Sprawa C-188/07

Commune de Mesquer

przeciwko

Total France SA i Total International Ltd

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Francja)]

„Dyrektywa 75/442/EWG — Zarządzanie odpadami — Pojęcie odpadów — Zasada „zanieczyszczający płaci” — Posiadacz odpadów — Poprzedni posiadacze odpadów — Wytwórca produktu, z którego pochodzą odpady — Oleje i oleje ciężkie — Katastrofa na morzu — Konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami — Fundusz IOPC”

Opinia rzecznika generalnego J. Kokott przedstawiona w dniu 13 marca 2008 r.   I - 4505

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 24 czerwca 2008 r.   I - 4538

Streszczenie wyroku

1. Środowisko naturalne – Odpady – Dyrektywa 75/442 – Pojęcie odpadu

   (dyrektywa Rady 75/442, zmieniona decyzją Komisji 96/350)

2. Środowisko naturalne – Odpady – Dyrektywa 75/442 – Przypadkowe rozlanie oleju do morza powodujące zanieczyszczenie wybrzeży jednego z państw członkowskich

   (art. 174 ust. 2 WE; dyrektywa Rady 75/442, zmieniona decyzją Komisji 96/350)

3. Umowy międzynarodowe – Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami – Międzynarodowa konwencja w sprawie ustanowienia Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami

   (decyzja Rady 98/392)

4. Środowisko naturalne – Odpady – Dyrektywa 75/442 – Przypadkowe rozlanie oleju do morza powodujące zanieczyszczenie wybrzeży jednego z państw członkowskich

   (dyrektywa Rady 75/442, zmieniona decyzją Komisji 96/350, art. 1 lit. b), c), art. 15)

1.  Substancja taka jak olej ciężki sprzedawany jako środek opałowy nie stanowi odpadu w rozumieniu dyrektywy 75/442 w sprawie odpadów, zmienionej decyzją 96/350, jeżeli jest wykorzystywana lub sprzedawana na gospodarczo korzystnych warunkach oraz może rzeczywiście być używana jako środek opałowy bez konieczności wcześniejszego przetwarzania.

   Olej przypadkowo rozlany do morza w wyniku katastrofy statku, który po przemieszaniu się z wodą i osadem dryfuje wzdłuż wybrzeża państwa członkowskiego do czasu osadzenia się na nim, stanowi odpad w rozumieniu art. 1 lit. a) wspomnianej dyrektywy, ponieważ nie może on być wykorzystywany lub sprzedany bez wcześniejszego przetworzenia.

   (por. pkt 48, 63; pkt 1, 2 sentencji)

2.  Stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci” w rozumieniu art. 174 ust. 2 akapit pierwszy zdanie drugie WE oraz art. 15 dyrektywy 75/442 w sprawie odpadów, zmienionej decyzją 96/350, skazane byłoby na niepowodzenie, jeżeli osoby, które brały udział w produkcji odpadów, bez względu na to, czy są posiadaczami, poprzednimi posiadaczami, czy wreszcie producentami produktu, z którego pochodzą odpady, miałyby uniknąć obowiązków finansowych takich jakie zostały przewidziane w tej dyrektywie, także wówczas gdy w sposób wyraźny ustalono by pochodzenie oleju, który został rozlany do morza, nawet nieumyślnie, i który spowodował zanieczyszczenie obszaru wybrzeża państwa członkowskiego.

   (por. pkt 71, 72)

3.  Wspólnota nie jest związana międzynarodową konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami ani międzynarodową konwencją w sprawie ustanowienia Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami. W istocie, po pierwsze, Wspólnota nie przystąpiła do owych instrumentów międzynarodowych, oraz po drugie, nie może ona być postrzegana jako substytut tych państw członkowskich choćby z tego tylko powodu, że nie wszystkie państwa członkowskie są stronami konwencji ani też za pośrednio związaną tymi konwencjami na tej podstawie, iż art. 235 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza podpisanej w Montego Bay w dniu 10 grudnia 1982 r., która weszła w życie z dniem 16 listopada 1994 r. i została przyjęta decyzją 98/392 w ust. 3, ogranicza się do ustanowienia ogólnego obowiązku współpracy pomiędzy stronami tej konwencji.

   (por. pkt 85)

4.  Stosując art. 15 dyrektywy 75/442 w sprawie odpadów, zmienionej decyzją 96/350, do przypadkowego rozlania oleju do morza powodującego zanieczyszczenie wybrzeży jednego z państw członkowskich:

   —

   sąd krajowy może uznać sprzedawcę tego oleju i czarterującego transportujący go statek za wytwórców tych odpadów w rozumieniu art. 1 lit. b) dyrektywy 75/442 a tym samym za „poprzedniego posiadacza” w rozumieniu art. 15 myślnik drugi część pierwsza tej dyrektywy, jeżeli sąd ten na podstawie okoliczności, które podlegają tylko jego ocenie, dojdzie do przekonania, że ów sprzedawca czarterujący przyczynił się do niebezpieczeństwa wystąpienia zanieczyszczenia spowodowanego tą katastrofą, w szczególności jeżeli powstrzymał się on od podjęcia kroków zmierzających do zapobieżenia takiemu zajściu, takich jak środki dotyczące wyboru statku;

   —

   jeżeli okaże się, że wydatki związane z unieszkodliwianiem odpadów nie są lub nie mogą być pokryte z Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniami Olejami z powodu przekroczenia górnej granicy odszkodowania przewidzianego dla takiej katastrofy, a przy zastosowaniu przewidzianych ograniczeń lub wyłączeń odpowiedzialności prawo krajowe państwa członkowskiego, włączywszy w to prawo wynikające z konwencji międzynarodowych, uniemożliwia obciążenie tymi wydatkami właściciela statku lub czarterującego ten statek nawet wówczas, gdy należy ich uznać za „posiadaczy” w rozumieniu art. 1 lit. c) dyrektywy 75/442, to odnośne prawo krajowe w celu zapewnienia prawidłowej transpozycji art. 15 tej dyrektywy powinno umożliwić obciążenie tymi wydatkami wytwórcy produktu, z którego pochodzą odpady rozlane w ten sposób. Niemniej zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” tylko wtedy będzie można obciążyć takiego wytwórcę tymi kosztami, jeżeli poprzez swoje działanie przyczynił się on do niebezpieczeństwa wystąpienia zanieczyszczenia spowodowanego katastrofą statku.

   (por. pkt 78, 82, 89; pkt 3 sentencji)