe po tym dniu, jest regulowane nowymi przepisami, które jako przepisy proceduralne mają zastosowanie jako takie od momentu wejścia tego postanowienia w życie i to bez względu na okoliczność, że postępowanie poprzedzające wniesienie skargi zostało wszczęte przed tą datą.
Wniosków tych nie podważają kwestie związane z przestrzeganiem zasady pewności prawa. W istocie państwa członkowskie były, w chwili wejścia w życie omawianych przepisów, w pełni świadome zarówno spoczywającego na nich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego, jak i konsekwencji, jakie może pociągnąć za sobą niewywiązanie się z tego obowiązku, ponieważ zostały one ustanowione w prawie pierwotnym Unii jeszcze przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego. Podobnie w odniesieniu do zasad niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar, ponieważ traktat lizboński nie wprowadza żadnych zmian dotyczących, po pierwsze, spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie, oraz po drugie, sankcji, na jakie narażają się te państwa w przypadku niewywiązania się z tego obowiązku. Nie ma również podstaw, aby powoływać się na naruszenie przysługującego mu prawa do obrony, ponieważ mają one możliwość przedstawienia swych uwag w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia.
(por. pkt 42–44, 46–48, 50–52)
Ze względu na to, że traktat FUE usunął z uregulowanej w jego art. 260 ust. 2 TFUE procedury w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego etap wydawania uzasadnionej opinii, datą odniesienia dla oceny istnienia takiego uchybienia jest data upływu terminu wyznaczonego w wezwaniu do usunięcia uchybienia wydanego na podstawie tego postanowienia.
(por. pkt 67)
W przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy sprzecznej ze wspólnym rynkiem przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności.
Jednakże takie wpisanie wierzytelności umożliwia wywiązanie się z obowiązku odzyskania jedynie wówczas, jeśli, w przypadku gdy władze krajowe nie mogły odzyskać całej kwoty pomocy, postępowanie upadłościowe zakończyło się likwidacją przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnej pomocy, czyli ostatecznym zaprzestaniem przez nie prowadzonej działalności. Zatem gdy przedsiębiorstwo będące beneficjentem znajduje się w stanie upadłości i stworzona została spółka mająca na celu dalsze prowadzenie części jego działalności, to dalsze prowadzenie działalności, jeśli tylko bezprawnie przyznana pomoc nie została odzyskana, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej wobec konkurentów tej spółki, która została jej przysporzona na danym rynku. Taka nowoutworzona spółka, jeśli ta korzyść po jej stronie utrzyma się, może zostać zobowiązana do zwrotu rozpatrywanej pomocy. Ma to miejsce w szczególności w przypadku, gdy dowiedzione zostanie, że spółka ta rzeczywiście korzysta z tej związanej ze skorzystaniem z pomocy przewagi konkurencyjnej, a w szczególności gdy dokonuje ona nabycia aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa, nie płacąc w zamian ceny rynkowej, lub też jeśli dowiedzione zostanie, że utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu tej pomocy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której zapłata ceny rynkowej nie wystarcza do zniesienia przewagi konkurencyjnej związanej z otrzymaniem bezprawnej pomocy.
W takim przypadku wpisanie wierzytelności z tytułu owej pomocy na listę wierzytelności nie może samo w sobie wystarczyć do zniesienia stworzonego w ten sposób zakłócenia konkurencji.
(por. pkt 72, 99, 104, 106, 107)
Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 115, 116)
Co się tyczy nałożenia na państwo członkowskie okresowej kary pieniężnej w związku z niewykonaniem wyroku stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom, taka sankcja musi zostać dostosowana do stopnia dolegliwości niezbędnej, by państwo członkowskie, które nie wykonało wyroku w sprawie naruszenia zobowiązań, zmieniło swoje zachowanie i położyło kres wskazanemu naruszeniu. W tym względzie zadaniem Trybunału jest określenie wysokości okresowej kary pieniężnej w ten sposób, by była ona, po pierwsze, stosowna do okoliczności sprawy, a po drugie, proporcjonalna do stwierdzonego uchybienia oraz do możliwości płatniczych danego państwa członkowskiego.
Zatem kryteriami, które w ramach oceny Trybunału należy uwzględnić, by zapewnić, że okresowa kara pieniężna wywrze odpowiedni nacisk, wymuszając jednolite i skuteczne stosowanie prawa Unii, są co do zasady czas trwania naruszenia, jego waga oraz możliwości finansowe danego państwa członkowskiego. Stosując te kryteria, Trybunał winien wziąć pod uwagę w szczególności skutki niewykonania wyroku dla interesów prywatnych i interesu publicznego oraz to, jak pilne jest spowodowanie zastosowania się przez państwo członkowskie do jego zobowiązań.
W odniesieniu do zdolności płatniczych państwa członkowskiego należy wziąć pod uwagę stopę inflacji i produkt krajowy brutto tego państwa członkowskiego według stanu na moment przeprowadzania przez Trybunał analizy okoliczności faktycznych sprawy. W tym względzie, w wypadku uchybienia obowiązkowi przyjęcia środków niezbędnych celem zastosowanie się do decyzji Komisji, okoliczność, że państwo członkowskie powierzyło swoim regionom zadanie przeprowadzenia odzyskania pomocy, pozostaje bez wpływu na stosowanie art. 260 TFUE. Choć bowiem każde państwo członkowskie ma swobodę ustalania wewnętrznego podziału kompetencji prawodawczych, tak jak uważa to za stosowne, to jednak w świetle tego postanowienia ponosi ono wyłączną odpowiedzialność w stosunku do Unii za wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z prawa Unii..
Co się tyczy czasu trwania naruszenia musi być on oceniany z uwzględnieniem chwili, w której Trybunał bada stan faktyczny, a nie – momentu wniesienia przez Komisję skargi do Trybunału.
W odniesieniu do wagi naruszenia, gdy wyrok, który nie został wykonany dotyczy odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy państwa, należy uwzględnić podstawowy charakter postanowień traktatu w dziedzinie pomocy państwa, które stanowią wyraz jednego z podstawowych zadań Komisji powierzonych jej na podstawie art. 3 ust. 3 TUE, polegającego na ustanowieniu rynku wewnętrznego, oraz na podstawie protokołu nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji, który zgodnie z art. 51 TUE stanowi integralną część traktatów i według którego rynek wewnętrzny obejmuje system zapewniający niezakłóconą konkurencję. Poprzez odzyskanie pomocy uznanej za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem wyeliminowane zostaje zakłócenie konkurencji spowodowane przysporzoną dzięki tej pomocy przewagą konkurencyjną, a beneficjent tej pomocy po dokonaniu zwrotu traci przewagę, z której korzystał na rynku wobec swych konkurentów.
(por. pkt 117–120, 125–127, 131, 132)
Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 141, 143–145)
Sprawa C-610/10
Komisja Europejska
przeciwko
Królestwu Hiszpanii
„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Pomoc państwa — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Zarzut niedopuszczalności — Artykuł 228 ust. 2 WE i art. 260 ust. 2 TFUE — Niewykonanie — Kary pieniężne”
Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 11 grudnia 2012 r.
Traktaty Unii — Stosowanie w czasie — Przepisy proceduralne — Zmiana procedury w sprawie stwierdzenia uchybienia przez państwo członkowskie obowiązkowi wykonania wyroku Trybunału — Zastosowanie do postępowań poprzedzających wniesienie skargi zawisłych w chwili jej wejścia w życie — Naruszenie zasad pewności prawa, niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar oraz prawa do obrony — Brak
(art. 228 ust. 2 WE; art. 260 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Termin na wykonanie — Data odniesienia dla oceny istnienia uchybienia
(art. 228 ust. 2 WE; art. 260 ust. 2 TFUE)
Pomoc przyznawana przez państwa — Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy — Będące beneficjentami pomocy przedsiębiorstwa, które znalazły się w stanie upadłości — Ustalenie dłużnika w przypadku zbycia aktywów
(art. 108 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku — Kary pieniężne — Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi — Propozycje i wytyczne Komisji — Wpływ
(art. 260 ust. 2 TFUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku — Kary pieniężne — Okresowa kara pieniężna — Określenie kwoty — Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi — Kryteria
(art. 3 ust. 3 TUE, art. 51 TUE; art. 260 ust. 2 TFUE; protokół nr 27 załączony do traktatów UE i FUE)
Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego — Wyrok Trybunału stwierdzający uchybienie — Uchybienie obowiązkowi wykonania wyroku — Kary pieniężne — Nałożenie ryczałtu — Swobodna ocena przysługująca Trybunałowi — Kryteria oceny
(art. 260 ust. 2 TFUE)
Począwszy od wejścia w życie traktatu lizbońskiego, art. 260 ust. 2 TFUE zmienił przebieg postępowania poprzedzającego wniesienie skargi w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu na niewykonanie wyroku Trybunału, znosząc etap polegający na wydaniu uzasadnionej opinii przewidziany dawniej w art. 228 ust. 2 WE. Obecnie postępowanie to obejmuje tylko jeden etap, polegający na wezwaniu danego państwa członkowskiego do usunięcia uchybienia.
Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi, które zostało wszczęte przed wejściem w życie zmiany, lecz które jest nadal zawisłe po tym dniu, jest regulowane nowymi przepisami, które jako przepisy proceduralne mają zastosowanie jako takie od momentu wejścia tego postanowienia w życie i to bez względu na okoliczność, że postępowanie poprzedzające wniesienie skargi zostało wszczęte przed tą datą.
Wniosków tych nie podważają kwestie związane z przestrzeganiem zasady pewności prawa. W istocie państwa członkowskie były, w chwili wejścia w życie omawianych przepisów, w pełni świadome zarówno spoczywającego na nich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego, jak i konsekwencji, jakie może pociągnąć za sobą niewywiązanie się z tego obowiązku, ponieważ zostały one ustanowione w prawie pierwotnym Unii jeszcze przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego. Podobnie w odniesieniu do zasad niedziałania wstecz norm przewidujących surowsze sankcje oraz ustawowej określoności czynów zabronionych i kar, ponieważ traktat lizboński nie wprowadza żadnych zmian dotyczących, po pierwsze, spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku podjęcia środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału stwierdzającego uchybienie, oraz po drugie, sankcji, na jakie narażają się te państwa w przypadku niewywiązania się z tego obowiązku. Nie ma również podstaw, aby powoływać się na naruszenie przysługującego mu prawa do obrony, ponieważ mają one możliwość przedstawienia swych uwag w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia uchybienia.
(por. pkt 42–44, 46–48, 50–52)
Ze względu na to, że traktat FUE usunął z uregulowanej w jego art. 260 ust. 2 TFUE procedury w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego etap wydawania uzasadnionej opinii, datą odniesienia dla oceny istnienia takiego uchybienia jest data upływu terminu wyznaczonego w wezwaniu do usunięcia uchybienia wydanego na podstawie tego postanowienia.
(por. pkt 67)
W przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnie przyznanej pomocy sprzecznej ze wspólnym rynkiem przywrócenie stanu poprzedniego i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy może co do zasady zostać zrealizowane poprzez wpisanie wierzytelności z tytułu zwrotu danej pomocy na listę wierzytelności.
Jednakże takie wpisanie wierzytelności umożliwia wywiązanie się z obowiązku odzyskania jedynie wówczas, jeśli, w przypadku gdy władze krajowe nie mogły odzyskać całej kwoty pomocy, postępowanie upadłościowe zakończyło się likwidacją przedsiębiorstwa będącego beneficjentem bezprawnej pomocy, czyli ostatecznym zaprzestaniem przez nie prowadzonej działalności. Zatem gdy przedsiębiorstwo będące beneficjentem znajduje się w stanie upadłości i stworzona została spółka mająca na celu dalsze prowadzenie części jego działalności, to dalsze prowadzenie działalności, jeśli tylko bezprawnie przyznana pomoc nie została odzyskana, może nadal powodować zakłócenie konkurencji wynikające z przewagi konkurencyjnej wobec konkurentów tej spółki, która została jej przysporzona na danym rynku. Taka nowoutworzona spółka, jeśli ta korzyść po jej stronie utrzyma się, może zostać zobowiązana do zwrotu rozpatrywanej pomocy. Ma to miejsce w szczególności w przypadku, gdy dowiedzione zostanie, że spółka ta rzeczywiście korzysta z tej związanej ze skorzystaniem z pomocy przewagi konkurencyjnej, a w szczególności gdy dokonuje ona nabycia aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa, nie płacąc w zamian ceny rynkowej, lub też jeśli dowiedzione zostanie, że utworzenie takiej spółki skutkuje obejściem obowiązku zwrotu tej pomocy. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której zapłata ceny rynkowej nie wystarcza do zniesienia przewagi konkurencyjnej związanej z otrzymaniem bezprawnej pomocy.
W takim przypadku wpisanie wierzytelności z tytułu owej pomocy na listę wierzytelności nie może samo w sobie wystarczyć do zniesienia stworzonego w ten sposób zakłócenia konkurencji.
(por. pkt 72, 99, 104, 106, 107)
Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 115, 116)
Co się tyczy nałożenia na państwo członkowskie okresowej kary pieniężnej w związku z niewykonaniem wyroku stwierdzającego uchybienie zobowiązaniom, taka sankcja musi zostać dostosowana do stopnia dolegliwości niezbędnej, by państwo członkowskie, które nie wykonało wyroku w sprawie naruszenia zobowiązań, zmieniło swoje zachowanie i położyło kres wskazanemu naruszeniu. W tym względzie zadaniem Trybunału jest określenie wysokości okresowej kary pieniężnej w ten sposób, by była ona, po pierwsze, stosowna do okoliczności sprawy, a po drugie, proporcjonalna do stwierdzonego uchybienia oraz do możliwości płatniczych danego państwa członkowskiego.
Zatem kryteriami, które w ramach oceny Trybunału należy uwzględnić, by zapewnić, że okresowa kara pieniężna wywrze odpowiedni nacisk, wymuszając jednolite i skuteczne stosowanie prawa Unii, są co do zasady czas trwania naruszenia, jego waga oraz możliwości finansowe danego państwa członkowskiego. Stosując te kryteria, Trybunał winien wziąć pod uwagę w szczególności skutki niewykonania wyroku dla interesów prywatnych i interesu publicznego oraz to, jak pilne jest spowodowanie zastosowania się przez państwo członkowskie do jego zobowiązań.
W odniesieniu do zdolności płatniczych państwa członkowskiego należy wziąć pod uwagę stopę inflacji i produkt krajowy brutto tego państwa członkowskiego według stanu na moment przeprowadzania przez Trybunał analizy okoliczności faktycznych sprawy. W tym względzie, w wypadku uchybienia obowiązkowi przyjęcia środków niezbędnych celem zastosowanie się do decyzji Komisji, okoliczność, że państwo członkowskie powierzyło swoim regionom zadanie przeprowadzenia odzyskania pomocy, pozostaje bez wpływu na stosowanie art. 260 TFUE. Choć bowiem każde państwo członkowskie ma swobodę ustalania wewnętrznego podziału kompetencji prawodawczych, tak jak uważa to za stosowne, to jednak w świetle tego postanowienia ponosi ono wyłączną odpowiedzialność w stosunku do Unii za wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z prawa Unii..
Co się tyczy czasu trwania naruszenia musi być on oceniany z uwzględnieniem chwili, w której Trybunał bada stan faktyczny, a nie – momentu wniesienia przez Komisję skargi do Trybunału.
W odniesieniu do wagi naruszenia, gdy wyrok, który nie został wykonany dotyczy odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy państwa, należy uwzględnić podstawowy charakter postanowień traktatu w dziedzinie pomocy państwa, które stanowią wyraz jednego z podstawowych zadań Komisji powierzonych jej na podstawie art. 3 ust. 3 TUE, polegającego na ustanowieniu rynku wewnętrznego, oraz na podstawie protokołu nr 27 w sprawie rynku wewnętrznego i konkurencji, który zgodnie z art. 51 TUE stanowi integralną część traktatów i według którego rynek wewnętrzny obejmuje system zapewniający niezakłóconą konkurencję. Poprzez odzyskanie pomocy uznanej za przyznaną bezprawnie i niezgodną ze wspólnym rynkiem wyeliminowane zostaje zakłócenie konkurencji spowodowane przysporzoną dzięki tej pomocy przewagą konkurencyjną, a beneficjent tej pomocy po dokonaniu zwrotu traci przewagę, z której korzystał na rynku wobec swych konkurentów.
(por. pkt 117–120, 125–127, 131, 132)
Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 141, 143–145)