Sprawa C-17/10
Toshiba Corporation i in.
przeciwko
Úřad pro ochranu hospodářské soutěže
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Krajský soud v Brně)
„Konkurencja — Kartel na terytorium państwa członkowskiego, który rozpoczął się przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej — Kartel o zasięgu międzynarodowym wywierający skutki na terytorium Unii i Europejskiego Obszaru Gospodarczego — Artykuł 81 WE i art. 53 porozumienia EOG — Postępowania w przedmiocie naruszenia dotyczące okresu przed datą przystąpienia i okresu po tej dacie oraz kary za to naruszenie — Grzywny — Rozgraniczenie pomiędzy kompetencjami Komisji a kompetencjami krajowych organów ochrony konkurencji — Nałożenie grzywien przez Komisję oraz krajowe organy ochrony konkurencji — Zasada ne bis in idem — Rozporządzenie (WE) nr 1/2003 — Artykuł 3 ust. 1 i art. 11 ust. 6 — Konsekwencje przystąpienia nowego państwa członkowskiego do Unii”
Streszczenie wyroku
Akty instytucji – Stosowanie w czasie – Moc wsteczna przepisu prawa materialnego – Przesłanki – Stosowanie z mocą wsteczną art. 81 WE i art. 3 rozporządzenia nr 1/2003 – Brak
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 3 ust. 1)
Konkurencja – Podział kompetencji między Komisję a krajowe organy ochrony konkurencji – Wszczęcie przez Komisję postępowania w przedmiocie kartelu – Pozbawienie krajowego organu ochrony konkurencji kompetencji do karania, na podstawie krajowego prawa konkurencji, z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie wywarł ten kartel na terytorium państwa członkowskiego w okresie przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej – Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 3 ust. 1, art. 11 ust. 6)
Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie i nakładająca grzywny na przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w kartelu – Późniejsza decyzja organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego nakładająca grzywny na wspomniane przedsiębiorstwa w celu ukarania z tytułu skutków, jakie wywarł ten kartel na terytorium państwa członkowskiego w okresie przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej – Brak identyczności skutków, jakie kartel wywarł, z tytułu których została, w drodze dwóch wspomnianych decyzji, wymierzona kara – Naruszenie zasady ne bis in idem – Brak
Artykuł 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 WE i 82 WE zawiera, tak jak art. 81 WE, przepisy materialne służące ocenie porozumień przedsiębiorstw przez organy ochrony konkurencji, które stanowią zatem materialne przepisy prawa Unii. Tego rodzaju materialne przepisy nie mogą co do zasady być stosowane z mocą wsteczną niezależnie od korzystnych lub niekorzystnych skutków, jakie to zastosowanie mogłoby mieć w odniesieniu do zainteresowanych. Zasada pewności prawa wymaga bowiem, by jakiekolwiek okoliczności faktyczne były zwykle, w braku wyraźnie określonego wskazania przeciwnego, badane w świetle przepisów prawa obowiązujących w czasie, gdy dane okoliczności miały miejsce. W celu zapewnienia poszanowania zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań materialne przepisy Unii należy interpretować jako dotyczące sytuacji zaistniałych przed ich wejściem w życie jedynie w wypadku, gdy z ich treści, celu lub systematyki jasno wynika, że należy im przypisać taki skutek. Niemniej jednak ani treść, ani cel i systematyka art. 81 WE i art. 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz aktu przystąpienia nie zawierają jednoznacznych wskazówek przemawiających za stosowaniem z mocą wsteczną obu tych przepisów.
Wykładni postanowienia art. 81 WE i przepisu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 należy zatem dokonywać w ten sposób, że w ramach postępowania wszczętego po dniu 1 maja 2004 r. nie znajdują one zastosowania do kartelu, który przed tą datą wywarł skutki na terytorium państwa członkowskiego, które przystąpiło do Unii w dniu 1 maja 2004 r.
(por. pkt 49–52, 67; pkt 1 sentencji)
Wszczęcie przez Komisję Europejską, na mocy rozdziału III rozporządzenia nr 1/2003 nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 WE i 82 WE, postępowania w przedmiocie kartelu nie pozbawia – zgodnie z art. 11 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 w związku z art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia – organu ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego kompetencji w zakresie wymierzenia, na podstawie krajowego prawa konkurencji, kary z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie kartel ten wywarł na terytorium tego państwa członkowskiego, w okresie przed jego przystąpieniem do Unii Europejskiej.
(por. pkt 92; pkt 2 sentencji)
W sprawach wchodzących w zakres prawa konkurencji, stosowanie zasady ne bis in idem należy przestrzegać na gruncie postępowań mających na celu wymierzenie grzywien na podstawie prawa konkurencji. Stosowanie tej zasady jest obwarowane trzema warunkami, to jest tożsamością zdarzeń, podmiotu popełniającego naruszenie i chronionego interesu prawnego. Zasada ta zabrania zatem ponownego karania lub ścigania przedsiębiorstwa z tytułu antykonkurencyjnego zachowania, za które zostało ono ukarane lub za które nie ponosi ono odpowiedzialności, jak uznano we wcześniejszej, niepodlegającej zaskarżeniu decyzji.
W związku z powyższym, nałożenie przez krajowy organ ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego grzywien na przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu w celu wymierzenia kary z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie kartel ten wywarł na jego terytorium przed jego przystąpieniem do Unii, nie jest sprzeczne z zasadą ne bis in idem w sytuacji, gdy celem grzywien nałożonych na członków tego kartelu na mocy decyzji Komisji, przyjętej przed wydaniem decyzji krajowego organu ochrony konkurencji, nie było wymierzenie kary z tytułu tych skutków.
(por. pkt 94, 97, 103; pkt 2 sentencji)
Sprawa C-17/10
Toshiba Corporation i in.
przeciwko
Úřad pro ochranu hospodářské soutěže
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Krajský soud v Brně)
„Konkurencja — Kartel na terytorium państwa członkowskiego, który rozpoczął się przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej — Kartel o zasięgu międzynarodowym wywierający skutki na terytorium Unii i Europejskiego Obszaru Gospodarczego — Artykuł 81 WE i art. 53 porozumienia EOG — Postępowania w przedmiocie naruszenia dotyczące okresu przed datą przystąpienia i okresu po tej dacie oraz kary za to naruszenie — Grzywny — Rozgraniczenie pomiędzy kompetencjami Komisji a kompetencjami krajowych organów ochrony konkurencji — Nałożenie grzywien przez Komisję oraz krajowe organy ochrony konkurencji — Zasada ne bis in idem — Rozporządzenie (WE) nr 1/2003 — Artykuł 3 ust. 1 i art. 11 ust. 6 — Konsekwencje przystąpienia nowego państwa członkowskiego do Unii”
Streszczenie wyroku
Akty instytucji — Stosowanie w czasie — Moc wsteczna przepisu prawa materialnego — Przesłanki — Stosowanie z mocą wsteczną art. 81 WE i art. 3 rozporządzenia nr 1/2003 — Brak
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 3 ust. 1)
Konkurencja — Podział kompetencji między Komisję a krajowe organy ochrony konkurencji — Wszczęcie przez Komisję postępowania w przedmiocie kartelu — Pozbawienie krajowego organu ochrony konkurencji kompetencji do karania, na podstawie krajowego prawa konkurencji, z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie wywarł ten kartel na terytorium państwa członkowskiego w okresie przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej — Brak
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 3 ust. 1, art. 11 ust. 6)
Konkurencja — Postępowanie administracyjne — Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie i nakładająca grzywny na przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w kartelu — Późniejsza decyzja organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego nakładająca grzywny na wspomniane przedsiębiorstwa w celu ukarania z tytułu skutków, jakie wywarł ten kartel na terytorium państwa członkowskiego w okresie przed przystąpieniem tego państwa do Unii Europejskiej — Brak identyczności skutków, jakie kartel wywarł, z tytułu których została, w drodze dwóch wspomnianych decyzji, wymierzona kara — Naruszenie zasady ne bis in idem — Brak
Artykuł 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 WE i 82 WE zawiera, tak jak art. 81 WE, przepisy materialne służące ocenie porozumień przedsiębiorstw przez organy ochrony konkurencji, które stanowią zatem materialne przepisy prawa Unii. Tego rodzaju materialne przepisy nie mogą co do zasady być stosowane z mocą wsteczną niezależnie od korzystnych lub niekorzystnych skutków, jakie to zastosowanie mogłoby mieć w odniesieniu do zainteresowanych. Zasada pewności prawa wymaga bowiem, by jakiekolwiek okoliczności faktyczne były zwykle, w braku wyraźnie określonego wskazania przeciwnego, badane w świetle przepisów prawa obowiązujących w czasie, gdy dane okoliczności miały miejsce. W celu zapewnienia poszanowania zasady pewności prawa i zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań materialne przepisy Unii należy interpretować jako dotyczące sytuacji zaistniałych przed ich wejściem w życie jedynie w wypadku, gdy z ich treści, celu lub systematyki jasno wynika, że należy im przypisać taki skutek. Niemniej jednak ani treść, ani cel i systematyka art. 81 WE i art. 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz aktu przystąpienia nie zawierają jednoznacznych wskazówek przemawiających za stosowaniem z mocą wsteczną obu tych przepisów.
Wykładni postanowienia art. 81 WE i przepisu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 należy zatem dokonywać w ten sposób, że w ramach postępowania wszczętego po dniu 1 maja 2004 r. nie znajdują one zastosowania do kartelu, który przed tą datą wywarł skutki na terytorium państwa członkowskiego, które przystąpiło do Unii w dniu 1 maja 2004 r.
(por. pkt 49–52, 67; pkt 1 sentencji)
Wszczęcie przez Komisję Europejską, na mocy rozdziału III rozporządzenia nr 1/2003 nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 WE i 82 WE, postępowania w przedmiocie kartelu nie pozbawia – zgodnie z art. 11 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 w związku z art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia – organu ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego kompetencji w zakresie wymierzenia, na podstawie krajowego prawa konkurencji, kary z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie kartel ten wywarł na terytorium tego państwa członkowskiego, w okresie przed jego przystąpieniem do Unii Europejskiej.
(por. pkt 92; pkt 2 sentencji)
W sprawach wchodzących w zakres prawa konkurencji, stosowanie zasady ne bis in idem należy przestrzegać na gruncie postępowań mających na celu wymierzenie grzywien na podstawie prawa konkurencji. Stosowanie tej zasady jest obwarowane trzema warunkami, to jest tożsamością zdarzeń, podmiotu popełniającego naruszenie i chronionego interesu prawnego. Zasada ta zabrania zatem ponownego karania lub ścigania przedsiębiorstwa z tytułu antykonkurencyjnego zachowania, za które zostało ono ukarane lub za które nie ponosi ono odpowiedzialności, jak uznano we wcześniejszej, niepodlegającej zaskarżeniu decyzji.
W związku z powyższym, nałożenie przez krajowy organ ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego grzywien na przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu w celu wymierzenia kary z tytułu antykonkurencyjnych skutków, jakie kartel ten wywarł na jego terytorium przed jego przystąpieniem do Unii, nie jest sprzeczne z zasadą ne bis in idem w sytuacji, gdy celem grzywien nałożonych na członków tego kartelu na mocy decyzji Komisji, przyjętej przed wydaniem decyzji krajowego organu ochrony konkurencji, nie było wymierzenie kary z tytułu tych skutków.
(por. pkt 94, 97, 103; pkt 2 sentencji)