OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
VERICY TRSTENJAK
przedstawiona w dniu 16 grudnia 2010 r.(1)
Sprawa C‑78/10
Bérel i in.
przeciwko
Administration des douanes de Rouen i in.
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez cour d’appel de Rouen (Francja)]
Unia celna – Umorzenie należności celnych przywozowych – Przedstawicielstwo – Dług solidarny – Możliwość powołania się na umorzenie długu celnego udzielone dłużnikowi solidarnemu
I – Wprowadzenie
1. W niniejszym wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 267 TFUE cour d’appel de Rouen (zwany dalej „sądem krajowym”) zwraca się do Trybunału z pytaniem, czy podmiot gospodarczy będący dłużnikiem solidarnym długu celnego może się skutecznie powołać na to, że organy celne umorzyły częściowo ten dług celny wobec innego dłużnika solidarnego oraz że z tego powodu także jego dług celny należy odpowiednio zmniejszyć.
II – Ramy prawne
A – Prawo Unii(2)
2. Artykuł 3 i 4 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1031/88 z dnia 18 kwietnia 1988 r. w sprawie określenia osób zobowiązanych do uiszczenia długu celnego(3) stanowią:
„Artykuł 3
W momencie powstania długu celnego zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b) rozporządzenia EWG nr 2144/87 do jego uiszczenia zobowiązana jest osoba, która nielegalnie wprowadziła towar na obszar celny Wspólnoty.
Do uiszczenia tego długu są jednocześnie zobowiązane solidarnie zgodnie z przepisami obowiązującymi w państwach członkowskich:
a) osoby, które uczestniczyły w nielegalnym wprowadzeniu towaru na obszar celny Wspólnoty, a także te, które nabyły lub posiadały taki towar;
b) wszelkie inne osoby odpowiedzialne za to nielegalne wprowadzenie.
Artykuł 4
1. W momencie powstania długu celnego zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. c) rozporządzenia (EWG) nr 2144/87 do jego uiszczenia zobowiązana jest osoba, która usunęła towar spod dozoru celnego.
Do uiszczenia tego długu są jednocześnie zobowiązane solidarnie zgodnie z przepisami obowiązującymi w państwach członkowskich:
a) osoby, które uczestniczyły w usunięciu towaru spod dozoru celnego, a także te, które nabyły lub posiadały taki towar;
b) wszelkie inne osoby odpowiedzialne za takie usunięcie.
2. Ponadto do uiszczenia długu celnego jest zobowiązana solidarnie osoba, która jest zobowiązana do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru podlegającego przywozowym należnościom celnym lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar ten został objęty”.
3. Przepisy te zostały uchylone w chwili wejścia w życie rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny(4) (zwanego dalej „WKC”).
4. W tytule I WKC uregulowane są kwestie ogólne. Rozdział 1 tego tytułu reguluje zakres stosowania WKC i podstawowe definicje. W rozdziale tym znajduje się art. 4 WKC, którego pkt 9 i 12 zawierają następujące definicje:
„9. »dług celny« oznacza nałożony na osobę obowiązek uiszczenia należności celnych przywozowych (dług celny w przywozie) lub należności wywozowych (dług celny w wywozie), które stosuje się do towarów określonych zgodnie z obowiązującymi przepisami wspólnotowymi;
[...]
12. »dłużnik« oznacza każdą osobę odpowiedzialną za dług celny;
[…]”.
5. Rozdział 2 tytułu I reguluje w szczególności prawa i obowiązki osób względem przepisów prawa celnego. Sekcja 1 rozdziału 2 reguluje prawo przedstawicielstwa. Sekcja ta składa się z art. 5 WKC, który stanowi:
„1. Na warunkach określonych w art. 64 ust. 2 i z zastrzeżeniem przepisów przyjętych w ramach art. 243 ust. 2 lit. b) każda osoba ma prawo do działania przez przedstawiciela reprezentującego ją przed organami celnymi celem dokonania wszelkich czynności i formalności przewidzianych w przepisach prawa celnego.
2. Przedstawicielstwo może być:
– bezpośrednie, w tym przypadku przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz innej osoby, lub
– pośrednie, w tym przypadku przedstawiciel działa we własnym imieniu, lecz na rzecz innej osoby.
[...]
4. Przedstawiciel musi zgłosić fakt wykonywania działalności na rzecz osoby reprezentowanej, sprecyzować, czy jest to przedstawicielstwo pośrednie czy bezpośrednie, oraz być umocowany do reprezentowania.
Osoba, która nie zadeklaruje faktu wykonywania działalności w imieniu lub na rzecz innej osoby, lub taka, która zadeklaruje, że działa w imieniu lub na rzecz innej osoby, nie będąc umocowana do reprezentowania, jest traktowana jako działająca we własnym imieniu i na własną rzecz.
5. Organy celne mogą zażądać od każdej osoby oświadczającej, że działa w imieniu lub na rzecz innej osoby, przedstawienia dowodów potwierdzających jej prawo do występowania w charakterze przedstawiciela”.
6. W tytule VII WKC uregulowany jest dług celny. Rozdział 2 tego tytułu dotyczy powstania długu celnego. Artykuły 202 i 203, znajdujące się w tym rozdziale, mają następujące brzmienie:
„Artykuł 202
1. Dług celny w przywozie powstaje w wyniku:
a) nielegalnego wprowadzenia na obszar celny Wspólnoty towaru podlegającego należnościom przywozowym, lub
b) nielegalnego wprowadzenia na pozostałą część obszaru celnego Wspólnoty towaru podlegającego należnościom przywozowym i znajdującego się w wolnym obszarze celnym lub składzie wolnocłowym.
Nielegalnym wprowadzeniem towaru w rozumieniu niniejszego artykułu jest każde wprowadzenie dokonane z naruszeniem przepisów art. 38–41 i art. 177 tiret drugie.
2. Dług celny powstaje z chwilą nielegalnego wprowadzenia towaru.
3. Dłużnikami są:
– osoba, która dokonała nielegalnego wprowadzenia,
– osoby, które uczestniczyły we wprowadzeniu i które jednocześnie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że wprowadzenie to jest nielegalne,
– jak również osoby, które nabyły lub posiadały taki towar i które w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posiadanie wiedziały bądź powinny były wiedzieć, że jest to towar wprowadzony nielegalnie.
Artykuł 203
1. Dług celny w przywozie powstaje w wyniku:
– usunięcia spod dozoru celnego towaru podlegającego należnościom przywozowym.
2. Dług celny powstaje z chwilą usunięcia towaru spod dozoru celnego.
3. Dłużnikami są:
– osoba, która usunęła towar spod dozoru celnego,
– osoby, które uczestniczyły w tym usunięciu i które jednocześnie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że towar zostaje usunięty spod dozoru celnego,
– osoby, które nabyły lub posiadały towar i które w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posiadanie wiedziały bądź powinny były wiedzieć, że jest to towar usunięty spod dozoru celnego, i
– odpowiednio osoba zobowiązana do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar ten został objęty.
[…]”.
7. Artykuł 213, również znajdujący się w tym rozdziale, brzmi:
„Jeżeli w odniesieniu do tego samego długu celnego występuje kilku dłużników, są oni solidarnie zobowiązani do pokrycia tego długu”.
8. Artykuł 233 WKC, znajdujący się w tytule VII, rozdziale 4 WKC, w którym uregulowane jest wygaśnięcie długu celnego, stanowi:
„Bez uszczerbku dla obowiązujących przepisów dotyczących przedawnienia długu celnego, jak również odnoszących się do niepokrycia długu celnego w przypadku niewypłacalności dłużnika stwierdzonej drogą sądową, dług celny wygasa:
a) przez uiszczenie kwoty należności;
b) przez umorzenie kwoty należności;
[...]”.
9. Rozdział 5 tytułu VII reguluje zwrot i umorzenie należności. Artykuł 239 WKC, znajdujący się w tym rozdziale, brzmi:
„1. Należności celne przywozowe lub należności celne wywozowe podlegają zwrotowi lub umorzeniu w sytuacjach innych niż te określone w art. 236–238:
– określonych zgodnie z procedurą Komitetu;
– wynikających z okoliczności niespowodowanych świadomym działaniem ani ewidentnym zaniedbaniem [niespowodowanych oszustwem ani oczywistym zaniedbaniem] osoby zainteresowanej. Przypadki, w których można zastosować ten przepis, jak również tryb postępowania, określane są zgodnie z procedurą Komitetu. Dokonanie zwrotu lub umorzenia może zostać uzależnione od szczególnych warunków.
2. Należności są zwracane lub umarzane z powodów określonych w ust. 1 na pisemny wniosek dłużnika, złożony we właściwym urzędzie celnym w terminie dwunastu miesięcy, licząc od dnia powiadomienia dłużnika o tych należnościach.
Jednakże:
– organy celne mogą w należycie uzasadnionych, wyjątkowych przypadkach zezwolić na przekroczenie tego terminu. [...]”.
10. Artykuł 86 ust. 4 zastępującego kodeks celny, jednak rationae temporis nieznajdującego zastosowania do niniejszej sprawy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 450/2008 z dnia 23 kwietnia 2008 r. ustanawiającego wspólnotowy kodeks celny (zmodernizowany kodeks celny)(5), ma następujące brzmienie:
„1. Bez uszczerbku dla art. 68 oraz obowiązujących przepisów dotyczących nieściągalności kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych odpowiadającej długowi celnemu w przypadku niewypłacalności dłużnika stwierdzonej drogą sądową, dług celny w przywozie lub wywozie wygasa:
[...]
b) w wyniku umorzenia kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych, z zastrzeżeniem ust. 4;
[...]
4. Jeżeli do zapłaty kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych odpowiadającej długowi celnemu zobowiązana jest więcej niż jedna osoba i przyznane zostało umorzenie, dług celny wygasa wyłącznie w odniesieniu do osoby lub osób, którym przyznano umorzenie.
[…]”.
11. Artykuł 878 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny(6) (zwanego dalej „RWWKC”) ma następujące brzmienie:
„1. Wniosek o udzielenie zwrotu lub o umorzenie należności celnych przywozowych lub wywozowych, zwany dalej »wnioskiem o udzielenie zwrotu lub o umorzenie«, składany jest przez osobę, która uiściła te należności lub która jest zobowiązana do ich uiszczenia, bądź przez osoby, które przejęły jej prawa i obowiązki.
Wniosek o udzielenie zwrotu lub o umorzenie może zostać również złożony przez przedstawiciela osoby lub osób, określonych w pierwszym akapicie.
[…]”.
12. Artykuł 899 RWWKC stanowi:
„Bez uszczerbku dla innych sytuacji, które mają być rozpatrywane w każdym przypadku oddzielnie, zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 905–909, jeżeli organ celny decyzji ustali, że przedłożony mu na mocy art. 239 ust. 2 kodeksu wniosek o udzielenie zwrotu lub o umorzenie:
– oparty jest na powodach odpowiadających jednej z okoliczności określonych w art. 900–903 i że nie wynikają one ze świadomego działania [oszustwa] lub oczywistego zaniedbania ze strony osoby zainteresowanej, wówczas udzielają [udziela] zwrotu lub umarzają [umarza] dane należności celne przywozowe.
»Osoba zainteresowana« oznacza osobę lub osoby, określone w art. 878 ust. 1, lub ich przedstawicieli, jak również każdą inną osobę, która uczestniczyła w spełnianiu formalności celnych odnoszących się do danych towarów lub która udzieliła instrukcji potrzebnych dla spełnienia tych formalności,
– oparty jest na powodach odpowiadających jednej z okoliczności określonych w art. 904, wówczas nie udzielają [udziela] zwrotu lub nie umarzają [umarza] danych należności celnych przywozowych”.
13. W brzmieniu zmienionym rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1335/2003 z dnia 25 lipca 2003 r.(7) przepis ten brzmi:
„1. Jeżeli organ celny podejmujący decyzję ustala, że wniosek o dokonanie zwrotu lub umorzenia złożony mu na mocy art. 239 ust. 2 kodeksu:
– jest uzasadniany powodami odpowiadającymi jednej z okoliczności określonych w art. 900–903, oraz jeżeli nie są one wynikiem oszustwa lub oczywistego zaniedbania ze strony zainteresowanej osoby, zwraca lub umarza kwotę danych należności celnych przywozowych lub wywozowych,
– jest uzasadniony powodami odpowiadającymi jednej z okoliczności określonych w art. 904, nie zwraca ani nie umarza kwoty danych należności celnych przywozowych lub wywozowych.
[...]
3. W rozumieniu art. 239 ust. 1 kodeksu oraz niniejszego artykułu, »zainteresowana osoba« oznacza osobę lub osoby, określone w art. 878 ust. 1, lub ich przedstawicieli oraz każdą osobę biorącą udział w dopełnianiu formalności celnych w odniesieniu do danych towarów, lub osobę, która udzieliła instrukcji koniecznych w celu dopełnienia tych formalności.
[…]”.
14. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 3254/94 z dnia 19 grudnia 1994 r. zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 2454/93 ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny(8) uzupełnia art. 900 ust. 1 RWWKC o lit. o). Ma ona następujące brzmienie:
„1. Należności celne przywozowe są zwracane lub umarzane, w przypadku gdy
[...]
o) dług celny powstał w inny sposób niż na mocy art. 201 kodeksu, a osoba zainteresowana może okazać świadectwo pochodzenia, świadectwo przewozowe, dokument wewnętrznego tranzytu wspólnotowego lub jakikolwiek inny odpowiedni dokument potwierdzający, że przywożone towary, gdyby zostały zgłoszone do wolnego obrotu, mogłyby być traktowane jak towary wspólnotowe lub korzystać z preferencyjnych środków taryfowych, pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków określonych w art. 890”.
B – Prawo krajowe
15. Artykuł 1208 francuskiego code civil brzmi:
„Dłużnik solidarny może pozwany przed sąd powołać wobec wierzyciela wszelkie zarzuty wynikające z charakteru zobowiązania, zarzuty, które przysługują mu osobiście wobec wierzyciela oraz zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom. Nie może powołać wobec wierzyciela zarzutów przysługujących wyłącznie osobiście pozostałym dłużnikom”.
III – Spór prawny leżący u podstaw wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
A – Okoliczności faktyczne i postępowanie przed organami celnymi
16. Przedsiębiorstwo Asia Pulp & Paper France (zwane dalej „APP”) zleciło przedsiębiorstwu Rijn Schelde Mondia France (zwanemu dalej „Mondia”) transport i przywóz papieru z Indonezji. Mondia specjalizuje się w wykonywaniu transakcji importu i eksportu produktów drzewnych (papieru, odpadów papierowych, pulpy drzewnej). Mondia posiada zezwolenie na składowanie towarów celnych w Rouen i w Hawrze, podlegające regulacji zasad dotyczących tymczasowych magazynów i składowisk („magasins et aires de dépôt temporaires”). Służą one do przejściowego magazynowania towarów, których przeznaczenie celne nie zostaje określone w ciągu jednego dnia od ich wwiezienia do Unii. Towary z takich tymczasowych magazynów i składowisk należy zgodnie z odpowiednimi regulacjami wprowadzić na obszar celny Unii dopiero po wcześniejszym zgłoszeniu ich przywozu.
17. Mondia zleciła spółce Société de manutention de produits chimiques et miniers (zwanej dalej „Maprochim”), będącej agentem celnym, dokonywanie w jej imieniu czynności związanych w szczególności ze zgłoszeniami przywozowymi oraz opłacaniem należnego cła.
18. Towary będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym zostały po ich przywiezieniu do Francji najpierw zmagazynowane w tymczasowych magazynach i składowiskach spółki Mondia. W roku 2000 francuskie organy celne przeprowadziły kontrolę prowadzonych przez Mondia i Maprochim transakcji przywozu i wywozu w Hawrze i w Rouen w latach 1998 i 1999. W trakcie tej kontroli stwierdzono, że Mondia naruszyła art. 202 WKC i 203 WKC, poprzez wprowadzenie części tych towarów na obszar celny Unii bez złożenia deklaracji celnej, zaś dalsza część tych towarów została zgłoszona do odprawy, lecz dopiero po wwiezieniu ich do Unii. W konsekwencji francuskie organy celne ustaliły kwoty cła należne od spółek Mondia i APP zgodnie z tymi przepisami i powiadomiły je o tym(9).
19. Mondia złożyła w dniu 31 października 2000 r. wniosek do francuskich organów celnych o umorzenie należności celnych na podstawie art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC. Wnioski te uzasadniła tym, że w przypadku prawidłowego zgłoszenia przysługiwałoby jej prawo do preferencji taryfowych, oraz powołała się na brak oszustwa lub oczywistego zaniedbania.
20. Francuskie organy celne były wprawdzie zdania, że Mondia nie dopuściła się oczywistego zaniedbania, uznały jednak, że nie one są właściwe do dokonania tej oceny, lecz Komisja. Później zdecydowały, że to one same są właściwe do dokonania tej oceny, a nie Komisja. Zwróciły się jednak do Komisji o wskazówki. W odpowiedzi Komisja poinformowała francuskie organy celne, że jej zdaniem Mondia dopuściła się oczywistego zaniedbania(10).
21. W związku z tym francuskie organy celne odrzuciły najpierw wnioski spółki Mondia o umorzenie należności celnych na podstawie art. 239 WKC z związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC. Po przedstawieniu przez spółkę Mondia dalszych informacji uwzględniły one częściowo jej wnioski w swoich decyzjach z dnia 6 lutego i 3 marca 2006 r. i umorzyły część należności celnych spółki Mondia. W konsekwencji francuskie organy celne domagały się od spółki Mondia jedynie zapłaty należności celnych pomniejszonych o umorzone kwoty.
22. Od APP, która nie złożyła wniosku o umorzenie, francuskie organy celne nadal domagały się zapłaty pełnej, niezmniejszonej kwoty należności celnych.
23. Francuskie organy celne zarzuciły agencji celnej Maprochim przyczynienie się do naruszenia przez spółkę Mondia art. 203 WKC. Maprochim dokonała zgłoszenia celnego części towaru z opóźnieniem, pomimo że wiedziała lub powinna była wiedzieć, że towar ten opuścił już tymczasowe magazyny i składowiska i został dostarczony. Z tego względu francuskie organy celne domagały się od spółki Maprochim odpowiednich należności celnych.
24. Maprochim złożyła w związku z tym wniosek o umorzenie zgodnie z art. 236 WKC w związku z art. 890 RWWKC. Wniosek ten został odrzucony przez francuskie organy celne z uzasadnieniem, że art. 236 WKC w związku z art. 890 RWWKC nie znajduje zastosowania do długu celnego powstałego zgodnie z art. 203 WKC. Artykuł 236 WKC znajduje bowiem zastosowanie wyłączenia do należności celnych przywozowych i wywozowych, które nie są należne na podstawie ustawy. Późniejsze przedstawienie świadectwa pochodzenia nie prowadzi do tego, że dług celny zgodnie z art. 203 WKC w ogóle nie powstał, lecz może jedynie prowadzić do późniejszego umorzenia zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 890 RWWKC.
B – Postępowanie przed sądami krajowymi i pytanie prejudycjalne
25. Mondia, APP i Maprochim wniosły skargi do tribunal d’instance du Havre i tribunal d’instance de Rouen. Skargi wniesione do tribunal d’instance du Havre zostały przekazane do tribunal d’instance de Rouen ze względu na występujący między nimi związek. W dniu 16 listopada 2007 r. majątek spółki Maprochim przeszedł w drodze sukcesji generalnej na spółkę Port Angot développement (zwaną dalej „PAD”), a ta ostatnia wstąpiła w miejsce spółki Maprochim w tym sporze prawnym, jako następczyni prawna.
26. W swoim wyroku z dnia 11 kwietnia 2008 r. tribunal d’instance de Rouen stwierdził między innymi, że:
– francuskie organy celne słusznie przyznały spółce Mondia częściowe umorzenie należności celnych zgodnie z art. 239 WKC i art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC;
– Mondia w przypadku tego wniosku o umorzenie nie działała jako przedstawiciel APP w rozumieniu art. 5 WKC;
– spółkę Mondia należy jednak uważać zgodnie z art. 1208 francuskiego Code civil za przedstawiciela APP, ponieważ zgodnie z tym przepisem dłużnik solidarny jest obowiązkowo przedstawicielem pozostałych dłużników solidarnych.
27. W konsekwencji tribunal d’instance de Rouen uwzględnił przyznane spółce Mondia umorzenie także na korzyść APP i zmniejszył odpowiednio ustalone wobec APP należności celne.
28. Przeciwko temu wyrokowi tribunal d’instance de Rouen wniosły apelację do sądu odsyłającego z jednej strony francuskie organy celne, z drugiej zaś strony Mondia, APP i PAD. Spierają się one w szczególności o to, czy częściowe umorzenie przyznane spółce Mondia należy uwzględnić także na korzyść APP i PAD.
29. W dniu 17 października 2008 r. przeciwko spółce PAD wszczęto postępowanie upadłościowe oraz Maître Bérel został ustanowiony syndykiem.
30. Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2010 r. sąd krajowy rozstrzygnął częściowo w przedmiocie apelacji, zawiesił postępowanie w pozostałym zakresie i przedstawił Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:
„Czy art. 213, 233 i 239 Wspólnotowego kodeksu celnego stoją na przeszkodzie, by w przypadku istnienia długu celnego dłużnik solidarny, wobec którego nie wydano decyzji o umorzeniu tego długu, mógł powołać się wobec organów odpowiedzialnych za pokrycie należności celnych na decyzję o umorzeniu wydaną na podstawie art. 239 WKC, którą organy te skierowały do innego współdłużnika solidarnego, w celu zwolnienia się z zapłaty długu celnego?”.
IV – Pytanie prejudycjalne i postępowanie przed Trybunałem
31. Postanowienie odsyłające wpłynęło do sekretariatu Trybunału w dniu 8 lutego 2010 r.
32. W trakcie postępowania uwagi na piśmie zostały przedstawione przez APP, Maître’a Bérela w imieniu PAD, rząd francuski i Komisję.
33. W dniu 11 listopada 2010 r. odbyła się rozprawa, w której brali udział pełnomocnicy APP, rządu francuskiego i Komisji; podczas tej rozprawy uzupełnili oni swoje uwagi i odpowiadali na pytania.
V – Istotne argumenty uczestników postępowania
34. Zdaniem APP przyznane częściowo spółce Mondia umorzenie powinno działać także na jej korzyść.
35. APP podnosi, że w zakresie dotyczącym jej wniosku o umorzenie była reprezentowana przez spółkę Mondia. Wniosek o umorzenie może bowiem zostać złożony także przez przedstawiciela. Mondia nie wyjaśniła wprawdzie wyraźnie, że składa wniosek o umorzenie także w imieniu APP. W sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC nie znajduje jednak zastosowania. Inaczej niż w przypadku zgłoszeń celnych przywozowych, w przypadku wniosku o umorzenie nie występuje bowiem niepewność co do dłużnika głównego długu celnego. W niniejszej sprawie zobowiązani solidarnie dłużnicy celni są już znani. Poza tym APP ma oczywiście istotny interes w tym umorzeniu.
36. Ponadto organy celne w przypadku wniosku o umorzenie zgodnie z art. 239 ust. 1 i 2 WKC oraz art. 899 RWWKC, złożonego przez przedsiębiorstwo, któremu zlecono przywóz, badają nie tylko obiektywne przesłanki umorzenia, lecz również subiektywne przesłanki wobec wszystkich uczestniczących podmiotów gospodarczych. Jasne jest, że APP spełnia subiektywne przesłanki art. 239 ust. 1 i 2 WKC oraz art. 899 RWWKC. Zgodnie z orzecznictwem przedsiębiorstwo takie jak APP, korzystające z usług innej spółki takiej jak Mondia, nie może się w przypadku formalności celnych powołać na brak doświadczenia. Przeciwnie, musi ono ponieść odpowiedzialność za działania swojego przedstawiciela. A contrario spółka taka jak APP w niniejszej sprawie odnosi korzyść z tego, że działanie jej przedstawiciela nie było oczywiście niedbałe. Skoro Mondia nie dopuściła się oczywistego zaniedbania, musi to dotyczyć tym bardziej APP, jako mniej doświadczonego podmiotu gospodarczego. Należy wreszcie wziąć pod uwagę, że powiadomienie organów celnych przez spółkę Mondia wyniknęło z informacji przekazanej spółce Mondia przez APP oraz że spółce APP w trakcie postępowania nie postawiono zarzutu zaniedbania.
37. Ponadto częściowe umorzenie wobec spółki Mondia skutkuje także na korzyść APP. Artykuł 233 WKC przewiduje cztery przypadki wygaśnięcia długu celnego. Należy do nich zgodnie z art. 233 lit. b) WKC także umorzenie. Przepis ten nie przewiduje, że skutek umorzenia ograniczony jest do jednego określonego dłużnika. Zasady dotyczące długu solidarnego określane są zgodnie z prawem krajowym państw członkowskich. Z zasad zawartych we francuskim code civil, w szczególności w jego art. 1208, wynika, że częściowe umorzenie wobec spółki Mondia skutkuje również wobec APP. Organy celne nie ograniczyły się bowiem do umorzenia długu celnego jedynie wobec spółki Mondia. W przypadku gdy zasady dotyczące długu solidarnego wynikają nie z prawa państw członkowskich, lecz z prawa Unii, odpowiednio do koncepcji zawartych w code civil należałoby dojść do tego samego wniosku.
38. Maître Bérel podnosi w imieniu PAD, że uiszczenie długu celnego przez jednego dłużnika solidarnego zgodnie z art. 233 ust. 1 lit. a) WKC prowadzi do wygaśnięcia długu celnego, co skutkuje także na korzyść pozostałych dłużników solidarnych. Musi to także dotyczyć sytuacji, w której dług celny zostaje umorzony wobec jednego dłużnika solidarnego zgodnie z art. 233 ust. 1 lit. b) WKC.
39. Skutki umorzenia dla dłużników solidarnych w braku przepisów prawa Unii regulowane są prawem krajowym. Z tego względu zastosowanie w niniejszej sprawie znajduje francuski code civil. Wynika z niego, że umorzenie wobec spółki Mondia skutkuje również na korzyść jej dłużników solidarnych APP i PAD. Takie rozwiązanie czyni również zadość zasadzie równości ustanowionej w prawie Unii.
40. Wreszcie francuskie organy celne przyznały decyzji o częściowym umorzeniu wobec spółki Mondia skutki także na korzyść APP i PAD. Poinformowały one mianowicie APP i Maprochim o tym, że decyzja w sprawie wniesionych przez nie sprzeciwów zostanie wydana dopiero po rozstrzygnięciu w sprawie wniosku spółki Mondia o umorzenie.
41. Zdaniem rządu francuskiego APP i PAD lub ewentualnie Maprochim nie mogą się powoływać na częściowe umorzenie wobec spółki Mondia. Artykuł 239 WKC należy interpretować restrykcyjnie. Zgodnie z jego ust. 2 wniosek o umorzenie może zostać złożony jedynie w określonym terminie. Mondia złożyła odpowiedni wniosek w przewidzianym terminie. Nie wyjaśniła jednak, że działa również na rzecz APP i Maprochim. W związku z tym Mondia nie złożyła swojego wniosku o umorzenie jako przedstawiciel APP i Maprochim.
42. Ponadto przesłanką umorzenia zgodnie z art. 239 WKC jest brak oszustwa lub oczywistego zaniedbania ze strony wnioskującego. Ocena oczywistego zaniedbania zależy w szczególności od złożoności przepisów, których naruszenie prowadzi do powstania długu celnego, a także od doświadczenia zawodowego i staranności podmiotu gospodarczego. Organy celne muszą dokonać oceny indywidualnej sytuacji i indywidualnego działania odpowiedniego podmiotu gospodarczego. Z tego względu decyzja zgodnie z art. 239 WKC nie może zostać automatycznie rozszerzona na innych dłużników odpowiadających solidarnie.
43. Wreszcie automatyczne uwzględnienie umorzenia na korzyść dalszych dłużników solidarnych jest niezgodne z celem ochrony środków własnych Unii.
44. Zdaniem Komisji częściowe umorzenie długu celnego zgodnie z art. 239 WKC wobec jednego dłużnika solidarnego nie odnosi skutków wobec dalszych dłużników solidarnych.
45. Z art. 4 pkt 9 i 12 WKC wynika, że dług celny stanowi powiązanie pomiędzy organami celnymi a osobą, a nie pomiędzy organami celnymi a transakcją.
46. Wymienione w art. 233 WKC okoliczności faktyczne umożliwiające umorzenie długu celnego należy z uwzględnieniem celu zachowania środków własnych Unii interpretować restrykcyjnie. Przepis ten nie mógłby zatem być interpretowany w taki sposób, że umorzenie wywiera absolutny skutek wobec wszystkich dłużników solidarnych. Przeciwnie, z art. 239 WKC wynika, że umorzenie wywiera jedynie relatywny skutek. Przesłanką umorzenia zgodnie z tym przepisem nie jest mianowicie jedynie występowanie określonej obiektywnej sytuacji, lecz również brak zamiaru oszustwa oraz oczywistego zaniedbania ze strony wnioskującego. Z tego względu umorzenie zgodnie z art. 239 WKC może dotyczyć tylko danego wnioskującego. Odpowiada to również woli prawodawcy unijnego, który zmierzał poprzez wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej do zmniejszenia ryzyka nieściągalności długu celnego.
47. Zgodnie z systemem WKC każdy dłużnik powinien zatem sam złożyć wniosek o umorzenie zgodnie z art. 239 WKC. Możliwe jest wprawdzie, że dany dłużnik solidarny reprezentuje innego przy składaniu takiego wniosku. Zasady dotyczące przedstawicielstwa w prawie celnym wynikają jednak nie z prawa krajowego, lecz z art. 5 WKC. Skoro Mondia, składając wniosek o umorzenie, nie działała jako przedstawiciel APP ani Maprochim, nie są spełnione przesłanki przedstawicielstwa zgodnie z art. 5 WKC. W każdym razie Mondia w swoim wniosku nie przekazała żadnych informacji co do działania APP, a więc nie można było zbadać, czy spółce APP można zarzucić oczywiste zaniedbanie.
VI – Ocena prawna
48. W niniejszej sprawie trzy podmioty gospodarcze, mianowicie Mondia, APP i Maprochim, poprzedniczka prawna PAD, są solidarnie zobowiązane do zapłaty należności celnych. Wobec jednego z tych dłużników solidarnych, spółki Mondia, należności celne zostały zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC częściowo umorzone.
49. Sąd krajowy rozpatruje apelacje od wyroku, w którym orzeczono, że częściowe umorzenie na korzyść spółki Mondia skutkuje również na korzyść jej dłużnika solidarnego spółki APP. Orzeczenie to sąd w pierwszej instancji oparł na art. 1208 francuskiego code civil, zgodnie z którym dłużnik solidarny może powołać wobec wierzyciela długu solidarnego w szczególności wszelkie zarzuty wynikające z charakteru zobowiązania oraz zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom. Sąd krajowy ma wątpliwości co do zgodności takiego uregulowania z art. 213 WKC, 233 WKC i 239 WKC.
50. Istotą niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest zatem pytanie, czy art. 213 WKC, 233 WKC i 239 WKC sprzeciwiają się zastosowaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi przyznane dłużnikowi solidarnemu, spółce Mondia, częściowe umorzenie skutkuje również na korzyść dalszych dłużników solidarnych, co prowadziłoby do odpowiedniego zmniejszenia ich należności celnych (B). Zanim rozważę tę kwestię, chciałabym na wstępie krótko omówić powody, dla których Mondia w niniejszej sprawie nie może być uważana za przedstawiciela spółki APP albo Maprochim czy PAD (A).
A – Brak przedstawicielstwa w rozumieniu art. 5 WKC
51. Sąd krajowy stwierdził, że Mondia nie może być uważana za przedstawiciela w rozumieniu art. 5 WKC, ponieważ złożyła ona wniosek o umorzenie długu celnego jedynie we własnym imieniu, a nie również w imieniu spółki APP i Maprochim. Zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC sprzeciwia się uznaniu w niniejszej sprawie przedstawicielstwa w rozumieniu tego przepisu.
52. O ile APP w niniejszym postępowaniu prejudycjalnym przedstawia powody, dla których zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC w przypadku wniosku o umorzenie nie znajduje zastosowania lub dla których Mondia złożyła ten wniosek o umorzenie w sposób dorozumiany również w jej imieniu, o tyle argumenty te wydają się jednak wychodzić poza ramy odesłania prejudycjalnego. W ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 267 TFUE wyłącznie sąd krajowy określa przedmiot odesłania prejudycjalnego. Sformułowanie pytań prejudycjalnych nie podlega zatem zasadzie inicjatywy stron(11). Skoro sąd krajowy nie przedstawił żadnego pytania odnoszącego się do art. 5 WKC, jedynie uzupełniająco dodam, że słusznie nie przyjął on przedstawicielstwa zgodnie z art. 5 WKC.
53. Przedstawicielstwo w postępowaniu celnym uregulowane jest w art. 5 WKC. Artykuł 5 ust. 1 WKC stanowi, że każda osoba ma prawo do działania przez przedstawiciela reprezentującego ją przed organami celnymi celem dokonania wszelkich czynności i formalności przewidzianych w przepisach prawa celnego. Przedstawicielstwo to może być zgodnie z art. 5 ust. 2 akapit pierwszy tiret pierwsze WKC bezpośrednie, kiedy przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz innej osoby. Może ono zgodnie z art. 5 ust. 2 akapit pierwszy tiret drugie WKC być także pośrednie, kiedy przedstawiciel działa we własnym imieniu, lecz na rzecz innej osoby. Artykuł 878 RWWKC stanowi jasno, że dłużnik może złożyć wniosek o umorzenie także przez przedstawiciela.
54. Dla przyjęcia skutecznego przedstawicielstwa w postępowaniu celnym muszą być spełnione przesłanki art. 5 WKC, do których należy w szczególności zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 akapit pierwszy WKC. Zgodnie z tym przepisem przedstawiciel musi oświadczyć, że działa na rzecz osoby reprezentowanej. Musi on ponadto podać, czy chodzi o przedstawicielstwo pośrednie, czy bezpośrednie. Artykuł 5 ust. 4 akapit drugi WKC stwierdza jasno, że przedstawiciel w przypadku braku tego powiadomienia jest traktowany jako działający we własnym imieniu i na własną rzecz.
55. W związku z tym sąd krajowy stwierdził na wstępie, że Mondia złożyła wniosek o umorzenie wyraźnie jedynie we własnym imieniu. Ponadto z informacji podanej przez spółkę Mondia, że zgłosiła ona przywóz towaru w imieniu spółki APP, nie można wnioskować, iż Mondia w sposób dorozumiany działała także w imieniu spółki APP. Ponadto nie podano także informacji co do tego, czy chodziło o przedstawicielstwo pośrednie czy bezpośrednie. Z tego względu Mondia nie złożyła tych wniosków o umorzenie jako przedstawiciel spółki APP.
56. Zarzuty podnoszone przez spółkę APP przeciwko tym ustaleniom nie są przekonujące.
57. Po pierwsze, zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC przeciwnie do poglądu spółki APP znajduje zastosowanie także do wniosku o umorzenie. Jak słusznie stwierdził sąd krajowy, zasada jawności zgodnie z art. 5 ust. 4 WKC stanowi przepis o ogólnym zastosowaniu dotyczący także wniosku o umorzenie(12). Wynika to z systematycznego umiejscowienia tego przepisu na początku WKC, z tytułu odpowiedniego rozdziału „Przepisy ogólne, […]” oraz przede wszystkim z brzmienia tego przepisu.
58. Po drugie, w sprawie takiej jak niniejsza nie można również przyjąć, że Mondia działała w sposób dorozumiany w imieniu spółki APP. Jak słusznie stwierdził sąd krajowy, z samej okoliczności, że APP zleciła spółce Mondia zgłoszenie przywozu danych towarów, nie wynika koniecznie, że Mondia chciała w przypadku swoich wniosków o umorzenie zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 900 RWWKC działać także w imieniu spółki APP. Wniosek o umorzenie może mianowicie zostać uwzględniony wyłącznie w sytuacji, gdy wnioskujący nie działał z zamiarem oszustwa ani nie dopuścił się oczywistego zaniedbania. Przy dowodzeniu spełnienia tej subiektywnej przesłanki interesy podmiotu gospodarczego, który dane towary rzeczywiście przywiózł, oraz podmiotu gospodarczego, w którego imieniu te towary zostały przywiezione albo miały zostać przywiezione, nie muszą koniecznie być zbieżne. Można sobie z pewnością wyobrazić sytuację, w której przedstawiciel próbuje swoje działanie usprawiedliwić w ten sposób, że obciąża zleceniodawcę odpowiedzialnością za naruszenie przepisów celnych. Z samej okoliczności, że podmiot gospodarczy zgłosił przywóz towarów w cudzym imieniu, organy celne nie mogą zatem wywnioskować, że chciał on złożyć również w cudzym imieniu wniosek o umorzenie.
59. Przeciwnie do poglądu spółki APP sąd krajowy słusznie stwierdził, że Mondia nie złożyła tego wniosku o umorzenie jako przedstawiciel w rozumieniu art. 5 WKC.
B – W przedmiocie skutku częściowego umorzenia zgodnie z art. 239 ust. 1 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC dla dalszych dłużników solidarnych
60. Sąd krajowy rozpoznaje apelacje od wyroku, w którym orzeczono, że Mondia w swoim wniosku o umorzenie nie działała wprawdzie jako przedstawiciel spółki APP zgodnie z art. 5 WKC, jednak jako zobowiązany solidarnie dłużnik reprezentowała również obowiązkowo dalszego dłużnika solidarnego, spółkę APP, zgodnie z art. 1208 francuskiego code civil.
61. W tym względzie należy na wstępie zauważyć, że przesłanki skutecznego przedstawicielstwa w postępowaniu celnym uregulowane są w art. 5 WKC. Przysługuje mu ze względu na to, że WKC jest rozporządzeniem, zgodnie z art. 249 ust. 2 WE pierwszeństwo przed prawem krajowym, a więc przepis krajowy, taki jak art. 1208 francuskiego code civil nie może zostać zastosowany, aby w sprzeczności z art. 5 WKC ustanowić skuteczne przedstawicielstwo w postępowaniu celnym.
62. W niniejszej sprawie chodzi jednak nie o przedstawicielstwo we właściwym sensie. Chodzi raczej o kwestię tego, czy częściowe umorzenie długu celnego wobec dłużnika solidarnego takiego jak Mondia odnosi skutek także na korzyść APP i Maprochim jako dalszych dłużników solidarnych. Kwestia skutków umorzenia dla dalszych dłużników solidarnych nie jest uregulowana w art. 5 WKC.
63. W dalszych rozważaniach należy zatem na wstępie ustalić, czy odpowiedzi na to pytanie należy szukać w prawie Unii, czy w prawie państw członkowskich.
1. W przedmiocie prawa znajdującego zastosowanie
64. Artykuł 213 WKC stanowi, że w przypadku gdy za dług celny odpowiedzialnych jest wielu dłużników, są oni zobowiązani do spłaty tego długu celnego solidarnie. Ponadto w WKC brak jest dalszych przepisów wyraźnie regulujących dług solidarny.
65. Powstaje w związku z tym pytanie, czy w tym zakresie zastosowanie znajduje prawo państw członkowskich. Należy to przyjąć jedynie w sytuacji, gdy odesłanie do prawa krajowego jest albo wyraźnie przewidziane, albo z odpowiednich przepisów prawa Unii wynika, że prawodawca unijny chciał tę kwestię pozostawić prawu państw członkowskich(13).
66. Kodeks celny nie przewiduje w tym miejscu wyraźnego odesłania do przepisów krajowych. Nie przewiduje także odesłania do „obowiązującego prawa”, które zgodnie z art. 4 pkt 23 WKC należy rozumieć jako odesłanie do prawa krajowego, jeśli brak jest odpowiedniej regulacji na płaszczyźnie Unii. Wykładnia art. 213 WKC oparta na historii jego powstawania, a więc porównanie tego przepisu i odpowiedniego przepisu poprzedzającego, przemawia raczej przeciwko kompleksowemu odesłaniu do prawa krajowego. Artykuły 3 i 4 rozporządzenia nr 1031/88, obowiązujące przed wejściem w życie WKC, przewidywały mianowicie, że solidarne zobowiązanie dłużnika regulowane jest „obowiązującymi przepisami państw członkowskich”. Artykuł 213 WKC nie przewiduje już takiego odesłania do prawa państw członkowskich. Nie można zatem przyjąć kompleksowego odesłania do prawa państw członkowskich.
67. Z tego względu w odniesieniu do szczegółów reżimu rządzącego długiem solidarnym należy na wstępie zbadać, czy z prawa Unii wynikają wymogi w tym zakresie. O ile brak jest takich wymogów, o tyle uzupełniająco zastosowanie znajduje prawo krajowe państw członkowskich.
68. W niniejszej sprawie należy zatem na wstępie zbadać, czy z WKC wynikają wymogi dotyczące skutku częściowego umorzenia należności celnych wobec jednego dłużnika solidarnego zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC na korzyść dalszych dłużników solidarnych.
2. W przedmiocie wymogów WKC
69. W tym względzie należy na wstępie wskazać, że niniejsza kwestia dotyczy wyłącznie relacji pomiędzy spółkami APP i PAD z jednej strony a francuskimi organami celnymi z drugiej strony. Chodzi zatem o relację pomiędzy dłużnikami i organami celnymi, nie zaś o relację pomiędzy poszczególnymi dłużnikami. Rozróżnienie to wydaje się znaczące z tego względu, że ukształtowanie prawne tego stosunku pomiędzy organami celnymi i dłużnikami ma bezpośredni wpływ na należności celne, a więc na środki własne Unii. Wiele przemawia za tym, że odpowiedź na pytanie dotyczące bezpośrednio umorzenia długu celnego względem organów celnych, a więc dotyczące środków własnych Unii, uregulowana jest jednolicie w WKC. Natomiast ukształtowanie prawne stosunku pomiędzy poszczególnymi dłużnikami solidarnymi, w szczególności kwestia zakresu, w jakim w tym wewnętrznym stosunku ostatecznie odpowiadają oni za spłatę długu celnego, nie ma bezpośredniego wpływu na środki własne. Wydaje się, że w tej kwestii krajowe porządki prawne mają na gruncie obowiązującego obecnie prawa Unii znacznie szerszy zakres uznania.
70. APP i Maprochim opierają swój pogląd, zgodnie z którym umorzenie wobec spółki Mondia musi skutkować także na ich korzyść, przede wszystkim na brzmieniu art. 233 ust. 1 lit. b) WKC. Zgodnie z tym przepisem dług celny wygasa w szczególności poprzez umorzenie należności celnych. Istotnie, przepis ten można by z uwzględnieniem jedynie jego brzmienia zinterpretować w ten sposób, że umorzenie wobec dłużnika solidarnego prowadzi do wygaśnięcia długu celnego w odniesieniu do wszystkich dłużników solidarnych.
71. Ponadto spółki te wskazują na systematyczny związek pomiędzy art. 233 ust. 1 lit. a) i b) WKC. Artykuł 233 ust. 1 lit. a) WKC jest dalszym przypadkiem wygaśnięcia, zgodnie z którym dług celny wygasa poprzez jego uiszczenie przez jednego z dłużników solidarnych. Jasne jest, że w przypadku art. 233 ust. 1 lit. a) WKC nie tylko dłużnik, który spłacił dług, lecz także dalsi dłużnicy solidarni są zwolnieni z długu celnego. Ostatecznie dług solidarny charakteryzuje się tym, że wierzyciel może co prawda domagać się spłaty długu od każdego dłużnika solidarnego, ale tylko jeden raz(14). Podnosząc, że art. 233 ust. 1 WKC zarówno w przypadku uiszczenia, jak i umorzenia długu celnego używa pojęcia wygaśnięcia, można argumentować, że nie tylko spłata długu zgodnie z lit. a), lecz również umorzenie należności celnych zgodnie z lit. b) prowadzi do wygaśnięcia długu celnego wobec wszystkich dłużników solidarnych.
72. Taka wykładnia art. 233 ust. 1 lit. b) WKC, reprezentowana częściowo w literaturze(15), nie byłaby jednak zgodna z celami realizowanymi przez art. 202, 203 WKC, 213 WKC, 233 WKC i 239 WKC i zaprzepaściłaby ich effet utile.
73. Należy na wstępie wziąć pod uwagę, że zgodnie z art. 202 ust. 3 WKC oraz art. 203 ust. 3 WKC za dług celny odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto sam naruszył przepisy celne (odpowiednio tiret pierwsze), lecz także ten, kto brał udział w tym naruszeniu (odpowiednio tiret drugie), a także inne podmioty gospodarcze (kolejne tiret odpowiednich ustępów). To wielostronne zabezpieczenie ma na celu zmniejszenie ryzyka nieściągalności długu celnego w przypadkach, w których nie dokonano prawidłowego zgłoszenia. Należy je rozpatrywać w szczególności w kontekście okoliczności, że należności celne należą do środków własnych Unii i stanowią w związku z tym część składową jej budżetu. Przy dokonywaniu wykładni art. 233 ust. 1 lit. b) WKC oraz art. 239 WKC należy zatem wziąć pod uwagę także konieczność ochrony środków własnych Unii. Ten cel nie może zostać podany w wątpliwość poprzez wprowadzenie nowych powodów wygaśnięcia długu celnego(16).
74. Należy ponadto stwierdzić, że Mondia w niniejszej sprawie została zwolniona z długu celnego zgodnie z art. 239 WKC i art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC. Artykuł 900 ust. 1 lit. o) RWWKC dotyczy w szczególności przypadków, w których towary nie zostały prawidłowo zgłoszone przed ich przywozem, a na podstawie tego naruszenia powstał dług celny zgodnie z art. 202 WKC i 203 WKC. W tych przypadkach przy ustalaniu długu celnego nie jest brana pod uwagę ani możliwość traktowania unijnego, ani przyznanie preferencji taryfowych. W tych przypadkach, w których przy prawidłowym zgłoszeniu możliwe byłoby uwzględnienie tych korzyści, art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC przyznaje jednak ze względów słuszności możliwość późniejszego umorzenia. Takie umorzenie ze względów słuszności opatrzone jest nie tylko warunkiem, że w przypadku prawidłowego zgłoszenia przysługiwałoby prawo traktowania unijnego albo przyznanie preferencji taryfowych, lecz także subiektywnym warunkiem, że wnioskujący nie działał z zamiarem oszustwa ani nie dopuścił się oczywistego zaniedbania.
75. Wykładnia art. 233 ust. 1 lit. b) WKC, zgodnie z którą częściowe umorzenie wobec spółki Mondia zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 900 RWWKC automatycznie skutkuje także na korzyść dłużników solidarnych APP i Maprochim (lub PAD), nie uwzględniałaby w wystarczającym stopniu wymienionych powyżej celów. Z jednej strony nie jest bowiem zrozumiałe, dlaczego Unia w niniejszej sprawie ma zrezygnować ze środków własnych z tego powodu, że wprawdzie umorzenie wobec spółki Mondia jest uzasadnione, jednak nie musi być uzasadnione wobec dalszych dłużników solidarnych. Wymienionej powyżej(17) zasadzie wielokrotnego zabezpieczenia odpowiada raczej, aby organy celne w takim przypadku zwróciły się do dalszych dłużników solidarnych, o ile wobec nich odpowiednia kwota nie została umorzona(18). Z drugiej strony nie wydaje mi się uzasadnione względami słuszności, aby dłużnik, który prawdopodobnie działał z zamiarem oszustwa albo dopuścił się oczywistego zaniedbania, miał korzystać z umorzenia z tego tylko powodu, że odpowiada on solidarnie, zaś innemu dłużnikowi solidarnemu z uwzględnieniem jego postępowania zostało przyznane umorzenie(19).
76. Wykładnia, zgodnie z którą umorzenie na podstawie art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC dotyczy jedynie wnioskującego, który spełnia przesłanki tych przepisów, czyni ponadto zadość zasadzie, zgodnie z którą umorzenie stanowi wyjątek od zwykłego systemu przywozu i wywozu w taki sposób, że przepisy przewidujące umorzenie należy interpretować ściśle(20).
77. Takiej wykładni nie stoi ponadto na przeszkodzie brzmienie art. 233 ust. 1 lit. b) WKC. Przepis ten można bowiem interpretować w ten sposób, że reguluje on jedynie relacje pomiędzy odpowiednimi dłużnikami i organami celnymi. O ile art. 233 ust. 1 lit. b) WKC przewiduje, że dług celny wygasa poprzez umorzenie, o tyle w niniejszej sprawie chodzi wyłącznie o relację pomiędzy spółką Mondia a organami celnymi, a nie stosunek pomiędzy APP i Maprochim, lub PAD, z jednej strony a organami celnymi z drugiej strony.
78. Należy wreszcie w tym miejscu wskazać, że taka wykładnia odpowiada stanowi prawnemu zgodnie z art. 86 ust. 4 zmodernizowanego kodeksu celnego, zgodnie z którym umorzenie skutkuje wyłącznie wobec odpowiedniego dłużnika solidarnego. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do niniejszej sprawy ratione temporis. Z postępowania prawodawczego prowadzącego do wydania zmodernizowanego kodeksu celnego nie można jednak wywnioskować, że prawodawca unijny zamierzał zmienić w tym względzie istniejący stan prawny. W tym zakresie uregulowanie w art. 86 ust. 4 zmodernizowanego kodeksu celnego może stanowić potwierdzenie wykładni, zgodnie z którą umorzenie na podstawie art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC skutkuje wyłącznie na korzyść odpowiedniego wnioskującego.
3. W przedmiocie dalszych argumentów APP i PAD
79. Dalsze argumenty APP i PAD na poparcie poglądu, że częściowe umorzenie wobec spółki Mondia powinno skutkować także na ich korzyść, nie są przekonujące.
80. Po pierwsze, APP podnosi, że umorzenie na korzyść spółki Mondia powinno skutkować także wobec niej z tego względu, że francuskie organy celne przy badaniu wniosku o umorzenie spółki Mondia incydentalnie zbadały lub były zobowiązane do zbadania, czy APP nie działała z zamiarem oszustwa albo nie dopuściła się oczywistego zaniedbania.
81. Argumenty te nie wydają mi się przekonywające.
82. Należy na wstępie wskazać, że przyznanie umorzenia na podstawie art. 239 WKC oraz art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC następuje wyłącznie na wniosek odpowiedniego dłużnika(21). Wniosek ten należy złożyć w określonym terminie, wynoszącym z reguły dwanaście miesięcy od powiadomienia dłużnika o należnościach celnych. Jak stwierdził sąd krajowy, APP ani sama nie złożyła w terminie wniosku o umorzenie zgodnie z art. 239 WKC i art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC, ani Mondia nie złożyła swojego wniosku jako przedstawiciel APP.
83. Nie wydaje mi się w każdym razie zasadne przekonanie APP, że francuskie organy celne w ramach rozpatrywania wniosku spółki Mondia w sposób dorozumiany badały także działania spółki APP lub powinny były je badać. Zasadniczo organy celne zobowiązane są w przypadku wniosku o umorzenie zgodnie z art. 239 WKC w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC do badania subiektywnych przesłanek tych przepisów jedynie wobec odpowiedniego wnioskującego. Prawdą jest, że podmiotowi gospodarczemu, reprezentowanemu w odniesieniu do przywozów przez agencję celną, należy przypisać oczywiście niedbałe działanie jego przedstawiciela(22). Jest to słuszne, ponieważ działania przedstawiciela należy przypisać osobie reprezentowanej, tak jak jej własne. W takim przypadku wniosek osoby reprezentowanej o umorzenie może wymagać incydentalnego zbadania zachowania jego przedstawiciela. Wbrew poglądowi APP nie można z tego jednak wywnioskować, że w przypadku odwrotnym, a więc w przypadku wniosku przedstawiciela o umorzenie musi również incydentalnie zostać zbadane, czy osoba reprezentowana działała z zamiarem oszustwa albo czy dopuściła się ewidentnego zaniedbania. Osoba reprezentowana nie działa bowiem w imieniu przedstawiciela, w związku z czym przy ocenie działania przedstawiciela nie musi zostać mu koniecznie przypisane zachowanie osoby reprezentowanej.
84. Po drugie, APP próbuje oprzeć na art. 899 RWWKC swoje przekonanie, że umorzenie wobec spółki Mondia skutkuje również wobec niej. Z tego przepisu wynika jej zdaniem, że w przypadku takim jak w niniejszej sprawie w wyniku wniosku spółki Mondia należało rozpatrzyć także umorzenie w odniesieniu do długu celnego APP. Pogląd ten APP opiera na okoliczności, że przepis ten zgodnie z jego brzmieniem przewiduje badanie zachowania wszystkich osób zainteresowanych.
85. Nie można się zgodzić również z taką argumentacją. Z art. 899 RWWKC nie można wywnioskować, że dłużnik poprzez swój wniosek o umorzenie zobowiązuje organy celne do zbadania w odniesieniu do wszystkich odpowiadających za dług celny dłużników solidarnych, czy działali oni z zamiarem oszustwa albo czy dopuścili się ewidentnego zaniedbania.
86. Przede wszystkim już brzmienie art. 899 RWWKC nie przemawia za taką wykładnią. Jest tam mowa wyłącznie o „osobie zainteresowanej” w liczbie pojedynczej, a nie o „osobach zainteresowanych” w liczbie mnogiej. Chodzi zatem najwyraźniej jedynie o odpowiedniego wnioskującego.
87. Ponadto przeciwko poglądowi APP przemawia także uregulowanie w art. 899 RWWKC, zgodnie z którym organy celne rozpatrują wniosek na podstawie powodów wymienionych we wniosku. Jak przedstawiono powyżej(23), interesy poszczególnych dłużników solidarnych w przypadku wniosku o umorzenie mogą być całkowicie przeciwne. Z tego względu nie można uznać, że wnioskujący podnosi koniecznie także powody, które są korzystne dla dalszych osób zainteresowanych.
88. Po trzecie, Maître Bérel w imieniu PAD wskazuje na okoliczność, że także Maprochim jest objęta decyzją organów celnych o częściowym umorzeniu na rzecz spółki Mondia. Francuskie organy celne poinformowały bowiem APP i Maprochim, że rozpatrzą one ich sprzeciwy dopiero po rozpatrzeniu wniosku spółki Mondia o umorzenie.
89. W tym względzie wystarczy zauważyć, że w ramach postępowania prejudycjalnego zgodnie z art. 267 TFUE nie do Trybunału, lecz do sądów krajowych należy ustalenie treści decyzji organów krajowych. Trybunał związany jest w związku z tym co do zasady ustaleniami sądu krajowego(24). Z postanowienia odsyłającego wynika, że sąd krajowy przyjmuje interpretację decyzji organów celnych, zgodnie z którą został w nich częściowo umorzony jedynie dług celny spółki Mondia.
C – Podsumowanie
90. Wobec powyższego z art. 213 WKC, 233 WKC i 239 WKC wynika, że decyzja organów celnych dotycząca częściowego umorzenia zgodnie z art. 239 WKC i art. 900 ust. 1 lit. o) RWWKC na korzyść jednego dłużnika zobowiązanego solidarnie do zapłaty długu celnego nie może skutkować automatycznie na korzyść dalszych dłużników solidarnych tego długu. Przepisy te sprzeciwiają się zatem zastosowaniu przepisu krajowego przewidującego taki skutek.
VII – Wnioski
91. W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi udzielenie odpowiedzi na pytanie prejudycjalne w sposób następujący:
Artykuły 213, 233 i 239 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny należy interpretować w ten sposób, że w przypadku takim jak w niniejszej sprawie dłużnik solidarny długu celnego, wobec którego dług ten nie został umorzony, nie może powołać się na decyzję o umorzeniu na podstawie art. 239 tego rozporządzenia w związku z art. 900 ust. 1 lit. o) rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady nr 2913/92, skierowaną do innego współdłużnika solidarnego, w celu zwolnienia się z zapłaty długu celnego.
1 – Język oryginału: niemiecki.
2 – W związku z określeniami używanymi w TUE i TFUE pojęcie „prawo Unii” jest stosowane jako pojęcie zbiorcze na określenie prawa wspólnotowego i prawa Unii. O ile w poniższym tekście mowa jest o poszczególnych postanowieniach prawa pierwotnego, o tyle przywoływane są postanowienia obowiązujące ratione temporis.
3 – Dz.U. L 102, s. 5.
4 – Dz.U. L 302, s. 1.
5 – Dz.U. L 145, s. 1.
6 – Dz.U. L 253, s. 1.
7 – Dz.U. L 187, s. 16.
8 – Dz.U. L 346, s. 1.
9 – Spółki APP i Maprochim zobowiązane zostały ponadto do uiszczenia dalszych opłat (podatków itp), nie ma to jednak znaczenia dla niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.
10 – W odniesieniu do szczegółów postępowania przed organami krajowymi oraz Komisją odsyła się do postanowienia Sądu z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie T‑55/05 Rijn Schelde Mondia France przeciwko Komisji.
11 – Zobacz podobnie wyroki: z dnia 27 marca 1963 r. w sprawach połączonych od 28/62 do 30/62 Da Costa i in., Rec. s. 59, 76; z dnia 1 marca 1973 r. w sprawie 62/72 Bollmann, Rec. s. 269, pkt 4; z dnia 10 lipca 1997 r. w sprawie C‑261/95 Palmisani, Rec. s. I‑4025, pkt 31; z dnia 12 lutego 2008 r. w sprawie C‑2/06 Kempter, Zb.Orz. s. I‑411, pkt 41 i nast.
12 – Zobacz podobnie także K. Reiche, w: P. Witte, Zollkodex, Beck, wydanie czwarte 2006, art. 5, pkt 5.
13 – Wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑296/95 EMU Tabac i in., Rec. s. I‑1605, pkt 30; z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie C‑103/01 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. s. I‑5369, pkt 33; z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie C‑314/06 Société Pipeline Méditerranée et Rhône, Zb.Orz. s. I‑12273, pkt 21; a także z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie C‑75/09 Agra, Zb.Orz. s. I‑5595, pkt 32 i nast.
14 – P. Witte, w P. Witte, op.cit. (w przypisie 12), art. 233, pkt 12.
15 – Zobacz R. Henke, W. Huchatz, Das neue Abgabenverwaltungsrecht für Ein- und Ausfuhrabgaben, Zeitschrift für Zölle und Verbrauchsteuern, 1996, s. 226.
16 – Wyroki Trybunału: z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie C‑112/01 SPKR, Rec. s. I‑10655, pkt 31; z dnia 2 kwietnia 2009 r. w sprawie C‑459/07 Elshani, Zb.Orz. s. I‑2759, pkt 31; z dnia 29 kwietnia 2010 r. w sprawie C‑230/08 Dansk Transport og Logistik, Zb.Orz. s. I‑3799, pkt 51.
17 – Zobacz pkt 73 niniejszej opinii.
18 – P. Witte, op.cit. (w przypisie 14), art. 233, pkt 12.
19 – Podobnie także P. Witte, op.cit. (w przypisie 14), art. 213, pkt 11 oraz art. 233, pkt 12. Wskazano tam na okoliczność, że umorzenie długu celnego wobec dłużnika ze względów słuszności jest właściwe oraz że w ten sposób naprawione zostaje to, co nie było możliwe w ramach marginesu swobody decyzji.
20 – Wyroki Trybunału: z dnia 11 listopada 1999 r. w sprawie C‑48/98 Söhl & Söhlke, Rec. s. I‑7877, pkt 52; z dnia 13 marca 2003 r. w sprawie C‑156/00 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2527, pkt 91.
21 – Inne przepisy dotyczące umorzenia przewidują natomiast uwzględnienie z urzędu, zob. art. 236 ust. 2 akapit trzeci WKC.
22 – Wyrok Trybunału z dnia 20 listopada 2008 r. w sprawie C‑38/07 P Heuschen & Schrouff Oriental Foods Trading przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8599, pkt 53, 54.
23 – Punkt 58 niniejszej opinii.
24 – Zobacz wyroki: z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych C‑482/01 i C‑493/01 Orfanopoulos i Oliveri, Rec. s. I‑5257, pkt 42; z dnia 2 października 2008 r. w sprawie C‑360/06 Heinrich Bauer Verlag, Zb.Orz. s. I‑7333, pkt 15.