Sprawa C-561/07

Komisja Wspólnot Europejskich

przeciwko

Republice Włoskiej

„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Dyrektywa 2001/23/WE — Przejęcie przedsiębiorstwa — Ochrona praw pracowniczych — Przepisy krajowe przewidujące niestosowanie postanowień ochronnych w przypadku przejęcia przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji ekonomicznej”

Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 11 czerwca 2009 r.   I ‐ 4963

Streszczenie wyroku

1. Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Przejęcia przedsiębiorstw – Ochrona praw pracowniczych – Dyrektywa 2001/23

   (dyrektywa Rady 2001/23, art. 3 ust. 1, 3, 4)

2. Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Przejęcia przedsiębiorstw – Ochrona praw pracowniczych – Dyrektywa 2001/23

   (dyrektywa Rady 2001/23, art. 4 ust. 1)

3. Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Przejęcia przedsiębiorstw – Ochrona praw pracowniczych – Dyrektywa 2001/23

   (dyrektywa Rady 2001/23, art. 5 ust. 2 lit. a))

4. Polityka społeczna – Zbliżanie ustawodawstw – Przejęcia przedsiębiorstw – Ochrona praw pracowniczych – Dyrektywa 2001/23

   (dyrektywa Rady 2001/23, art. 3 ust. 3, 4, art. 5 ust. 3)

1.  Artykuł 3 ust. 4 dyrektywy 2001/23 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów ustanawia wyjątek od stosowania art. 3 ust. 1 i 3, które to ustępy nakładają na przejmującego obowiązek utrzymania w mocy praw i obowiązków wynikających dla zbywającego z umowy o pracę lub stosunku pracy, a także warunków pracy uzgodnionych w drodze układu zbiorowego aż do momentu rozwiązania lub wygaśnięcia takiego układu czy też wejścia w życie lub zastosowania innego układu zbiorowego przez okres przynajmniej jednego roku.

   Wyjątek ten dotyczy praw pracowników do świadczeń związanych z wiekiem, inwalidztwem lub dla pozostających przy życiu członków rodziny w ramach uzupełniającego zakładowego lub międzyzakładowego systemu ubezpieczeń społecznych istniejącego poza systemem ustawowych ubezpieczeń społecznych. Biorąc ponadto pod uwagę ogólny cel ochrony praw pracowniczych w sytuacji przejęcia przedsiębiorstwa, wytyczony dyrektywą, wyjątek ten należy interpretować w sposób ścisły. Wynika stąd, że tylko świadczenia przyznane poza obowiązkowym systemem ubezpieczenia społecznego, które wymienione są wyczerpująco w art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2001/23, mogą zostać wyłączone z zakresu obowiązku przeniesienia praw pracowników.

   Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. b) dyrektywy 2001/23, nawet jeśli państwa członkowskie stosują ten wyjątek, muszą one przyjąć środki niezbędne dla ochrony interesów pracowników w odniesieniu do praw nabytych lub w trakcie nabywania do świadczeń związanych z wiekiem, w tym do świadczeń dla pozostających przy życiu członków rodzin, w ramach systemu uzupełniającego, o którym mowa w lit. a) tego przepisu.

   (por. pkt 29–32)

2.  Okoliczność uznania trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów krajowych nie musi zawsze i koniecznie prowadzić do zmian w stanie zatrudnienia w rozumieniu art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/23 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów. Poza tym względy uzasadniające zwolnienie mogą, zgodnie z przepisami krajowymi, znajdować zastosowanie jedynie w szczególnym przypadku trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Tym samym postępowanie w sprawie stwierdzenia trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa nie stanowi zawsze i koniecznie względu gospodarczego, technicznego lub organizacyjnego, który powoduje zmiany w stanie zatrudnienia w rozumieniu art. 4 ust. 1 omawianej dyrektywy.

   (por. pkt 36)

3.  Artykuł 5 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2001/23 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do o chrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów zezwala państwom członkowskim na niestosowanie w określonych okolicznościach pewnych gwarancji zawartych w art. 3 i 4 wspomnianej dyrektywy do przejęcia przedsiębiorstwa, jeśli wszczęte zostało postępowanie upadłościowe, które znajduje się pod nadzorem właściwego organu publicznego.

   Tymczasem Trybunał stwierdził, w ramach postępowania w sprawie wydania orzeczenia prejudycjalnego dotyczącego kwestii, czy dyrektywę 77/187 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do o chrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów, będącą poprzedniczką dyrektywy 2001/23, stosuje się do przejęcia przedsiębiorstwa stanowiącego przedmiot takiego jak to, którego dotyczą przepisy krajowe, postępowania w sprawie stwierdzenia trudnej sytuacji ekonomicznej, że postępowanie to zmierza głównie do utrzymania działalności przedsiębiorstwa w celu jego późniejszego uzdrowienia, nie wiąże się z kontrolą sądową ani z wprowadzeniem zarządu komisarycznego majątkiem przedsiębiorstwa i nie obejmuje także zawieszenia wypłat. Ponadto właściwy organ krajowy ogranicza się do stwierdzenia trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, a stwierdzenie to zezwala na czasowe przejęcie przez kasę świadczeń związanych z bezrobociem nadzwyczajnym kosztów wynagrodzeń wszystkich lub niektórych pracowników przedsiębiorstwa.

   Wynika z tego, w odniesieniu do tych okoliczności, że nie można uważać, iż postępowanie w sprawie stwierdzenia trudnej sytuacji ekonomicznej zmierza do celów, które są analogiczne do celów, do których zmierza się w ramach postępowania upadłościowego, określonego w art. 5 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2001/23, ani że znajduje się ono pod nadzorem właściwego organu publicznego, tak jak stanowi ten przepis. W rezultacie brak jest przesłanek zastosowania omawianego przepisu do postępowania w sprawie stwierdzenia trudnej sytuacji ekonomicznej.

   (por. pkt 38–40)

4.  Artykuł 5 ust. 3 dyrektywy 2001/23 w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów upoważnia państwa członkowskie do ustanowienia, że warunki pracy mogą zostać zmienione w celu utrzymania zatrudnienia przy jednoczesnym zapewnieniu przetrwania przedsiębiorstwa bez pozbawienia pracowników w ten sposób praw zagwarantowanych im przez art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23. Zmiana warunków pracy na podstawie art. 5 ust. 3 dyrektywy 2001/23 nie może stanowić szczególnego odstępstwa od gwarancji przewidzianej w art. 3 ust. 3 wspomnianej dyrektywy, w którym zapewnia się zachowanie warunków pracy ustanowionych w drodze układu zbiorowego przez okres przynajmniej jednego roku od daty przejęcia przedsiębiorstwa. Ponieważ przepisy dyrektywy 2001/23 należy uważać za bezwzględnie obowiązujące w takim znaczeniu, że nie jest dozwolone odstąpienie od nich w sposób niekorzystny dla pracowników, prawa i obowiązki wynikające dla zbywającego z układu zbiorowego, pozostającego w mocy w chwili przejęcia przedsiębiorstwa, podlegają całkowitemu przeniesieniu, którego podstawą jest sam fakt przejęcia. Wynika z tego, że przesłanką dozwolonego przez art. 5 ust. 3 dyrektywy 2001/23 wprowadzenia zmian warunków pracy jest uprzednie przeniesienie praw pracowniczych na przejmującego.

   (por. pkt 44, 46)